|
2000
|
|
|
Aurrerantz aritu gara atzerantz begiratu dugun guztietan. Bestalde
|
Euskal
Herriko historiako mitoak apurtzen egindako lanari esker, ustez, atzera begira emandako denboran, gehiago aintzinatzen ginen.
|
|
|
Hala ere,
|
Euskal
Herriko historiaren mitoak erauzten zenbait hedabidek egindako eginahalak garbi utzi du Euskal Herriaren historiarekin Euskal Herriaren izaera bera suntsitu arteko onik ez dagoela. Ikastoletan historia erakusten den moduari egin zaion erasoak Euskal Herriak duen ezaugarri bipilenetako bati ekinez, Euskal Herriaren izaerari eraso dio.
|
|
|
MADARIAGA, Ermiñe Marie Cardinal en" Hori esateko hitzak". 45 zk. (1987), 119 Maria gizonen ama. 3 zk. (1957), 17
|
Euskal
Herriko historia sozialari buruzko gogoetak. 55 zk. (1989), 69
|
|
|
LOPEZ ATXURRA, Rafael Euskal historiaren historiografiaz. 55 zk. (1989), 9
|
Euskal
Herriko historia sozialari buruzko gogoetak. 55 zk. (1989), 69 (Itz.: Andoni Sarriegi). Estatua, gizartea eta historia.
|
|
2002
|
|
|
Horixe da Gazteluko Plazako arkeologi lanetatik atera daitekeen ondorio nabarmenena. Ondorio larria, atzera pausorik gabekoa eta Iruñeko eta
|
Euskal
Herriko historiaren ezagutzan kalte ikaragarria eragin duena. Edozein herriren historian daude hutsune handiagoak edo txikiagoak, eta Gazteluko Plazako indusketa arkeologiko zentzuzko batek argi handia eman zezakeen Iruñeko k.o I. mendetik XVI. mendera arteko garaiaz, nagusiki lehenbiziko hamar mendeez, gerokoez ezagutza handiagoa dagoelako.
|
|
|
Orden horietako bakoitzak bere lekua bete du gure historian. Hain zuzen ere, krisi garai honetan, Arantzazun «Familia eta Institutu Erlijiosoen
|
Euskal
Herriko Historiaren Igo kongresua» burutuko da ekainaren 24tik 28ra. Bertan, unibertsitateetako ikerlariak biltzeaz gain, hainbat kongregaziotako kideak izango dira, bakoitzaren datuak eta historia azaltzeko asmoarekin.
|
|
|
Abenduaren 4tik 8ra bitartean egongo da zabalik 37 Euskal Liburu eta Disko Azoka. Urtero, gai jakin baten inguruan antolatu izan ohi da ekimena eta aurtengoan
|
Euskal
Herriko historia izango da azokako ardatz nagusia. Historia bere atal desberdinetan:
|
|
|
Antzekotasunak Hego
|
Euskal
Herriko historian oinarritzen dira, lau herrialdeak XIX. mendeko erdialdera arte burujabetza maila altua mantendu baitzuten, foru sistema deiturikoa. Sistema horrek berezko araudiak egiteko gaitasuna ematenzuen zenbait eremutan, eta, horrela, Espainiarekiko berezitasun batzuk zituzten.Adibidez, Espainiako zerga sistema ez zen aplikagarria Hego Euskal Herrian, Espainiako mugak Ebro ibaian amaitzen ziren eta gazteek ez zuten derrigorrezsoldaduzka egin behar, eta abar.
|
|
|
Euskararen ezarrera 1981ean hasi zen, berau irakasgai gisa hartuz; baina sistema horrek ikasleak euskalduntzeko bere ezintasuna azaldu zuen.Bestetik, Donostiako eta Bilboko Eskolen kasuan posible zen 1982tik aurrerakarreraren ikasgai gehienak euskaraz jasotzea. Gasteizko Irakasle eskolan EuskalFilologia,
|
Euskal
Herriko Historia eta Euskal Literaturari buruzkoak baino ez zirenirakasten euskaraz. Iruñeko Irakasle eskolan oztopo ugari egoteaz gain, euskarabera baino ezin zitekeen ikas laurogeiko hamarkadaren hasieran25 BergarakoUNED dugu prestaketa lan horren beste elementu garrantzitsu bat.
|
|
|
Ondorengoartikulu kolektiboan ere, ikergai baten balantze orokorra egiten da, hezkuntzarenakasu honetan. Idoia Fernandezek, Arantza Uribe Etxebarriak, Pauli Davilak, etaIñaki Zabaletak hezkuntzaren
|
Euskal
Herriko historiaz gaur egun arte landutakoguztia errepasatzen dute, bilketa ezin zehatzago batean. Amaitzeko, MikelAizpuruk, Borbondarren Berrezarkuntza garaiaz dagoen historiografia lantzen du, baina ez era tradizionalean, baizik ezohiko metodo kualitatibo eta kuantitatiboberritzaileak erabiliz.
|
|
|
Benetan harrigarria iruditzen zait ikustea ezen, nazionalismo espainiarrareninguruko debatea eta polemika pil pilean egon arren, historialari gutxiausartu direla fenomeno hori ikertzera. Izan ere,
|
Euskal
Herriko historia, neurri batean, bi nazionalismoren arteko lehia izan da (eta bada). Beraz, euskal nazionalismoaren izaera ulertu ahal izateko, beharrezkoa iruditzenzait bere lehiakidearen bilakaera ere aztertzea; bai euskal gizartearen barruan, eta bai Madrilgo alderdi politikoek euskal nazionalismoarekiko (eta, oro har,, euskal gatazkarekiko?) izandako jokabideari dagokionez ere.
|
|
|
Arrisku horretaz jabetzea eta kontzientziatzea, tranpa esentzialistan ez erortzeko ahaleginak egitea, eta ikertzen jarraitzea, besterik ez dago. Gainera,
|
Euskal
Herriko historia eta historiografiari so eginezgero, konturatuko gara gatazka politikoak beste zenbait garaitan ere eragin handiaizan duela; nahiz eta, gaur egun, mugarik gabeko bortizkeriak ukitu berezikimingarria eta tragikoa ematen dion eragin horri.
|
|
|
historiografiareneta gizartearen arteko lotura horren adibide ezin hobea delako Euskal Herriarenkasua; adibide ezin hobea, gaineratuko nuke, gehiegizko lotura horren ondoriokaltegarriak frogatzeko. Izan ere, XIX. mendeko lehen hamarkadan Real Academiade la Historia delakoak bere Diccionario edo hiztegia eta Llorente-k Noticias Historicas de las tres Provincias Vascongadas3 4 izeneko lan ospetsua argitaratu zituztenetik, eta zenbait urte geroago Aranguren, Sobrado, Novia de Salcedo edo Zamakola bezalako foruzaleek
|
Euskal
Herriko historiari buruzko beren ikuspuntu alternatiboak aurkeztu zituztenetik, hemengo historia urte askotan zehar zuriz ala beltzezizan da margotua, eta bitarteko tonalitate gris guztiak ahaztuta gelditzen ziren. Foruen eta euskal partikularismoaren polemikaren ostean, nazio eta abertzaletasunaren inguruko polemika etorri zen; eta, berriro ere, interes politikoek instrumentalizatu egin zuten historia.
|
|
|
Euskal Herrian eta Europan edo Ameriketan, euskal esparruko jendeak daude.Ondorioz aurkitu beharreko subjektuetaz, protagonistetaz, hitz egin behar da, jendeek ez baitute izan identitate dimentsio bakarra, ezta gutxiago ere. Gurean ezindugu
|
Euskal
Herriko historiaren nondik norakoa mugatu,, exogenisten, eta, endogenisten?
|
|
|
Bestalde, argi dago berriztapen epistemologikoak eta diskurtsiboak gertatudirela
|
Euskal
Herriko historia lantzeko eran; eta azken 20 urteotan asko, ondo etasakon landu da euskal historia. Baina, oro har, azken urteotan, euskal historiaegitean euskal subjektua nabarmenago asmatu dela esango nuke; nahiz eta EuskalHerrian lantzen den diskurtso historiografikorik aintzat hartu gabe egin den hori.XVII. mendean Oihenartek indartu zuen Vasconiaren ikuspegia; XIX. mendehasieran J. A. Zamakolak ere euskal nazio edo komunitateen historia landu zuen, gizartea abiapuntutzat harturik; eta XX. mendean Arturo Campion (idazlea), Karmelo Etxegarai(, euskal kronista?), Bonifacio Etxegarai (abokatua), Th.
|
|
|
Uztaro aldizkarian, liburu aipamenen arloan,
|
Euskal
Herriko historiari buruzko gogoetak eta kritikak argitaratu zituen Iban Zalduak (Uztaro 27, 1998). Aipamen horrek gaur egungo historiaren egoeran murgiltzeko aukera ematen digu, etajakingarria bezain interesgarria dela deritzot; halaber, interesgarria da urte bilehenago Mikel Aizpuruk beste liburu baten harira egindako gogoeta (Uztaro 19,1996).
|
|
|
Gaztelania da
|
Euskal
Herriko Historia lantzeko orduan gehien erabiltzen den hizkuntza. Eusko Jaurlaritzak kaleratu berri duen azterketa batean, EHUko Geografiaeta Historia Sailetako irakasleek bitartean argitaratutako liburu guztien%8, 7, liburu atalen %11, 2 eta artikuluen %4, 9 baino ez zeuden euskaraz idatzita35.Gutxi dira, beraz, gure hizkuntzan idatzitako lanak, eta, are gutxiago, ikerketa lanak direnak.
|
|
|
Izan ere, euskal produkzioa espainiar historiografiaren barruan kokatzen dazentzu bikoitzean:
|
Euskal
Herriko historia garaikidea Espainia garaikidearen ezaugarrien arabera aztertzen da; eta, halaber, espainiar historiografiaren partaide sentitzen da. Ikerketa prozesuaren bilakaerak, ordea, hemengo erreferentzialtasunabultzatu du.
|
|
|
–Euskal historiarenhistoriografiaz?, Jakin, 55, 9; E. Majuelo (1989): ?
|
Euskal
Herriko historia sozialari buruzkogogoetak?, Jakin, 55, 69; J. Urrutikoetxea eta A. Artzamendi (1989): –Euskal demografiarenhistoriaz?, Jakin, 55, 39
|
|
|
Azurmendi, J. (1985): . Irakaskuntza eta pentsamendua
|
Euskal
Herriko historian?, in J. Intxausti (zuz.), Euskal Herria. Historia eta Gizartea.
|
|
2003
|
|
|
«Euskal herriko aurpegiak» du izena Euskal Kultur Erakundeak irailean martxan jarriko duen proiektuak. Proiektu horrek, leku publikoetan ukipen pantaila batzuen bidez
|
Euskal
Herriko historia, literatura, geografia, kultura, bizimodua eta euskara ezagutzera ematea du helburu eta lau hizkuntza erabiliko ditu horretarako: ingelesa, gaztelania, frantsesa eta euskara.
|
|
|
Ez gara orain hasiko kontatzen zer ondorio izan zuten, ondoko lauzpabost mendeetan, Erromako, Pariseko eta Valladolideko erreinuen arteko konkordatu horiek guztiek, Eliza osoaren edo gure
|
Euskal
Herrietako historia nahasiaren baitan.
|
|
|
|
Euskal
Herriko historiaren lehen hiru liburukien ondotik, Manex Goyhenetchek laugarren liburuki bat osoa behar izan du Frantziako Iraultzaren gorabeherak gure Herrian kontatzeko.
|
|
|
Ezin ahaztu, dena den, zenbait lagunen lankidetza, hala nola Joseba Agirreazkuenagarena, Josu Chuecarena edota Emilio Majuelorena. Garai horretan, udako ikastaroak, urtean zehar antolatutako hitzaldi zikloak eta Gasteizko historia fakultatean prestatutako
|
Euskal
Herriko Historiaz jardunaldiak izan dira Historia Sailaren lanaren lekuko. Hamabost urtez Saila zuzendu duen talde horren emaitzen artean dugu ikastaroei emandako sendotasuna, urtez urte, hutsik egin gabe, antolatu direlako; kasu gehienetan gai desberdinei buruzko monografikoak antolatuz, baina gai solteak baztertu gabe:
|
|
|
1986an Gerra Zibila, 1989an iraultza garaiak eta Historiaurrea, 1990an Industrializazioa, 1991an Faxismoa, 1992an Langile mugimendua, 1993an Nazionalismoa, 1994an Historiografia eta aldaketa ekonomikoa (Ekonomia sailarekin batera), 1995ean Militarismoa eta antimilitarismoa, 1996an Erromatarkuntza eta Irakaskuntzaren historia (Pedagogia sailarekin batera), 1997an Ekologia, Eliza eta itsasoa, aurrenekoa eta azkena berriro ere Ipar Euskal Herrian, 1998an Kirola Iruñean (Antropologia sailarekin batera) eta Historia eta Literatura Miarritzen, 1999an Frankismoa Iruñean eta Historiografia Miarritzen eta 2000 urtean, azkenik, Iruñean Sozialisten agintaldien balantzea eta Irudia eta Historia Miarritzen. Gasteizen antolatutako jardunaldien gaiak, honako hauek izan dira, 1996, Gerraosteko euskal nazionalismoa(); 1997, Karlistadak, 1998 Ipar Euskal Herriaren Historiaz, 1999 Baztertuak
|
Euskal
Herriko Historian eta, 2001, Euzko Alderdi Jeltzalearen Historia.
|
|
|
Horien artean ikasturtean antolatutako Batxilergoko irakasleen prestakuntzarako Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailaren programa barruan (Garatun) bi ikastaro nabarmendu behar dira:
|
Euskal
Herriko Historia eta Gaur Egungo Munduaren Historiari eskainitakoak. Duela hogei urte plazaratutako terminologia arazoak bere horretan jarraitu zuten, historialarien sakabanaketak eta lehentasun desberdinek bigarren mailan utzi dituztelako, irakasle, ikerle eta ikasle bakoitzak bere erara erantzun baitie lanean sortutako kezka eta galderei.
|
|
|
Historia eta fikzioa: Karlomagno Euskal Herrian VIII IX mendeetan (2001) eta Ikerketa berriak
|
Euskal
Herriko historian: metodologia aitzindariak eta berrikuntza historiografikoak (2002)
|
|
|
Historia eta fikzioa: Karlomagno Euskal Herrian VIII IX mendeetan (hainbat egile, K. Artetxe arg., 2001, UEU, Bilbo) eta Ikerketa berriak
|
Euskal
Herriko historian: metodologia aitzindariak eta berrikuntza historiografikoak (hainbat egile, J. Kintana?
|
|
|
1981ean sartu zen euskara Irakasle eskoletan, ikasgai ofizial gisa, baina berehala geratu zen agerian sistema hori ez zela gai ikasleak euskalduntzeko81 Bestalde, Donostiako eta Bilboko Eskolen kasuan, posible izan zen, 1982tik aurrera, karrerako ikasgai gehienak euskaraz jasotzea. Gasteizko Irakasle eskolan, aldiz, Euskal Filologia,
|
Euskal
Herriko Historia eta Euskal Literaturari buruzko gaiak baino ez ziren irakasten euskaraz. Iruñeko Irakasle eskolan, oztopo ugari egoteaz gain, euskara ikasgai gisa baino ezin zitekeen ikas laurogeiko hamarkadaren hasieran82.
|
|
|
Era berean, urte horietan hainbat ikerketa gai euskaraz landu ziren. 1976an Deustuko ikasleek itxialdi bat egin zuten ikasketa planean
|
Euskal
Herriko Historia ikasgaia ezartzeko eskatuz. Hurrengo urtean ezarri zen eskatutako ikasgaia Historiako ikasketetan eta 1979an Euskal Filologian.
|
|
|
Bazkoko ikastaldian
|
Euskal
Herriko historiaz mintzaldi baten ematera gonbidatu zuten antolatzaileek, geroago Boz gisa ezagutuko zuena. Terrenta ari zen gizona:
|
|
|
Detailetxo bat besterik ez da, baina honelakoak ere egiten zituen Erakunde horrek, honelakoak eta askoz sakonagoak. Ez dago orain esaterik, baina nork daki zenbat azterketa historiko sor zitezkeen istorio bitxi horretatik abiatuta, Nafarroako eta
|
Euskal
Herriko historian sakonduz. Bianako Printzea, badakizue... agramondarren eta beaumondarren arteko gerra zibila, Nafarroa Beherea... euskal historia hitz batean.
|
|
2004
|
|
|
" Ikasleek normalean Euskal Herriari buruz ez dakite ia ezer. Hori dela-eta,
|
Euskal
Herriko historia, euskararen kanpo historia, jatorri eta teoriak kontatzen dira lehen atalean. Hizkuntzaren deskribapen formal bat ere egiten dut bertan" azaldu digu Amorrortuk.
|
|
|
Euskal Gaiak (H).
|
Euskal
Herriko Historia
|
|
|
Birmoldaketak horietara iritsi bitartean, bisitariak batez ere agiriak, liburuak eta irudiak aurkituko ditu bertan. «Onartu egin behar da, museoa oraintxe dagoen bezala,
|
Euskal
Herriko historia ezagutzen ez duenarentzat neketsua izan daitekeela hemen dagoen informazioa bereganatzea». Iaz, 16.000 bisitari hartu zituen museoak, baina 30.000 edukitzera ere iritsi da garai onenetan.
|
|
|
Eusko Ikaskuntzak testu-liburuak sustatzeko lehiaketak antolatu zituen. " Haien kezketako bat euskal curriculuma sortzea zen", diosku Davilak," eta hala, irakurtzeko liburuxkak, euskara ikasteko gramatikak,
|
Euskal
Herriko historiari eta geografiari buruzko liburuak eta antzekoak argitaratzen hasi ziren. Aberriarekin harremana zeukatenak".
|
|
|
|
Euskal
Herriko Historia I
|
|
|
Gaiak argitaletxeak plazaratu duen
|
Euskal
Herriko Historian, historiaurretik 1936ko Gerra arteko gertaera garrantzitsuenak azaltzen dira. Gure herriari bizitzea egokitu zaizkion gertaera gogoangarrien kontakizuna bi liburutan banaturik dago eta lehenengoa da hemen aurkezten duguna.
|
|
|
Gure herriari bizitzea egokitu zaizkion gertaera gogoangarrien kontakizuna bi liburutan banaturik dago eta lehenengoa da hemen aurkezten duguna.
|
Euskal
Herriko Historia I (Historiaurretik Nafarroaren konkista arte) liburuan, Paleolitoaz dakigunaren laburpenetik hasi eta Gaztelak Nafarroako Erresuma konkistatu zuen arterainokoak jaso dituzte. Gai eztabaidagarriei dagokienean, berriz, nondik datorkigun euskara, emakumeak Historiaurrean eta Bagaudak edo euskal matxinadak bezalako materia ugari bildu dituzte.
|
|
|
Terminoak, Gertaerak, Erakundeak da, eta Erdi Arotik aurrerako laurehun bat kontzeptu historiko biltzen ditu, haietako bakoitzaren esanahiaren azalpena emanez. Absolutismo hitzetik hasi eta zuzeneko ekintza arte,
|
Euskal
Herriko historiarekin zerikusia izan duten terminoak aukeratu ditu Txubillo taldeak lan hau osatzeko. Jakina, ondorioz, Espainiako eta Frantziako Estatuen garapen historikoarekin eta munduko historikoarekin lotura duten terminoak, gertaerak eta erakundeak ere agertzen dira hiztegian.
|
|
|
Jakina, ondorioz, Espainiako eta Frantziako Estatuen garapen historikoarekin eta munduko historikoarekin lotura duten terminoak, gertaerak eta erakundeak ere agertzen dira hiztegian.
|
Euskal
Herriko historiaz eta Euskal Herriak Europan eta munduan bete duen zeregin historikoaz jabetu nahi duenarentzat aproposa.
|
|
|
Dena den, erabiltzailearen esku dago horiek nola erabili. Adibidez, Durangoko Ibaizabal ikastegian,
|
Euskal
Herriko historia irakasten dute, ingelesez. Eta eskuliburu, Renon argitaratutako testua erabiltzen dute, Cameron Watsonek idatzitakoa.
|
|
|
Horrek aldean dakar historia Espainiako zikloen arabera egituratzea eta ondorioz euskal historia ezin antolatzea modu propio batez. Nolanahi ere euskal edukiak txertatzeko saio nahiko duina antzematen da, bereziki Hego
|
Euskal
Herriko historiari dagokionez. Aldiz Iparraldeko historia nekezago txerta zitekeen Espainiako epealdietan, eta horregatik, ahalegin batzuk gora behera, nahiko bazterturik geratzen da.
|
|
|
euskal ikuspegia osatu da soilik Hegoaldea (edo are Bizkai Gipuzkoa) izanik buruan. Iparraldeko gertaerek, antza ez dute ez presentziarik ez eraginik
|
Euskal
Herriko historiaren egitura orokorra antolatzeko orduan. Hola uler daiteke Aro Modernoko lehen puntua. Politika:
|
|
|
Aro Garaikideko hurrengo puntuek, gutxi asko, Hego
|
Euskal
Herriko historiaren mugarriak aipatzen dituzte: gerra karlistak, foruak galtzea, industrializazioa, 1936ko euskal estatutua, gerra zibila, frankismoa, trantsizio politikoa, egungo egoera...
|
|
|
Eskualde hau sartzeak, gainera, eskema osoa itxuraldatuko luke, honen epealdiak Hegoaldekoen desberdinak baitira. Nola uztartu Ipar eta Hego
|
Euskal
Herriko historiak. Inoiz aipatu izan dut gai hau, honako proposamen probisionala eginez:
|
|
|
Izatez, euskal subjektu historikoa bere baitan zedarritu ordez zuzenean subjektu historiko zabalago baten testuinguruan kokatzera jotzen du: . Europako historia orokor baten barruan sarturik aurkeztua da
|
Euskal
Herriko historia. Artikulazio eta marko politiko guztien gainetik, euskaldunak gutxienez Europako herritarrak baitira.?
|
|
|
Edozein kasutan, askozaz interesgarriagoa da Goihenetxek planteatzen duen. Europa eta Euskal Herriaren historia? ezen ez EAEko hezkuntza sisteman, adibidez Batxilergoko bigarren mailan, irakasten den. Espainia eta
|
Euskal
Herriko historia, ikasgaia baino:
|
|
|
Izatekotan DBHko gizarte ikasgaian sar liteke, baina adin horretan ez dago agian nahikoa sakontzeko astirik. Batxilergoko lehen mailako Historia Garaikide ikasgaian ere posible litzateke halakorik egitea, nahiz mundu osoko historia lantzen delarik ez den orekatua bertan euskal atal handi bat sartzea (ikasgaiaren helburua ez baita munduko eta
|
Euskal
Herriko historia erdibana kontatzea, baizik izatekotan munduko historia azaltzea, eta tartean, adibide konkretu bezala, euskal kasuren bat edo beste aipatzea). Kurtso berean dagoen hautazko Euskal Herriaren historia bai molda liteke hein batez Goihenetxeren proposamenekin, baina nik ez nioke hark proposatzen duen Europako historia orokorraren atala erantsiko, ikasgaia gehiegi ez zamatzeko.
|
|
|
Jakina horrek historialari trebeen moldapen lana eskatuko luke, eta halaber %45eko kuota errespetatu ahal izateko, euskal administrazioak ezarriko lukeenez europar atalaren zati handi bat, euskal atalaren portzentaia urrituz egin litzateke hori (europar edukien faboretan). Suposatuz, beti ere, Espainiako Hezkuntza ministerioak ez lukeela EAEko hezkuntza saila salatuko espainiar edukiak europar atal batean sartzeagatik (eta Espainia eta
|
Euskal
Herriko historia ikasgaia zena Europa eta Euskal Herriko historia bihurtzeagatik).
|
|
|
Jakina horrek historialari trebeen moldapen lana eskatuko luke, eta halaber %45eko kuota errespetatu ahal izateko, euskal administrazioak ezarriko lukeenez europar atalaren zati handi bat, euskal atalaren portzentaia urrituz egin litzateke hori (europar edukien faboretan). Suposatuz, beti ere, Espainiako Hezkuntza ministerioak ez lukeela EAEko hezkuntza saila salatuko espainiar edukiak europar atal batean sartzeagatik (eta Espainia eta Euskal Herriko historia ikasgaia zena Europa eta
|
Euskal
Herriko historia bihurtzeagatik).
|
|
|
Laburbilduz, ikasgai konkretuetan moldapenak akaso egin litezke, baina ideala Goihenetxek proposamena ikasgai konkretu batean aplikatzea barik bere filosofia abiapuntutzat hartu eta hezkuntza planak osotara eraberritzea litzateke, Madrildik ezartzen diren espainiar kuotak derrigor bete beharrik gabe. Hola, DBHn munduko, Europako eta
|
Euskal
Herriko historia tarteka liteke; Batxilergoko lehen mailan munduko historia garaikidea batetik eta Euskal Herrikoa bestetik banako ikasgaietan eman (eta azken hau hautazkoa izanik Espainiakoa historia ere hautazko gisa eskain liteke); eta batxilergoko azken kurtsoan, ostera ere, euskal eta europar historia elkartuta azaldu. Aldaketa ofizial horiek etorri artean irakasleek eurek badaukate hein batez euskal historia egungo planetan txertatzen joateko aukera, ez agian egitarau osoak aldatuz baina bai parte batzuetan.
|
|
|
Ondoren, behin oinarri teoriko horiek finkatuta, orain arte euskal historia curriculumari lotuta egin diren bi proposamen aztertzen dira. Hola III. atalean EAEko hezkuntza sisteman ikas daitekeen
|
Euskal
Herriko historia ikasgaia aztertzen da, bere bertute eta gabeziak agerian jarriz. IV. atalean Manex Goihenetxe historialariak Euskal curriculuma liburuan historiaren inguruan aurkeztu zuen proposamena aztertzen da.
|
|
|
Lan honetan Baztango eremuan garai historiko batzuk ikertzeko asmoa daukat. Gerra Zibila eta Gerraoste garaiak, hain zuzen,
|
Euskal
Herriko historian oso gogorrak izan ziren: gerra, bonbardaketak, heriotzak, atxiloketak, torturak, fusilamenduak...
|
|
|
Nire uste apalean, euskal literaturaren historian mugarria. Atxagarenmaisutasun guztiarekin idatzita dago,
|
Euskal
Herriko historia modernoaren pasarterik erabakigarrienetakoaren halako testamentua da, eta egileak berak esan du, behin baino gehiagotan esan ere, bere libururik onena dela. Eta idazleek, horrelakoetan, asmatu egin ohi dute.
|
|
|
Hortxe dago, nire ustetan, afera honen gakoa. Zinemaren historia
|
Euskal
Herriko historiatik horren urruti egon ez badago ere, ezin izan da orain arte gure kulturatik —hau da, gure hizkuntzaz, estetikaz zein berezko gaiez— munduko gainerako kulturekin harremanetan jarriko lukeen euskal ikusleriarik burutu. Honetan ere, bada, herrikolonizatuak gara ezinbestean... baina Olasagastik dioenez:
|
|
|
Urte haietan gogo eta ekimen handiak zeuden Euskal Herrian zinema egiteko; eta borondate hari, enpresa egitura handi baten jabe izan gabe ere, filmak egiteko beharrezko kapitala modu nahikoerrazean biltzeko aukera batu zitzaion. Hartara, posible izan zen urtez urte produkzio maila handitzea eta lehenengo aldiz
|
Euskal
Herriko historian zinema ekoizpenprofesional edo komertzialeko jarduera esanguratsua etaegonko rra izatea," euskal zinemaren" markapean ezaguna egin zena espainiar Estatu osoan, bai eta atzerrian ere. Gutxi iraun zuen, ordea, aldi hark, bai Madrilen bai Euskadin aldatu egin baitziren zinemagintza sustatu eta diru laguntzak emateko moduak.
|
|
2005
|
|
|
Lehen eta bigarren solairuetan, berriz, erakusketa iraunkorrak eta behin behinekoak.
|
Euskal
Herriko historia du abiapuntu gure herrikora iristeko, historia, etnografia eta ingurunea ere aztertuz, eta hori guztia sartzen du kultura eta aisialdian. Historian esaterako, Paleolitotik Erromatar Garaira arteko ibilbidea egin daiteke.
|
|
|
|
Euskal
Herriko historia ezkutua
|
|
|
Apostoluen ondotik, gure Eliza maiteak izan du beste biligarro pollit parrasta bat, frango tristeak, ahantziak izateko hobeak bailitezke. Bat aipatuko dugu,
|
Euskal
Herriko historia hunkitzen baitu: Alexandro VI.a, sortzez Rodrigo Borja.
|
|
|
Zerbait gehiago behar da eta euskal historia egiten dugunean saiatzen gara, hein berean historia unibertsala egiten, geure unibertsala delako, unibertsoaren zatia baino ez garelako, eta ez da gutxi. Eta
|
Euskal
Herriko historiatik abiatzea iraskas kuntzako curriculumean erabat zilegizkoa da inguruko unibertsoetan txertatuz eta irekiaz pertsona ez eta herri isolaturik ez dagoelako.
|
|
|
Becerro de Bengoaren ikuspegiari jarraituz, berraztertu eta ara katu litzateke?. Oraingoan landuko dudana, literaturaren inguruko gaitzat ere har daitekeen historiografiaren ardatzak erakusten eta
|
Euskal
Herriko historia nola gihartu eta garatu den azken bi mendeotan erakusten saiatuko naiz.
|
|
|
Bestalde, berriztapen epistemologikoak eta diskurtsiboak gertatu direla
|
Euskal
Herriko historia lantzeko eran da eta azken 20 urteotan aski ondo eta sakon landu da euskal historia. Oro har, euskal subjektua euskal historia burutzerakoan nabarmenago asmatu dela esango nuke.
|
|
|
Baina nola sortu, asmatu, garatu, gihartu eta indartu da azken mendeotan euskal historia? Berez ez dago ezer ere, beraz,
|
Euskal
Herriko historia, lan tzeko esparrua sortzen doa, gaur egun euskal historia edo Euskal Herriko his
|
|
|
Euskal historiaren parte dira ere bai gure lurraldetik at beren bizimodua ateratzen saiatu zirenak eta direnak, mun duko edozein txokotan.
|
Euskal
Herriko historia ezin dugu mugatu Pirinio inguruko lurraldeetara, Aturri eta Ebroren arteko lurraldera soilik. Hara bada, Euskal Herriko historia lantzea beti izan da gai zaila eta azken hiru mendee tan definitzen eta zehazten joan doa.
|
|
|
Euskal Herriko historia ezin dugu mugatu Pirinio inguruko lurraldeetara, Aturri eta Ebroren arteko lurraldera soilik. Hara bada,
|
Euskal
Herriko historia lantzea beti izan da gai zaila eta azken hiru mendee tan definitzen eta zehazten joan doa. Gogoeta ibilbide honetan, A. Oihenart euskal idazleak merezi du goren graduko aipamena.
|
|
|
Gure irakasle zenak errana zuen lehenago
|
Euskal
Herriko historia eta geografia apur bat behar luketela ikasi Euskal Herriko ume guziek eta atsegi nekin jakin du orai jakitate hori etsaminetan ere baliagarri duketela beren ama hizkuntza bezala. Eskerrak igorri ondoan Vichy rat Carcopino jaun minis troari, euskarari egin dion fagore handiaren gatik (sic), ikusi behar da nola hobekienik balia eskola orenez landa eskaintzen den asteko ordu eta erdi hura.
|
|
|
Gure ustez ikertzaileak bere metodoaren gabeziak (sintaxia adibidez detektatzeko ezintasuna) iberierari proiektatzen dizkio. Honek guztiak badu zer ikusia egileak
|
Euskal
Herriko historia ulertzeko duen moduarekin, berak izaera atabikodun herriaren irudia duelako buruan, hau da, determinismo geografikoak garapena ahalbidetu gabeko hizkuntzadun herria imajinatzen baitu:
|
|
|
Bata, Mateo Morazarena, eta bestea, Nicolas Soraluzeren «Cantabria» artikulu saileko lehen entrega. Bietan
|
Euskal
Herriko historia ikuspegi tradizionalistatik lantzen da: tubalismoa, kantabrismoa, e. a.
|
|
|
Bai halaber Espainiako Carlos II eta Borbongo Maria Luisa errege erreginen ezkontza agiria.
|
Euskal
Herriko historiako pasarte batzuez arduratu zen Ladislao Velasco, eta Soraluzek «Cantabria» sailaren hirugarren entrega garai honi eskaini zion.
|
|
|
Berak
|
Euskal
Herriko historia irun zuen behinolako mintzoz,
|
|
|
|
Euskal
Herriko Historia. (i).
|
|
|
Marrazkia: Iturrioz,
|
Euskal
Herriko historia, Kriseilu
|
|
2006
|
|
|
Baina borreroak izan, izan dira
|
Euskal
Herriko historian. Juan Garmendiak horietako batzuk ezagutarazi dizkigu bere liburuan.
|
|
|
Horretzaz aparte, graduko hainbat online irakasgai garatu eta sareratu ditu honezkero. Besteak beste, euskara bigarren hizkuntza bezala ikastekoak, Euskal Kultura, Euskal Herriko Ekonomia,
|
Euskal
Herriko Historia Modernoa, eta Euskal Soziolinguistika (Basq 456: Basque Language, Society, and Culture).
|
|
|
" Tal ha sido nuestra historia"," esta nuestra villa, apoyada en la Corona de Castilla y en la nación toda española, lleva no ya a Vizcaya sólo, sino al pueblo vasco todo, a su más alto y noble destino, a la conciencia de su misión histórica" 285 Patu hau eta Euskal Herriaren misio historiko hau, diosku orain (Gaztela ahaztuz bezala!), bere balio aparta –euskal arrazarena– historia unibertsalean erakustea da. Literarioki Unamuno-k plano historikoak lotzen dituen bezala, bere esperientzia pertsonala, Gaztelara irtenda erreusituz, Bilboko historiaren paradigma da; Bilboko historia, Gaztelak lagunduta erreusituz,
|
Euskal
Herriko historiaren paradigma. Eta, halaber, Unamuno-ren esperientzia pertsonala, euskal historia etortzekoaren paradigma historia unibertsalean.
|
|
|
Diskurtsoan, egon, historiaren irakurketa konkretua dago: berak egiten duen Espainia eta
|
Euskal
Herriko historiarena; historiaren filosofiarik zentzu hertsian, unibertsalean –Ortega k duen bezala, esaterako–, ez dago. (Ortega filosofoa da; Unamuno literato bat, informazio filosofiko handiarekin).
|
|
|
Berrehun urte honetan
|
Euskal
Herriko historia izan da, ez bakarrik eusko lurraren Botere inbaditzaile militar, instituzional administratibo, eskolarraren historia bat, eta euskal erakunde politiko eta sozial tradizionalen desegilearena, baina baita arimen eta etxeen eta harreman pertsonalen eta identitateen inbaditzaile eta nahastailearena ere. Behin egon zen euskararen herri bat; ez da asko gelditzen.
|
|
|
Historia pertsonal hau esperientzia partikular bat da, ez filosofia bat. Baina Unamuno-k
|
Euskal
Herriko historiaren –etorkizunaren, baina baita iraganarena ere– paradigma moduan erabiltzen du diskurtsoan: " Ni soy yo solo quien a aquella noble tierra debe tanto; débele también este mi pueblo; le debe nuestra tierra toda" 282 Eta hala, Unamuno-ren arrakastaren historia Bilboren eta Euskal Herriaren arrakastaren historia dela saiatzen da erakusten.
|
|
|
Euskal gatazka delakoak, zer esanik ez, bere horretan dirau. Baina inoiz, erdi lo gaudenean, edo gaizki sintonizatuta dagoen irratsaio bat entzutean, edo mailen bitartez heltzen den spamean, Iriarteren ekintza haren dardarak iristen zaizkigu, Rikardo Arregik bizirik jarraitu zuen
|
Euskal
Herriko historia alternatibo horren uhin elektromagnetikoak. Modu horretan heldu zait niri, bederen, Jose Carlos Iriarteren istorioa.
|
|
|
|
Euskal
Herriko Historia ikasteko funtsezko agiriak (XIX. eta XX. mendeak). (i).
|
|
2007
|
|
|
XVIII. mendearen bukaera arte,
|
Euskal
Herriko historia politikoa haren zazpi herrialdeetakoa izan zen. 1790etik aurrera, Pirinio Apaletako departamendua sortzean, Lapurdi (eta Baiona), Baxenabarre (eta Bidaxune) eta Zuberoa behin betikoz elkartu ziren (Biarnorekin batera).
|
|
|
1
|
Euskal
Herriko historiaren bibliografia orokorrean esparru txikia eman zaio epe kronologiko horri. Horren adibide bat ikus daiteke Iñaki Bazanek zuzendutako liburuan (Bazan 2002).
|
|
2008
|
|
|
Beretzat garrantzitsua da lana izatea, enkarguei ondo erantzutea da, baina" gustatzen zait urtean behin edo horrelako sinposiumetara joatea, proposamena egin eta hautatua baldin bazara bertara joan 15 egunetan eskultura egiteko. Murtxanten bada lehiaketa bat ardoaren inguruan eskultura bat egiteko, erakartzen nau, baina ez dakit denborarik izango dudan". Badu beste mural handi bat egiteko asmoa," 4 m. luzera, 1,10 altura eta 15 zm.ko loditasuna duen haritz egurra erosteko asmoa dut aukera dudanean
|
Euskal
Herriko historia garatzeko, Ekaineko kobazuloak margotu zituztenetik Euskal Herriko azken sorginak hil zituzten garaira arte. Era surrealista batean, Europa zaharreko kultura, naturari lotua, kobazuloak, sendabelarrak, akelarrea...". AutodidaktaLasartearra, 17 urtera arte bertan bizi izan zen, gero Zarautzen 13 urtean, beste bi Hernanin," orain Azkaraten egin dut etxea eta esaten dut Azkaratekoa naizela".
|
|
|
Lekuko euskara eta esaerak bakarrik ez,
|
Euskal
Herriko historia ere batzen doaz apurka apurka. " Lehenengo pertsonan kontatutako historia, ez artxiboetako historia".
|
|
|
Pete Cenarrusa omentzea zen ostiraleko afariaren helburua. Pete Cenarrusa elkarteak
|
Euskal
Herriko historia eta kultura bultzatzen du Idahon eta Oregonen, ikerketak eginez eta hitzaldiak emanez.
|
|
|
Bertan euskaraz ematen ziren ikasgai guztiak (programaren arabera: kristau dotrina, aritmetika eta geografia hasikinak, prosa eta bertso irakurketa, idazketa, eta elkarrizketa praktikak; aurrerago besteak beste
|
Euskal
Herriko historia ematea aurreikusten zen) 230 Klaseen ardura, hasieran ordena erlijioso bati atxiki nahi izan zion, baina azkenean irakasle sekular baten esku geratu zen, Azkueren zuzendaritzapean231 Sabino Aranaren lekukotzatik dakigu Euskal ikastet, seak 1897an zortzi ikasle zituela. Aranak gogor kondenatu zuen ikastetxe hori, bertako irakaslea karlista militantea baitzen eta ume abertzaleren bati errieta egin baitzion232 Azkue beste irakasle batzuekin ere saiatu zen arren, ikastetxeak ez zuen finkatzea lortu eta urte pare batera Euskaldun Biltokiarekin batera itxi zen233.
|
|
|
Azkue dugu
|
Euskal
Herriko historian prestakuntza osoz, goi mailako jakintzaren esparruetan erabiltzeko euskara berri eta egoki bat zentzuz Hego Euskal Herrian burutzen saiatu izan zena. Bilboko institutuan euskara katedra hartzeko lehiatu zirenen artean, kezka hori zabaldurik egongo zen baina une hartan behintzat, prestakuntzan desberdintasuna nabarmena zen.
|
|
|
–Historian barrena: historiografiaren arazoak?, Ikerketa berriak
|
Euskal
Herriko historian: metodologia aintzindariak eta berrikuntza historiografikoak, Udako Euskal Unibertsitatea Bilbo.
|
|
|
Herri zahar honek, sufrimenduaz zerbait badaki.
|
Euskal
Herriko historian hitz horrekin orrialde gehiegi idatzi dira. Urtarrilaren hasieran, kale bazterretan ginenok, etxe zokoa aukeratu ez genuenok, bertzeak bertze, sufrimendua eta ezinegona topatu genituen.
|
|
|
|
Euskal
Herriko historiaren barnean aztertu du Aranburuk txistuaren bilakaera, eta eragin handiko hainbat gertaera nabarmendu ditu. Agintari politiko eta erlijiosoek danbolintero edo txistularia udal langile bihurtzea erabaki zutenekoa, adibidez.
|
|
|
«Eduardo Perezekin harremanetan jarri ginen eta material txukun eta zehatza lortu dugu», adierazi du Manu Arregi editoreak. Euskal Herriko Atlas historikoaren bitartez gainbegirada bat eman nahi diote
|
Euskal
Herriko historiari.
|
|
|
Gaurkoa egun seinalatua da Hego
|
Euskal
Herriko historiaren egutegian. Gaurko egunez, 1889 urtean, Foruak indargabetu zituen Espainiako Erreinuak.
|
|
|
Orain artean,
|
Euskal
Herriko historiako gaiak aztertu eta jorratzeko ikastaroak antolatu ditu Aritza kultur taldeak. Oraingo honetan egungo egoerari begiratuta, bestelako bidea hartu du.
|
|
|
Orain, ekaitza dator.
|
Euskal
Herriko historia ezagutzeko indusketarik garrantzitsuena zipriztinduta dago, eta ardurak argitu dira, eta neurriak hartu. Izango dira marroa euskararen aurka egiteko erabiliko dutenak, baina hizkuntzalariak lasai egon daitezke.
|
|
|
Izan ere," Gernikan, Gasteizen edo Fuenlabradan (Madril, Espainia)" eginda ere, ohiko erdi aroko azokak guztiak" molde berarekin eginak" daudela eta" hurrenez hurreneko herriko historia kontuan izan gabe" burutzeagatik kezkatuta abiatu zuten ekimena hau. Berangora hurbiltzen dena,
|
Euskal
Herriko historiako saioak aditu, bertsolariak entzun, eta Ezkerraldeko, Iruñeko eta Erandioko animatzaile, aktore eta ezpatari ikusi ahal izango ditu, besteak beste.
|
|
|
Azkeneko bertsolari txapelketaren grabazioa, ala Olaizola II eta Martinez de Irujoren arteko finalarena? Manex Goihenetxeren Euskal Herriko historiaren liburukiak, ala Antonio Riverak zuzendutako
|
Euskal
Herriko historiaren hiztegi entziklopedikoa. Joseba Lakarraren apunteak, ala Patri Urkizuren Dianea eta Koplaken edizioa?
|
|
|
Azkeneko bertsolari txapelketaren grabazioa, ala Olaizola II eta Martinez de Irujoren arteko finalarena? Manex Goihenetxeren
|
Euskal
Herriko historiaren liburukiak, ala Antonio Riverak zuzendutako Euskal Herriko historiaren hiztegi entziklopedikoa. Joseba Lakarraren apunteak, ala Patri Urkizuren Dianea eta Koplaken edizioa?
|
|
|
Irakasgaiaren hirugarren eta azkeneko bloke handia
|
Euskal
Herriko historiarako sarrerak osatzen du, eta halabeharrez egokitu behar izan dut hizkuntzaren eta batik bat literaturaren alorretan botatako gezur handi eta txiki piloaren ondorio saihestezinetara: iruzurgile lanetan sartuz gero gauzak ondo egitearen aldekoa naiz ni, barne logikari ahalik eta gehien eutsiz hain zuzen ere; horrek, jakina, lan gehiago eman dit, baina erronka erakargarria zait, eta horretan jardun naiz hurrengo egunetan.
|
|
|
Publikoaren loria jokalarien nahikundearen heinekoa izan da.
|
Euskal
Herriko historia eder bat kontatu digute; egiazko besta herritarra izan da, non ere emozioa eta partekatzearen zoriona begi bistan genituen. Sorkuntza eredu eder horrek baieztatzen du euskal kultura zimendu dela, belaunaldien arteko loturaren egiteko, egitasmo komun baten inguruan.
|