|
2002
|
|
|
Kontsumoko
|
euskal
literatura bat aldarrikatzen duten ahotsei kritika egiten die, beraz, Saizarbitoriak. Argiago ere esan du:
|
|
2003
|
|
|
" Ba ete dago, gero, egon be, euskal literaturarik?" Hor dogu Julien Vinson, euskal bibliograforik ospetsuena: ez eban berak uste benetako
|
euskal
literatura bat dagoanik(!). Gure liburuak ez dira erderatu, banaka batzuk baino, ta horregaitik, erdaldunak uste dabe, euskeraz ez dala ezer idatzi.
|
|
2005
|
|
|
XX. mendera etorrita, irakurtzen dugu Txillardegiren Leturiaren egunkari ezkutua rekin euskal literaturak XX. mendean lehen aldiz egiten duela Europako korronte horiekin bat. Hortik aurrera ikusiko genuke
|
euskal
literatura bat egiten da garaiko korronte europarrekin.
|
|
2007
|
|
|
Oso apalki izan arren, liburugintza ere suspertzen ari zen, kopuruz zerbait, baina batez ere lekukotasunez, euskal literaturaren historia gure eskuetan jarriz, bertantxe eta bero bero.
|
Euskal
Literatura bat izana zela jakin eta sentitzeko parada izan genuen, bi liburutako orrialdeetan: Axularren Gero ekarri zigun M. Lekuonak (1954) 26 eta urte berean S. Onaindiak Mila euskal olerki eder.
|
|
2008
|
|
|
utzi duela
|
euskal
literatura bat badela. Halarik ere, konparaketa ausartak egi ten ditu artetan, adibidez Noruegako Ibsen antzerki egile famatuaren parean ezartzen dituelarik J.B. Elizanburu edo Gratien Adéma «Zalduby».
|
|
2010
|
|
|
Mila euskal olerki eder gehiago, bestea baino. Aurrean jarri zigun
|
euskal
literatura bat egon zela, mendeetan zehar. Hizkuntza bat bazegoela, eta literatura bat.
|
|
2012
|
|
|
–Hasiera batean?, azaltzen digu Iñigo Ruizek,, gerra aurrean gutxi gorabehera, zeregin hau euskaraz sortzen ari den literaturak beteko duela uste du: hau da,
|
euskal
literatura batek berez ekarri behar lukeela hizkuntzaren jasotze bat? (Ruiz 2009:
|
|
2013
|
|
|
Goikoak denak ezagunak dira. Baina oraindik ez da
|
euskal
literatura bat diglosia eta zapalkuntza ardaztzat hartu dituena, testu euskaldunak eta erdaldunak batera aztertuz. Erdal testuak betiere sarrera edo testuinguru modura aipatzen dira, edo tranpa eginez.
|
|
2021
|
|
|
Hizkuntzaren garbitasunaren eta bertsolaritzaren gutxiespenaren atzean, bada, lehen ziklo horren haustura ageri da argi eta garbi. Poesia idatziaren tradizioa abiarazteko bertsoaren moldeak jartzen dira oinarritzat, eta bat bateko bertsolaritza bera genero literario gisa berregokitzeko ahalegina egiten da lehenik, baina modernitatea jasoarekin eta idatziarekin identifikatuz, benetan jasoa eta ondorioz modernoa izango zen
|
euskal
literatura baten bila, ahozkotasunarekiko nahiz bertsolaritzarekiko urruntze bat gertatuko da jarraian. Bertsolaritza gertuko ahaidetzat zuen tradizioa baztertu eta tradizio berri bat sortzea izango da xedea aurrerantzean.
|
|
|
EHUko irakasle katedradun Iñaki Aldekoa euskal kritika literarioaren eguneratze teorikoaren ildoko autoreen artean kokatzen du Casenavek (2012), hau da, euskal literaturaren kritikak legitimitate zientifikoa lortzeko bidean lan egin dutenen artean; izan ere, aurreko kritikariek jarrera defentsiboa zutela dio Casenavek, nolabait,
|
euskal
literatura bat bazela aldeztu behar zutela. Alabaina, eta betiere Casenaveren hitzei jarraikiz, bihurgune teorikoaren ondoko auto71 Arc argitaletxearen webgunean daude ikusgai kritika horietako batzuk:
|
|
|
Gure ustez, hala egin izanaren arrazoia, seguruenik, historiografiak eraikitzeko eredu nagusia eredu nazionala izatea da, Casenavek zehaztu bezala (2012: 21); nolabait, euskarara egindako itzulpenak euskal literaturaren barneko osagaitzat jo izan dira
|
euskal
literatura bat badela frogatu eta justifikatu beharrez, euskal testuen corpusa handitzeko; alabaina, eta arestian azaldu dugunez, horrela egitea zilegi ote den esplizituki plazaratu izan dute autore batek baino gehiagok. Horiek horrela, euskarara egindako itzulpenek funtzio sinboliko nabarmena bete izan dutela esan dezakegu, literatur esparrua bera autonomizatzen eta normalizatzen hasi arte bai, behintzat; eta geroago ere bai.
|
|
|
Esan dezakegu oro har XX. mende erditik aurrera euskal literatura itzuliaren xede nagusietako bat euskarazko testuen kapitala eta estatusa handitzea izan dela, bai euskarara egindako itzulpenen bidez (euskaraz ere posible dela frogatzeko hasiera batean, kultur oinarri diren testuak biltzeko gerora), bai 182 euskaratik beste hizkuntza batzuetara itzulitako testuen bidez(
|
euskal
literatura bat badela ikusaraztea izanik helburua). Bestela esateko, euskal literatura" literatura" gisa berrestea da, hein batean, euskal literatura itzuliaren eremuaren funtzioetako bat, hots, Casanovak (2004:
|
|
|
Ordu artekoa, hein handi batean" defentsiboa" izan zela erran daiteke. Kanpoko aditu eta behazaleen aurrean, nahi ala ez, frogatu behar zen
|
euskal
literatura bat bazela. Erakutsi behar zen ere," objektu" zientifiko bezala bizirik zegoela inguruko literaturen artean, maila apalago batean izanik ere.
|
|
|
Bigarrenik, xeheki zenbatu zuen euskal letren ontasuna, poesia, antzerkia eta prosa denak batean emanik (61). Mota askotako obrak aipatzean, bere ustez frogaturik uzten zuen
|
euskal
literatura bat bazela. Halarik ere, erreferentzia horiek gaurko kritikaren ikuspegiaren argitan ikusiz, konparaketa ausartegiak eta funtsik gabekoak egin zituen artetan, hala nola Noruegako Ibsen antzerki egile famatuaren parean ezartzen zituelarik J. B. Elizanburu edo Gratien Adéma" Zalduby".
|
|
|
Haien bitartez, bi pundu azpimarratu zituen: lehenik,
|
euskal
literatura bat bazela eta, bigarrenik, beste edozein bezalakoa zela, beraz, beste edozeinek bezainbat balio zuela (66):
|
|
|
Lhandek xede hori zuela gogoan Euskal Herriarentzat, azpimarratzen zuelarik
|
euskal
literatura bat bazela, Taine n erran famatua kasik hitzez hitz errepikatuz (71). Ez da ahantzi behar, Lhande abertzaleengandik oso hurbil zegoela (72) XX. mendearen hastapenean.
|
|
|
Bestalde, euskal literaturaren existentziaren arrazoia Euskal Herriko egoera sozioekonomikoan topatzen du IEE1 ek: " Niretzat oso interesantea da ikustea zergatik dugun literatura, zergatik dugun
|
euskal
literatura bat. Eta da ba herri aberats bat garelako ekonomikoki, zoritxarrez".
|