|
2000
|
|
|
Ikastola,, euskara batua, euskaldun berriak, euskara alderdi erdaldunetara hedatu izana eta euskaldunon arteko batasuna estutu izana, besteak beste. Orduantxe sortu zen
|
euskal
literatura modernoa deitu ohi dena baita ere. Azken batean, Euskal Herriko bizimoduko esparru guztietan gertatu zen aldakuntza.
|
|
|
Honenbestez, euskal poeta nonahikoa egiten da, nitasun berri bat deskubritzen du, eta ez dio ardura bakarrik baldin badago ere munduan, barnea duelako mundu. Gu etnografiko bat kantatu behar izatetik ni intimo bat kantatzera eginiko ibilaldi mingarrian, Orixek
|
euskal
literatura modernoa abiatzen du, edo hobe esan, euskal literaturaren modernotasuna: lurralderik ez daukan kulturan hizkuntza da babesleku bakarra, eta norberarenak dira kantagai (bere arnasa entzuten du).
|
|
2002
|
|
|
Literatura ordea, gauza aldakorra da, eta gainera euskal literatura berria da, ez dezagun hori ahaztu. Zenbat urte dauka
|
euskal
literatura modernoak? 40 urte?
|
|
|
|
Euskal
literatura modernoa ekimen aski berria da, ondorioz kritika ere gutxi landu da. Kritikaren zirkuituak eta generoak daude, kritika lekune ezberdinetan egiten da, unibertsitatean eta hedabideetan, kasu.
|
|
2004
|
|
|
Gerora, egia esan, etorri ziren/ dira beste idazle asko, euskal literatura maite dugunon egarria asetzen laguntzen dutenak. Baina, orain bere nobelak berrirakurtzean berriro bere maisutza aldarrikatu nahi dut, ikusten baitut zein garrantzizkoa izan zen hizkuntza sena ondo garatua zuen idazleen gidaritza
|
euskal
literatura modernoaren hasiera haietan eta harrituta geratzen naiz, nabaritzean orain dela 30 urte egindako hizkuntza hautapenak ez direla inolaz ere zaharkitu.
|
|
|
Zenbat jende entzuten duzu eleberri edo poema bati buruz hitz egiten autobus batean??. Kritikaren gaztetasuna
|
euskal
literatura modernoan, Argia, 2002/6/16.
|
|
2006
|
|
|
210 Ib., 64 Unamuno-rentzat dudarik ez dago," la literatura vasca" euskaraz egina bakarrik dela (ez erdaraz egina, euskoek egina izanik ere), ik. 64 or.
|
Euskal
literatura modernoan" bi poeta eta erdi" ezagutzen du: Iparragirre eta Bilitx, eta hirugarren erdi bat," uno que vive y por eso no le nombro" (Arrese Beitia, nik uste).
|
|
2007
|
|
|
Kritiken hemeroteka.
|
Euskal
literatura modernoko liburuei buruz kaleratu diren kritiken gordailua.
|
|
2009
|
|
|
«Jaungoikua eta Lagi Zarra» lelopean hazitako belaunaldi zaharra (Nemesio Etxaniz, Antonio M. Labaien, Salbatore Mitxelena, Manuel Lekuona...) eta bestelako burubideak zekartzan belaunaldi berria (Txomin Peillen, Jon Mirande, Txillardegi, Gabriel Aresti...) bere orrialdeetan biltzen asmatu izana, hain zuzen. Gerra aurrea, erbestea eta
|
euskal
literatura modernoa uztartzea, funtsean.
|
|
2011
|
|
|
Horrela, bada, laburbilduz, esan dezakeguna zera da: Existentzialismoak,
|
Euskal
Literatura Modernoan mundu ikuskera berria planteatzeaz gain, antropologia berria ere planteatu zuela, eta horrek mundu zaharraren eta berriaren arteko etendura suposatu zuela.
|
|
|
EXISTENTZIALISMOAREN EKARPENA
|
EUSKAL
LITERATURA MODERNOAN
|
|
|
Existentzialismoa
|
euskal
literatura modernoaren eragile
|
|
|
Txillardegi batekin baino. Zergatik esaten da Existentzialismoak
|
Euskal
Literatura Modernoan eragina izan duela?
|
|
|
Kasu honetan, atal honi dagokionez, nire helburua Existentzialismoak
|
Euskal
Literatura Modernoan izan duen eragina azaltzea izango da. Ez dut gai hau gehiegi sakonduko, baina Existentzialismoaren baitan lantzen diren gai nagusiak Euskal Literatura Modernoan nola barneratuak izan diren azaltzen saiatuko naiz.
|
|
|
Kasu honetan, atal honi dagokionez, nire helburua Existentzialismoak Euskal Literatura Modernoan izan duen eragina azaltzea izango da. Ez dut gai hau gehiegi sakonduko, baina Existentzialismoaren baitan lantzen diren gai nagusiak
|
Euskal
Literatura Modernoan nola barneratuak izan diren azaltzen saiatuko naiz. Horretarako bi autore izango ditut aztergai:
|
|
|
Existentzialismoaren ekarpena
|
euskal
literatura modernoan
|
|
|
bi"; baita Juan Kruz Igerabideren poema ere (zati bat irakurri zuen). Euskal Herrian filosofia eta literatura (poesia) elkarri eskua emanda inoiz ibili badira, existentzialismoan izan delakoan, Maider Etxanizen azterketa gaineratu dugu," Existentzialismoaren ekarpena
|
euskal
literatura modernoan", Kongresutik kanpokoa hori, amaierako" Poesia eta filosofia: hilobiz hilobi" scherzoa ere bezala.
|
|
2012
|
|
|
|
Euskal
literatura modernoak
|
|
2013
|
|
|
Euskal literatura hori baino gehiago dela erakusten dute Eleizegik eta emakume idazleek. Beste ikuspegi feminista batetik ere interesgarria da ikustea
|
euskal
literatura modernoan genero binarismoari erronka egiten zionik ere bazela, emakume eta gizon kategorien arteko continuum ean dagoen pertsonaia historiko horren berreskurapena antzezlan bihurtuta. Zer irudituko litzaizuke Eleizegiren antzerki obraren bat taularatzea gaur egun?
|
|
|
Abadiak XIX. mendean Etiopia Abisiniara egiten dituen bidaiak ezin dira inperialismo frantses eta britainiarraren testuingururik gabe ulertu. Eta beraz, handik itzulita eta Niloren iturriak topatu ez zituela onartzearen ondorio postkolonialak kontuan hartu gabe, ezin da ulertu hark
|
euskal
literatura modernoari eman zion hasiera Lore Jokoetan. Horiek prozesu kolonialak dira.
|
|
2015
|
|
|
Hanka bat iraganean, tradizioan, eta beste bat sormenean, etorkizunean, izango luke literaturak, eta horregatik litzateke euskaldun berriaren aliatu bikaina. Horra euskara moderno batek eta
|
euskal
literatura modernoa zergatik eskutik joan behar zuten defendatzen zuen beste argudio pisuzko bat.
|
|
2016
|
|
|
Aurretik argudiatutakoaren ildotik, modernitatearen agerpena arrasto egokia izan daiteke literatura konparatuaren presentzia identifikatzeko. Euskal literaturaren kasuan ere halaxe gertatzen dela esan daiteke,
|
euskal
literatura modernoaren agerpena eta lehen aldarrikapen konparatistikoak garaikideak direlako.
|
|
|
|
Euskal
literatura modernoaren jaiotzaren inguruan dezente idatzi izan da (Sarasola, 1975; Apalategi, 2015), batez ere nobelagintzari dagokionean. Edonola ere, euskal literaturaren historia gehienetan, zaharxeagoetan (Sarasola, 1971) zein berriagoetan (Urkizu, 2000; Lopez Gaseni, 2002; Aldekoa, 2004; Olaziregi, 2012), gutxi asko 60 hamarkaden bueltan kokatzen dute euskal literaturaren aro modernoaren hasiera bete betekoa.
|
|
2018
|
|
|
Pazek esaten poesiak ez zuela denbora geldiarazten, kontraesaka ekiten diola eta irudiz beste egiten duela denbora hori. Eta esango nuke, poesia idazten jarraitu ahala, poesia bera ere bihurtu izan dela, hein batean, modernitateari aurre eginez,
|
euskal
literatura modernoari bizipenak, gorputza, ahopean esanak edo esan gabe utzitakoak ekarriz beste bide bat eman diona. Eta narrazioak hizkuntzaren depuraziora egin duen bidearen parean, sigi saga, batzuetan, poesia idaztea izan dela euskal modernitatearen aurkako egoera bat; modernitatea kontentizeaz bat gainezkaldiak ere eragin dizkiona.
|
|
2019
|
|
|
"
|
Euskal
literatura modernoan funtsezkotzat jo ditzakegun Ramon Saizarbitoriaren 100 metro eta Egunero hasten delako nobelak euskal literaturaren historian izan duten mugarri izaeraren erakusle izateaz gainera, berezko kalitateak eta interesak ikasleen mantentzeko gaitasun aparta erakusten dutelako, urteek aurrera egin arren" (Otaegi 1999: 12).
|
|
|
2 Ramon Saizarbitoriaren bitartez
|
euskal
literatura modernoaren hastapenak ezagutzea.
|
|
|
Ramon Saizarbitoriak Gipuzkoako Urrezko Domina eman ziotenean eman zuen hitzaldia1 entzutea ere oso interesgarria izan liteke. Bertan, idazlearen eta 64ko belaunaldiaren hastapenak,
|
euskal
literatura modernoaren hasiera eta idazlearen ibilbidea aipatzen ditu. Agian zatitxo bat proiekta geniezaieke edota etxean entzunarazi eta haiek bertatik datu interesgarrienak apuntatuta ekar ditzatela.
|
|
2020
|
|
|
Ohiturazko eleberriaren imajinario ideologizatua eta euskal naziotasunaren aldarria euskal literaturan nagusitu ziren, luzaroan. 1960ko urteetan aldiz, ortodoxia horren aurka altxatu zen
|
euskal
literatura modernoa. Honek atzerakoitzat joz, arbuiatu zuen tradizio literarioa:
|
|
|
Etxaniz, Maider (2011)" Existentzialismoaren ekarpena
|
euskal
literatura modernoan", Joxe Azurmendi, Filosofia eta poesia. Donostia:
|
|
|
Lan eskerga hari esker eraiki dira, hain zuzen, gaur egun kulturgintzan eta euskalgintzan indarrean dauzkagun arkitektura behinenak. Euskara batua, hezkuntza sistema, euskal unibertsitatea, euskarazko hedabideak,
|
euskal
literatura modernoa, bertsolaritza...
|
|
2021
|
|
|
— (2003).
|
Euskal
literatura modernoaren sorrera postkolonial eta gayaz Anton Abbadiaren ekarpena birpentsatuz, in Euskal Gramatikari eta literaturari buruzko Jardunaldiak XXI. mendearen atarian (I II), II. liburukia, Iker 14 zk. Bilbo: Euskaltzaindia.
|
|
|
86), historiografia honetan ere garaikidetasunari ematen zaio garrantzia:
|
euskal
literatura modernoari eskainitako atalak hartzen du bai espazio handiena, bai historiografia egiteko berrikuntzarako joera; izan ere, lehenagoko historiografietan agertu ez diren kapituluak txertatu ziren historiografia honetan: bat euskarara itzulitako literaturari eskainia, eta beste bat" Beste Euskal Literatura batzuk" deritzenei, hots, euskal idazleek euskararen lurraldeko beste hizkuntzetan idatzitako literaturari eskainia eta diasporan idatzitakoari eskainia (ikuspegi postkolonialak laguntzen dio Estibaliz Ezkerrari, gaztelaniaz eta frantsesez idazten duten euskal idazleez gainera, diasporan ingelesez ari izan direnez jarduteko).
|
|
|
Bridge across Borders" Haritschelharrek emana da. Azkenik, hirugarren atala
|
euskal
literatura modernoari eskainitakoa da; zehatzagoak izanda, XX. mendeko literaturari. Generoka banatuta dator:
|
|
|
(167) Joseba Gabilondo,"
|
Euskal
literatura modernoaren sorrera postkolonial eta gayaz Antón Abbadieren ekarpena birpentsatuz", in Euskal gramatika eta literaturari buruzko ikerketak XXI. mendearen atarian IKER (II), 2003, Ed. Euskaltzaindia. du, baita ere liburutik kanpo geratu diren zenbait azterketa. Obra hartan, euskal literatura garaikideaz irakurketa sakona, ausarta eta batzuetan polemikoa aurkezten du.
|
|
|
GABILONDO, J., 2003,"
|
Euskal
literatura modernoaren sorrera postkoloniala eta gaiaz Anton Abbadieren ekarpena birpentsatuz.", in Euskal gramatika eta literaturari buruzko ikerketak XXI. mendearen atarian IKER (II), P. Laffitteren sortzearen mendemugako biltzarra, Ed. Euskaltzaindia.
|
|
|
|
Euskal
literatura modernoan ikur moduko bat bihurtu da liburu hartako lehen pieza: «Nereak ez diren/ lurralde hauetatik/ ihes egin nahi nuke// Nereak ez diren ur hauek/ alde batera/ utzi egin behar ditut// Haitz sendoaren biribiltasunean/ nere bizitzaren hitza/ lortu nahi nuke// Biribiltasunean/ sendotasunean/ haitzaren gainean/ a e i o u/ berri bat esan nahi nuke».
|
|
2022
|
|
|
Autore honek literaturan eta beste hainbat arlotan lan gehiago egin bazituen ere, bereziki garrantzitsuak izango dira baita ere Ramon Saizarbitoria donostiarraren Egunero hasten delako (1969) (Kortazar, 2003) eta Gabriel Aresti poeta bilbotarraren Harri eta Herri (1964) (Aldekoa, 2004). Beste hainbat autore eta lan garrantzitsu egon baziren ere, finean, azpimarratu nahi dena 60ko hamarkadan
|
euskal
literatura moderno bat abian jarri zela da, garaiko kezkek bultzatuta zegoena.
|
|
2023
|
|
|
Kontatu den gisan, aurreko belaunaldi foruzaleak poesia idatziaren tradizioa abiarazteko bertsoaren moldeak jarri zituen oinarritzat, eta bat bateko bertsolaritza bera genero literario gisa berregokitzeko ahalegina ere egin zuen, baina belaunaldi berriak, ideologia eta proiektu politiko berri batekin, modernitatea jasoarekin eta idatziarekin identifikatu, eta ‘benetako’
|
euskal
literatura moderno baten bila ahozkotasuna nahiz bertsolaritza berriro zokoratu nahi izan zituen. Finean, ahozkoa/ idatzia dikotomia ezkutatzen zen mordoiloa/ garbia dikotomia horren atzean.
|
|
|
Larraonako ikastetxean, Udako Euskal Unibertsitatea udaroko erritua ez zitzaidan axola neure euskara halapurdikoa edo logelak ñimiñoak izatea ez zitzaidan axola ikasmahaiak umeenak izatea edo hormako gurutzefika oro zen giro, oro zen berri, oro zen desberdina izan nahi eta izatearen seinale idazle ospetsuak kolore desberdinetako galtzerdiak zituen, koka kola eskuan zirikatzaile manerak
|
euskal
literatura modernoa hizketagai neska bertsolari gazteak futbolean aritzen ziren ikastetxe aurreko patioan miraz begiratzen nien nik sarrerako mailetatik oro zen giro, oro zen berri, oro zen desberdina izan nahi eta izatearen seinale gauez energia guztia higatzen genuen jota, arin arin eta pasodoble ikasi berrietan inguruko herri guztiak jaiz jai korrituz goizean dutxa azkarra eta eskoletara zintz...
|