|
2000
|
|
|
" Batetik,
|
euskal
hizkuntza bere osotasunean, eta bereziki euskara batuari Euskal Herriko Mendebaleko euskarak, bizkaiera izenaz ezagutzen denak, eskain diezaiokeen ondarea ikertzea eta bultzatzea. Bestetik, Mendebaleko euskararen corpusa eta statusa jagon, landu eta bultzatzea".
|
|
|
IBS
|
euskal
hizkuntza eta kulturaren inguruko ikerketa bultzatu eta ikerketa material eta argitalpenak zabaltzeko sortu zen, beti ere hezkuntzara bideratuta. Espazio edo gune bat sortu nahi izan dute, bai birtuala, bai erreala, euskal ikasketentzat.
|
|
|
Gorago eman dugunxehetasuna biziki esanguratsua iruditu zaigu: besterik uste arren, Txillardegi izan delaesan dugu, euskal agintea
|
euskal
hizkuntzaren aldera makurtu behar dela estreinakozazpimarratu duena. Eta hona berriro ere, lehengoak lehengo, zehaztapen jakingarrienargitan:
|
|
|
XX. mende erditsuan,
|
euskal
hizkuntza, kultura eta herria bera azken hatsetan zeudelazirudienean, gazte ameslari batzuk errebelatu egin ziren, agintearen kontra, historiarenmartxaren kontra, gure izatearen heriotza sinatua bide zuen patuaren kontra. Baldintzaobjektibo guztien aurkako matxinada zen hura, garaitzeko inongo aukerarik ez zuena.
|
|
|
|
Euskal
hizkuntzan hitz bat baino gehiago erabili behar ditugu gaztelaniazko edo frantsesezko audiencia/ audience hitzen bidez adieraz daitezkeen esangurak geure egiteko. Alde batetik, entzule indizea edo entzuleria berbak darabiltzagu euskaraz honako hau adierazteko:
|
|
|
Gogora dezagun g letra ez dela ebaki behar gaztelaniak daukan fonemaren bitartez,
|
euskal
hizkuntzak berezko g letra baitauka, soinu propioa ematen duena,, gu?,, gara, edo, gosari?
|
|
|
Jose Miguel de Barandiaran etnografo bezala, Juan Gorostiaga euskaltzaina onomastikaren ikerketaz jakile bezala, Adolfo de Larrañaga gaztelaniaz idatzitako literaturaren espezialista, Juan de Eguileor biografoa, Inazio Eizmendi Basarri bertsolaria, e.a. Batzuetan, adituen izenak izengoitiz ezkutatuta gelditzen ziren: Jakin
|
euskal
hizkuntzaz aditua, Ibon euskal poesiaz, Ayx erre filosofiaz... Geroxeago, kolaboratzaile hauei beste batzuk gehitu zitzaizkien:
|
|
|
EUSKO JAURLARITZAREN GIZARTE AZTERKETARAKO LANTALDEA
|
Euskal
hizkuntza eta euskal gizartea. 26/ 27 zk. (1983), 15 Euskara, gertakari soziala. 26/ 27 zk. (1983), 36 Egoeraren definizioa. 26/ 27 zk. (1983), 134 Ondorioak. 26/ 27 zk. (1983), 194 Eranskina (Laukiak). 26/ 27 zk. (1983), 207 Eranskina (Galde zerrendak). 26/ 27 zk. (1983), 235
|
|
|
ZUBIAUR, Jose Ramon
|
Euskal
hizkuntz ideiak XVI. mendean: Zaldibia, Garibai, Poza. 58 zk. (1990), 107 (Itz.:
|
|
|
ZUBIAUR, Jose Ramon
|
Euskal
hizkuntz ideiak XVI. mendean: Zaldibia, Garibai, Poza. 58 zk.
|
|
|
EUSKO JAURLARITZAREN GIZARTE AZTERKETARAKO LANTALDEA
|
Euskal
hizkuntza eta euskal gizartea. 26/ 27 zk. (1983), 15 Euskara, gertakari soziala. 26/ 27 zk. (1983), 36 Egoeraren definizioa. 26/ 27 zk. (1983), 134 Ondorioak. 26/ 27 zk. (1983), 194 Eranskina (Laukiak). 26/ 27 zk. (1983), 207 Eranskina (Galde zerrendak). 26/ 27 zk. (1983), 235
|
|
2001
|
|
|
Elkarteak Euskal Herri osoko 202.000 inguru ikasleren gurasoak biltzen ditu (81.000 Bizkaian, 45.000 Gipuzkoan, 23.000 Araban, 50.000 Nafarroan eta 3.000 Ipar Euskal Herrian) eta helburu nagusi batzuekin sortu da. Hain zuzen, herrialde bakoitzeko ezberdintasunak kontutan hartuz berezko hezkuntza sistema,
|
euskal
hizkuntza eta kultura defendituko dituzten hezkuntza ekimenen alde lan egitea, Euskal Herri osoan euskararen ofizialtasuna defendatzea, eskola euskalduna, dohainekoa, bateratzailea, aurrerakoia, berritzailea, autonomoa eta demokratikoa bultzatzea, seme alaben heziketarekin zerikusia duten gaietan erabakitzeko ahalmena izatea edota eskola ingurune sozialean uztartzea helburu nagusi hauetako batzuk...
|
|
|
–
|
Euskal
hizkuntza komunitatean: komunitatearen bizitza euskaraz egitea garatubehar da norabide guztietan.
|
|
|
|
Euskal
hizkuntz politika deslegitimatzeko bizpahiru argumentu errepikatzen dira, aurreko pasarteetan aipatuez gainera: errealismorik eza, inposaketa, ETAren jarrera.
|
|
|
Tamalez, euskarari buruz hitz egiten denean, gutxitan mintzatzen da linguistika edo soziolinguistikaren ikuspuntutik, gehienetan politikaz hitz egiten da.
|
Euskal
hizkuntza eta bere irakaskuntza debate politikoaren erdian daude.
|
|
|
Gutxiengoa garen aldetik, gure unibertso txikiko egunerokotasunean lan egin eta euskararenganako Nafarroako giza sektore guztien hurbilpena errazten ahal duen oro sustatu egin behar dugu. Duela zenbait urte," giza normalizazioaren" edo hiritarren" jarre ren normalizazioaren" garran tzia
|
euskal
hizkuntzaren aurrean aipatzen nuen; gaur egun ere, tamalez, ideia bera errepikatu behar dugu. Euskarari egiten dizkioten eraso sutsuak ez dira bakarrik bere erabilera murrizteko baizik eta gizarteak euskarari dion maitasuna urratzeko.°
|
|
2002
|
|
|
«Euskaraz jaio, euskaraz mintzo, euskaraz hiltzen ziren. Aberri bat da euskara, kasik erran dut erlijio bat...» Eta bizkitartean, mundu ofizialak erraten zien ez zutela deus balio
|
euskal
hizkuntzak eta erkidego naturalak, oztopo zirela, baztertu beharreko zaharkeriak eta zabarkeriak. Estatu arrotz eta urrun horren meneko zeuden.
|
|
|
Hauek ere berri samarrak dira, eta ikusiko dugu zer emaitza ematen duten. Horrez gain, bi abiadurako normalizazio prozesuak gertatzen ari dira eta hori bai da kezkagarria
|
euskal
hizkuntza komunitatearentzat. Demografikoki, hiztun multzo handiena, zorionez, eremu aurreratuenean da, baina ezin da ahaztu beste abiadura, bestela bi eremuen arteko tartea gero eta handiagoa izango da.
|
|
|
Hizkuntzalari gisa, Erribera edota Enkarterriak hizpide. Erdara
|
euskal
hizkuntza ote da euskaldunen ahotan?
|
|
|
Ikerketaren helburua honakoa zen: euskararen erabileran eragiten duten
|
euskal
hizkuntza komunitatearen gizarte baldintzak identifikatzea, bakoitzaren garrantzia zehaztea eta neurtzea, errealitate soziolinguistiko ezberdina duten bost herriren artean konparagarri bihurtuz. Helburua, bistan da, ez da nolanahikoa.
|
|
|
Euskararen nahiz
|
euskal
hizkuntza komunitatearen normalizazioaren mesedetan ordea, egoera soziolinguistikoaren azterketa orokor bat ahalbidetzen duten ereduak behar ditugu: egoera zer nolakoa den argitzeaz gain, errealitatearen indargune, ahulezi, aukera eta mehatxuak identifikatu behar zituen ikerketak.
|
|
|
\ Bi. Bizindarra,
|
euskal
hizkuntza komunitatea edo euskararen gorputzaren osasuna bezala uler dezakegu.
|
|
|
Bizindar objektibo eta subjektiboaren artean ezberdindu dezakegu. Bizindar objektiboak
|
euskal
hizkuntza komunitatearen barne nahiz ingurune osagaien egoera objektiboaren berri ematen digu. Bizindar subjektiboak aldiz, euskal hizkuntza komunitateko kideek osagai horien egoera objektiboari buruz burutzen duten irakurketa subjektiboaren berri ematen digu.
|
|
|
Bizindar objektiboak euskal hizkuntza komunitatearen barne nahiz ingurune osagaien egoera objektiboaren berri ematen digu. Bizindar subjektiboak aldiz,
|
euskal
hizkuntza komunitateko kideek osagai horien egoera objektiboari buruz burutzen duten irakurketa subjektiboaren berri ematen digu.
|
|
|
\ Dimentsio demografikoa: zenbat eta nolakoak dira
|
euskal
hizkuntza komunitateko kideak?
|
|
|
\ Kontrol eta sostengu instituzionalaren dimentsioa: zenbatekoa da
|
euskal
hizkuntza komunitateko kideek herriko erakundeetako hizkuntza portaera kontrolatzeko duten gaitasuna. Zenbatekoa da euskarak eta euskal hizkuntza komunitateak erakunde horietatik jasotzen duten sostengua?
|
|
|
zenbatekoa da euskal hizkuntza komunitateko kideek herriko erakundeetako hizkuntza portaera kontrolatzeko duten gaitasuna? Zenbatekoa da euskarak eta
|
euskal
hizkuntza komunitateak erakunde horietatik jasotzen duten sostengua?
|
|
|
\ Eraikitako estatusaren dimentsioa: zenbatekoa da euskarak eta
|
euskal
hizkuntza komunitateak duten prestigioa, estatusa?
|
|
|
\ Bost. Egoera subjektiboaren berri izanez,
|
euskal
hizkuntza komunitateko kideek euren hizkuntza nahiz komunitatearen egoera objektiboari buruz burutzen duten irakurketa subjektiboaren berri izan nahi dugu.
|
|
|
\ Zazpi. Egoera ezin osasuntsuagoa duen
|
euskal
hizkuntza komunitateak puntu kopuru maximo bat lortzeko aukera du. Emaitzak beraz, euskal hizkuntza komunitateak lor zitzakeen puntu kopuru maximoarekiko lorturiko puntu kopuruak suposatzen duen portzentajea bezala ulertu behar dira.
|
|
|
Egoera ezin osasuntsuagoa duen euskal hizkuntza komunitateak puntu kopuru maximo bat lortzeko aukera du. Emaitzak beraz,
|
euskal
hizkuntza komunitateak lor zitzakeen puntu kopuru maximoarekiko lorturiko puntu kopuruak suposatzen duen portzentajea bezala ulertu behar dira.
|
|
|
Behean ageri diren bi grafikoren bidez laburtuko ditugu emaitzok. Batetik,
|
euskal
hizkuntza komunitaterik osasuntsuena Bergaran aurki dezakegu, ondoren datoz, Arrasate, Hernani, Andoain eta Lasarte Oriakoak. Bestetik, Euskararen erabilera mailarik altuena ere Bergaran aurki dezakegu, ondoren datoz Hernani eta Arrasate, pare parean, Andoain eta Lasarte Oria.
|
|
|
Euskararen nahiz
|
euskal
hizkuntza komunitatearen normalizazioaren mesedetan, ikerketan erabilitako eredu teoriko nahiz metodologiak potentzialitate izugarria dute eta errealitate soziolinguistikoaren ezagutzan nahiz berau iraultzeko esku hartze ekimenen definizio nahiz ebaluazioan lagun dezake.
|
|
|
Stephen Crane ren" The Red Badge of Courage" saiakera (Euskal Herriko Unibertsitatea, 1999). 1981etik aurrera Euskal Herriko Unibertsitatean dihardu,
|
Euskal
Hizkuntza eta Literatura irakasle.
|
|
|
Proiektu berriak Arrasateko Eskola Politeknikoa, Eskoriatzako Irakasle Eskola eta Oñatiko Enpresa Eskola Teknikoa biltzen zituen; Ikerlan eta Ideko izenekoikertegiek osatu zuten, eta bere nortasun adierazleen artean
|
euskal
hizkuntza etakultura sustatzea dago. Gipuzkoako hegoaldean egoteak unibertsitaterik euskaldunena bilakatzen lagundu du, bai ikasleen aldetik? %70k zerbait ikasten zuteneuskaraz 2000 urtean?, baita irakasleen artean ere?% 67k klaseren bat euskarazematen zuten eta kredituen %46 eskaintzen dira euskaraz47?.
|
|
|
Euskal unibertsitatearen garapen oso eta eutsigarrikontzeptuaren definizioa, era zabal batean, honela ematen dugu lehen hurbilketa batean: «euskal hizkuntza komunitatearen eta bere kideen gaur egungo eta etorkizuneko hezkuntza beharrei modu beteaneta iraupen aseguratuan erantzungo dieten unibertsitateko euskarazko irakaskuntza, ikerkuntza, argitalpen ekoizpena, kudeaketa eta egitura molde egokiak behar dira, hala kantitatez nola kalitatez».Beraz, euskal unibertsitatearen garapena osoa izango da,
|
euskal
hizkuntza komunitatearen eta berekideen beharrak kalitatez eta kantitatez egoki betetzen dituenean, eta unibertsitateari dagokion arloangarapena eutsigarria izango da, orainean bertan etorkizuneko izana modu egokian ahalbidetzen duenneurrian. Azkenik, diogun ezen guk eutsigarri hitza hobetsi dugula, beste arlo batzuetan erabiltzen denjasangarri hitza alde batera utzita, eman nahi diogun esanahi aktiboa hobeto adierazten duelakoan.
|
|
|
Hau da, ez dago perpaus hori deskodifikatzerik (bame egitura zein den jakiterik) ez badugu pentsatzen perpausaren hasieran egotea dela (eta ez da halakorik, berez,
|
euskal
hizkuntzan) subjektuaren marka.
|
|
|
Aipamen horretan sakontzeko ikus, bakoitzak bere erara: Sarasua, 1997; eta, Maalouf, 1999 Bestalde,
|
euskal
hizkuntza eta euskal kultura hizpide dituela, diagnostiko zuhur bat egiteaz gain, historian ez ezik, gaur egun ere, bi aldaera horiek jarrera politiko desberdinetan nabarmenduko ditu Andu Lertxundi-k (1998).
|
|
|
Arauaren testuan Nafarroako Foru Erkidegoaren nortasunaren, erakundeen eta sinboloen errespetua jasotzen da oinarri gisa, baita kultura nafarraren sustapen eta defentsa ere; ez da, ordea,
|
euskal
hizkuntzaren. Lingua Navarrorum delakoaren, aipamenik egiten.
|
|
|
Juan Mari Torrealdaik idatzitako El libro negro del euskera liburuan jasotzen denez, irrati arduradunek ordezkaritza espainiarrean zehaztu behar zuten euskarazko irratsaioen zerrenda, eta baimenduak zirenak soilik eman ahal ziren
|
euskal
hizkuntzan. Publizitatea eta arrakasta handia zuten disko eskainiak hortik kanpo geratzen ziren19 Idazleak azaltzen duenez, euskara «denboraz kanpoko» irratsaioetan soilik erabil zitekeen; hau da, kulturaletan, literatura edo historiari buruzkoetan, eta erabat debekaturik zegoen gaurkotasunarekin zerikusia zuten edukietan, publizitarioak izan arren (Torrealdai, 1998:
|
|
|
Euskarak toki gutxi zuen, bai batean, bai bestean.
|
Euskal
hizkuntzan egiten ziren irratsaioen artean oso ezaguna zen La Voz de GuipúzcoaJose Miguel eta Don Antonio zelakoak eskaintzen zuen?, saioa.
|
|
|
Kriptoarrazakeria desberdinak daude han eta hemen. Hemengoen artean, bazterkeria mediatiko nabarmenen arteko bat
|
euskal
hizkuntzarekin gertatzen dena dugu. Zer rol uzten zaio euskal hizkuntzari, euskarari?
|
|
|
Hemengoen artean, bazterkeria mediatiko nabarmenen arteko bat euskal hizkuntzarekin gertatzen dena dugu. Zer rol uzten zaio
|
euskal
hizkuntzari, euskarari, gure inguru hurbileko medioetan?
|
|
|
gure inguru hurbileko medioetan? Euskara hutsez diharduten apurrak alde batera utzita, gainerako hedabideek oso arreta bitxia eskaintzen diete
|
euskal
hizkuntzari eta hiztunari.
|
|
|
|
Euskal
hizkuntza ezezaguna eta baztertua da gure inguruko eguneroko hedabide idatzi eleanitzetan. Euskal Herrian salmenta erreferentzial finkatua duten egunkariak kontuan hartuta, euskara hutsez argitaratzen den bakarra (Euskaldunon Egunkaria) alde batera utzita, euskal hizkuntzak jasotzen duen trataera ez da gizarte kultura anitz bati legokiokeena; aitzitik, badirudi euskara eta gainerako hizkuntzak elkarrengana hurbildu beharrean, hizkuntza desberdineko hiztunak elkarrengandik hurbilago jarri beharrean eta horien arteko integrazioa piztu beharrean, bai euskara eta gainerako hizkuntzak, eta bai euskalduna eta erdaldunak ere, elkarrengandik urruntzeko borondate irmoa dutela egunkari eleanitzik gehienek.
|
|
|
Euskal hizkuntza ezezaguna eta baztertua da gure inguruko eguneroko hedabide idatzi eleanitzetan. Euskal Herrian salmenta erreferentzial finkatua duten egunkariak kontuan hartuta, euskara hutsez argitaratzen den bakarra (Euskaldunon Egunkaria) alde batera utzita,
|
euskal
hizkuntzak jasotzen duen trataera ez da gizarte kultura anitz bati legokiokeena; aitzitik, badirudi euskara eta gainerako hizkuntzak elkarrengana hurbildu beharrean, hizkuntza desberdineko hiztunak elkarrengandik hurbilago jarri beharrean eta horien arteko integrazioa piztu beharrean, bai euskara eta gainerako hizkuntzak, eta bai euskalduna eta erdaldunak ere, elkarrengandik urruntzeko borondate ...
|
|
|
Komunitate linguistikoak erabat aparte biziko lirateke Euskal Herrian, euskaldunek inguru hurbileko erdarak ontzat hartu eta komunikazio tresna gisa erabili izan ez balituzte. Ez da gauza bera gertatzen erdaldunen lerroetan, horiek ez baitute aintzakotzat hartzen
|
euskal
hizkuntza komunikazio tresna moduan. Hizkuntzen arteko lubakia ez da itxi; areago, badirudi gero eta zabalagoa izan daitekeela, baldin eta neurri zuzentzailerik hartzen ez baldin bada.
|
|
|
Kalterik al dakarkie erdaldunei erdaraz ikasi ahal izateak?
|
Euskal
hizkuntza komunitatearen premia ugariri egoki erantzutea ahalbidetuko luke euskaraz funtzionatuko lukeen unibertsitate batek.
|
|
|
Bi botila ur, erdi betea bata eta erdi hutsa bestea erabili zituen Kike Amonarrizek
|
euskal
hizkuntzaren etorkizunari buruzko gogoetari ekiteko. (...)" uste dut euskara arriskuan ote den galderari ere bi ikuspegi horiexetatik, bi erantzunekin, ihardetsi dakiokeela; bata, euskara desagertzeko arrisku bizian dagoela, eta bestea, euskara bizi bizirik dagoela, ia ia inoiz baino hobeto.
|
|
2003
|
|
|
Hizkuntza musikal hura normala zen Mixel Ducau eta gainerako kideentzat: " Guretzat ez zen arazo bat musika hori
|
euskal
hizkuntzarekin uztartzea. Egokitzea besterik ez zen, hitzak nola ahoskatu, hitzak musikarekin nola lotu.
|
|
|
Ekimen horien helburua ikasleek jende gehiago ezagutzea eta euskaldun esparrua zabaltzea da. Gainera, parte hartzaileek" Mintzalagunen txokoa" izeneko buletina jasotzen dute non Bagerak eskaintzen dituen ekimen edota
|
euskal
hizkuntzaren inguruan izaten diren egitasmoen berri ematen zaien. Hitz egiteaz gain irakurri ere euskaraz egin dezaten, egitasmoan parte hartzen dutenek «Irutxulo» eta «Gaztetxulo» aldizkariak jasotzen dituzte.
|
|
|
Ingelesa ohi darabil jatorri hizkuntza bezala. Urte luzeetan ingeles irakaslea izanik, hizkuntza horrekiko atxikimendu berezia zuen, eta argi zekusen ingelesak hizkuntza gisa duen kontzeptuak adierazteko zehaztasuna eta hizkuntza horretan garaturiko literaturarik onena euskaraz ematea bide emankorrak zirela
|
euskal
hizkuntza eta literaturarentzat. Itzulpengintza ugaria eskaini ez arren, bere laburrean lan zehatza eta eredugarri gertatzen dena, bai behintzat.
|
|
|
Askotariko gaiak eta alderdiak darabiltza euskara eta euskal literaturaren ardatzean: a)
|
euskal
hizkuntza eta honen egoerari buruzko gogoetak: elebitasuna, euskararen irakaskuntza, euskaldun zahar eta euskaldunberrien auzia, euskara eta administrazioa, e.a. b) euskal literatura:
|
|
|
Jose Migel Barandiaran ere lagun handia zuen. Nafarroako Unibertsitatean, honek utzi zuenean euskal antropologiako katedra, Oskillasori eskaini zioten, ez arlo bera, baina bai haren ordezkoak egiten zituen
|
euskal
hizkuntza eta kultura katedra. Baina
|
|
|
Kontuz, Ander, esaten danagaz! Julian ez dala
|
euskal
hizkuntzan maisu handia, asko aitua. Ez dauala gramatika askotzarik ikasi eta gauza handirik argitaratu euskeraz?
|
|
|
|
Euskal
hizkuntzaren, euskararen, berreskurapena eta bazterketa positiboababestea indigenen eskakizunekin bat dator.
|
|
|
berreskurapena eta bazterketa positiboababestea indigenen eskakizunekin bat dator. Euskararik gabe ez dago Euskal Herririk eta, hala ere, zapatismoak erakutsi dien bezala,
|
euskal
hizkuntza euskalherriaren ezaugarri kulturala da, Internet erabiliz, babestu daitekeena eta babestuegin behar dena. Beste era batera esanda,, imajinatutako komunitate?
|
|
|
Haren ustez, zaila zen kulturaren eta politikaren arteko mugak bereiztea. Baina, edozein kasutan, Goihenetxek, Haritschelharrek eta beren lankideek udako ikastaro horiek antolatzeak
|
euskal
hizkuntzaren berpizkundeari buruz hitz egiteko aitzakia ematen zuen, baina ez harantzago joateko.
|
|
|
Eta erdaldunarentzat? "
|
Euskal
hizkuntza ezezaguna  eta baztertua da gure inguruko hedabide idatzi eleanitz diglosikoetan38". Egunkari bakarraren esperientzia alde batera utzita, beste guztietan, oro har, euskara zerbait exotiko eta antzu izan da eta da.
|
|
|
Baina Nafarroako
|
euskal
hizkuntz komunitatea ahula da eta oraingo kinkan zail du gehiengoaren aitzinean sendo agertzea. Zail izaten zaio oinarrizko eskakizunetan batetortzea eta diskurtso bateratua hedatzea (eta diskurtso diodalarik, ekintza ere erran nahi dut).
|
|
|
Hori da egiteko duguna, honetatik onik aterako bagara:
|
euskal
hizkuntz komunitatearen oinarrizko hitzarmena. Finean, geure erresistentzia aktibo edo eraldatzailea, egungo gutxiagotze egoera eraldatzera zuzendua, antolatu.
|
|
|
Esaizu.
|
Euskal
Hizkuntza eta Literatura. DBH 1 (b).
|
|
|
Esaizu.
|
Euskal
Hizkuntza eta Literatura. DBH 2 (b).
|
|
|
Esaizu.
|
Euskal
Hizkuntza eta Literatura. DBH 3 (b).
|
|
|
|
Euskal
Hizkuntza eta Literatura. Batxilergoa 1 Proiektuak.
|
|
|
|
Euskal
Hizkuntza eta Literatura. Batxilergoa 2 Proiektuak.
|
|
|
Murgil.
|
Euskal
Hizkuntza eta Literatura. DBH 2 (b).
|
|
|
Murgil.
|
Euskal
Hizkuntza eta Literatura. DBH 3 (b).
|
|
2004
|
|
|
Hizkuntzak maite ditut (maputxea, espainola, katalana, malyalama...) eta nire hizkuntza maite dut (euskara), naturaltasunez, barruko indar batez, eta inongo panfleto eta apologiarik egin gabe
|
euskal
hizkuntza maite dut, hodei guztien azpitik, sasi guztien gainetik eta muga guztien erditik.
|
|
|
Eta azkenik, laugarren atalean, zera agertzen du liburuak:
|
euskal
hizkuntza, identitatea eta kultura. Bertan, abertzaletasuna, hizkuntza, generoa, hika eta mota horretako gaiak azaltzen dira.
|
|
|
|
Euskal
hizkuntzan lerratu nahi zenuela erabaki ondoren zein bide jorratu zenuen?
|
|
|
Nafarroako Unibertsitateko
|
Euskal
Hizkuntza eta Kultura Katedrak 40 urteurrena betetzen du aurten eta Abarrots eukara taldearekin batera Euskal Literatura eta kazetaritza XX. mendearen hasieran mintegia antolatu du okasiorako. Azaroaren 5etik abenduaren 17a bitartean, besteak beste, Lourdes Otaegik, Koldo Zuazok, Xabier Altzibarrek eta Jon Kortazarrek eskainiko dituzte hitzaldiak.
|
|
|
Duela hogeita bost urte helduen alfabetatze kanpainak hasiberriak ziren, eta Mikel bera ere hantxe izan zen, 1970ean, Deriokoan. Beranduago, 1974an, sorturiko lema izan arren," Dakigunetik ez dakigunera" izenburuko izpirituz eta metodologiaz eratu zen lehen" Udako Euskal Ikastaroa" n,
|
euskal
hizkuntza eta literatura irakasle izan zen. Gaur egunean euskalkien landare mendrea jagon nahi luketen hainbatek, orduan, fede berriaren argitan, ozenki arbuiatu zuten bidea.
|
|
|
Xabier Erizeri zor diogu lan sakon eta bikain hori egin izana: . Oro har, eta salbuespenak salbuespen, izugarrizko presioa egiten zuen erdal komunitateak
|
euskal
hizkuntza komunitatean, bere maila guztietan: baloreen mailan, euskalduna izatea gutxietsiz; komunitatearen egituran, bere hauskortasuna areagotuz eta euskal hizkuntz komunitatea desegituratzera joaz; hizkuntza portaera sisteman, gaztelaniaren ikasketa, hautaketa eta erabilera bultzatuz; eta, azkenik, hizkuntza komunitatearen ugalketa edo jarraipena eragotziz?. 80
|
|
|
–Oro har, eta salbuespenak salbuespen, izugarrizko presioa egiten zuen erdal komunitateak euskal hizkuntza komunitatean, bere maila guztietan: baloreen mailan, euskalduna izatea gutxietsiz; komunitatearen egituran, bere hauskortasuna areagotuz eta
|
euskal
hizkuntz komunitatea desegituratzera joaz; hizkuntza portaera sisteman, gaztelaniaren ikasketa, hautaketa eta erabilera bultzatuz; eta, azkenik, hizkuntza komunitatearen ugalketa edo jarraipena eragotziz?. 80
|
|
|
Bakartasunak, guk dakigula, ez du adierazi nahi bakardaderik, bidenabar esanda. Agindutakoa zor, hona
|
euskal
hizkuntza zein den: –Gaztelera ez da Euskal Herriaren izaeraren ezaugarria, sevillanak edota Marsellesa ez diren bezala.
|
|
|
Askotan ematen du, kikildurak jota gaudelako edo, besteak ere gu bezain hemengoak direla esatearekin,
|
euskal
hizkuntzaren eta kulturaren herriranzko zubia errazago pasatuko dutelako ustean bizi garela. Koitaduak gu!
|
|
|
Euskaldungoari ezarri zaion estatus kategoria hori, bazter talderik arloteenari ere nekez opa dakiokeen hori, ez ote bada gehiengoak gutxiengoari buruz daukan ideologia totalitarioaren uzta? Ez dezagun ahantzi, gaur egun gehiengoa den hori,
|
euskal
hizkuntzari eta kulturari etnozidioaren politika aplikatu dion Estatu itogarri bati esker dagoela nagusitasun egoera horretan.262
|
|
|
Euskararekin ere beste horrenbeste, dagoeneko hor nonbait arakatua dugun bezala. Dirudienez, behinola geure arnasa bezain gauza naturalak izan genituen
|
euskal
hizkuntza eta kultura haiek bizitzeko baliogabeak bihurtu zitzaizkigunetik, berriro ere euskal etxearen peskizan abitu ginen euskaldunok euskal sua sendotzeko.
|
|
|
Administrazioa euskalduntzeko Dekretuaren letran eta izpirituan harrapatu du Agirrek jukutriaren gakoa: euskararen estatus erabilera hizkuntza normaldu baten parametroetan kokatu beharrean, ezarria dagoen statu quo a auzipean jarri gabe biziberritu nahi da hemen
|
euskal
hizkuntza.
|
|
|
Eskolak
|
euskal
hizkuntzarekin daukan erronka itzela da. Hobe dugu, beraz, hasieratik beretik erronkaren gaitzaz jakinaren gainean egotea, ikastolen loraldian jasan genuen zaputzaldia berriro ere ez berpizteko.
|
|
|
Alabaina, hizkuntzaren beraren sostengu den herriaren gizarte botererik ezak hura mendeko izatera behartzen duenean, zer egin dezake hizkuntza horrek hiztun berriaren aho lumetan erabilia izateko? Euskaldun berriaren kultura bakarra erdal kultura denean, kultura horrek nola arraio eragin diezaioke euskaldun berriari euskara erabiltzera, hain zuzen ere, besteak beste, kultura hori bera izan bada
|
euskal
hizkuntza ordezkatu duen faktore bat. Gurpil zoro batean sartuak gaude hemen.
|
|
|
euskararen bidea markatzen duen hura hain zuzen.
|
Euskal
hizkuntzaren izaerarik gabeko askapen ideologiak eta jarduera praxiak egon badaude, beti egon dira gainera, eredu batekoak edo bestekoak, baina borroka molde horiek euskaltasunez husten diren neurrian, ez dira euskal borroka bideak, gizartearen beste arazo batzuetan dauden zapalkuntza egoerei ihardesteko jokamoldeak baino. Honezkero, zalantza arrastorik ez genuke eduki behar arazo honen gainean:
|
|
|
idazle oriotarrak dotore asko dioskun legez, geure mundua irudikatzeko eta pentsatzeko behar dugun euskal diskurtsorik ezin dugu eraiki.
|
Euskal
hizkuntzaren sena darion iturria itxi egin zaigu, eta erdararen makulurik gabe ezin gara gizaki oso izan.
|
|
|
Sabino edo Sabin Aranaren heriotzaren mendeurrenean, gaurko hitzaldi honetan, zera gogoratu nahi nuke: Sabino Aranak, beste gauza askoren artean, euskara,
|
euskal
hizkuntza egitasmo politikoa bihurtu zuela, politikaren bidez berregituratu eta euskararen bizitza sendotu nahi zuen. Eta nire ustez honetan datza bere ekintzabide nagusienetariko bat.
|
|
|
Baina bera ez zen lehena izan
|
euskal
hizkuntzaren geroaz kezkati gogoetak egin zituena. Nire ustez, katea luze bateko katebegi garrantzitsua bai agian.
|
|
|
Joseba Intxaustik idatzi ditu, bestalde, hainbat saiakera eta liburua ere
|
euskal
hizkuntzaren historiaz. Mikel Atxagak Sabino Arana eta haren jarraitzaileen eragina euskararen berbizkundean.
|
|
|
l.
|
Euskal
hizkuntza eta nortasun politiko eta kulturalaren bilakaera, iraultza liberalaren abiadan, lege zaharreko «konstituzio politiko» foralaren garaian
|
|
|
Dinamika horretan, ez da harritzekoa, euskararen politizazioa berehala sortaraztea, ikuspegi defentsiboa areagotuz. Kontrairaultzaileen ikuspegitik,
|
euskal
hizkuntza, iraultzaren aurkako hesia izan zitekeen. Horregatik «Antzinako euskaldunen alabantzetan» euskara goraipatu egingo da.
|
|
|
baitan misioetako mezuak zabaltzeko
|
euskal
hizkuntza landu zen».
|
|
|
garaiko Konbentzioko gerran euskal agintariek erakutsi zuten beren kabuzko erabakien gaitasuna, foru legedian oinarriturik, erresumako agintariek, foruen bidezko egituraketa politikoaren legitimitatea desegiteko bidea hasi zuten. Euskara,
|
euskal
hizkuntza, jomuga bihurtu zuten. Hau da, hizkuntza apartatu behar zen eta gizartetik aldentzeko ahalegina antolatu.
|
|
|
kizunaz eta autogobemuaz,
|
euskal
hizkuntzaz baino.
|
|
|
Laburbilduz, XIX.mendean zehar hizkuntzak konstituzio politiko berrietan arautu ziren. Eta Euskal Herrian,
|
euskal
hizkuntzak ez zuen ofizialtasun politikoa irabazten, ez Estatu nazio berrien baitako konstituzioetan ez eta konstituzio foraletan. Hala ere, urteak igaro ahala, kontituzio foral berriztatuetan, arautegien bidez, euskararen erabilpena arautzen hasi zen.
|
|
|
Bigarren aldia ere izan zuen.
|
Euskal
hizkuntzari bestelako balio eta nortasuna hobesten zion. Euskaldun Batzokija elkarte izatetik, eraginezko mugimendua bihurtzeko, alderdia sortu zuen eta hauteskundeen plaza publikora igarotzea erabaki zuen.
|
|
2005
|
|
|
Bestalde, Sarrionandiak hiru eginkizun ematen dio bere literaturari: lekukotasuna ematea, literatura harrigarri eta surrealista osatzea eta
|
euskal
hizkuntza trebatzea, hau da, estetika egitea. Honetan, irrazionalismoa, egoeren testigantza, surrealismoa eta jarrera deseraikitzailea, hori dena Sarrionandiarentzat desarrazoitzea dena, botereari egindako kritika gisa ikusi behar dugu," Desarrazoitzea, berriz arrazoiaren ereduak eta argumentuak aldatu eta desegitea da".
|
|
|
72), non oinarria den euskara oso antzinatik gaur arte gizarte horren baitan iraun eta gorde den. Izan ere, tubalismoa
|
euskal
hizkuntzari jatorri biblikoa ematen dion teoria purista edo garbizalea da. Tubalismoak euskara hizkuntza babilonikotzat hartzen du, hau da, Genesiaren arabera Babeleko nahasketaren ostean sortutako 72 hizkuntzatariko bat, Tubal-ek, Jafet-en semeak, Iberiar Penintsulara ekarritakoa.
|
|
|
Euskaldunak, hau da, euskara dakitenak hain zuzen ere, euskoiberismoarekin kritikoenak dira. Baina hori ez da arrazoi politiko ideologikoengatik, edozein euskal hizkuntzalari pozik bailegoke euskara beste hizkuntzaren baten ahaide dela baieztatuko balitz,
|
euskal
hizkuntzaren barne berreraiketa bidez lor daitekeen informazioa mugatua baita. Baina euskarak duen harreman genetiko onargarri bakarra duela 2.000 urteko akitaniera da, oraingoz euskararen arbaso argiena.
|
|
|
Ikastola». Finean, Ikastolarenproiektuak,
|
euskal
hizkuntza eta kultura indartzen eta laguntzen zuenproiektuak, onarpen sozial handia izan zuen eta sortu ziren une beretik, euskalherri guztietan zabaltzen hasi ziren.
|
|
|
Koldo Mitxelenak lan ikaragarria egin zuen
|
euskal
hizkuntza eta literaturaren alde. Euskara Batua lehen pausoak ematen hasi zen 1969an.
|
|
|
Murgil.
|
Euskal
Hizkuntza eta Literatura. DBH 3 (b).
|