|
2000
|
|
|
Ez da lortu ipar
|
euskal
herrian euskarak eta euskal kulturak bizi duten esklusio eta ordezkapen prozesuari mugarririk jartzea. 2030ean euskaraz komunikatzerik ez dela izango iragarri zaigu, hizkuntza hila izanen dela.
|
|
2004
|
|
|
Herriko Etxe euskaldunen Egunarekin egindako urratsa sendotu egin behar dela berretsi eta horretarako estatu frantsesak beste eskualdeetako hizkuntza gutxituen alde ari direnekin, bretoiekin, alsaziarrekin eta katalanekin, besteak beste, lan egin behar duela esan zuen. Amaieran, Hego
|
Euskal
Herrikoekin euskaraz bizitzeko konpromisoa berretsi eta euskararen ofizialtasuna Euskal Herri osoan aldarrikatu nahi dutela esan zuen Kazalisek.
|
|
2005
|
|
|
Humboldt-ek J. M. Murgari idatzitako eskutitz batean zera esaten omen du Ipar
|
Euskal
Herriko euskarari buruz: –... me parece mucho más dulce que el de los habitantes del Señorío y allí comencé un poco a comprender lo que decían y a balbucear yo mismo algunas frases?
|
|
2006
|
|
|
Hego
|
Euskal
Herriko euskarazko lehenengo antzezlana taularatuko du Doke taldeak
|
|
2007
|
|
|
Maiz entzun izan dugu euskara herri txikietako hizkuntza dela eta eremu horretan erabiltzen dela batez ere.
|
Euskal
Herriko euskararen kale erabileraren neurketak ordea, bestelako errealitatea erakutsi digu.
|
|
|
|
Euskal
Herriko euskararen kale erabileraren neurketa honek interes handia piztuko du, zalantzarik gabe, euskalgintzan eta hainbat gizarte eragileengan. Izan ere, bost aldiz errepikatu den eta hamazazpi urteko bilakaera jasotzen duen neurketa bat ez da, euskal soziolinguistikan, ahutzaren gauerdiko eztula.
|
|
|
Baina, horretaz gainera, aukera ematen dute hizkuntza egoeraren bilakaera aztertzeko. Izan ere, 1989 urtetik hona bost aldiz neurtu da
|
Euskal
Herriko euskararen kale erabilera, neurketa horietan guztietan metodologia bera erabiliz. Nire ustez, azken informazio hori –kale erabileraren bilakaera, alegia– askoz garrantzitsuagoa da unean uneko kale erabilera zein den jakitea baino.
|
|
|
Ipar
|
euskal
herrian euskararen jarraipena arriskuan zen bereziki
|
|
|
Euskarak batzen gaitu, eta ez euskaldunokbakarrik, euskal herritar guztiok batzen omen gaitu. Argudio erraza da:
|
euskal
herria euskararen herria. Herrian ehuneko 75ek euskaraz ez jakiteakez du axola:
|
|
2008
|
|
|
hasierako nekazal giroa, aipatutako apustua, Barrenetxearren ama sukaldean eta izeba barran, umeak errifak saltzen soinujoleari ordaintzeko, ardo kupela kanilarekin, dantzara joaten ziren Loiolako soldaduak eta Donostiako neskameak, hauen igandeko zapatak ez hondatzeko alokatzen ziren alpargatak, soinujole itsu bat ere ageri da, behin euri asko egin eta errekatxoa hazi arren itsuak ura berarengana iristen ari zela konturatu gabe oholtza gainean jotzen jarraitu zuen unea, aterkiak, igandero zozketatzen ziren oilasko parea, aharia,... Baita garai modernoagoak ere, Asentsio berak Trakets taldean bateria jotzen zuen garaia, gitarra eta saxofoi joleak, euskara eta Euskal Herriaren aldeko militantziaren garaia, lauburua... eta azken partean 80 hamarkada beste orrazkera batzuk,
|
euskal
herrian euskaraz, eguzki eta Aministiaren aldeko sinboloak. Garai hartan sarrera kobratzen hasi zirela irudikatzen da eta bukaeran izeba, jada amona bihurtuta ageri da istorio guztia kontatzen.Istorio gehiago baziren, baina egurraren tamaina izan da muga.
|
|
|
Euskarazko aurreneko komiki gisako tira ilustratuak ere Euskalzalen atera ziren 1898an450 Zentzu horretan Donostiako EuskalErria baino askoz urrunago eraman zuen Azkuek Bilboko Euskalzale aldizkaria, literatura gaiez gain (eta batez ere hain ohiko ziren bertso eta poesiez gain) era guztietako gaiak jorratu baitzituen euskaraz. Izatez Euskalzalen argitaratu zen garaiko Hego
|
Euskal
Herriko euskarazko prosa idatzi gehiena. Eta beraz Azkue, Euskalzaleren bidez, euskal narratibaren lehen mailako sustatzailea izan zen451.
|
|
|
Lehiaketa ez ezik Azkuek euskarazko narratiba garatzeko plataforma oso bat sortu zuen Euskalzale aldizkariaren inguruan. Bertan argitaratu zen garaiko Hego
|
Euskal
Herriko euskarazko prosa idatzi gehiena. Euskalzale aldizkarian eta haren moldiztegian berrargitaratu ziren orobat euskal idazle klasikoen lanak (Mogel osaba lobenak, Mendibururenak, Kardaberazenak, Añibarrorenak, Urkitzarenak...), tartean, Peru Abarkaren bigarren edizioa, kasu guztietan ortografia berrituz eta fonetismoak kenduz.
|
|
|
Mendi eta mugen gaineko literatura ibilbidea proposatuz, Pirinioen barruan garatu diren testu, olerki, sinesmen eta, oro har, fikzio zein errealitateri buruzko begirada proposatu zuten, atzo, Aurelia Arkotxa eta Aingeru Epaltza idazleek. Arkotxa Ipar
|
Euskal
Herriko euskarazko narrazio eta poesietan murgildu zen, eta Epaltzak hartzaren ibilerei erreparatu zien, ondorioztatzeko hartzarekin batera lanbideak, herriak eta ohiturak ere desagertuz joan direla mendi lerroaren paisaietatik.
|
|
2009
|
|
|
Behe Bidasoako Hitzarako sarbidea eskaintzen du, besteak beste, Ipar
|
Euskal
Herriko Euskararen Erakunde Publikoak prestaturiko webgune bereziak: http://www.euskarazko hedabideak.com.
|
|
|
Kontuak kontu, kazetaritza berriemailerako benetako jauzia 1960ko hamarraldian eman zuen Hego
|
Euskal
Herriko euskarazko prentsak, Espainiako legeak apur bat malgutu zirela baliatuta. Hara bestela zer zioen Zeruko Argiako kide ohi Mikel Atxagak 1987ko Euskal Kulturaren Urtekarian, Espainiako gerraosteaz mintzo zela (Argia, 1988:
|
|
|
Azaldu dugu dagoeneko nola euskarazko aldizkariak 1950eko hamarraldian hasi ziren berriz loratzen Hego Euskal Herrian, ordena erlijiosoen magalean ia ia beti. Kazetaritza berriemailerako benetako jauzia, dena dela, 1960ko hamarraldian eman zuen Hego
|
Euskal
Herriko euskarazko prentsak, Espainiako legeak apur bat malgutu zirela baliatuta: Goiz Argik erlijioaz gain bestelako gaiak jorratzeari ekin zion 1960an; Zeruko Argiak ere, 1963an astekari bihurtuta, erlijio gaien pisua arindu eta garaiko eztabaidei heldu zien, belaunaldi berriei leku egitearekin batera («Gazte naiz» sailean, berbarako, gerora zeresan ugari emango zuten luma berriak hasi ziren plazaratzen:
|
|
|
egunkari elebidun (diglosiko) baten alde egitea, jende gehiagorengana heltzeko asmoz. El Día zen egunkari hura22
|
Euskal
Herriko euskara hutsezko lehen egunkaria izan zitekeen Argiak bultzaturiko beste hura, horrenbestez, egia bihurtu gabeko amets izan zen zenbait urtez: zazpi urte igaro behar izan ziren, hain justu, euskarazko lehen egunkariaren ametsa Eguna egunerokoaren bidez errealitate bihurtzeko.
|
|
|
Garai hartako Ipar
|
Euskal
Herriko euskarazko kazetaritzaz jardun gura izatekotan, bertako abertzaletasunaren garapenaz berba egin beharra dago, ezinbestean, bata eta bestea estu loturik doazelako. Horrela, Aintzinakoek defendaturiko «Euskalherriaren alde» programak elebitasunaren bidezko euskararen ofizialtasuna eskatzen zuen, eta baita autonomia pixka bat ere Frantzia federal batean biziko zen Ipar Euskal Herriarentzat.
|
|
|
bat behar dute, EAJren ustez. Ipar
|
Euskal
Herriko Euskararen Erakunde Publikoak, Nafarroako Gobernuak eta Eusko Jaurlaritzak elkarren artean dituzten hitzarmenak garatzeko, batzorde bat sortzea erabaki zuten, 2009ko otsailaren 23an. Baina Eusko Jaurlaritza berriak aurrerapauso berririk ez duela eman salatu du EAJk.
|
|
2010
|
|
|
Estibalitz Alkorta, Gipuzkoako Foru Aldundiko euskara zuzendari nagusia, eta Ricardo Ortega, Lasarte Oriako Udaleko Euskara batzordeko burua izan ziren ostiralean Foru Aldundian Udaltopeko II. edizioko xehetasunak eman zituztenak.Aurten landuko den gaia Nerabeen aisia eta lagunartea izango da eta Zer eta nola egin daiteke udaletatik nerabeek aisian eta lagunartean euskara gehiago erabiltzeko? galderari erantzuna ematen ahaleginduko dira.Jardunaldien bigarren edizio hau apirilaren 21ean eta 22an izango da eta, berriz ere, Manuel Lekuona izango dute leku.Euskara teknikarien bilgune" Iaz bezala, topaketa hauen helburua
|
Euskal
Herriko euskara teknikariak bildu eta urteroko elkargune bat izatea da", adierazi zuen Estibalitz Alkorta Aldundiko euskara zuzendariak.Lasarte Oriako Udaleko Euskara batzordeko buruak, Rikardo Ortegak azaldu zuenez," Topaketak urtero egiteko asmoarekin jaio dira. Urteroko hitzordua izan nahi dute." Iaz 120 lagunek parte hartu zuten jardunaldietan, erdiak udal ezberdinetako euskara teknikariak ziren eta beste erdiak udalez kanpoko teknikariak.
|
|
2011
|
|
|
Bi hizkuntzez mintzo ziren herrietan bata besteari nagusitu egin zaio eta azpikoa galdu egin da. egungo egunean ere gauza bera gertatzen da. ziur egon gaitezke:
|
euskal
herrian euskara nagusituko da ala erdara. Biek elkarren ondoan irautea ezinezkoa da.
|
|
|
195196): " Ghettoa edo ghettizazioa aipatzeak ematen du
|
euskal
herria euskararik gabe ere izan daitekeela edo erdal hizkuntzek euskal herrian duten nagusigoa euskal herria euskaldun izatea bezain bidezkoa dela, eta, beraz, euskaraz ari diren hiztun eta eremuak direla egoera normalizatutik at ala legitimatutako egoeraren kontra, korrontearen gora, ari direnak. honenbestez, hizkuntza nagusiek ematen duten mailari eta erosotasunari muzin eginez hizkuntza minori... Irudiekin jarraituz, zergatik ez aldarrikatu euskarak bizi behar duen basamortuan euskal unibertsitatea, euskararentzat irabazitako beste eremu guztiak bezalaxe, Prognosia egitea ez da, ahuldutako hizkuntzen bilakaera kontuan, batere lan erraza.
|
|
|
" portugalen portugesez egiten bada, Italian italianoz eta Alemanian alemanez, normaltasun paradigmak horixe bera eskatzen digu:
|
euskal
herrian euskaraz. Auzo herri beregain bakoitzak hizkuntza bakarrarekin aski baldin badu bere espazio demoterritorial eta soziofuntzional osoan, zergatik ez dugu guk gauza bera egin behar etxean?
|
|
|
Horrela, Euskal Herriaz mintzatzerakoan, irudipenak sortzen zaizkigu. Euskal literaturan,
|
euskal
herria euskaraz mintzatzen den herria dugu azken 500 urteotan. Eta Erdi Aroan zenbat hizkuntza hainbat herri bereizten ziren erresumaren baitan.
|
|
|
Baina, jakina, beste hizkuntza batean jardunez gero, beste izen batzuk, beste definizio batzuk ageri zaizkigu. Azken 2000 urteotan,
|
Euskal
Herriaz euskaraz ez ezik beste hizkuntza batzuetan pentsatzen zutenek eman ohi dute interpretazioa, izana eta izena ere. Baina, bestalde, Euskal Herrian, euskaldunen esparruan, hiztun desberdinen esparrua izan delako azken mila eta bi mila urteotan, ohikotzat hartu behar ditugu beste izendapenak, geureak ere badirelako.
|
|
2012
|
|
|
Euskararen egoera historikoki oso zabalduta dago Barakaldon euskara XX. mende hasierako immigrazio tasa altuaren eraginez galdu zela, baina hori ez da guztiz horrela. historiari begirada bat ematen badiogu, konturatuko gara XIX. mende bukaeran antzinako Foru Sistema porrot egiteko zorian zegoenean,
|
euskal
herrian euskara ez zela sozialki estimatua; horregatik, burgesiak (Bizkaikoa batez ere) euskara baztertu zuen, gaztelaniari lehentasuna emanez. Garai hartan, erregimen zaharrak bizirik zirauen esparruetan mantentzen zen osasuntsu euskara, baina modernizazioaren ondorioz, baserritik kalera zihoan jendeak gaztelania hartu zuen harreman hizkuntzatzat.
|
|
2013
|
|
|
Lehenik, Ipar
|
Euskal
Herriko euskararen eta batuaren egoera azalduko dugu, erakusteko zergatik pentsatu dugun garrantzitsua eta interesgarria izan daitekeela gai hau aztertzea. Horrentzat, aipatuko ditugu Eusko Jaurlaritzak 2006an eta 2011an argitaratu dituen IV. eta V. inkesta soziolinguistikoak.
|
|
|
Horrelakoa izan zen Frantziako kazetaritza ereduaren bilakaera, laburki esplikaturik. Baina eredu profesionala ez zen hala hedatu Ipar
|
Euskal
Herriko euskarazko prentsara. Testuinguru hori zehazteak badu bere garrantzia, ikusteko nolakoak ziren Eskualduna astekariak irakur zitzakeen egunkariak eta beraz, bere inspirazio iturriak, eta ikusteko ea astekari horren politikarako joera orokorra zen ala ez.
|
|
2014
|
|
|
Bertzalde, azpimarratu du hedabideak «estrategikoak» direla euskara «biziberritzeko», eta gehitu du Jaurlaritzarentzat euskara estrategikoa baldin bada ikusi egin litzatekeela «baliabideetan». Alde horretatik, baliabide gehiago eskatu ditu
|
Euskal
Herriko euskarazko hedabideentzat: «Denok behar ditugu jaso ditugunak eta gehiago.
|
|
|
Hona amaierakoak: Ez dago
|
euskal
Herririk euskera barik. Ez dago euskerarik Euskal Herri barik.
|
|
|
Oso erdialdeko eta mendebaldeko euskararen ezaugarria da eta arruntnafarrerarena eta Ipar
|
Euskal
Herriko euskararena. Euskara batuan ere oso erabiltzenda, normalean, arrunt onartzen bada ere.
|
|
|
Nafarrera eta Ipar
|
Euskal
Herriko euskararen vs erdialdeko eta mendebaldekoeuskararen arteko lehiaren erakusle den hirugarren eta azken ezaugarria dugu gurelexikoaren zerrendan. Goizuetan deus da normalean erabiltzen den ezaugarria, etaezer erabiltzea oso arraroa da eta ez da Goizuetako hizkeraren oinarri dialektalarenzati.
|
|
|
azoka, herri kirolak, dantzariak, bazkaria, bertso poteoa eta kontzertuak. Euskararen aldeko argazki erraldoiaEuskal Jaia antolatzen dela aprobetxatuta, Etxarri Aranazko euskalgintzak –Etxarriko Euskara Batzordea, Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea, Etxarriko
|
Euskal
herrian Euskaraz eta Etxarriko Gazte Asanblada– deialdia egiten die etxarriar guztiei, 14:15ean udaletxearen azpian aterako den argazki erraldoian parte har dezaten. “Argazki erraldoiaren bidez, batetik, aldarrikatuko dugu Etxarri euskararen arnasgune dela, eta arnasgune izaten segi dezan behar diren baliabideak egotea beharrezkoa dela.
|
|
2015
|
|
|
Jakina, salbuespenak ere izan ziren eta, XIX. mendearen hasieran Mogel bezala, XX.enean ere agertu ziren, Bizkaiko euskalkia ez ezik,
|
Euskal
Herriko euskara ere ikusten eta aintzakotzat hartzen zuten bizkaitarrak. Euskararen eta Euskal Herriaren osotasunari begira, euskalki giputzean ikusi zuten heldulekurik egokiena, eta zuzenak ziren horretarako arrazoiak.
|
|
|
Eta etorri ziren, etorri zirenez; urte horretan bertan, jada behin baino gehiagotan aipatu ditugun Hegoaldeko aldizkari elebidun abertzaleak estreina; hurrengo urtean, berriz, Deia eta Egin egunerokoak ailegatu ziren; eta apur bat geroago, Ere eta Muga. Ikusi dugun moduan, horien guztien ailegaera begi onez hartu zuten oro har Hego
|
Euskal
Herriko euskarazko hiru aldizkari nagusiek.
|
|
|
Ez berehala, ordea, hasieran Hego
|
Euskal
Herriko euskara hutsezko astekariek ere prentsa abertzale elebidunaren premiaz jardun baitzuten, eta baita estreinako agerkariei abegi bero samarra eskaini ere. Gerora, ordea, bide berri hark euskarari egin ziezaiokeen ekarpen urriaz jabetuta, jarrera aldatzen hasi ziren, euskal prentsa euskaraz idatzitakoa baino ez zela aldarrikatuta.
|
|
|
IPAR
|
EUSKAL
HERRIKO EUSKARAZKO IRRATIEN ETA KAZETA ELEBIDUN DIGLOSIKOEN SORRERA 1980KO HAMARRALDIAN
|
|
|
VII. Ipar
|
Euskal
Herriko euskarazko irratien eta kazeta elebidun diglosikoen sorrera 1980ko hamarraldian
|
|
|
aldizkari elebidunetan euskara ia beti dela osagarri, anekdotiko, superflue, bazter hizkuntza; kasik inoiz ez ordea, ezinbesteko, zentral, mintzaira nagusi. Haatik, Lantziriren irudiko, Ipar
|
Euskal
Herriko euskara hutsezko kazeta batzuek (edo, euskara hutsezko ez izan arren, abertzale zirenek) beste arazo bat ere bazeukaten: bertako gizarteari eta haren behar eta premiei begira egindako aldizkariak baino, Hegoaldera begira eginiko kazetak ziren (1976:
|
|
|
Mitxelenari entzuten genion Ipar
|
Euskal
Herriko euskara aztertzeko egokienak etxekoak berekoak direla, Hegoaldekoek entzuten ez ditugun ñabardura batzuk ipartarrek sumatzen dituztelako. Arestian adierazi dut erdizka baizik entzuten ez ditudan h ak iganago kokatu ohi ditudala hitzean etnotestu bat idaztean:
|
|
|
6.2 Gaia akustikaren alderditik azterturik, frantsesezko mailegu berrietan gertatzen ari dena aurkeztera jo dute hondarreko aldian gure arteko ikertzaile batzuek; Jauregik eta Epeldek Lapurdiko Senpereko euskal adibideak dakartzate (2011); ikus, bestalde, Oñederra, Jauregi & Epelde ere (2014, 86). Frantsesetik bokal sudurkari mailegatuak sartzen ari dira Ipar
|
Euskal
Herriko euskarara, baina honela ahoskatzen duten hiztunak ez dira nagusiki frantsesa eskolan ikasi dutenak, sortzez hiztun elebidunak dira, Ipar Euskal Herriko hiztun berri edo gazteak, beharbada euskara sei urterekin ikasi dutenak eta frantsesa etxetik zekitenak: frantsesezko bokal sudurkariak sortzez egiten dakiten hiztunak dira; eman dezagun, ongi dakite jãdarmaegiten.
|
|
|
Hego
|
Euskal
Herriko euskarazko irrati ez publikoei gagozkiela, Bizkaia Irratia (ia 6.000 entzule) eta Arrate Irratia (ia 5.000 entzule) ageri dira lehen postuetan CIESen 2014ko datuetan (laster ikusiko ditugun Euskadi Irratia eta Gaztearen datuetatik oso urrun), eta horien atzetik datoz nagusiki euskaraz diharduen Info7, Euskalerria Irratia, Segura Irratia, Xorroxin edota Bilbo Hiria (Salces, 2016:... 493).
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Prospekzio Soziologikoen Kabineteko arduraduna da 1986tik.Euskara Aholku Batzordeko kide eta Euskara 21 ataleko zuzendaria da. 2005etik, Ipar
|
Euskal
Herriko Euskararen Erakunde Publikoaren aholkulari da. artean Auñamendi Eusko Entziklopediako zuzendaria izan zen.Bat Soziolinguistika Aldizkariko zuzendari eta Inguruak nahiz Hermes aldizkarien batzordeko kide izateaz gain, ikerketak eta iritzi artikuluak beste hainbat aldizkaritan agertu ditu.
|
|
|
Haur hauetan, ez dute denek jatorrizko soslai soziolinguistiko bera, izan ere, batzuketxetik soilik euskaldunak dira, batzuk soilik erdaldunak, batzuk elebidunak. Familientransmisio desberdinetatik at gainerat, Ipar
|
Euskal
Herriko euskararen egoera berezia da, izanhizkuntzarena orokorrean, frantses hizkuntza edo estatuarekiko duen harremana (egoeradiglosikoa eta ofizialtasunik ez), edo eskualdeen arabera duen bizitasuna. Ondorioz, haur batzukbeste batzuk baino anitzez gehiago entzuten edo bizitzen dute euskara eskolatik kanpo.
|
|
|
Elkarlanaren harira, Ipar
|
Euskal
Herriko euskarazko komunikabideak hasiak dira publizitatea «pack» erara proposatzen. Eragile batengana joaten dira euskarazko komunikabide guztien izenean, eta eskaintza orokor bat egiten diote.
|
|
2016
|
|
|
eskaintzen zuen Edith Wharton idazle estatubatuarrak. Hego
|
Euskal
Herriko euskarazko irakurle taldeak, egun ezagutzen ditugun bezala duela hamabost hogei bat urte sortzen hasi zirenak, Espainian eta Euskal Herrian bertan gaztelaniaz ezarrita zeudenen, edo ezartzen ari zirenen, ereduari jarraiki ipini ziren martxan, maiz biblioteken eta udaletxeetako kultura edo emakumeen zerbitzuen ekimenez.
|
|
|
Ipar
|
Euskal
Herriko euskara hain izan da garbitua hitz zikin, lizun eta abarrez azken 100 urte hauetan, non behar den gorputzari loturiko hitzak bilatu eta berritu. Hori erronka bizigarria da guretzat.441
|
|
|
Artikulu honetan jaso ditugu Euskal Herriko kaleetako euskararen ahozko erabileraren 2016ko datu berriak. 1989 urtetik
|
Euskal
Herriko euskararen erabilerak 2,5 puntuko igoera izan bazuen ere, azken hamar urtean behera egin du. Egoera honek euskara biziberritzen jarraitzeko erronka berriak definitzera behartzen gaitu ondorioz, eta lerro hauetara ekarri dugu proposamen bilduma bat.
|
|
|
Aurrez esan bezala, gaur egun
|
Euskal
Herriko euskararen egoera soziolinguistikoa hobetze aldera ditugun erronkak zehazteko, ezinbestekoa da diagnosi batetik abiatzea. Diagnosi hori osatu dugu atal honetan Hizkuntzen Erabileraren Euskal Herriko Kale Neurketek eskaintzen dizkiguten datuak kontuan hartuz.
|
|
|
2017ko uztailean aurkeztu ziren hizkuntzen kaleko erabileraren Euskal Herriko datu berriak. Azken hilabeteotan zeresana izan dute
|
Euskal
Herriko euskararen egoera soziolinguistikoa ebaluatzeko, izan ere, 2011ko datuek adierazitako joerei jarraituz, azken hamar urteetan euskararen kale erabilera apaldu egin da (1 grafikoa) (Soziolinguistika Klusterra, 2017).
|
|
|
Bizkaiaren kasuan (8 grafikoa), erabilerak 1997ra arte gora egin eta urte bitartean bere horretan mantendu ostean, azken hamar urteetan behera egin du. Bizkaian Euskal Herriko biztanleriaren %40 bizi den heinean, kontuan izan behar dugu Bizkaiko erabileraren bilakaerak zuzenki eragiten duela
|
Euskal
Herriko euskararen kale erabilerarenean ere.
|
|
|
|
Euskal
Herriko euskararen erabileraren bilakaera orokor horren bi joera nagusiak errepikatu dira Bizkaian eta Gipuzkoan. Araban eta Nafarroan, ordea, azken bosturtekoan adin talde guztietan izan du gorakada euskararen erabilerak.
|
|
2017
|
|
|
1 SARRERA ikerketa honetan guraso erdaldunek beren seme alabak euskarazko murgiltze ereduan hezteko hautua dugu ikergai, euskararen jarraipenerako funtsezko gertaera gisa. ipar
|
euskal
herrian euskarak atzera egin du azken hamarkadetan eta galera prozesua ez da oraindik eten, nahiz eta aldaketa zantzuak nabaritu: azken urteotan euskarazko murgiltze eredua eta sare elebiduna hazten ari dira etengabe, hizkuntzari eusteko borondate sozialaren erakusgarri. hizkuntza komunitate bakarrean integratzea eta elebitasun sozialaren kasuan hizkuntza bat bertzearen gainetik nagusitzea dominazio politikoaren emaitza da, alegia hizkuntza bakar eta legitimoa inposatzeko indarra duten instituzioen jardunarena (bourdieu, 1982:
|
|
|
azken urteotan euskarazko murgiltze eredua eta sare elebiduna hazten ari dira etengabe, hizkuntzari eusteko borondate sozialaren erakusgarri. hizkuntza komunitate bakarrean integratzea eta elebitasun sozialaren kasuan hizkuntza bat bertzearen gainetik nagusitzea dominazio politikoaren emaitza da, alegia hizkuntza bakar eta legitimoa inposatzeko indarra duten instituzioen jardunarena (bourdieu, 1982: ...8). baieztapen horretatik abiatuta, geure buruari galdetzen diogu zergatik guraso batzuek seme alabak legitimoa eta ofiziala ez den hizkuntza batean eskolatzen dituzten. gainera, irudi luke guraso erdaldunak daudela euskaratik eta euskal kulturarengandik urrunen. alta, badira euskarazko irakaskuntzaren aldeko hautua egiten duten guraso erdaldunak eta beren arrazoietan sakontzea da gure asmoa. ipar
|
euskal
herrian euskararen aldeko berpiztea berantiarragoa izan da (Mart� nez de luna, 2012: 117; Coyos, 2008: 6) eta ikerketa gutxiago egin dira hizkuntzaren egoeraren inguruan. gure ikerketa lapurdiko kostaldean egin dugu, gunerik populatu eta urbanoenean, non zerbitzu gehienak biltzen diren. bertan da euskararen erabilera ahulen.
|
|
|
bata, elkarrizketak, eta ez pertsonak, direla analisi unitatea (nahiz eta elkarrizketetako partaideen kopurua ere jasotzen den neurketetan); eta, bestea, inkestetan ez bezala, emaitza ez dagoela ikerketa objektuaren, hau da, ikertuak diren pertsonen subjektibotasunaren menpe, eta horrek balio handia du emaitzen fidagarritasunari begira. halaber, behaketa horietan, elkarrizketetako hizkuntzaz gain, bestelako informazioa ere jasotzen da, hala nola solaskideen adina, sexua, kopurua eta haurren presentzia. hona ikerketaren emaitzetatik ateratako ondorio nagusiak, gain gainetik:
|
euskal
herrian euskararen kale erabilera %12, 6koa izan zen 2016an, nahiz eta eremu batetik bestera alde handiak egon (adibidez, gipuzkoan %31, 2koa da); oro har, zenbat eta gazteagoa izan, orduan eta erabilera altuagoa; adinekoetan izan ezik, emakumeek gizonezkoek baino gehiago erabiltzen dute euskara kalean; eta umeen presentziak eragin handia du erabileran, haurrekin nabarmen egiten duelarik gora.3...
|
|
|
Legeak hezkuntzan jarri du fokua euskararen ezagutza zabaltzeko, eta, gaztetxoenen artean euskaldunen kopurua nabarmen hazi da. Hortaz gain, legeak hedabideak ere nabarmendu ditu zeregin horretan. ezagutzan aurrerapausoak emateaz gain, hizkuntza bat hil ez dadin ezinbestekoa da hiztunek erabiltzea. erabilerari dagokionez, datuak apalagoak dira eta 1989tik 2016ra
|
euskal
herrian euskararen kale erabilera %10.8tik %12.6ra baino ez da igo. deigarria da urte bitartean eskuratutako datua 2016koa baino positiboagoa izan dela, hots, %13tik gorakoa; beraz, nahiz eta hogeita zazpi urteren ondoren hazkundea izan den, azken urteotan behera egin du erabilerak (Soziolinguistika klusterra, 2017). arestian aipatutako legeak hezkuntzan jarri du fokua euskararen ezagutza zabaltz...
|
|
|
Espantu egitekoa ere badago ikustearekin zazpi
|
euskal
herrietan euskarak egin duen jauzia mende laurdena barne. 1991z geroztik burutu diren sei inkesta soziolinguistikoek argi eta garbi erakusten dute 223.000 euskaldun irabazi dituela Euskal Herriak.
|
|
2018
|
|
|
Euskararen inguruan Euskal Herri osoan ematen hasi den elkarlanerako dinamika herriz herri zabalduko du Euskaraldiak. Izan ere, sustatzaileen artean daude euskalgintzako eragile nagusiak, hala nola, Euskaltzaileen Topagunea, IKA euskaltegiak, Berria, AEK, Elhuyar, Ikastolen Elkartea, Kontseilua, Sortzen, Tokikom edota UEMA; eta baita erakunde publiko nagusiak, tartean, Nafarroako Gobernua Euskarabidea, Eusko Jaurlaritza edota Ipar
|
Euskal
Herriko Euskararen Erakunde Publikoa bera, bertze anitzen artean.
|
|
|
Ez dago arriskurik. Komunikabideak prekarietatean daude, ez dute behar adina langile
|
Euskal
Herriko euskarazko prentsak bete behar lituzketen helburu guztietara heltzeko. Langile gehiago da.
|
|
2019
|
|
|
Nik ere, onartu behar dut, ez dudala beti erantzun bera ematen, unearen eta aldartearen arabera optimistago edo pesimistago sentitzen bainaiz gai honen inguruan, eta, esan bezala, datuen irakurketa subjektiboa den heinean modu batera zein bestera interpretatu ohi dut egoera. analogia bat egitera ausartuko naiz: imajina dezagun
|
euskal
herrian euskarazko kultur eskaintza erdararen parekoa bilakatzen dela: euskaraz argitaratzen den literatura eta musika biderkatzen da, zinematan euskal produkzioak atzerritik etorritakoekin lehiatzen dira, eta azken hauek euskaraz ikusteko aukera ere badugu. antzerkiak euskaraz zein erdaraz ikusgai daude aretoetan, maila berean. euskal kulturgintza osasuntsu bat dugu euskal herria horretan, kuantitatiboki eskaintza oparoa dago, maila guztietan erdararen parekoa gutxienez.
|
|
|
Ondorioz, helburu eta asmo partekatuak tokian tokikoak izan daitezke, ekimenaren filosofia antzekoa izanik ere. Beste lan batean (Zubiaga 2012) jasotakoa gogoratuz,"
|
euskal
herrian euskaraz"," euskaldunok euskaraz" eta" Euskal herrian baita euskaraz ere" leloak –eta horien inguruko gobernantza hautuak–, aldi berean kudeatu dira eremu soziolinguistiko desberdinetan.
|
|
|
Berriz ere gogorarazi diegu. Halaber, urte bereko uztailean, Euskal Autonomia Erkidegoak, Nafarroak eta Ipar
|
Euskal
Herriko Euskararen Elkargoak euskararen sustapenerako hitzarmena sinatu dute, baina Trebiñu aipatu ere ez.
|
|
|
Euskarazko komunikazioa molde eta formatu berrituetara egokitzeko urrats berritzaileak egin dituzten komunikabideei begira sortutako saria da, eta Ttap baldintza hori ezin egokiago betetzen duela adierazi zuen epaimahaiak. «Bera dugu
|
Euskal
Herriko euskarazko zein erderazko lehen aldizkari digital multimedia aztergai askotarikoak biltzen dituena. Formatu multimedia eta digitalera egokitzeko bidean, euskarazko kazetaritzari esparru eta aukera berriak irekitzen dizkion proiektua da, elkarlanari ere zukua ateratzen diona eta aro digitaleko esparru ugari uztartzen ditu:
|
|
|
" Hiztegi kontuak dira gehien bat, nire iritzian. Argi da, Hego Euskal Herriko hedabideetan baliatzen den" euskara batu estandar" horrek euskaldunen gehiengoaren kokaleku den Gipuzkoaren erdialdeko hitzez osatuta dagoela, han ere egon daitezkeen euskararen berezitasunen eta nola ez. Ipar
|
Euskal
Herriko euskararen hiztegi zabaltasunaren kalteetan". Beste horrek, euskalkien galtzeaz gain, gorago aipatu den nahasketa azpimarratzen du gazteen hizkeran:
|
|
2020
|
|
|
2019an Ipar
|
Euskal
Herriko euskarazko hedabideen komunikazio digitala azterlana egin ondoren, oraingo erronka Euskal Herri osoko diagnostiko bat eta estrategia proposamen bat egitea da.
|
|
|
Ipar
|
Euskal
Herriko euskarazko komunikabideek eta Euskararen Erakunde Publikoak osatzen duten Euskal Hedabideak elkarteak hala eskatuta, eta beraiekin elkarlanean, egindako txostena.
|
|
|
Tokikom toki komunikabideen bateraguneak eta EITBk sinatu duten akordio bati esker, euskarazko bi film botako dituzte bihar, aldi berean,
|
Euskal
Herriko euskarazko telebista askotan. Etxealditik Euskaraldira egitasmoaren barruan biharko prestatutako proposamenaren bueltan antolatu dute emanaldia.
|
|
|
Autiviela gaskoiez edo Autevielle frantsesez. Departamenduko bide seinaleetan kurioski, ondoko
|
euskal
herriak euskaraz agertzen dira. OSSERAIN (Xiberoako herri gaskoiduna) akats batekin berriz ikusten da...
|
|
2021
|
|
|
Joan den urrian aurkeztu zuen Euskaltzaindiak Ipar Euskal Herriari egokituriko tresna. Hiztunen artean, euskara batuarekin izan daitezkeen dudak edo ez ezagutzeak argitzea asmoa du, Ipar
|
Euskal
Herriko euskara erakutsi dute, etxaldearen diagnostiko bat eginez: 3 landare aromatikoak eta sendabelarrak ekoizten dituztenak, 2 arbolazain, 8 kabala hazle eta erlezain bat.
|
|
|
77 Euskal Curriculuma bereziki hartu zen erreferentzia gisa, besteak beste, euskara, euskal kultura eta euskal identitatea ardatz edukitzeaz gain, Euskal Herri osoari begira eraikita dagoelako. Bestetik eta curriculum ofizialei dagokienez, Ipar
|
Euskal
Herrirako Euskara eta Euskal Literaturarako curriculumik ez du zehaztuta Estatu frantseseko Hezkuntza Ministerioak, eta, Hego Euskal Herriaren kasuan, EAEkoa da BHn bietan arloan garapen egokiagoa duena. Hala ere, bi curriculum dekretuak alderatuta, Nafarroakoan (Nafarroako Gobernua, 2015) III. eranskinean eredurako zehazten duena ez dago EAEkotik urrun.
|
|
|
80ko hamarkadaren amaieratik aurrera hasi ziren sortzen
|
euskal
herrietan euskara elkarteak (gaur egun arte irauten duen prozesuan). Ordutik 100 herritik gora izan dira euskara elkartea izan dutenak.
|
|
2022
|
|
|
|
Euskal
Herriko euskarazko kazeta zaharrenetarik bada, hedabideen alorrean bere lekua badu eta urtez urte hori segurtatu behar du. Gaur egun sare sozialen bidez anitz berri kurri badira, garrantzitsua iruditzen zait paperezko prentsak ere bere tokia atxiki dezan.
|
|
|
1 Grafikoa.
|
Euskal
Herriko Euskararen Kale Erabilera (2021), Adin Taldeka
|
|
|
Euskal telebista edo irratiei dagokienez, uste dut ezin dutela euskalkian hitz egiten duena baztertu (horixe bakarrik falta zaigu!). Euskal telebista zein irratiek Euskal Herriaren agertoki eta lekuko izan behar dute, eta lan egin behar dute ez bakarrik euskara batua ezagutarazten, baita ere
|
Euskal
Herriko euskara ezberdin ederrak ezagutarazten, euskaldun guztiei lekua eginez.
|
|
|
Bazuen euskararen galtzearen arrangura ere, Zuberoako eta Ipar
|
Euskal
Herriko euskara «peko errekarat» doazelako.
|
|
|
Horretarako, erakundea indartu behar da, hala esan dio Kurutxarrik BERRIAri, azaro hasieran emaniko elkarrizketan. Ipar
|
Euskal
Herriko euskararen egoerari buruz ere mintzatu da.
|
|
|
1980az geroztik,
|
Euskal
Herriko euskarazko izenak arautzeko lan handia egin da akademiaren zein Euskaltzaindiaren bitartez. Euskaldunen historia bati Euskal Herriko leku izenak interesatzen zaizkio gehien, baina baita egungo muga geografikoen aldameneko eskualde eta lurraldeetako izenak, exonimo hurbilak, historikoki euskal tradizio batean kokatuak.
|
|
|
Egun, berriz, euskara funtsean bi formatan bereizten ari da: Ipar eta Hego
|
Euskal
Herriko euskara batua51 Joera hori ematen du aditzera Jakes Sarraillet euskaltzain urgazleak ere Ipar Euskal Herrirako52, egungo euskalduntze eta alfabetatze ahaleginen eta Euskal Hirigune Elkargoaren beharrizanen epelean. Ipar Euskal Herriko euskarari begira, konpromiso batzuk hartu ditut lexikoaren, esamoldeen eta sintaxiaren inguruan.
|
|
|
Ipar eta Hego Euskal Herriko euskara batua51 Joera hori ematen du aditzera Jakes Sarraillet euskaltzain urgazleak ere Ipar Euskal Herrirako52, egungo euskalduntze eta alfabetatze ahaleginen eta Euskal Hirigune Elkargoaren beharrizanen epelean. Ipar
|
Euskal
Herriko euskarari begira, konpromiso batzuk hartu ditut lexikoaren, esamoldeen eta sintaxiaren inguruan.
|
|
|
Funtsean, Hego
|
Euskal
Herriko euskara batua egiten ari gara. Historia lan honetako Erdi Aroan eta Aro Modernoan nabarmena da Euskal Herri ekialdeko isuri bat testuan eta, asmoz bada ere, euskararen osotasun kontzeptua zaintzeko ahalegina.
|
|
2023
|
|
|
Ipar
|
Euskal
Herriko euskarazko literatura sorkuntza sustengatzeko asmoz, Euskal Kultur Erakundeak eta Elkar Fundazioak" EKE Elkar literatura" izeneko beka bultzatu zuten 2021ean.
|
|
|
Berez, teologian lizentziatu zen Arbelbide, baina kazetari gisa ere aritu izan da urte luzez. 1981 urtean, kasurako, Gure Irratia sortu zuen, Ipar
|
Euskal
Herriko euskarazko lehen irratia. Horrez gainera, hainbat liburu ere idatzi ditu.
|
|
|
Euskara eta kultura gure aberriaren erdigunean kokatu zituen ETAk, eta ukaezina da horrela izaten jarraitzen duela. Ez da
|
Euskal
Herririk euskararik gabe. Baina euskalgintzak jakin behar du (eta zorionez jakin izan du) bestelako borroka eta esparruekin bat egiten.
|
|
|
Aztergaiak Ipar
|
Euskal
Herriko euskararen berrikuntzez. CAMINO, Iñaki.
|