|
2000
|
|
|
Bere bizi hondarrean, irakaskuntza alorrean aritu zen, euskara irakasten eta berak idatzi antzezlanak haurrekin lantzen.
|
Euskal
aditzaren inguruko gramatika ere argitaratu zuen. Azkenean, euskaltzain ohorezko izendatu zuten.
|
|
|
HERNANDEZ ABAITUA, Mikel Literaturaren eboluzioa eta euskal prosa. 16 zk. (1981), 97 Nobela beltza eta polizi nobela klasikoa. 25 zk. (1982), 51 Saizarbitoriaren" 100 metro" ren semantikaz ohar batzu. 29 zk. (1983), 173
|
Euskal
aditz laguntzailearen problematika estilistikoa. Arestiren prosaz oharrak. 48 zk. (1988), 135 Arestiren literatur hizkuntzaz. 52 zk. (1989), 89 Elebitasunaren arazoa euskal narratiban. 52 zk. (1989), 95 Bernardo Atxaga, Literatur Sari Nazionala. 53 zk. (1989), 173 Errealismoaren gaurkotasuna.
|
|
|
13 zk. (1960), 1 Batasun billa. YAKINen geigarri (1960, otsaila), 1 Berri ta jakingarri. YAKINen geigarri (1960, otsaila), 2" Arnas". YAKINen geigarri (1960, otsaila), 4 Donostitik. YAKINen geigarri (1960, otsaila), 4" Laiaketan". YAKINen geigarri (1960, otsaila), 4 Pernando Mendizabal’ek emandako iritziari erantzuna. YAKINen geigarri I, 3 (1960), 6 Nobela sariketa. YAKINen geigarri I, 3 (1960), 7 Goiz Argi. YAKINen geigarri I, 3 (1960), 8 Oteiza Montevideo’ra. YAKINen geigarri I, 3 (1960), 8 Erri eritzia. Pio XII’ak Periodista katolikoeri. YAKINen geigarri I, 5 (1960), 1 BetaVeuskal ortografian. YAKINen geigarri I, 5 (1960), 2
|
Euskal
aditza. YAKINen geigarri I, 5 (1960), 4 Yakin’en sariketa. YAKINen geigarri I, 5 (1960), 7 Euskaltzaindiaren laguntzailleak. YAKINen geigarri (1960, martxoa), 1 Sariketa. 14 zk. (1961), 19 JAKIN sariketa. 15 zk. (1961), 32 Baiona’ko biltzarraren erabakiak. 18 zk. (1965), 20 Dominique Peillen 1964 urteko Domingo Agirre Novela sariaren irabazle. 18 zk. (1965), 32 Aita Santuak:... " Prensa periodica" ren XV gn.
|
|
|
|
Euskal
Aditza neuk ikusten dedanez. 24 zk. (1967), 59
|
|
|
ALDAPEKO Idazki agiri bati erantzunaz(" Aurraitz" ene adiskide onari, biotzez) 15 zk. (1961), 16 Zubiartea’ri. 17 zk. (1964), 26 Zubiarteari. 18 zk. (1965), 63 Axmutil i erantzun agiria. 20 zk. (1965), 28" Axmutil" Jaunari nere azken hitza. 23 zk. (1966), 60
|
Euskal
Aditza neuk ikusten dedanez. 24 zk. (1967), 59
|
|
|
HERNANDEZ ABAITUA, Mikel Literaturaren eboluzioa eta euskal prosa. 16 zk. (1981), 97
|
Euskal
aditz laguntzailearen problematika estilistikoa. Arestiren prosaz oharrak. 48 zk. (1988), 135 Arestiren literatur hizkuntzaz. 52 zk. (1989), 89 Bernardo Atxaga, Literatur Sari Nazionala. 53 zk. (1989), 173
|
|
|
ZUZENDARITZA Pernando Mendizabal’ek emandako iritziari erantzuna. YAKINen geigarri I, 3 (1960), 6 BetaVeuskal ortografian. YAKINen geigarri I, 5 (1960), 2
|
Euskal
aditza. YAKINen geigarri I, 5 (1960), 4 Etxaithar’i atsegingarritzat. 22 zk. (1966), 96 Mitxelena UZEI arazoa: Bibliografia. 23 zk. (1982), 121
|
|
2001
|
|
|
Euskara aztertzen urteak emandakoa, 1970 urtean lehen liburua argitaratu zuen: "
|
Euskal
Aditza bizkaieraz". Horren ondotik beste batzuk etorri ziren, besteak beste," Oletako euskal aditza" eta" Aitortu... zer dala ta" (itzulpena).
|
|
|
" Euskal Aditza bizkaieraz". Horren ondotik beste batzuk etorri ziren, besteak beste," Oletako
|
euskal
aditza" eta" Aitortu... zer dala ta" (itzulpena). Euskal kulturaren alde lan handia egindakoa izaki, Urrezko Luma saria jaso zuen eta ohorezko itzultzaile izendatua izan zen.
|
|
|
Erants dezadan halaber badituela beste bi ale, bigarren mailako liburua eta ariketak dakartzana. Harako beste hura ere,
|
Euskal
aditza: batua?
|
|
|
Hemen ere egiak erdizka dabiltza eta badugu biribiltzen hasteko ordu. Aingeru Irigarairi aitortu behar zaio behin batean argitara zuen iritziak(
|
euskal
aditza hedatu beharrean murriztearen aldekoak) baduela oinarri sendorik gure artean. Eta hain zuzen eredutzat (bai ote?) hartu nahi genituzkeen euskalkietan.
|
|
|
Auzi honetan, gainera, nola ez dakigula, erabateko aditza, mintzaidea ahotan hartzen ez duena, orain arte eta beti
|
euskal
aditzaren giltzarri izan dena, besteren mirabe bihurtu da: duk, dun eta duzuk (eta etxe polita duk beti da bikoitza!) kendu dute boterea eta agintea daren eskuetarik; diat, dinat eta dizutek, dutenetarik.
|
|
|
Nekez topatuko dugu Axularrengan harako 560 orrialdeetako pasarte haren parekorik22 Ez nuke inolaz ere hitanozkoa galtzerik nahi; are gutiago, halaz guztiz, hitanozko ez dena. Nonbait idatzi zuen Garatek (eta buruz aldatzen dut mamia, hitzak oker daudelarik, alegia) barreiari agertzen dela
|
euskal
aditza: honek eskaintzen zion aditz pilo mardula ez zuela bizi osoan pertsona batekin bakarrarekin baizik (arrebarekin, noski) erabili.
|
|
2002
|
|
|
" ETBko arduradunaren esku" esan beharrean" esku on ETBko arduraduna". Harritzekoa egin zait, bide batez esango dut,
|
euskal
aditzaren morfologia konplikatuaz hitz erdirik ez esatea, hori bai baita benetan ematen den informazio alferra gehienetan, lekua hartu, mingaina trabatu, burmuina berotu eta komunikazio mailan deus ere gaineratzen ez duena, baina bakean utziko dut kontu hori. Badakizu, aitaren egin gabe eta arnasa sakoneraino hartu gabe esan ezin diren horietakoak," bazeniezazkigukete"," geniezazkinakeen" edo" zentxezkidakete" bezalakoak, aski kuttunak euskara bere maneran adindurik ikasi dutenentzat, eta" artezki eta zuzenki gauzak deklaratzen dituztenak hain manera ederrean, euskara abila, antzatsua eta zuhurra baita aditzaren propietateetan", holako zerbait esaten zuen Etxeberrik, gauza hauek ezin sinetsizkotzat direla euskaraz ez dakitenentzat.
|
|
2003
|
|
|
Nire euskal lanak aitatzekoak diranik be ez dot uste. Badot liburuxka bat bizkaierazko
|
euskal
aditzari buruz taiutua ta 1970garrenean argitaratua, Euskal Aditza Bizkaiera dozu berorren izena. Morgan abade nintzala egin neban.
|
|
|
Nire euskal lanak aitatzekoak diranik be ez dot uste. Badot liburuxka bat bizkaierazko euskal aditzari buruz taiutua ta 1970garrenean argitaratua,
|
Euskal
Aditza Bizkaiera dozu berorren izena. Morgan abade nintzala egin neban.
|
|
|
|
Euskal
aditza zerbait dakianak artez dakus jokoon artean dan aldea. Ta beste inon entzun ez dodazan adizkiak be badira Olaetan:
|
|
|
Ez da lan makala. Baina, horrezaz gainera, zure
|
Euskal
Aditza bigarrenez argitaratzekotan ei zagoz...
|
|
|
Ez galdu adorerik eta asmo onik, Puxana! Zure lehenengo
|
Euskal
Aditza ren frutu eder hau lehenbailehen ikusiko al dozu!
|
|
|
Nik euskerazko eskoletan hainbat gai emoten neban:
|
euskal
aditza (gehienbat, Joseba Intxaustiren liburua lagun), euskal joskerea (S. Altuberen Erderismos bidelagun nebala)...
|
|
|
Bestetik ordea, neure irudiko, lurraren, mintzairaren eta historiaren alde ez baldin badugu borroka  tzen, dena galduko dugu. Hainbeste hitz sail zoragarri isiltasunean urtu eta zer date mundua,
|
euskal
aditz trinkorik gabe?
|
|
2004
|
|
|
7
|
Euskal
Aditz Batua. Euskaltzaindia k argitaratua.
|
|
|
Ez dut sekula ahaztuko" Julio Urkixo" Fo ru Aldundiko gelan zenbat lan hartu zituen,
|
euskal
aditza zela eta adibidez, nire moduko batzuei buruan sartu nahian, beti laguntzeko prest. Horregatik guztiagatik esker ona besterik ezin diot azaldu Jose Luisi, bene benetan.
|
|
2005
|
|
|
|
euskal
aditzari buruzko lan argitaragabea, hainbat herritako argi
|
|
|
Testuak(, likine: abuloraune: ekien: bilbiliars?) 100 Caminreal en (Teruel) aurkitu den beste testu baten(, likinete: ekiar: usekerteku?) 101 taxutze teknikoarekin antz handia du. Zenbait autorek, testuotako ekien eta ekiar formak egin
|
euskal
aditzarekin parekatu dituzte (Gorrochategui, 1995: 195), gogoratu jada P. Beltran-ek bere sasoian proposamen hori egin zuela.
|
|
|
Ez zeukan, ordea, metodologiarik. Hasiko zen
|
euskal
aditzaz mintzatzen eta bukatuko zuen Euskal Herrikozubiak nola egin zituzten azaltzen. Ikasle asko galdu egitenzi ren.
|
|
|
|
Euskal
aditza: bizkaiera eta batua.
|
|
2006
|
|
|
Badakigu, gainera, hiztunen artean era guztietako jarrerak eragiten ditugula, eta aldekotasunak bezalaxe, aurkakotasunak ere badirela: esate baterako, baditugu
|
euskal
aditzaren berezitasun eta originaltasuna gurtzen dutenak, gainerako hizkuntzekiko bereizgarri eta nortasun emaile delakoan; baina baditugu, bestalde, nork nori nor sistemaz jabetzeko ezintasunak eraginda, gu gorrotatzera iritsi direnak, edo gure familiako kide batzuk, aditz trinkoak edo subjuntiboa, adibidez, desagerrarazi nahiko lituzketenak.
|
|
|
Idatziz, noski, ez baitut uste inori ahozko jardunean zenezaguzkien modukoak isuriko zaizkionik. Eta
|
euskal
aditzaren taulan agertu baino lehen, inork inoiz erabili ote ditu. Ez dut uste.
|
|
|
Eta
|
euskal
aditza sortu zen
|
|
|
Inoiz, inork, inon,
|
euskal
aditz sistema asmatu zuen. Ez gara errudunak bilatzen hasiko, lasai.
|
|
|
Jainkoa, adibidez; eta beste libururik ere eskaini zien bere harpidedunei: Ignazio Omaetxebarriaren Euskera (1959) eta Joseba Intxaustiren
|
Euskal
Aditza (1960), esaterako.
|
|
2007
|
|
|
Kontua ez da aske edo jarraitzaile izatea. Animalia txit sozialak gara, joera mimetikoa poroetatik darigu (adizki hau ere
|
Euskal
aditz batuan ziurtatua, alajaina). Afera ez da jabe ala txakur izan gura dugun, ezen beti izango baikara bai txakur bai jabe proportzio aldakorrean, hori bai baizik eta noren txakur edo noren jabe.
|
|
|
adjektiboa izenaren ondoren doa (etxe zuri); mugatzaileak atzizki bidez markatzen dira (etxe zuri a); erlazio markak orobat (etxe an).
|
Euskal
aditzak, bai trinkoak, bai perifrastikoak, egitura oso berezia du (dago, egon da); esangura markatua duen sintagma, galdegaia, aditz aurrean kokatzen da, eta abar.
|
|
|
René Lafon hizkuntzalaria izan zen teoria horren aldeko agerienetarikoa, eta gerora ere izan ditu jarraitzaileak, bai Euskal Herrian, baina baita Georgia eta Errusia aldean ere; besteak beste, Vladimir Zytsar. Hitz erro zaharrak, zenbaki izenak, kasu ergatiboaren presentzia,
|
euskal
aditz zaharraren egitura pasiboa eta horretariko beste argudio batzuk erabili izan dira hipotesi horren alde.
|
|
|
Nafarroa Behereko euskaltzain urgazleak bete betean asmatu zuen, zeren eta 1928an Piarres La, tte urgazle izendatu baitzuten, Jean Baptiste Darricarrere hil berriaren ordez. La, tteren izendapena Euskaltzaindiaren 1928ko urtarrileko batzarrean eman zuten aditzera294, Lacombek batzarkideei La, tteren
|
euskal
aditzari buruzko lana irrakurtzearekin batera.
|
|
|
|
Euskal
aditzen hiztegi baterako ohar zenbait, 1977, 114 orr. Koska eta entterka Heletan, 1977, 138 orr.
|
|
|
Teologian lizentziatua eta zenbait urtez Erroman egona zen, dogmaren zaindari. Bi liburuxka publikatu zituen, bata
|
euskal
aditzaren ahoskeraz eta bestea ipuin herrikoiez osatua. Ipuinei eta euskarari beraien lizunkeria karga kendu zieten.
|
|
2008
|
|
|
Esanguratsuki Azkuek bere ama, hau da herri tradizioa, aitortzen zuen iturri garrantzitsuenatako bat legez. Eta, Izkindean aipatzen zen beste autoritateetako batek, Mateo Zabalak, Astarloaren espekulazio abstraktuei kontrapuntu enpirikoa ematen zien, Bizkaiko
|
euskal
aditzaren deskribapen zehatza eskaintzean274 Halaber Azkuek aipatzen zuen Campionen gramatika, Bonaparteren datu bilketan oinarritzean, datuekiko errespetuaren zentzu berean ari zen. Ikerketa datu positiboetan funtsatzeko joera hori, Izkindean hastapen soilean bazegoen ere, Azkueren jarduera akademikoa gero eta nabariagoa markatuko zuen positibismoaren seinale argia zen.
|
|
2009
|
|
|
|
Euskal
aditz batua. [Taulen prestatzaile].
|
|
|
|
Euskal
Aditza lantzen (1972ko uztaila)
|
|
|
7
|
Euskal
Aditz Batua
|
|
|
Hiru urte behar izan zituzten horretarako ere, 1984an lanean hasi eta 1987an argitaratu baitzuten. Txillardegik Euskaltzaindiarentzat prestatutako
|
Euskal
Aditz Batua (1979) izan zuten oinarri, baina EGLU II liburukian aditzaren eta haren jokoaren ezaugarriak sakonago aztertu eta deskribatu ziren. Liburu hori prestatzen ari zirenean hil zen Lafitte, Gramatika batzordeburua.
|
|
|
Koldo Mitxelena buru zela, 1972an lanean hasi eta 1979an bukatu zituen lanak.
|
Euskal
aditz batua (1979) liburuan jaso zituzten erabaki guztiak.
|
|
|
Liburuak: Hasian hasi (I, 1993, sorterriko euskara);
|
Euskal
aditz batua (1996); Aupa batasuna! (2000); Hasian hasi (II, 2002); Hortzak izerdi (artikulu bilduma, 2005); Dufau bi anaiak (2006); Gratien Adema Zaldubi, Saindu batzuen biziaz (2007).
|
|
|
Ez zegoen euskara emateko ikasmaterial askorik. Joseba Intxaustiren
|
Euskal
aditza liburuarekin hasi ginen. Baina berehala geu hasi ginen, geure irakasleak, eskoletarako materialak prestatzen.
|
|
|
Zertxobait. Aztertuta geneukan, esate baterako, Joseba Intxaustiren
|
Euskal
aditza. Bagenekien apur bat.
|
|
2010
|
|
|
Hura ere izan zen gure euskarako maisu. Berak asmatutako metodo bat,
|
euskal
aditza ikasteko oso ona zen, baina lan handia eman zigun. Euskara maitale porrokatua zen, eta gogo biziz irakatsi zigun bere euskaraganako grina.
|
|
|
Arantzazun zinela argitaratu zenuen
|
Euskal
Aditza liburuxka. Zenbateraino izan zen tresna aitzindari eta baliagarri?
|
|
|
|
Euskal
Aditza: Gipuzko bizkaierak.
|
|
|
Areago, informazioa ere berarengandik zetorren. Eta nik
|
Euskal
Aditza egin eta liburu bezala argitaratu nahi izan nuenean, Imanoli eskatu nion bere izena jartzea: bera eta neu.
|
|
|
Unibertsitate zibilean nahi nuen, gainera. Nola ordurako Euskaltzaindian sartua nengoen urgazle bezala, eta
|
Euskal
Aditza aterata nuen, bazirudien, kanpotik begiratuta, nire bokazioa filologia izango zela. Aukera bat egin behar eta erabaki zen filologia klasikoa egingo nuela.
|
|
|
|
Euskal
aditzaren antzera eraikitzen zen amazigerazko aditz nagusia, euskaraz ikusi, ikusten eta ikusiko bereiziz egiten den bezala.
|
|
2011
|
|
|
Liburuen barri emoteko lanak: Elorri; Shakespeare euskaraz; Bergili ren idazlanak osorik;
|
Euskal
Aditza. Bizkaiera.
|
|
|
Idazteko orduan biziki euskara ederra eta herrikoia erabili du beti. Hasiera hasieratik baturanzko bidea jorratu du, hori dela eta,
|
euskal
aditza batuaren aldeko apustua egin du. Lexikoa eta erramoldeak, berriz, lapurtera bizi bizitik hartu izan ditu.
|
|
|
Adierazkortasunak emozioei eragiten die, edo hobe esan, emozioak sortzeko modu bat da16
|
Euskal
aditzak dioen bezala, adieraztea norbaiti zerbait adiaraztea da, hots, entzunaraztea, ulertaraztea. Zer entzun/ ulertuko duen ez dago mezu igortzailearen esku, hartzaileen esku baizik.
|
|
|
Uste baino errazago jaso dute baimena. Oraingoz ez dirudi EGA ateratzeko asmotan dabiltzala;
|
euskal
aditza zertan den ikasiz gero aski omen dute. Izen handia dauka, alajaina, gure aditzak munduan.
|
|
2012
|
|
|
121 Hidalgok (1997b) esango digu
|
euskal
aditzaren joera galdegilearen segidan paratzea dela: –Euskal aditzaren ohiko joera beti ondore justutik erantsita agertzeko galdegileari?
|
|
|
121 Hidalgok (1997b) esango digu euskal aditzaren joera galdegilearen segidan paratzea dela: ?
|
Euskal
aditzaren ohiko joera beti ondore justutik erantsita agertzeko galdegileari? (1997b:
|
|
|
70 EGLU IIn, irizpide formaletan oinarrituz, adizkien terminologia aldaturik agertu zen eta ahalezkoaren ordez, esaterako, ke morfemadun adizkiak aipatzen dira. Hori oso kontuan hartzen badugu ere, azalpenak emateko adizkia izendatu behar dugunean, erosoago eta argiagoa gertatzen zaigu
|
Euskal
Aditz Batuko terminologia erabiliz izendatzea. Bestela jokatuz adizkien izendapena bera oso luzea gertatzen da eta, azken batean, gure une honetako helburua ez da adizkia berariaz bere ezaugarri guztiak aipatuz izendatzea.
|
|
|
Madrilen bizi bazen ere, euskal gaiak ez zituen inoiz baztertu eta euskarari buruzko ikerlan ugari argitara eman zuen bere bizitzan.
|
Euskal
aditzak eta euskalkiak dira, hain zuzen ere, gehien jorratu zituen gaiak. Beti ere Louis Lucien Bonaparteri jarraikiz, euskalki guztietako aditz laguntzailearen morfologia oso osorik aztertu zuen eta liburu zehatzak osatu zituen, mapa ugariz hornituak.
|
|
|
Erakundeak hil zuen. Nahiago ditut
|
euskal
aditzaren jasaile eta ekile moduak batera erabili gertatu zenaren agertzeko.
|
|
2013
|
|
|
|
Euskal
aditz batua (PDF, 1,48 MB)
|
|
|
Amaitzeko esan beharra dago, baita ere, badugula
|
euskal
aditzaren ikerlan sakon bat ere plazaratua. Hiztegi erara antolatuta dugu kontsultak erraz egiteko.
|
|
|
|
Euskal
Aditza
|
|
|
9
|
Euskal
Aditza
|
|
|
— (1979):
|
Euskal
aditz batua, Bilbo: Euskaltzaindia.
|
|
|
Hortik aurrera, laurogeiko hamarkadara arte, 1959 eta 1964ko txostenetako puntuak oinarri hartu, gehiago garatu, eredu zituen idazleen adibideekin hornitu, eta garai hartan euskaraz alfabetatzen edo euskarazko klaseak ematen hasi ginenok eskura genituen lanabes bakarretakoak idatzi zituen: Sustrai bila (1970), Euskara batua zertan den (1974), Oinarri bila (1977),
|
Euskal
aditz batua (1979). Aurrekoetxeak (2004) esan bezala," euskara berri eta hiritarraren zalantzak gainditzeko irakasle hasiberriok behar genuen tresna":
|
|
|
• Euskara batua zertan den (1974) eta
|
Euskal
aditz batua (1979). Euskaltzaindia arauak banatzen eta hedatzen hasi baino hogei urte lehenago, Txillardegi izan zen ordura arte hartutako erabakiei ahalik eta zabalpen handiena eman nahi izan ziena.
|
|
|
Lehen liburu horretan bildu zituen Arantzazuko batzarretatik ordura arte Euskaltzaindiak euskara batuaz hartutako erabakiak eta horien aurrekariak; hau da, Arantzazuko txostena, deklinabide batua, aditz batua, 1959ko Euskaltzaindiaren agiria euskal hitzei buruz, Baionako biltzarraren erabakiak, Euskal Herriko leku izenak, Euskal izendegia eta batasunerako hiztegia. Eta, ondoren, aditzari buruzko lan monografikoa,
|
Euskal
aditz batua (1979), 1973an erabakitako aditz laguntzailea eta 1977an onartutako sintetikoa biltzen dituena. Hori guztia" modu pedagogiko argi batean argitaratzearen ardura eta meritua Txillardegirena izan zen" (Aurrekoetxea, 2004).
|
|
2014
|
|
|
Han eskuratu nuen Batasunaren> Kutxa, Gabriel Aresti eta Xabier Kintana bikoteak egin zuen ekarpen galanta, euskararen normalizazioa eta normatibizazioa uztartu nahian. Hura eta bide beretik etorri ziren
|
euskal
aditzaren taulak gordetzen ditut oraindik, garai iraganaren baina aintzat hartzeko moduko baten lekuko gisa.
|
|
|
Handik laster pausorik segur aski zailena egitea erabaki zuen euskaltzainburu berriak:
|
euskal
aditza bateratzea. Lehen unetik G. Aresti partai dea izan zen, hartarako izendatu zen batzordean.
|
|
|
Liburuak bi zati nagusi ditu. Lehenengoak hogeita zazpi ikasgai dauzka, eta eurotan
|
euskal
aditza aztertzen da. Bigarrenean, aztergaia atzizkibidea da, eta hamabi ikasgaiz osatua da.
|
|
|
|
Euskal
aditz morfologia xeheki bada ere landu duen orok garbi antzemanlezake aurreko perpausetan zehaztutako morfema alokutibo horiek bigarren pertsonasingularreko morfemen itxura bera dutela. Horixe da, bada, alokutiboa.
|
|
|
Lehen begi kolpean nabariena aurkeztera mugatuz, alokutiboak datibo etaergatibo komunztaduren artean hartzen duela gune esan liteke, hain zuzen datiboarenostean eta ergatiboaren aurretik. Analisi honekin bat datoz gaia aztertu duten besteikertzaile zenbait ere, tartean Eguren (2000) eta Albizu (2002),
|
euskal
aditz inflexiokoelementuen hurrenkera eskema honetara ekarriz:
|
|
|
Beraz, (7) ko eskemara bueltatuaz, honako hurrenkera dakusagu, gainetik,
|
euskal
aditz inflexioaren sisteman.
|
|
|
datibo marka. Hau da,
|
euskal
aditz paradigmari so eginez, datibo markaren aurrean beti eta salbuespenikgabe marka berezi bat ageri dela ohar gaitezke. Izan ere, izenak berak dioen bezala, datibo markaren aitzinean ageri den marka da aurredatiboa.
|
|
|
Bestalde, EADB abiapuntu egokia da
|
euskal
aditzak lantzen hasteko eta, ingelesezko aditzekiko hainbat desberdintasun aurkitu baditugu ere (batez ereargumentu/ adjuntu bereizketa egiteko erabilitako irizpideak direla-eta), oro haregokitzapenak modu errazean egin daitezkeela ikusi dugu (Estarrona et al., 2013).
|
|
|
EPEC RolSem corpusa osatuz joan ahala eta etiketatze lanean lortutakoinformazioa oinarri hartuta,
|
euskal
aditzen lexikoia ere osatu dugu: Basque Verb Index (BVI) (Aldezabal et al., 2013).
|
|
|
3.1
|
Euskal
Aditzen Datu Basea (EADB)
|
|
|
– EADBrol(
|
Euskal
Aditzen Datu Baseko rola): EADBko rola ezartzekoeremua.
|
|
2015
|
|
|
Kasu horretan aditzari buruzkoa zen. Batuak
|
euskal
aditzaren sistematizazioan aski lagundu zuela aitortzen zuen eta batuaren eta Beterriko hizkeraren arteko zenbait ezberdintasun aztertzen zituen: zenbait aditzen nor nork eta nor nori nork forma ezberdintasuna eta ahalera.
|
|
|
ez zuela
|
euskal
aditza inoiz ikasiko,
|
|
|
Orduan agertu zen Xabier Amuriza, kartzelatik irtenda, eta dena aldatzen hasi zen. Guri, Durangon alfabetatzen ari ginen neska mutikoei,
|
euskal
aditzaren konjugazioa erakutsi zigun; beharleku galanta hartu zuen. Bertsolaritzaren doinuak, hizkera, gaiak, dena aldatzen ari zen ordurako.
|
|
2016
|
|
|
Oraino Orexan zegoela, euskal aditzean bereziki sakondu zuen, eta hortaz, Nafarroako Aldunditik behin baino gehiagotan deitu zuten aditzaren morfologiaz irakasle nafarrei mintza ziezaien. Hizkuntzalaritzan doktoratzeko Sorbonan aurkeztu zuen tesia
|
euskal
aditzaren gainekoa izan zen, eta horren ulertzeko 1984.eko FLV n" Recherches sur la morphologie du verbe basque" kolaborazioa agertu zigun. Berrikiago ere, 1994.ean hain zuzen," La npresentacion del tiempo en el verbo vasco" artikulua agerrarazi du gai bertsuaz.
|
|
2017
|
|
|
Hain hizkuntza ezberdinak izanik euskara eta indoeuroparrak! Eredu horren egokitzapena, besteak beste, euskararen kasu sistemari edo
|
euskal
aditzari dagokionean. XVII. eta XVIII. mendeetan ere gramatikariek arazoak izan zituzten euskara deskribatzeko, baina XIX. mendean saltsa handiagoa dago, teoria eta autore gehiago.
|
|
|
Bizkaian, Deba ibarrean eta Urolaldeko mendebaleko hizkera gutxi batzuetan gertatzen da. Urolaldean atzera berriro ere beste urrats bat egin eta
|
euskal
aditz batzuetara zabaldu da. Ondorengo hiruretan entzun dut:
|
|
|
Euskararen gramatika tradizioa hainbat kontutan ez da oso hurbil ibili beste hizkuntzekiko parekatze horretatik. Hala ere, flexio morfologiari begira jartzen garela, esan dezakegu
|
euskal
aditz jokatua ederki parekatua dagoela munduko beste hizkuntzekin: ederki antzeman eta deskribatuta daude izenetan, hau da, gehienetan argumentu funtzioa betetzen duten gramatika kategoria horretako kideetan azaltzen diren funtzio kategoriek edota kategoria funtzionalek, hau da, kasu markek eta zenbaki markek aditzean bertan duten isla edota komunztadura klitikoak.
|
|
|
ederki antzeman eta deskribatuta daude izenetan, hau da, gehienetan argumentu funtzioa betetzen duten gramatika kategoria horretako kideetan azaltzen diren funtzio kategoriek edota kategoria funtzionalek, hau da, kasu markek eta zenbaki markek aditzean bertan duten isla edota komunztadura klitikoak. Horrekin esan nahi dugu agerian gelditu dela, dauden funtzio kategoriak daudela ere,
|
euskal
aditzak bat egiten duela munduko hizkuntzek aditzetan erakusten dituzten funtzio kategoriekin.
|
|
|
Ikuspegi horretatik, esan daiteke
|
euskal
aditz jokatuaren esparruan agerian utzi dela giza hizkuntza guztiekiko parekatze edo unibertsaltasun hori: aditz jokatuan zehatz mehatz identifikatuta daude absolutibo, ergatibo eta datibo kasu markadun izenekiko komunztadura klitikoak.
|
|
|
" orduan agertu zen Xabier Amuriza, kartzelatik irtenda, eta dena aldatzen hasi zen. Guri, Durangon alfabetatzen ari ginen neska mutikoei,
|
euskal
aditzaren konjugazioa erakutsi zigun; beharleku galanta hartu zuen. Bertsolaritzaren doinuak, hizkera, gaiak, dena aldatzen ari zen ordurako.
|
|
|
Inpentsan bezala aritu zen oposizioetan, gainditzeko batere asmorik gabe. Egia zen ez zuela lehenengo azterketa gainditzeko asmorik, zailena batzuentzat, berarendako
|
euskal
aditzaz aritzea zaila ez bazen ere; baina gero itzulpenak ez zituen ongi egin. Eta nahikoa jende zegoen, hogei bat, eta lau lanpostu baino ez ziren.
|
|
2018
|
|
|
Anitzetan, erabiltzen dituzte infinitiboan".
|
Euskal
aditzak badu zer erran ortofoniarentzat: " Euskaraz badugu aditz biziki aberatsa.
|
|
2019
|
|
|
Euskaltzaindiaren 1953ko otsaileko batzarrean, L. Michelenak, Elvira Zipitria" Ira" (19061982) jeltzalearen" Aditz aia" artikulua irakurri zuen. E. Zipitriak, isilpeko ikastola andereño izateaz gain, Círculo Cultural Guipuzcoano ateneoan euskara eskolak eman zituen, L. Michelenak bezala.940 Artikulua A. Tovarrek eta bestelako linguistek
|
euskal
aditzaren zailtasunaz eta horrek islatzen zuen hizkuntzaren" egoera kaotikoa" z esandakoari emandako erantzuna zen, erreibindikazio tonu argiarekin. E. Zipitriak salatzen zuenez, euskaldunen935 ABA EUS:
|
|
|
J. Urquijok, R. Lafonen tesiaren iruzkina baliatu zuen, halaber,
|
euskal
aditzaren pasibotasuna eztabaidatzeko, 276 ABA AIB: A. Irigarayren gutuna A. Ibinagabeitiari,.
|
|
|
Bestalde, F. Krutwigek, Akademiaren 1949ko azaroko batzarrean, euskaraz idatzitako" Antzundu philologia" (linguistika konparatiboa) izeneko lana irakurri zuen.443 Bertan, euskaltzainburuak eskatutako bidetik, euskara hainbat hizkuntzekin erkatu zuen, ahaidetasunak aurkitu nahian: indoeuropar, semitiko edota uraliar altaitarrekin.444 Gramatika iruzkin batzuk ere gehitu zituen
|
euskal
aditzaz, ohiko eredu greko latinoen eragin ustez nahasgarritik askatu nahian. Esan beharra dago Nikolai I. Marr() linguista aipatu zuela.
|
|
|
Fronte Popularra Frantziako Gobernuan zegoenez, eragin politikoak salatu zituzten unibertsitatean, R. Lafon komunista zelako.454 Bestalde, J. Vendryesek tesiaren gaitzat
|
euskal
aditza hartzera animatu zuen.455 ment, on voit une débasquisation des provinces péninsulaires que la persécution officielle seule ne suffit pas à expliquer" (Oihanburu 1950: 243).
|
|
|
|
Euskal
aditza lantzen (1972ko uztaila).
|
|
|
Nomenclator Onomástico Vasco (1977); Aditzaren batasuna. Aditz sintetikoa (1977);
|
Euskal
Aditz Batua (1979); Euskal Herriko Udalen Izendegia (1979)?
|
|
|
Liburu anitzen egilea ere bada Duhau. Gutxi batzuk aipatzearren,
|
Euskal
aditz batua (1996); Alegiak eta bertze neurtitzak (Adema Zaldubi, Euskaltzaindia, 2010); Kantikak (Adema Zaldubi, Euskaltzaindia, 2009) edo Hortzak izerdi (2015).
|