2000
|
|
Horrela, Felipe Riusen Polaro id liburuko irudiak argi bihurtu ziren unerako honako kronika honen iazko edizioa itxia zegoen modu berean, oraingo lerro hauen amaiera erabakia dago Aingeru EpaltzakRo ck ’ n’Ro ll izenekoaren aurkezpena iragarria duenean. Bi aurkezpen saio horien arteko urtebete horretan Nafarroako
|
euskal
letretan aipuak izan ditu Castillo Suarez altsasuar gazteak. Egile berrientzako Iruñeko udalaren saria lehendabizi, eta Ernestina de Chamburci deritzana irabazi ondoren, Mugarri estaliak liburuan argitara eman ditu bere olerkiak.
|
|
Enfasia egiteko moduko gertaera dela dirudi: Hego Nafarroako ingurumen sozialaren barnetik sekula emakume batek idatziriko kreaziozko lehen
|
euskal
liburua eman digu 2000 urteak.
|
|
Errekuperazio historikoaren haria utzi gabe, josu txuekaren tesiaren argitalpenak ilunbeetatik atera ditu Errepublikaren garaian
|
euskal
nazionalismoak Nafarroan izan zituen indarrak eta ahuleziak, lorpenak eta hutseginak. Datuak bildu eta horien analisia eskaini du Txuekak.
|
|
Oihartzun zabala eman zieten Historia Akademiaren esanei hemengo zenbait hedabidek.
|
Euskal
ikastoletan Espainiako historia era baldarrean irakasten omen da. Matrikulazio garaia gertu dagoela, euskal irakaskuntzaren hazkundea torpedeatzeko material polita.
|
|
Euskal ikastoletan Espainiako historia era baldarrean irakasten omen da. Matrikulazio garaia gertu dagoela,
|
euskal
irakaskuntzaren hazkundea torpedeatzeko material polita. Nafar Diputazioburuak inspekzioak agindu ditu eta testuliburuen zentsura iragarri.
|
|
Lege berri hobe baten proposamenari aupada emanez hasi zuten urtea Nafarroako
|
euskal
jendeek. Ekimena oraindik euskaltzaleen esku.
|
|
Ez oso luzerako hala ere.
|
Euskal
Irakaskuntzaren izen onaren kanpainatxo bat lehenik, historia agintariek nahi bezala ematen ez den aitzakian; matrikulazioan mezu instituzionalik bat ere ez euskarazko ereduen alde, gero. Kontraerasoa diputazioburuak gidatu du.
|
|
Arau berriak datoz, karramarroen moduan atzera egiteko. Urte hasieran iniziatiba harturik zebilen
|
euskal
jendea ahal bezala ari da defentsa lanean azken hilabeteotan. Erresistentzian eusteko indarrak biltzen.
|
|
Aurton, hiru urterik behin bezala,
|
euskal
herriko idazleoi egokitu zaigu Galeusca biltzarraren antolaketa, eta honezkero Ja ki n eko irakurle gehienek ondotxo dakiketen moduan urrian egin dugu Bizkaiko itsasaldean, Lekeition, Bermeorainoko egun bateko txangoarekin. Eta lehenengo eta behin, gure ostarien ustekabe polita aipatu behar dugu, benetako herri euskaldunetan zeudela konturatu baitziren.
|
|
Idazle katalan batek esan zidanez, larunbatean goizeko hamarrak inguru Lekeitioko kaleetatik ibilia zen, eta ez ei zuen behin ere erdararik entzun. Eta halako iruzkin bat pozgarria den bezala, adierazgarria da oso
|
Euskal
Herriko bisitariek berton gure herriotan jasotzen duten zentzazioaz, sarritan herririk euskaldunenetan ere erdara gehiago entzuten baitute euskara baino. Bermeorainoko txangoa ere antzekoa izan zen, egun horietako itsasoaren zakarragatik itsasontziz joan ezin izan baginen ere.
|
|
Bigarrenez baina, euskaldunon ezusteko ederra ere aipatu behar dugu, nik neuk Galeusca ezagutzen dudanetik, honako hau izan delako
|
euskal
idazle gazte gehien agertu den biltzarra: beren lehenengo liburuak argitaratu berriak,
|
|
Ez da lortu ipar
|
euskal
herrian euskarak eta euskal kulturak bizi duten esklusio eta ordezkapen prozesuari mugarririk jartzea. 2030ean euskaraz komunikatzerik ez dela izango iragarri zaigu, hizkuntza hila izanen dela.
|
|
Ez da lortu ipar euskal herrian euskarak eta
|
euskal
kulturak bizi duten esklusio eta ordezkapen prozesuari mugarririk jartzea. 2030ean euskaraz komunikatzerik ez dela izango iragarri zaigu, hizkuntza hila izanen dela.
|
|
Departamendua bera ere aipatu izan da hizkuntzaren berpizkunderako bide gisa, baina oraingoz politika eta hizkuntza nahasi dituzte departamenduaren aurkako jarrera dutenek eta bidea ez da arantzarik gabekoa izango. Eta Ipar
|
Euskal
Herrian euskararen egoera aztertzen duen Larrun aldizkariaren 36 alean Itxaro Bordak salatzen duen moduan, eta Hego Euskal Herrian bide beretik goazela ezin uka, gure hizkuntza abertzaleen artean sinesgarritasuna galtzen ari bada, konponbide zaila izango du galera horrek, eta gainera ezin izango zaio inori errurik leporatu.
|
|
Departamendua bera ere aipatu izan da hizkuntzaren berpizkunderako bide gisa, baina oraingoz politika eta hizkuntza nahasi dituzte departamenduaren aurkako jarrera dutenek eta bidea ez da arantzarik gabekoa izango. Eta Ipar Euskal Herrian euskararen egoera aztertzen duen Larrun aldizkariaren 36 alean Itxaro Bordak salatzen duen moduan, eta Hego
|
Euskal
Herrian bide beretik goazela ezin uka, gure hizkuntza abertzaleen artean sinesgarritasuna galtzen ari bada, konponbide zaila izango du galera horrek, eta gainera ezin izango zaio inori errurik leporatu.
|
|
Historian zehar beti izan dira euskaldunak alderdiotan. Eta Ipar
|
Euskal
Herrian bezala, horien guztien gaur egungo isiltasun eta kontzientzia faltak ematen du zer pentsa (abertzaleon ardura bera ere ahaztu gabe). Areago historian zenbait eskualdetan euskal kontzientzia izan duten sozialisten kasuan.
|
|
Eta Ipar Euskal Herrian bezala, horien guztien gaur egungo isiltasun eta kontzientzia faltak ematen du zer pentsa (abertzaleon ardura bera ere ahaztu gabe). Areago historian zenbait eskualdetan
|
euskal
kontzientzia izan duten sozialisten kasuan.
|
|
Egiteko geratzen den galdera, ordea, askoz ere larriagoa da, eta kezkaz betetzen du herrigintza hizkuntza eta kulturgintzatik bideratu behar dela sinesten dugunon itxaropena. Noraino iritsiko da Espainiako botere faktikoek bat eginda euskara,
|
euskal
kultura eta euskal gizartea kriminalizatzeko ahalegina. Zein izango da egingo duten hurrengo urratsa?
|
|
Egiteko geratzen den galdera, ordea, askoz ere larriagoa da, eta kezkaz betetzen du herrigintza hizkuntza eta kulturgintzatik bideratu behar dela sinesten dugunon itxaropena. Noraino iritsiko da Espainiako botere faktikoek bat eginda euskara, euskal kultura eta
|
euskal
gizartea kriminalizatzeko ahalegina. Zein izango da egingo duten hurrengo urratsa?
|
|
AEK kriminalizatzeko asmo horren aurrean, argi izpirik bada, ordea.
|
Euskal
alderdi politikoek, gizarte eragileek eta norbanakoek euskalduntzea helburua duen erakundeari erakutsitako sostengua berebizikoa izan da. Horrelako batasunaren beharra sumatzen zen aspaldian eta, EAJko ordezkariek esan zuten bezala, euskal gizartean denon ahaleginez lorturiko adostasun politikoa eta gizartekoa haustea ezkutatzen da Garzonen eta Espainiako botere faktikoen jardunbidearen atzean, betiere euskalgintza eta politika nahastuz, eta euskal gizartearen edozein herrigintza edo kultur mugimendu susmopean jarriz, eta ez bakarrik Espainia mailan, bertako askoren ustean ere bai.
|
|
Euskal alderdi politikoek, gizarte eragileek eta norbanakoek euskalduntzea helburua duen erakundeari erakutsitako sostengua berebizikoa izan da. Horrelako batasunaren beharra sumatzen zen aspaldian eta, EAJko ordezkariek esan zuten bezala,
|
euskal
gizartean denon ahaleginez lorturiko adostasun politikoa eta gizartekoa haustea ezkutatzen da Garzonen eta Espainiako botere faktikoen jardunbidearen atzean, betiere euskalgintza eta politika nahastuz, eta euskal gizartearen edozein herrigintza edo kultur mugimendu susmopean jarriz, eta ez bakarrik Espainia mailan, bertako askoren ustean ere bai. Gaur egun dena justifikaturik egotea lortzen ari dira bide horretatik.
|
|
Euskal alderdi politikoek, gizarte eragileek eta norbanakoek euskalduntzea helburua duen erakundeari erakutsitako sostengua berebizikoa izan da. Horrelako batasunaren beharra sumatzen zen aspaldian eta, EAJko ordezkariek esan zuten bezala, euskal gizartean denon ahaleginez lorturiko adostasun politikoa eta gizartekoa haustea ezkutatzen da Garzonen eta Espainiako botere faktikoen jardunbidearen atzean, betiere euskalgintza eta politika nahastuz, eta
|
euskal
gizartearen edozein herrigintza edo kultur mugimendu susmopean jarriz, eta ez bakarrik Espainia mailan, bertako askoren ustean ere bai. Gaur egun dena justifikaturik egotea lortzen ari dira bide horretatik.
|
|
|
Euskal
antzerkigintza, sendotzeko bidean
|
|
Alde batetik oso ona da, beste lekuetako antzerkigintzarekin parekatzeko aukera ematen baitu. Eta ezin ukatuko da
|
euskal
taldeen maila bikaina dela, jasotako sariak eta ikusle kopuruari begira, Estatu mailan puntan dagoela. Baina honek badu alde txarrik ere, euskarazkoak gehienetan espainierazkoen bertsio baizik ez izatea, batzuetan laguntzetara iristeko aitzakia baino ez.
|
|
Era berean, gero eta talde gehiagok, gaur egun bizirauteko modu bakarra dela jabetuta, enpresa bihurtzeko ausardia erakutsi izana pozgarria da. Baina egitura hori sortu eta funtzionamendurako eustea oso zaila dela antzematen hasi dira bide honetan aitzindari diren
|
euskal
talderik sendoenak.
|
|
Euskara hutsezko antzerkigintzak kartelera egonkorra izan luke, gutxienez,
|
Euskal
Herriko hiriburuetan, eta aspaldiko behar hau asetzen ez den bitartean oso zaila izango da ikusleengan antzerkia euskaraz ikusteko zaletasun hori piztea.
|
|
Bestalde, antzerki amateurrak ez ditu une gozoak bizi. Tradizio handiko talde asko aritzen ziren lanean
|
Euskal
Herrian, baina gaur egun oso gutxi dira obra berria prestatzen ausartzen direnak. Horren adibide garbia Azpeitiko Antzerki Jaialdia da, antzerki amateurraren berariazko eremua izana, gaur egun ia testimoniala bihurtu da euren parte hartzea eta antzerki talde profesionalek osatzen dute ia guztiz kartelera.
|
|
N murritza izaki, gazteen probaleku eta zailtzeko aukera izateari ere uzten ari zaio antzerki amateurra gaur egun. sIpar
|
Euskal
Herriko antzerkigintzan ez da sumatu aurrerapausorik azken urte honetan eta desintegrazioaren bide beretik doala esan daiteke; nahiz eta taldeek kalitatea<3 ren errekonozimendua lortu izan duten beti, nahiz eta bertako idazleek behin eta berriro sariak jaso, oso esparru txikian eskaintzen dira euren muntaiak eta kasu honetan muga ez da banaketa administratibo hutsa. Ipar Euskal Herrian emanaldiak eskaintzeaz gain, Hego Euskal Herrira ere iritsi lukete, baina urrats hori egitea ezinezkoa dirudi gaur egun. Ea eurak ere azken mohikanoez mintzatzen hasi diren une honetan bertako antzerkigintzari ateak zabaltzen zaizkion.
|
|
N murritza izaki, gazteen probaleku eta zailtzeko aukera izateari ere uzten ari zaio antzerki amateurra gaur egun. sIpar Euskal Herriko antzerkigintzan ez da sumatu aurrerapausorik azken urte honetan eta desintegrazioaren bide beretik doala esan daiteke; nahiz eta taldeek kalitatea<3 ren errekonozimendua lortu izan duten beti, nahiz eta bertako idazleek behin eta berriro sariak jaso, oso esparru txikian eskaintzen dira euren muntaiak eta kasu honetan muga ez da banaketa administratibo hutsa. Ipar
|
Euskal
Herrian emanaldiak eskaintzeaz gain, Hego Euskal Herrira ere iritsi lukete, baina urrats hori egitea ezinezkoa dirudi gaur egun. Ea eurak ere azken mohikanoez mintzatzen hasi diren une honetan bertako antzerkigintzari ateak zabaltzen zaizkion. Erakunde publikoek izan lukete zeresana arlo honetan, batez ere euskaraz idatzi eta egiten dela kontuan harturik.
|
|
N murritza izaki, gazteen probaleku eta zailtzeko aukera izateari ere uzten ari zaio antzerki amateurra gaur egun. sIpar Euskal Herriko antzerkigintzan ez da sumatu aurrerapausorik azken urte honetan eta desintegrazioaren bide beretik doala esan daiteke; nahiz eta taldeek kalitatea<3 ren errekonozimendua lortu izan duten beti, nahiz eta bertako idazleek behin eta berriro sariak jaso, oso esparru txikian eskaintzen dira euren muntaiak eta kasu honetan muga ez da banaketa administratibo hutsa. Ipar Euskal Herrian emanaldiak eskaintzeaz gain, Hego
|
Euskal
Herrira ere iritsi lukete, baina urrats hori egitea ezinezkoa dirudi gaur egun. Ea eurak ere azken mohikanoez mintzatzen hasi diren une honetan bertako antzerkigintzari ateak zabaltzen zaizkion. Erakunde publikoek izan lukete zeresana arlo honetan, batez ere euskaraz idatzi eta egiten dela kontuan harturik.
|
|
Honela bada, eta 2000 urteari dagokiola, hauexek dira aipatu nahi nituzkeen gaiak: uholde berrien anonimotasuna, idazleen manifestuak, emakumeen opakotasuna, barietatea gaietan, kritikaren saio hutsa, eta, amaitzeko,
|
euskal
literatura kanporatzeko ahalegina, irakurzaletasunaren arazoa ahaztu gabe.
|
|
Lizarra Garazi jaio aurretik ere,
|
euskal
kulturan" adiskidetze" prozesua izan zen: gatazkak leuntzeko eta elkarrengana hurbiltzeko saio txikia ezagutu genuen.
|
|
Egia bada ere dozena bat idazlek batean zein bestean jarri zutela beren izena, ez dago enoratzerik bi manifestuen mezu politikoa guztiz alderantzikoa zela. Zalantzarik ez dut guzti guztien desira sakonena
|
Euskal
Herria bakean bizi ahal izatea dela, baina begi bistakoa dabakea hitzaren atzean gauza ezberdinak ulertzen direla idazleen artean.
|
|
Harrigarria bada ere,
|
euskal
literaturgintzan aurten gauza positibo gehiago ikusi dut aurreko urteetan baino. Orain arte esandakoari, emakumeen literatura gehitu behar diogu.
|
|
Orain arte esandakoari, emakumeen literatura gehitu behar diogu.
|
Euskal
literaturaren historian inoiz ez da hainbeste emakume izan, ezta emakumeek idatzitako hainbeste lan argitaratu ere. Areago.
|
|
Sexuak, esaterako, protagonismoa irabazi du gazteagoen artean. Hiriak ere presentzia handiagoa du
|
euskal
literaturan. Idazleak kaletarrak dira, laikoak, gizon eta emakumeak, unibertsitarioak, eleanizdunak, eta munduan zehar askotxo ibilitakoak.
|
|
Inoiz baino unibertsitate gehiago dago
|
Euskal
Herrian, hiru publiko eta hiru pribatu, eta bertan egiten den literatur kritikak ez du asmatu gune akademikotik kanporako produktu bat egiten, irakurleari baliagarria izango litzaiokeen produktu duina alegia.
|
|
Dibortzioa sumatzen da sortzaileen eta ikertzaileen artean. Egia da
|
euskal
literaturaz arduratzen den prentsa apurrean, plazaratzen diren liburuen berri eman egiten dela, baina askotan kontrazalean datorren (eta editoreak gehiago saltzeko idatzi duen) aipua izaten da. Beste askotan, ordea, hiru egunetan eta enkarguz kolaboratzaileak idatzi behar izan duen azalpen laburra eskaintzen da.
|
|
|
Euskal
literatura kanporatzeko ahalegina
|
|
Beste arlo askotan bezalaxe (euskalduntzea, ikastolak,
|
euskal
prentsa...) honetan ere argi dago ez dagoela zain
|
|
Datu hauek eskuratu ahal izateko ez dut hemerotekara oinez joan beharrik izan, aski izan dut Argia-k eskaintzen duen
|
Euskal
kulturaren hari@ izeneko internet zerbitzua ikuskatzea nire mac ean. Zorionak, oso albiste laburpen baliagarria egiten dute.
|
|
Behin batean, bazen herrialde lurrintsua eta berde samarra, euskara" ez ohizko" batez hitz egiten zuena. Sasoi batean ere, handik etorri ziren
|
Euskal
Herria berpizteko gogoak eta grinak. Hiriburua zuen handi zabal eta langintsua.
|
|
Modan ei dago Bizkaia. Askoren ustez, moda bolada hori ez doa Benito Lertxundiren abesti sonatutik harantzago, Bizkaiaren
|
euskal
exotikotasuna lau bertsotan laburtzerik izango bagenu bezalaxe. Bizkaia, jakina, hori baino gehiago bada.
|
|
Bizkaia beti egon da hor, entzungai,
|
Euskal
Herri osoari adi adi. Beste euskal lurraldeekin bat egiteko beti prest, euskarari eta euskal nortasunari dagokienez.
|
|
Bizkaia beti egon da hor, entzungai, Euskal Herri osoari adi adi. Beste
|
euskal
lurraldeekin bat egiteko beti prest, euskarari eta euskal nortasunari dagokienez. Bat egite horrek, edozelan ere, ez dakar inori men egitea, inoren morroi ez baita Bizkaia.
|
|
Bizkaia beti egon da hor, entzungai, Euskal Herri osoari adi adi. Beste euskal lurraldeekin bat egiteko beti prest, euskarari eta
|
euskal
nortasunari dagokienez. Bat egite horrek, edozelan ere, ez dakar inori men egitea, inoren morroi ez baita Bizkaia.
|
|
Sobera ditu euskalkikeria batzuk. Onak ditu asmoak, gogoak eta ekintzak, batez ere, denboraren harian astinaldi sakona ekartzen badio Bizkaiari,
|
euskal
herrialde horrek, inolako lotsarik gabe, bereak dituenak kanpora ditzan. Badatoz horretarako zantzuak, gero eta bistaragokoak.
|
|
Gizon iratzarria zela frai bartolome santa teresakoa, edonork daki. Urtetan ibili zen
|
euskal
idazle eta sermolari. Haren lanak ere, antzinatik ziren argitaratu gabeak, Ica siquizunac batik bat.
|
|
Prosa behar dugu! —aldarrikatu zen behin batean
|
euskal
baratzearen erdian. Poesia ere bai!
|
|
Asaldatu ziren orduan saiakeraren esparrukoak, hizkuntzaren ederra jendilaje horien eskuetan jausiko zelakoan. Biba klasikoak!, esango luke beste horrek —ni ere taldeko, jakina— Kezkaburu, bide beretik ere,
|
euskal
klasikotasuna aipatzerakoan maiz sarri sumatzen den irizpiderik eza.
|
|
Klasikotasun horren izenean, esana dut eta berresango dut: ondo etorri, Frai Bartolome eta Frai Mateo Zabala horiek, XXI. mendeko
|
euskal
eremura. Zuen berba lauko jarioa behar dugu, premiazko zaigu hainbat eta hainbat eremutan.
|
|
Bi horien izenean maiz eskaintzen zaigun
|
euskal
" kultura" horren aurrean, zerbait egiteko premia larria inon bada, Euskaltzaindian da. Hor izan luke zinezko —eta ez itxurazko— habia eta egonlekua euskal kultura anitz eta zabalak, aukera bakarrekoa baino, euskarari berari bide desberdinak eskain diezazkiokeena.
|
|
Bi horien izenean maiz eskaintzen zaigun euskal" kultura" horren aurrean, zerbait egiteko premia larria inon bada, Euskaltzaindian da. Hor izan luke zinezko —eta ez itxurazko— habia eta egonlekua
|
euskal
kultura anitz eta zabalak, aukera bakarrekoa baino, euskarari berari bide desberdinak eskain diezazkiokeena. Horretarako, alabaina, Euskaltzaindiak bereganatu behar ditu hizkeraren neurria emateko ardura eta kezka, historiatik, tradiziotik eta lanetik datorkionari eutsita.
|
|
Bortizkeria aitzakia delarik, erasoan ekin eta ekin,
|
Euskal
Herriko ezaugarriak sakonki harrotzeko asmotan.
|
|
Halakoak bitartean,
|
euskal
kultura, zalantzarik gabe, duda mudazkoa eta oinarri gabekoa, dirulaguntzak gorabehera.
|
|
Su etenik ez, bakea urratua. Etorkizun baldintzatua, oro har,
|
euskal
kultura ganorazko batentzat. j
|
|
Eta horren kariaz, euskara bigarren tipokoa denez gero, logika horrekin espero izateko ondorioa ateratzen zuen: gure hizkuntzak ez zuela balio
|
Euskal
Herrian jadanik jaiotzen ari zen hirugarren mailako gizarte mota honetarako, eta horrexek zekarkiola, hain zuzen, bere noraezeko beherakada7.
|
|
Urte batzuk lehenago, bere arloko kongresu baterako, aipatu irakasle hori Madrileko unibertsitate batera etorri zen. Bere alaba Salomek, orain dela urte batzuk Euskaltzaindiaren kide urgazle izendatuak, eskatua zion, Espainiako hiriburura egiten zuen bisitaz baliatuz,
|
euskal
gramatikaren bat eros ziezaiola, hark gure hizkuntza ikasteko gogoa baitzuen, tipologian haienarekin, georgierarekin alegia, antz handia du eta. Sinposioan zehar Gabunia jaunak unibertsitate hartako errektorea agurtzera hurbildu eta, paradaz baliatuz, galde egin zion ea Madrilen zein liburu dendatan eros zezakeen euskal gramatika bat.
|
|
Bere alaba Salomek, orain dela urte batzuk Euskaltzaindiaren kide urgazle izendatuak, eskatua zion, Espainiako hiriburura egiten zuen bisitaz baliatuz, euskal gramatikaren bat eros ziezaiola, hark gure hizkuntza ikasteko gogoa baitzuen, tipologian haienarekin, georgierarekin alegia, antz handia du eta. Sinposioan zehar Gabunia jaunak unibertsitate hartako errektorea agurtzera hurbildu eta, paradaz baliatuz, galde egin zion ea Madrilen zein liburu dendatan eros zezakeen
|
euskal
gramatika bat. Espainiako Unibertsitatearen ordezkari goren haren hitzek —eta haren hitzak errepikatu besterik ez dut egiten—" Baina dialekto horrek ba al dauka gramatikarik ala?" aho zabalik utzi zuten georgiar irakaslea, eta aitorpen hau egin zidan:
|
|
Euskararen kasuan, gainerako gehientsuetan bezalaxe, pragmatismoak erdibideko irizpide eklektikoa atera du garaile: alde batetik, lexiko internazional greko latindarra onartzea, berau gure hizkuntzaren morfologia eta ortografiara egokituz, eta, aldi berean, nazioarteko irizpide argirik ez dagoenean, euskarak hitz elkartu eta eratorri berriak eratzeko dauzkan baliabideak garatzea,
|
euskal
erroko zientzi eta kultur hitz ugari sortzeko10.
|
|
Begien bistan dago, gainera, hori bete betean lortu zuela. Izan ere, Unamunoren ondoko
|
euskal
idazle guztiek, nola edo hala, haren hitzen akuilu zorrotza izan dute gogoan. Batzuek, Kirikiñok, Lizardik, Mitxelena biak, Txillardegik edo Martin Ugaldek bereziki aipatu dute Unamuno, haren aurka egiteko edo harekin literatur elkarrizketan aritzeko.
|
|
Salbatore Mitxelenak irudimenez egin zion elkarrizketa zirraragarri hartan, Unamunok beste mundutik euskara berpizten ikusten zuen atseginez. Nik ere uste dut bilbotar argia, edonon delarik ere, pozik dagokeela bere obretarik bi berak bere gaztaroan bultzatu zuen hizkuntzan argitaraturik12 eta UPV/
|
Euskal
Herriko Unibertsitatean honezkero enborreko irakasgaien% 50 euskaraz ematen direla ikustean, mintzaira hori, bere kritika zorrotzei esker, hirugarren milurtekoaren hasieran, jakite hegoek igoa, jadanik kultur hizkuntza izateraino heldurik. Horrela bete da, gainera, lehen euskal idazleak, Bernard Etxeparek, 1545.ean profetikoki aldarrikatu zigun nahi zaharra:
|
|
Nik ere uste dut bilbotar argia, edonon delarik ere, pozik dagokeela bere obretarik bi berak bere gaztaroan bultzatu zuen hizkuntzan argitaraturik12 eta UPV/ Euskal Herriko Unibertsitatean honezkero enborreko irakasgaien% 50 euskaraz ematen direla ikustean, mintzaira hori, bere kritika zorrotzei esker, hirugarren milurtekoaren hasieran, jakite hegoek igoa, jadanik kultur hizkuntza izateraino heldurik. Horrela bete da, gainera, lehen
|
euskal
idazleak, Bernard Etxeparek, 1545.ean profetikoki aldarrikatu zigun nahi zaharra: heuskara, habil mundu guzira.
|
|
4 Unamunok bere gaztaroan euskara maite zuela zalantzarik ez dago. Santi Onaindiak argitaraturiko
|
euskal
poesiaren antologian haren gabon kanta bat jarri zuen eta han bertso hau irakur daiteke: " Geure euskera baño/ berba ederrago/ ez da gauza ain aundi/ zelebratuko".
|
|
" Geure euskera baño/ berba ederrago/ ez da gauza ain aundi/ zelebratuko". Milla
|
euskal
olerki eder, Itxaropena Arg., Zarautz, 1954, 676 or. Unamunoren euskararen beste erakusgai bat, halaber," Agur arbola bedeinkatube" artikuluan dugu, 1888.ean Eus kal Erria aldizkarian argitaratua, 299 or.
|
|
10
|
Euskal
hitz elkartu eta eratorriei buruz Luis Villasante-ren Pala bras vascas compuestas y derivadas liburua irakur daiteke (Ed. Franciscana de Aranzazu, 1974); berrikiago, Miren Azkarate irakaslearen doktorego tesi bikaina argitaratu da:
|
|
Franciscana de Aranzazu, 1974); berrikiago, Miren Azkarate irakaslearen doktorego tesi bikaina argitaratu da: Hitz elkartuak eus karaz, Deustuko Unibertsitatea, Donostia, 1990 Nazioarteko hitzen
|
euskal
transkribaketaz hor da Euskaltzaindiaren Maileguzko hitz berriei buruz Euskaltzaindiaren erabakiak, Bilbao, 1986.
|
|
Alde batetik, latindar edo indoeuropar jatorrizkoa ez zenez gero, uste zuen —horretan behintzat Azkue eta Sabino Aranarekin bat etorriz— horrek euskarari galarazi egiten ziola Europako kultur hizkuntza guztiek darabilten goi mailako terminologia greko latindarraz baliatzeko aukera. Bestaldetik, horien ordez neologismoak asmatu eta erabiltzeko eskubiderik ere ez zion ematen, hau da,
|
euskal
erroz eta elementuz osaturiko hitz berriak — Larramendik, Aranak eta Azkuek, adibidez, horien alde egin arren—, baina Unamunok, berba berriak eratzeko prozedurari badaezpadako zeritzolako, asmakari guztiak gaitzetsi etaterm inach o tzat arbuiatzen zituen.
|
|
Zuzenago eta zintzoagoa, nolanahi ere den, Pfo Barojarena baino, beronek, bilbotarrak bezala, euskaldun eskolatuei euskara alde batera uzteko deia egin arren, ez baitzuen nahi gure hizkuntza baserritarren eta maila apaleko jendeen ezpainetatik gal zedin, horrela herri kantak, bertsoak eta folklorea bederen gorde zitezen. Beraz, Barojak hiritar multzo bi proposatzen zuen
|
Euskal
Herrirako: batetik euskal herritar eskolatu eta erdaldunena, eta euskaldun ezjakinena bestetik.
|
|
Beraz, Barojak hiritar multzo bi proposatzen zuen Euskal Herrirako: batetik
|
euskal
herritar eskolatu eta erdaldunena, eta euskaldun ezjakinena bestetik. Honetan, Unamunok, berdintzaleago izanik —Sabino Aranak berak bezala3— euskal herritar guztiek kultur maila goren berbera lortzeko eskubidearen alde egiten zuen, eta horregatik euskararen aurka jartzen zen, berau paria ezjakin batzuen mintzaira izan zitekeelakoan.
|
|
batetik euskal herritar eskolatu eta erdaldunena, eta euskaldun ezjakinena bestetik. Honetan, Unamunok, berdintzaleago izanik —Sabino Aranak berak bezala3—
|
euskal
herritar guztiek kultur maila goren berbera lortzeko eskubidearen alde egiten zuen, eta horregatik euskararen aurka jartzen zen, berau paria ezjakin batzuen mintzaira izan zitekeelakoan. Eta, azken buruan, hori hizkuntzaganako maitasun eta duintasun zentzuagatik egiten zuela uste dut, hots, euskara hilik ikusi nahiago zuelako, guztien irrigarri izan baino.
|
|
Gabriel Aresti idazle fundazionala egiten duten osagarrietako bat dugu hauxe. Mailuaren sinboloaren bitartez,
|
euskal
poesia autokontzientziara iristen da, bere burua definitzen ausartzen da. Aitor dezadan, niretzat behintzat, harako" etorkizunez beteriko arma" kurtsi samar hura baino bortitz eta baliagarriagoa egiten zaidala bere biluzian, edozein joera literario hautatuagatik.
|
|
Aldera ezazue heriotzaren ikuspegi hau Lizardiren" Biotzean min dut" harekin... Hemen dagoen negarra ez da poetarena, poetak malkoaren edertasun mindua atzeman nahi duelako, ez besterik, eta hori zaila da zinez hainbeste malko dituen arte batean, eta
|
euskal
poesian" anpuluak" ere badauzkagu, perla komiko horiek, niri behintzat modernista latinoamerikarren hiztegi anpulutsua —barka— gogorarazten didatenak.
|
|
Orixek aholkatu moduan beti goragoko asmoz, bere poemek gero eta distira partzial gutiago dute, metafora baliabide tekniko bezala ulertzetik poema bera metafora handi bat bezala lantzera jo baitzuen, amonaren heriotzaren trataerak, adibidez, frogatzen duen bezala: " Biotzean min dut" eresitik" Asaba zarren baratza" eta are"
|
Euskal
Pizkundea" poema sinbolikoetara dagoen aldeak adierazten du poetaren eboluzioa.
|
|
Otañoren malenkonia ukatu zuen Orixek, eta Amerika hartu zuen ziegatzat, bere barrenekoak entzuteko. Otañok, izan ere, egiten ahal zuen amets
|
Euskal
Herri jator batekin, presabiniano, euskaldun, baserritar, eternoarekin. Egia da" Zazpiak Bat" izeneko poema egin zuela, egia da semeari aizkora eskuan hartu eta indarka hasteko esaten diola galdutako foruei eginikoan, baina funtsean ez du beste Euskal Herria bat amesten, eta ez da zapaldu bat, subjektiboki.
|
|
Otañok, izan ere, egiten ahal zuen amets Euskal Herri jator batekin, presabiniano, euskaldun, baserritar, eternoarekin. Egia da" Zazpiak Bat" izeneko poema egin zuela, egia da semeari aizkora eskuan hartu eta indarka hasteko esaten diola galdutako foruei eginikoan, baina funtsean ez du beste
|
Euskal
Herria bat amesten, eta ez da zapaldu bat, subjektiboki. Orixe zapaldu handi bat da, ezin du malenkonian aterbetu, atzean uzten duena herri baten suntsimendua izan da, eta urteetako alferrikako lan bat, maila pertsonalean.
|
|
Eta eszena horren aurrean, Lizardiren kontenplazioa ukatzen du Arestik, ikusle pasibo izatetik poemaren zati izatera ematen du urrats poetak, enborraren izariak hartzen ditu okerbidearen handia neurtzeko. Pauso horretan, sinbolismotik errealismora dagoen aldea iragaten du
|
euskal
poesiak, mende honetan gure poesiak ezagutu dituen iraultzetarik bat ekarriz.
|
|
Edonola ere, ez diot meritu fitsik kendu nahi Chillida lekuri. Nik bisitatu nuenean, urria ongi aurrera ordurako,
|
Euskal
Herriko kostaldeak tarteka, udazkenetan, eman ohi dizkigun lainoz zipriztindutako zeru urdina nagusitu zen, eta hankapeko belardian nabaria zen freskura, eta gorriaren gama pil pilean zegoen aurretik izandako berdea arboletako hostoetatik desagertzen ari zen bitartean. Eta hantxe zeuden Chillidaren eskultura handiak, beti han egon balira bezala, betiko han baleude bezala, euren tokia, artistak sortu zituenetik, hura izan balitz bezala, eta orain arte esanahi osoa erakusteko gauza izan ez balira bezala.
|
|
Chillida lekuren inaugurazioak beste hainbat ekitaldiri nolabaiteko itzala egin die aurtengo udazkenean, baina ez du horrek esan nahi gertatu den gauza bakarra izan denik. Gogoan izateko moduko hainbat erakusketak zipriztindu ditu aurtengo udazkenean gure hiriburuak, bai
|
Euskal
Herriko artisten eskutik —Donostian batez ere— bai kanpokoen eskutik —Roberto Mattaren erakusketa Bilbon horren tokiko—.
|
|
Diskisizio hauek guztiak edonon izan daitezke baliagarriak, baina gurean,
|
Euskal
Herrian, gaurkotasun berezia dute, edota gaurkotasun hori ez dute inoiz galdu, eta aurreiritziz betetako panorama baten aurrean gaude. Batetik, artearen inguruko eztabaida eta debate guztiak ideologia politikoak oso baldintzatuta dauzka; eta, bestetik, eta beharbada era kezkagarriagoan, nolabaiteko pentsamendu bakarra eta" politikoki" zuzena gailendu zaio debate horri, eta beraz, gaur egungo arteari dagokion edozein debatetan oso zaila da pentsamendu bakar horretatik ihes egitea.
|
|
Horrek ezin gaitzake eraman, hala ere —eta pentsamendu bakarraren sareetan erortzeko arriskua espreski uxatu nahian—, udazken honen hasieran
|
Euskal
Herrian gertakari haundia izan dena ezkutatzera, edota garrantzi izpirik kentzera Eduardo Chillidak Hernaniko Zabalaga baserrian museo bizia zabaltzeari.
|
|
Ez dut uste inor haserretzeko arrisku gehiegirik dagoenik Susa argitaletxea poesiarekin konprometituen dagoen
|
euskal
argitaletxea dela diodanean. XX. Mendeko Poesia Kaierak izeneko bilduma da haien azken apustua:
|
|
XX. Mendeko Poesia Kaierak izeneko bilduma da haien azken apustua: XX. mendeko
|
euskal
poetarik esanguratsuenen antologia.
|
|
Espainiako Gobernuak liburuen prezioa liberalizatzeko hartutako erabakiak ondorio beldurgarriak izan bide ditzake gure liburugintzan.
|
Euskal
editoreek, ikasliburuei ezarri zaien beherapen librea gainerako liburuetara hedatuko ote den susmoa dute eta horrek liburuaren zirkuitu naturala birrintzea ekarriko duela adierazi du Jorge Gimenez, Euskal Editoreen Elkarteko lehendakariak: " txikiak desagertu eta saltoki handiek merkatua euren salmenten arabera kontrolatuko dute, errentagarritasun murritzeko liburuen argitalpena kolokan jarriz".
|
|
Espainiako Gobernuak liburuen prezioa liberalizatzeko hartutako erabakiak ondorio beldurgarriak izan bide ditzake gure liburugintzan. Euskal editoreek, ikasliburuei ezarri zaien beherapen librea gainerako liburuetara hedatuko ote den susmoa dute eta horrek liburuaren zirkuitu naturala birrintzea ekarriko duela adierazi du Jorge Gimenez,
|
Euskal
Editoreen Elkarteko lehendakariak: " txikiak desagertu eta saltoki handiek merkatua euren salmenten arabera kontrolatuko dute, errentagarritasun murritzeko liburuen argitalpena kolokan jarriz".
|
|
2000 urteko uda gogorra izan da politika mailan
|
Euskal
Herrian, eta ez dago hemeroteketan asko begiratu beharrik horretaz jabetzeko. Tamalez, komunikabideen esparruan honek eragin zuzena izan dezakeela ere susma daiteke.
|
|
Eraikuntza nazionala motel dabil. ezinbiltzan. lizarrako euforiak ahaztuta, etsipena nagusi orain. Hala ere, une honetan lehenago bezala,
|
Euskal
Herrian benetako erreferentzia nazionalak hedabideetan nork ematen dituen begi bistakoa da: Euskaldunon Egunkaria.
|
|
Gorka Zabaleta eta Imanol Murua kazetariek antipodetatik bidalitakoa, adibidez. Bai, ikurrinarekin posatzeko esan eta argazkiak egin izan dizkiete Espainiako uniformez jantzitako
|
euskal
kirolariei, baina eskertzen ditugun ukitu nazionalista horietatik aparte, kiroltasunez eta jator jokatu dute. Eta ondo idatzi eta kontatu gauzak, gainera.
|
|
Giro nolabait hotzago honetan,
|
euskal
panoramak motel samar segitzen du sarean. Ekimen publiko batzuk iragartzen dira, baina ez dakigu oso ondo zer emango duten.
|
|
EGMren datuak bat datoz, gutxi gorabehera, Kaixo bilatzaileak eta Eustatek(
|
Euskal
Estatistika Institutua) 1998ko abenduan egindako azterketarekin. Euskal Herriko internauten artean% 75,17 gizonezkoak dira (Interneteko Publizitate eta Marketin enpresak dagoeneko hasi dira ikertzen zergatik sareak ez duen interesik pizten emakumeen artean) eta ia erdiak(% 47,29) 31 urtetik behera du.
|
|
EGMren datuak bat datoz, gutxi gorabehera, Kaixo bilatzaileak eta Eustatek (Euskal Estatistika Institutua) 1998ko abenduan egindako azterketarekin.
|
Euskal
Herriko internauten artean% 75,17 gizonezkoak dira (Interneteko Publizitate eta Marketin enpresak dagoeneko hasi dira ikertzen zergatik sareak ez duen interesik pizten emakumeen artean) eta ia erdiak(% 47,29) 31 urtetik behera du.
|
|
Prentsa erosleei dagokienez hauek dira lehen lekuetan dauden Erkidegoak: Nafarroa,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa, Balearrak eta Kantabria; eta zibernauten kopurua kontuan edukitzen badugu, berriz, hauexek: Katalunia, Madril, Errioxa eta Murtzia.
|
|
|
Euskal
Herriaren kasuan, El Diario Vasco izan zen aitzindaria arlo honetan, 1995eko abuztuan jarri baitzuen sarean asteko edizio bat. Urte bete geroago, 1996an, astekari hau egunkari bihurtu zen.
|
|
El Correo Español ek 1997an sareratu zuen bere webgunea, Euskaldunon Egun karia k 1998an eta Deia izan zen azkena, 1999ko udazkenean. Egun,
|
Euskal
Herriko egunkari guztiek (El Diario Vasco, El Correo Español, Euskaldunon Egunkaria, Gara, Deia, Diario de Navarra, Diario de Noticias, El Periodico de Alava eta baita Iparraldean banatzen denSu dOuestere) euren orrialdeak Interneten eskaintzen dituzte.
|
|
|
Euskal
Herriko egunkariei dagokienez, OJDk, oraingoz, El Correo Español, El Diario Vascoeta Diario deNavarra ren datuak soilik eskaintzen ditu. Bilboko egunkariak egunero jasotzen dituen batez besteko bisitak 4.322 dira; Donostiakoak, 2.955 eta Iruñeakoak, 2.292.
|
|
Hasiera batean politika, gizarte, antolakuntza eta hauteskunde mailan indartu behar izan zuen Euskadin nazionalismoak; bigarren plano batean, berriz, Madrilgo gobernuari aurkeztu behar izan zizkion bere eskaerak, baita Espainiako dinamika politikoan parte hartu ere; horrez gain, hirugarrenik, nazioarteko mailara bideratu behar izan zuen bere politika, nazionalitateen mugimenduak markatutako bideari jarraituz. Nire ustez, hortaz,
|
euskal
nazionalismoaren doktrinak eta haren kanpo jarduerak koherentzia erakusten dute.
|
|
3) Nazioarteko Harremanen eremuan:
|
euskal
nazionalismoaren kanpo jardueran eredu konkretu baten adierazleak eta osagaiak antzeman daitezke, bakoitzari dagokion bilakaera kronologikoarekin batera. Euskal nazionalismoaren kanpo jarduera hori mugimendu politikoek gauzatu ohi dutenen antzekoa izan zen, hau da, gobernuaren menpetik kanpoko diplomazia bat izan zen.
|
|
euskal nazionalismoaren kanpo jardueran eredu konkretu baten adierazleak eta osagaiak antzeman daitezke, bakoitzari dagokion bilakaera kronologikoarekin batera.
|
Euskal
nazionalismoaren kanpo jarduera hori mugimendu politikoek gauzatu ohi dutenen antzekoa izan zen, hau da, gobernuaren menpetik kanpoko diplomazia bat izan zen. Kanpo protagonismoaren azken xedea hauxe izan zen:
|
|
Kanpo protagonismoaren azken xedea hauxe izan zen: nazionalismoak berak nazioarteko onarpena eskuratzea, mugimendu politiko bezala, etorkizunean
|
euskal
nazioaren nazioarteko onarpena lortzeko asmoz.
|
|
Instituzio mailako jarduera bati ekin zitzaion, Jaurlaritzaren inguruan. Jaurlaritza eratu zenetik Nazioen Elkartearen bazkide bihurtu zen Euskadi, Jaurlaritzak nazioarteko politika garrantzitsua gauzatu zuelako
|
Euskal
Herriaren izenean.
|