|
2000
|
|
|
Sortu zenetik, 1982an, hasierako asmoak atxiki ditu Botzak, hots, Euskarari eguneroko hatsa ematea, mintzaleku bat eraikitzea eta Zuberoako berri emate zabalago bat ziurtatzea, beti ere beste kulturekiko harremanak bultzatuz. Halaxe, Zuberoa euskal lurraldetasunaren baitan kokatzen dela jakinki, 1997an Ipar Euskal Herriko hiru irrati libreen artean
|
Euskal
Irratiak egitura eratu zuten elkarlan estuago bat abiarazteko. Egun, 4 orduko programazio bateratua eskaintzen du.
|
|
|
Arazoak haatik, hor segitzen du: euskara kinka larrian da Iparraldean, baina nola egongo litzateke
|
euskal
irratien lan eskergarik gabe. Desagertzetik gertu ziur aski.
|
|
|
Alde batetik, lizentzien banaketa polemikoa auzitegietan dago eta
|
euskal
irrati honetan Auzitegi Gorenak zer erabaki zain daude, baina bestetik gaia parlamentuan eztabaidagai bihurtu da. Irrati lizentziak 10 urtetarako luzatu ziren, eta berriztatze nahia epe hori baino hiru hilabete lehenago eskatu behar zen.
|
|
|
Aurtengo udaberrian Frantziako Estatuak, Erregio Kontseiluak eta Pirinio Atlantiarreko Departamenduak Ipar Euskal Herrirako hitzarmen berezia abian jartzea adostu zuten lehenbizikoz. Bertan, besteak beste, euskararentzat hizkuntza politikaren beharra aurreikusten zen, eta honen barruan bertako
|
euskal
irratien (Lapurdiko Gure Irratia, Nafarroa Behereko Irulegiko Irratia eta Zuberoako Xiberoko Botza) finantziaziorako aurrerapausoa ematen zen.
|
|
|
Honen aurrean
|
Euskal
Irratien erantzuna berehalakoa izan da, batetik euskal hautetsiei erabaki hori ez onartzeko eskatuz eta bestetik erabakia bertan behera uzteko presioari ekinez, irrati hauek egindako lanaren ostean ez daudelako diru gutxiago onartzeko prest. Artikulu hau bukatu aurreko informazioaren arabera Euskal Irratiak ek hilaren 14an programazio berezia aireratu zuen.
|
|
|
Honen aurrean Euskal Irratien erantzuna berehalakoa izan da, batetik euskal hautetsiei erabaki hori ez onartzeko eskatuz eta bestetik erabakia bertan behera uzteko presioari ekinez, irrati hauek egindako lanaren ostean ez daudelako diru gutxiago onartzeko prest. Artikulu hau bukatu aurreko informazioaren arabera
|
Euskal
Irratiak ek hilaren 14an programazio berezia aireratu zuen. Euskal Herriko Hitzarmen Bereziari buruz aritu ziren eta gainerakoan musika jarri zuten.
|
|
|
izeneko pays delako batsortua izan zen 1997ko urtarrilaren hondarrean.Estazio bakoitzak bere hedapenaren eta kazetaritza lanaren eremuan atzera egiteko arriskuaren beldurra izan zitekeen, hots, isolamendu esklerotikoaren arriskuarena.Irulegiko Irratia da honelako joera gutxien islatzen duena, hiru irratien arteko harremanak beti dinamizatu baititu, eta bereziki Pirinioetako hegoaldeko irratiei (XorroxinIrratia, Euskal Herri Irratia...) zabaldu izan baitzaie, eta Frantzia osoko eskualdeetakohizkuntzen irratien arteko harremanak sortzen asko lagundu baitu. ..., batez ere, nortasun linguistikoagordetzera jotzen du.Estazio bakoitzaren identitateak atzera egiteko arriskua, nolabait konpondua izanda, azken urteotan Iparraldeko (Ipar Euskal Herria) hiru irratien artean martxan jarri denprogramazio komun garrantzitsuarekin, EAEko edota Nafarroako irratiekiko informazioeta emankizunen trukaketa sare ugarirekin, eta 1997ko ekainaren 10ean zailtasunezsortu zen?
|
Euskal
irratiak elkartearekin. Egitura federatzaile honek hiru irratienkoordinazio politikoa du.
|
|
|
–
|
Euskal
Irratiak elkartea,, euskal adierazpideko hiru irrati soziatiboen artekogarapen eta itun planaren aurreproiektuaren isla zehatza da, 1996ean. EuskalHerriaren antolamendu eta garapen eskemaren barruan aurkeztu zen proiektuautonomoa37 Hiru irratien artean beste hurbilpen saiakera batzuk izan ziren 90ekohamarkadaren hasieran38, batez ere Irulegiko Irratia eta Euskal Kultura Institutuareneskutik.... Saiakera hauek egunero 9: 30etan hiru irratietan aurkeztu eta hauetariko irratibatek edo bik ekoitzitako emankizun kultural komunen sorkuntza ekarri zuten39, etabaita Euskal Kultura Elkarteak sorturiko prestigiozko literatura emankizun bat ere, 1995ean bertan behera utzi behar izan zutena, arras kritikatua izan zelako40.1997/ 98 sasoiko Mediametrieren galdeketaren arabera, Irulegiko Irratia, Europe1en atzetik ozta ozta, Ipar Euskal Herriko irrati entzunenen arteko bederatzigarrenpostua lortu zuen, entzuleria tasaren %5, 7rekin.
|
|
|
Irrati hauen ehunekoak askoz ere hobeak izangolirakete galdeketa honen emaitzak, herrialdeka egingo balira. Hiru
|
euskal
irratiek SIADECOri eskaturiko inkesta baten arabera, Irulegiko Irratiak bereganatze tasa handiadu Ipar Euskal Herrian (21.000 entzule) eta batez ere Behe Nafarroan, bere entzuleria eremurik handiena duena, %92ko euskaldunekin; hau da, 17.500 pertsonak,, ezagutzen dutela irrati hau, eta entzuleriaren %71 leiala da. Gure Irratiak, entzute eremu nagusia Lapurdin du (48.000 euskal hiztun baino gehiagorekin), eta24.000 entzule ditu Ipar Euskal Herrian, hauetarik 22.000 Lapurdin; hau %44, 4 da.Xiberoko Botzak, aldiz, 9.000 entzule ditu bakarrik; hau da, euskal hiztunen %1240 41.Azken inkesta honen arazoa da, euskal entzuleak bakarrik hartzen dituela kontuan; baina jada zehaztu dugun bezala, Irulegiko Irratiak eta Xiberoko Botzak badituztezenbait emankizun, inkesta, elkarrizketa... frantsesez.
|
|
|
(Iturria: SIADECO, Iparraldeko
|
Euskal
Irratiei Buruzko Azterketa). Emaitza hau, 1998tik ezarri ziren 26 errepikagailuek Ipar Euskal Herriari eskaintzen dioten estaldura osoarizor zaio hein handi batean, ETB eta Telediffusion de Franceren (TDF) artean 1995eko urriaren 30eanegindako akordioaren ondorioz, Euskal Kulturaren sostengurako Udalen arteko Sindikatua bitarteko.Angelu hiriak ausarki lagundu zion diruz Anglet FMri 1994/ 1995 art... Biarritz eta Getaria hiriek eta Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorrak ere nasaiki lagundu zioten estazio honen finantzamenduari (garai hartan RadioBayonnerentzat bezala). 31ziurtatzeko borondatea barneratuko zuen mailaketa proposatzea zen ildoa.
|
|
|
Iturria: SIADECO, Iparraldeko
|
Euskal
Irratiei Buruzko Azterketa, Donostia, 1996.
|
|
|
Hala ere,, hiru irratiek finantzamendu modu erregularbat asmatu dute, nahiz eta nahikoa arraro izan. Harpidetza iraunkorrak dira edota entzuleriaren nolabaiteko ordainketak, entzuleek beren banku kontuetatik hilero automatikoki zorduntzea onartzen baitute, irratiekiko duten atxikimendu sendoa erakutsiz? 43.Diru laguntza erregular horiez gain,
|
euskal
irratiek sentsibilizazio eta harpidetza kanpainak egiten dituzte beren kazetaritza eremuko biztanleriaren artean. IrulegikoIrratiarentzat, urteroko finantza mailako sostengu kanpainan lorturiko fondoak dira, irratiaren funtzionamendurako behar den laguntza nagusia(...)?, 1983ko irailaren16an frantses gobernuak sortutako Irrati Adierazpenerako Sostengu Fondoaren44ondotik, irrati soziatiboak bizirauteko gutxieneko finantza oinarria dena.Euskadi Irratiaren eta Gure Irratiaren arteko harreman lotuek erakusten dituzteezarri diren kooperazio sareak zein finantza sostenguak.
|
|
|
1985ean, Euskadi Irratiak, irrati autonomo publikoak? Ipar Euskal Herrian berriemailerik ez zuenez, GureIrratiari. Baionako
|
euskal
irrati soziatiboari, bere zerbitzuak galdetu zizkion.Korrespondentzia honek Gure Irratiari aukera eman zion finantza mailako laguntzaizateko euskal irrati publiko baten partez, ofizialak ez ziren lan batzuen ordainetan.1988an, bi irratien arteko lankidetza hitzarmena izenpetu zen, Gure Irratiaren zerbitzuak ofizialtzeko.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian berriemailerik ez zuenez, GureIrratiari. Baionako euskal irrati soziatiboari? bere zerbitzuak galdetu zizkion.Korrespondentzia honek Gure Irratiari aukera eman zion finantza mailako laguntzaizateko
|
euskal
irrati publiko baten partez, ofizialak ez ziren lan batzuen ordainetan.1988an, bi irratien arteko lankidetza hitzarmena izenpetu zen, Gure Irratiaren zerbitzuak ofizialtzeko. Euskadi Irratiak Gure Irratiari egindako pausuaren berezitasunmodura, diogun ezen 1992tik aurrera, beraien arteko erlazio eta finantza mailakolaguntza mantendua izan zela.
|
|
|
Zentzu honetan, Euskadiko Autonomia Estatutuak. Nafarroakoak eta besteAutonomia Erkidegoetakoak ez bezala, laurogeiko hamarkadaren hasieran? eskubideaezagutzen zien bertako instituzioei, berezko irratia, telebista eta prentsa antolatzeko.Eta xedapen horri atxikita sortu zuen, hain zuzen ere, Eusko Jaurlaritzak 1982an
|
Euskal
Irrati Telebista, oraindik Estatuak Autonomia Erkidegoek beren irrati/ telebista zerbitzu propioak ezartzeko aukera araupetu gabe gabe zeukanean. Eta, halaber, horrieutsita eratu zuen Eusko Jaurlaritzak, irrati telebista igortzeko telekomunikazio sistemapropioa ere28.
|
|
|
Irrati publikoak errentagarriak ez diren sektoreak baino hartzen ez baditu, bazterturik gera daiteke betiko eta zeharo subsidiarioa izateko arriskuan dago, komeni ez dena; are gutxiago, Euskal Herrian gizarte diglosikoan bizi garela kontuan izanik. Hortaz, Díaz Mancisidor ek (1994), zeharbidez bada ere, irrati publikoei esleitu zien programazio joeraren aurka (erabateko subsidiariotasunean murgiltzerainokoaren aldekoa zen),
|
Euskal
Irrati Publikoak orain arte eduki duen joera programatikoari ondo deritzot, entzuleria eskuratzeko lehian sartzea ezinbestekoa baita irrati publikoarentzat.
|
|
|
Gerraostean bere harri koskorra ipini zuen Radio Euzkadik, nazioarteko komunitateak Franco-ren erregimena egotziko zuelakoan, eta falangista eta erreketeen aurka egin zuen, herritar gehienei ahotsa kendu zietenen kontra preseski. Oraindik orain ezagutu gabeko lanaren ezagupena egon da,
|
euskal
irrati elebidun horren historiaren berri oraintsu eman baitigute zenbait autorek (Arrieta et al., 1998).
|
|
|
DABen lehenbiziko esperientzia zen, eta horrek eragina izango du irrati informatiboan. EAEko
|
Euskal
irrati publikoa ez zen egon 1997ko apirilaren 10ean DAB sistema garatzeko Espainian eratu zen Forumean. Batzarrean 10 irrati kate eta elkarte espainiar egon ziren, tartean RTVE, Kataluniako Irratia, SER eta Radio Popular (Martínez Costa, 1997).
|
|
|
Izan ere, gaur egun
|
euskal
irrati publikoa zeharo erroturik dago komunitate euskaldunean, bai Iparraldean, bai Hegoaldean. Gainera, hirugarren milurtekoaren hasieran indartsu agertzen da audientzien rankingan bere lau estazioekin (Bilboko Radio Euskadi, Donostiako Euskadi Irratia, Gasteizko Radio Vitoria eta gazte jendearentzat den Euskadi Gaztea).
|
|
|
Informazioaren esparruan euskara batu estandarrak erroak bota ditu euskal kazetaritzan, eta dagoeneko, salbuespenak gorabehera, profesionaltasuna nabaritzen da.
|
Euskal
irratien sarean badira beste estazio batzuk, tokian tokikoak direnak, eta udalen laguntzaz, irratilarien kabia ezezik, informazioaren esparru lokalaren hutsunea betetzen dutenak.
|
|
|
|
Euskal
irrati estazio nazionalak: Euskadi Irratia (euskaraz), Radio Euskadi (gaztelaniaz).
|
|
|
Gure Irratiaren programen hedatzea Internet sarean eta eztabaida orokorra Iparraldeko irrati panorama berriaz, behin Radio Bayonne eta Anglet FM desagertu ondoren; azken gaiaren gaineko gogoetak Noel Elorga-k, Xipri Arbelbide-k eta Erramun Baxok-ek egin zituzten. Agus Hernanek pozik agertu zuen Herria astekarian (II, 2) Iparraldeko
|
euskal
irratien izaera herrikoia eta entzuleen erantzuna: –Euskal Herriko lehen irrati euskalduna (Iparralde eta Hegoalde barne) hasi zen Milafrangan duela 17 urte, esperantzaz betez milaka euskaldun, geroztik gure sustengatzaile jarraikiak izan direnak.
|
|
|
1995ean Departamentuko Kontseilu Nagusiak urteko dirulaguntza gisa irrati bakoitzari 80.000 libera soilik eman arren, irratiek bizirik iraun ahal izan dute orain arte, Iparraldeko hainbat udalen sostenguari esker. Euskararen garapenean jokatu duten rolagatik, Nafarroa Behereko 67 auzapezetariko 63k sinatu zuten
|
euskal
irratien aldeko sostengua, Zuberoan 35etik 27k, eta Lapurdin 40 alkatetariko 18k (1995ean). Departamentuak ematen dien diruaz gain, gogora dezagun badutela beste iturri bat:
|
|
|
Gainera, datu guztiak ezin daitezke onak izan, euskaldunen kopurua txikiagotuz baitoa Iparraldean (Euskaldunon Egunkaria,, 10). Frantsesaren aldeko egoera diglosikoak min handia egiten die
|
euskal
irratiei eta Euskal Kultur Erakundea (EKE) kezkatuta dabil hirugarren milurtekoaren hasieran euskal irratien iraupena ziurtatzeko, euskaldunen kopuruaren emendatzea ezinbestekoa baita.
|
|
|
Gainera, datu guztiak ezin daitezke onak izan, euskaldunen kopurua txikiagotuz baitoa Iparraldean (Euskaldunon Egunkaria,, 10). Frantsesaren aldeko egoera diglosikoak min handia egiten die euskal irratiei eta Euskal Kultur Erakundea (EKE) kezkatuta dabil hirugarren milurtekoaren hasieran
|
euskal
irratien iraupena ziurtatzeko, euskaldunen kopuruaren emendatzea ezinbestekoa baita.
|
|
|
ORTF (Office de Radiodiffusion Télévision Française/ Frantziako Irrati Telebistaren Bulegoa) erakundearen monopolioaren akabera P. Maurois lehen ministro sozialistak 1982an sinatutako legeak ekarri zuen. Urte hartan,
|
euskal
irratiak sortu ziren urtean hain zuzen ere, aro berri bati eman zitzaion hasiera, oinarrizko printzipio bi finkatuz: Estatuak alorrean zeukan monopolioaren bukaera eta hiritar frantsesek esparruan komunikazio libre eta pluralistarako dituzten eskubideen sustapena.
|
|
|
Euskarazaintzaile batzuei bi hitz Iparraldeko euskal idazleak gaur Baionako
|
euskal
irrati telebistak Kulturaren bilakaera Iparraldean
|
|
|
GASTEIZ, Xabier Baionako
|
euskal
irrati telebistak. 10 zk. (1979), 61
|
|
2001
|
|
|
Baina prentsa idatziaz gain, Seaskak
|
euskal
irratiak erabili izan ditu euskaldun etxe guztietara iristeko asmoz, eta familia frankofonoengana iristeko irrati nagusietan eguraldiaren informazioa babestera ere heldu dira. Honetaz guztiaz gain, Seaskakoek mintzaleku publiko bat antolatu dute eta beren mezua Iparraldeko hautetsi eta botere publiko guztiei ere bidali diete, dena ahalik eta jende gehien eta garrantzitsuenarengana iritsi asmoz.
|
|
|
Hogeita hamazazpi astez plazaratu zituen Marikita Tambourinek euskal abizenei buruzko lanak Iparraldeko hiru
|
euskal
irratietan eta" Herria" astekarian. Lan horiek guztiak bildu eta" Euskal deituren kronika" liburua osatu du Gatuzain argitaletxeak, non euskal abizenen nondik norakoak agertzen diren.
|
|
|
|
Euskal
irratiak eta erronka digitala. Emisoretan sistema digitalak nagusitu ondoren, hurrengo urratsa frekuentzia banda digitalaren ezarkuntza izan daiteke.
|
|
|
Segurtasunik ez dakarren etorkizun honen aurrean,
|
euskal
irratiak eraldatze prozesuan sartu dira; tresneria digitalak ekipo analogiko zaharrak ordezkatzen hasi dira eta hainbat emisore lokalek beren estudioak informatizatu dituzte, Gorlizko Irrati lokala, Tas Tas eta Hala Bedi irrati libreak, edota Bilbo Hiria zein Gure Irratia elkarte emisoreak kasu. Aldaketa honek, besteak beste, soinu kalitatean hobetze nabarmena ekarri die, batez ere musika saioetan.
|
|
|
Digitalizazioak
|
euskal
irrati alternatiboei ekarri dien beste onura bat euren arteko artxibo elkartrukatzea erraztea izan da, betiko telefono eta kaseteak internetek eta RDSI linea bidezko artxibo bidalketek ordezkatuz. Horrenbestez, euskarri berri hauek inoiz baino informazio gehiago bidali eta jasotzea ahalbidetzen die gure irratiei.
|
|
|
Irratiok edonondik beren mezua sarearen bidez zabal dezakete, interneteko" dial birtual" baten bidez. Honek gainera, informazioa mundu osora, oso koste baxuaren truk eta modu errazean hedatzeko aukera eskaintzen du, ordenagailua, audio programa eta soinu txartela besterik ez baitira behar. Esandakoa, FM desagertu eta DAB nagusi denean honen hizkuntza ia bakarra gaztelera (edo frantsesa) bada,
|
euskal
irratien geroa sarean aurkituko dugu.
|
|
|
Sarrera egin zuen orientabide honek EITBn, haren autonomia profesionala neurri handi batean kanporatu eta gero," alderdien" eta barne kontrol hierarkikoaren mendean bai  tzegoen hedabide horren informazio jarduera. 1992ko ekainean, biribil biribil adierazten zuen hau guztia
|
euskal
irrati eta telebista publikoen" Txosten Estrategikoak": informazio zerbitzuek bere egiten dute Bakearen aldeko politika, Ajuria Eneako Ituna delakoan oinarrituta, eta hartan oinarritzen dira.
|
|
2002
|
|
|
Hala ere, Udalbiltza honek ere izan du hainbat kultur jarduera babesteko aukera eta indarra: Iparraldeko Ikas Bi, Uda-Leku, Euskal Haziak, Garazikus, eta
|
Euskal
Irratiak, Nafarroako Euskara Kultur Elkargoa, Sortzen eta Euskalerria irratia, Euskal Soziolinguistika Elkartea, UEU... 2004 urterako Antso IIIaren koroatzearen milurtekoa dela eta Hondarribian antolatzen ari diren ekitaldien babesle ere azaldu da.
|
|
|
150 ikasle inguru itxi ziren Nafarroako Unibertsitate Publikoko gelategian, eta horiekin batera zenbait irakasle eta langile ere. Urte hartako abenduanmanifestazio erraldoi bat antolatu zen Iruñean,
|
euskal
irratiei zegokien lizentziaeman ziezaien eta NUPen euskal lerroa berriro ezar zezaten.
|
|
|
|
Euskal
irratiak, bat eginda aro berriaren aurrean 153
|
|
|
Araban, gaur egun
|
euskal
irrati aske zaharrena den Hala Bedi Irratia sortu zen 1983ko abuztuaren 5ean Gasteizen. Ezker mugimenduaren barruan kokatzen zuen bere burua, eta horregatik bere helburu nagusia honako hau zen:
|
|
|
Iruñeko Nuklearren aurkako Komiteak eta Ekologistak izeneko taldeak bultzatuta, Eguzki Irratia jaio zen 1982ko azaroan32 Gaur egun martxan dauden
|
euskal
irrati askeen artean, zaharrena da, itxiera eta konfiskazio asko jasan arren, bizirautea lortu duena. Itxi bezain pronto, prezintoa apurtu eta emititzen jarraitzen zuen Eguzki Irratiak, isuna ezartzeko mehatxuari aurre eginez.
|
|
|
Argia (1986): ?
|
Euskal
Irratiak bost urte betetzen dituen iraultza?, Argiaren urtekaria, 183.
|
|
|
|
EUSKAL
IRRATIAK
|
|
|
|
Euskal
irratiak A kategoriaren barruan sartuta daude, tokiko irratiak, elkarte irratiak, emisora kulturalak edota eskolakoak sartzen diren multzoan, alegia. Beraz, 1986ko irailaren 30eko legearen arabera, irrati adierazpenerako sostengu fondoetatik (FSERtik6) diru-laguntzak jasotzen dituzte eta, horregatik, publizitate kopuru mugatua dute; hain zuzen ere, iragarkiek edukien %20 baino tarte txikiagoa hartu behar dute.
|
|
|
Dena dela, errekonozimendua lortu artean
|
euskal
irratiek egindako ibilbidea ez zen erraza izan, ezta ondorengoa ere. Alde batetik, frantsesa nagusi den eremu batean euskaraz aritzeko erabakia hartu zuten, eta, beste aldetik, eredu propio bat aurkitu behar izan zuten; hala ere, hogei urteren balantzea positiboa da eta emisora euskaldunek oso entzuleria fidela lortu dute, herritarren sostengu kanpainek agerian uzten duten legez.
|
|
|
|
Euskal
Irratiak, hirurak bat
|
|
|
Hego Euskal Herritik emititzen zuen Euskadi Irratiak Euskal Herri osora hedatzeko asmoa aldarrikatu zuen arren, iparreko eskualdeak baztertzen zituen praktikan. Beraz, Ipar Euskal Herriko
|
euskal
irratiek lan bateratua egiteko aukera hasieratik aurreikusi zuten, bakoitzaren tokikotasuna gainditu ahal izateko, eta beraz, eskualde izatearen kontzientzia sendotzeko?, norberaren izaerari eta esparruari uko egin gabe.
|
|
|
Hain zuzen ere, hiru
|
euskal
irratiak lotzeko sistema digitala erabili zuten; horri esker, emisora batean egindako grabazio bat berehala eskuratu ahal zuten beste bietan, telefono konexioan oinarritutako sarearen bidez. Adibidez, era horretan, batean egindako elkarrizketak batetik bestera bidali, eta irrati ekoizpen batzuk txandaka egin ahal dituzte. Horrez gain, hiru emisoren artean inon argitaratuak izan diren herri kantuak ere gordeta dituzte disko gogorrean, hirurek erabil dezaten.
|
|
|
Lankidetza hori egitura finko batean gauzatu zen 1996an, eta, hortik aurrera, norberak bere izena galdu ez duen arren,
|
Euskal
Irratiak adierazleak batzen ditu hirurak. Euskal Irratiak Ipar Euskal Herriko herrialdeetako informazioa eskaintzen du, eta irratsaio bateratu batzuk ere bai.
|
|
|
Lankidetza hori egitura finko batean gauzatu zen 1996an, eta, hortik aurrera, norberak bere izena galdu ez duen arren, Euskal Irratiak adierazleak batzen ditu hirurak.
|
Euskal
Irratiak Ipar Euskal Herriko herrialdeetako informazioa eskaintzen du, eta irratsaio bateratu batzuk ere bai. Horrez gain, hainbat ekitaldi antolatzen dituzte guztiak batera, hala nola Arrosan urtero eskaintzen den kontzertua edota Herri Urrats izeneko jaiak.
|
|
|
Horrez gain, hainbat ekitaldi antolatzen dituzte guztiak batera, hala nola Arrosan urtero eskaintzen den kontzertua edota Herri Urrats izeneko jaiak. Milurteko berriarekin batera, Hego Euskal Herriko irratiekin egitasmo berean sartu dira. Arrosa Ekoizpen Zentrua izenekoa?, zeinean hogeita hamar
|
euskal
irratik parte hartzen duten. Gainera, Seaskako ikastolen aldeko jaiaren berri zuzena ematen dute maiatzaren bigarren igandean, Ipar Euskal Herri osora ez ezik, Hego Euskal Herrira era hedatuz.
|
|
|
Gainera, Seaskako ikastolen aldeko jaiaren berri zuzena ematen dute maiatzaren bigarren igandean, Ipar Euskal Herri osora ez ezik, Hego Euskal Herrira era hedatuz. Hasieran Nafarroako
|
euskal
irratiekin zuten lankidetzaren bidez egiten zuten arren, gaur egun, berriz, Arrosan dauden emisoren artean lotzen dute emanaldia; hain zuzen ere, 2002ko Herri Urratsetik zuzeneko saioa eskaini da Euskal Herriko hogeita hamar irratietan.
|
|
|
Euskara emisora batzuetan tanta moduan agertu zen arren, Ipar Euskal Herrian bezalaxe, 1980ko hamarkadan sortu ziren lehenengo
|
euskal
irrati nafarrak: Xorroxin Irratia Baztanen, eta Euskalerria Irratia Iruñerrian.
|
|
|
Nafarroako lehenengo
|
euskal
irratia, Baztango Xorroxin Irratia izan zen. 1981ean jaio zen Erratzun irrati aske moduan.
|
|
|
Euskalerria Irratiaren sorreran Euskadi Irratiaren seinalea Iruñerrira eramateko asmoa egon zen. Hain zuzen ere, Iruñeko Euskalerria Irratia Elkartearen lehenengo helburua horixe izan zen, EAEn jaioberria zen eta
|
euskal
irrati nazionala izateko asmoa zuen emisora Nafarroan entzun ahal izatea, alegia. Horregatik, Iruñeko euskaltzaleen talde bat bildu zen 1983an, aipaturiko helburua zutela; 1984an elkarte moduan osatu zuten Euskalerria Irratia Elkartea, kide bakoitzak ehun mila pezeta inguru (sei ehun bat euro) jarri zituzten abian jartzeko.
|
|
|
Erabaki horren aurka, kasazioko helegitea aurkeztu zuen Euskalerria Irratiak Espainiako Auzitegi Gorenaren aurrean. Auzitegi horrek ere
|
euskal
irratiaren aurkako epaia argitartu zuen ia hamabi urte beranduago, 1990eko irrati banaketaren auziari amaiera emanez17, Konstituzio Auzitegira jotzeko aukera zuten arren, emisoraren arduradunek ez zuten eskaerarik aurkeztu, bigarren maiztasun banaketaren aurka jarrita baitzuten beste helegite bat?.
|
|
|
Nafarroako Auzitegi Gorenaren erabakiak itxaropena piztu zuen Euskalerria Irratiko langileengan. Beren esanetan,
|
euskal
irratiak ondo frogatu zuen bere bideragarritasun ekonomikoa, Universidad de Navarra delako emisorak ez bezala, eta euskaraz ari den emisora bakarra dela, lizentzia lortu zutenek euskarazko irratsaiorik eskaintzen dutenentz inork ez baitu kontrolatzen24.
|
|
|
HALA ETA GUZTIZ ERE,
|
EUSKAL
IRRATIAK AURRERA
|
|
|
Euskararen eta euskal kulturaren egoera administratiboa egokiena ez zen arren, edo beharbada horregatik,
|
euskal
irrati berriak sortu ziren Nafarroan 1990eko hamarkadan. Euskararen aldeko elkarteei loturik zeuden gehienetan, oso lokalak ziren eta askotan bertako udalek lagunduta sortuak; entzuleria urriari heldu arren, herri bizitzan oso murgildutakoa zen, eta zeresan handikoa.
|
|
|
|
Euskal
irrati nafarren artean gazteena Sakanako Beleixe Irratia da. 1999ko udaberrian sortu zen Bierrik elkartearen eskutik.
|
|
|
Halaber, beste hogeita hamar irratirekin batera Arrosa Ekoizpen Zentroaren partaideak dira Nafarroako
|
euskal
irratiak.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan bezalaxe, Nafarroan ere ez da oso nabaria izan udal irratien presentzia, bakar batzuk egon diren eta dauden arren?, eta, kasu gehienetan, bertako gazteek edo kultura elkarteek bultzaturiko proiektuei babes legala eman diete udalek, baita laguntza ekonomikoa ere. Horrela gertatzen da Basaburuko Esan Erran25 eta Leitzako Karrape irratien kasuan; bi
|
euskal
irrati horiek udalak eskatutako baimenari esker, legalitatearen barruan emititzen dute eta. Era berean, Zartako izenaz 1988an sortu zen irrati askea, Berriozar Irratia bihurtu eta gero, Berriozarko udal emisora moduan emititzen hasi zen gaur egunera arte26.
|
|
|
12
|
Euskal
Irratiak, bat eginda aro berriaren aurrean
|
|
|
|
EUSKAL
IRRATIAK, IRRATI ASKEEN BIDETIK
|
|
|
|
EUSKAL
IRRATIAK PARROKIEN ARTERPEAN
|
|
|
Horren aplikazioak tokiko irrati asko ixtera behartu zituen, dial berrira egokitzeko baldintza teknikoak bete ezin zituztelako. Horien artean
|
euskal
irrati asko itxi ziren. Adibidez, Segura, Tolosa eta Arrate irratiak itxi zituen Informazio eta Turismoko Ministerio espainiarrak 1964an.
|
|
|
|
Euskal
irrati bat sortu aurretik, Radio Paris izeneko emisoratik emititzeko aukera izan zuten Jaurlaritzako kideek, estatu espainiarreko erbesteratuei utzitako emanaldi tartearen barruan. Emankizun horiek Paristik, atzerritik, eginda ziren arren, estatuaren barruan bizi zirenei zuzenduta zeuden.
|
|
|
irratiaren kasua. Teknologia berrien prozesua burutzeko zain eta
|
euskal
irratien elkarlanetik sorturiko egitasmo berriak gauzatu zain zeuden 2002ko hasieran, baina ez geldirik, guztietan parte hartze aktiboa eraginez, baizik.
|
|
|
Halaber, aurreko ataletan aipatu den bezala, Ipar Euskal Herriko irrati euskaldunak
|
Euskal
Irratiak izeneko egitasmoan batu ziren, eta Nafarroako zenbait emisorak irratsaio bateratuak egin ohi dituzte. Izan ere, Ipar eta Hego Euskal Herriko estazioen lan bateratuei esker, Iruñeko Txupinazoa eta antzeko ekintzak ia Euskal Herri osoan batera entzun ahal izatea lortu da.
|
|
|
Beste aurrerapauso bat eman zuten 2001eko ekainaren 30ean. Arrosan ospaturiko
|
Euskal
Irratiek Euskal Herria Zuzenean jaialdian hogeita bost irratiren ordezkariak bildu ziren. Topaketa horretan, lanean hasteko egutegia finkatu zuten eta teknologia berriak nola erabili aztertu zuten, baita Internet proiektu bateratuaren zerbitzuan nola jarri ere.
|
|
|
Maiatzean Herri Urrats 2002 ri buruzko irratsaio berezi bat uhineratu nahi izan zuten hogeita hamar emisorak, Senperetik Euskal Herri osoari. Ipar Euskal Herriko
|
Euskal
Irratiek ekoitzi zuten saioa, eta, akats teknikoak zirela medio, ez zuten arrakasta lortu, irrati batzuek konexiorik egin ezin izan zutelako.
|
|
|
Emanaldi bateratua eskaini nahi izan zuten
|
euskal
irratiek Herri Urratsetik. Iturria:
|
|
|
Dena dela,
|
euskal
irrati horren ibilbidea ez da erraza izan. 1977an. Radio Segura S.A.?
|
|
|
Ipar Euskal Herriko
|
euskal
irratiek irratsaio bateratu batzuk burutu zituzten.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko Gure Irratia, Xiberoko Botza eta Irulegiko Irratia emisorek
|
Euskal
Irratiak izeneko egitasmo bateratua onartu zuten (apirilaren 25ean).
|
|
|
Arrosan ospaturiko
|
Euskal
Irratiek Euskal Herria Zuzenean jaialdian hogeita bost irratiren ordezkariak bildu ziren. Topaketa horretan lanean hasteko egutegia finkatu zuten, eta teknologia berriak nola erabili aztertu zuten (ekainaren 30ean).
|
|
|
Urtean zehar hainbat
|
euskal
irrati bildu ziren elkarlana bultzatzeko asmoz; ondorioz, irratsaio bateratu batzuk eskaini ziren.
|
|
|
Programazioa euskaraz egiteak arazo asko sortu zituen elizaren irratien arduradunen eta ministerioaren agintarien arabera. Sánchez Redondo-k azaltzen duenez, elizaren eta gobernuaren arteko harremanak gaiztotu egin ziren 1961ean; egoeraren okertze horren arrazoien artean
|
euskal
irrati parrokial batzuek euskaraz emititzen zutelako ministerioak egindako salaketa zegoen (Sánchez Redondo, 2001: 66).
|
|
|
Beste aldetik, 1960ko urtarrilaren 14ko dekretuak ezarri zuenez, estatu espainiarreko emisora guztiek zuzenean eman behar zituzten RNEren eguneroko mintzatuak, eta debekaturik zegoen beste albistegi buletinik egitea, informazio ofiziala besterik eskaini ezin zelako. Gobernuak, ordea, euskaraz aritzeko baimena eman zien
|
euskal
irrati parrokialei, baina beti ere baldintza batzuen pean.
|
|
|
Bitartean,
|
euskal
irrati telebistaren aldarrikapena gehitzen zitzaien beste nazio eskakizunei kalean, batez ere autonomia estatutuaren inguruko eztabaidan. 1976ko martxoko? 24 orduz euskaraz?
|
|
|
Urte bereko urrian, Herri Irratiak bultzatuta, euskarazko irratigintzaren aldeko manifestazio bat burutu zen Donostian. Hain zuzen ere, Uhin Ertaineko maiztasunen eta potentzien banaketan
|
euskal
irratiek jasan zuten bazterketa salatu zuten han bildutako 15.000 lagunek. Horren ondoren, eta batzuen ustez, ondorioz?, 1978ko azaroaren 23an argitaraturiko legearen arabera egin zen irrati maiztasunen banaketan 2 kW-eko potentziaz emititzeko baimena eman zioten gobernu agintariek, nahiz eta lehiakidetzat zituzten beste emisorei 10 kW-ekoa eman zieten.
|
|
|
Autonomia Estatutua onartu eta gero, 1981eko Gabonetan euskarazko irrati telebistaren aldeko kanpaina burutu zen Hego Euskal Herrian zehar. Horren erantzunez,
|
Euskal
Irrati Telebista sortu zuen Jaurlaritzak 1982an, lege organikoak eskaintzen zuen aukeraz baliatuta.
|
|
|
Autonomiaren inguruko eztabaidan
|
euskal
irrati baten premiaren inguruko debatea indartu zen arren, eskakizun horren aurrekaria aurkitu ahal izan dugu irratigintzaren hastapenetam. Hain zuzen ere, Gaceta del Norte izeneko egunkari bizkaitarrak Hego Euskal Herri osora helduko zen emisora bat sortzeko beharra azaldu zuen, T.S.H. sailean 1925eko urrian argitaratutako artikulu batean5.
|
|
|
Eskakizun horri emandako erantzun administratiboa 1982an iritsi zen, Gernikako Estatutuan oinarrituta, Eusko Jaurlaritzak
|
Euskal
Irrati Telebista sortu zuenean. Espainiako Legebiltzarrak 1979ko urriaren 25ean onartu zuen estatutua.
|
|
|
EHAA (1982): ?
|
Euskal
Irrati Telebista. Herri Erakundea sortzeko Maiatzaren 20ko 5/ 1982 legea, 1982071, 1250.
|
|
|
2002ko ekainaren 21ean inauguratu zuten EITBko Gasteizko egoitza digitala, lehenengo urrats modura. Osotara, hogeita zortzi milioi euro inguruko kostua izango du digitalizazio prozesu osoak, eta irratiarena ez ezik, telebistaren digitalizazioa ere aurreikusitako plangintza baten barruan kokatuta dago, DIGIBAT izenekoan, alegia, eta horren helburu nagusia
|
Euskal
Irrati Telebistaren ekoizpen egoitza guztiak. Donostia, Iruñea, Gasteiz, Baiona eta Bilbokoa, alegia, batu eta emanaldi digitaletara egokitzea da14 Modu horretan, gobernu espainiarrak irrati hedapen digitala ezartzeko plangintzan ezarritako epeen barruan egokitu nahi dituzte azpiegiturak EITBko arduradunek.
|
|
|
Dena dela, Ipar Euskal Herriko garaia amaitzear zegoen. Gobernu frantsesak estatu esparruan irrati pribaturik kokatzea debekatuta zuen arren,
|
euskal
irratiaren ekitaldiak garatzen uzten zuen, eta ez zuen egoitza aurkitzeko edota ixteko ahalegin berezirik egiten, ofizialki ezagutzen ez zuen arren. Dena den, azkenean, Francoren Gobernuak urte horietan egindako presioek bere uzta izan zuten eta, 1954ko abuztuan, emititzeko debekua heldu zitzaion irratiari, François Mitterrand barne arazoetarako ministroa zela (Ibidem:
|
|
|
Radio 4 izeneko programa RNEren kanal autonomikoa izen zen, Radiocadena zenaren tokiko eta eskualdeko egituran oinarritua. Katalunian, urte batzuk lehenago martxan jarritako programazio ereduari jarraituz, 1989tik aurrera, eta
|
Euskal
Irrati Telebista (EITB) taldeko irratiekin lehiatzeko asmoz, emankizun autonomikoa jarri zuen abian kate estatalak. Beraz, bertako ekoizpeneko irratsaioak egiteazri eta Euskal Herria Irratiari lizentziarik gabe uztea euskararen aurka jotzea zela salatzen zutenen aurrean, baina proiektua ez da inoiz gauzatu gain, euskarazko irratsaio batzuk aurrera eramateko lan-talde batzuk eratu ziren garai hartan.
|
|
|
Emisora horretan, Ipar Euskal Herriari buruzko informazioa eskaintzeaz gain, tarte handia bete du bertako musikak eta kulturak. Horrez gain, irratsaio batzuk eskaini ohi ditu euskaraz, portzentaje hori,
|
euskal
irratiak finkatuz doazen heinean, behera joan den arren. Radio France delakoaren kate lokalak France Bleu39 izena hartu zuen 2000n, eta, ondorioz, Ipar Euskal Herriari dagokion emisora France Bleu Pays Basque izena du gaur egun.
|
|
|
Horrez gain, Ipar Euskal Herriko eremuari zuzendutako euskarazko irrati publikoa egiteko eskaera egin zuen PS alderdi sozialistako Jean Pierre Destrade k 1991n. Eskaera horren arabera, emisora hori Baionan kokatu zen, eta Radio France Pays Basque izenekoaren inguruan antolatu zen40 Garaiko prentsan
|
euskal
irratien inguruan egin ziren elkarrizketetan erantzun beharreko galdera bihurtu zen egitasmo publikoa, baina ez zen inoiz garatu, eta asmo huts bilakatu zen.
|
|
|
Argia (1986): ?
|
Euskal
irratiak: bost urte betetzen dituen iraultza?, Argiako urtekaria, 183.
|
|
|
Unión Radio,
|
euskal
irratien jabe
|
|
|
244).
|
Euskal
irratiei zegokienez, Unión Radio enpresarena zen Donostiako Radio San Sebastián, baina beste guztiak pertsona partikularren eskuetan zeuden. Luis Ezcurrak irrati horien jabeen eta emisio potentziaren araberako sailkapen hau eskaini du (Idem:
|
|
|
|
Euskal
irratiak Espainiako Gerran
|
|
|
Paraleloa EITBn aurkitzen dugu.
|
Euskal
Irrati eta Telebista herrialde guztietarako irrati eta telebista publikoa izatea litzateke, baina hau ezinezkoa denez, oraingoz EAEtik susperturikoa rekin moldatu behar dugu. Edozein kasutan ere, EHUk egun dauzkan egitura juridiko akademiko eta botere indarrek bertatik ateratako Euskal Unibertsitate hipotetikoa eragozten dute.
|
|
2003
|
|
|
Gaurko egunetara etorriz, Gorka Barañano eta Txema Auzmendi zuzendaritza batzordeko kideek Herri Irratiaren etorkizunari begiratzen diote. Apustu garrantzitsuenen artean dute Euskal Herri osora zabalduko den
|
euskal
irrati pribatu bat sortzearena. Gaur egun, Herri Irratiaren uhinak Gipuzkoa, Araba eta Nafarroako zati batera zabaltzen dira.
|
|
|
Eta gaur egun Landesetako alde beretik etorri zaigun Molères apezpikua bera ere euskaraz mintzo zaigu ahal duen aldi oroz. Ez du aspaldi
|
euskal
irratitik hartzen genuen meza batean entzun dugula herriko apez euskalduna apezpikuaren agurtzen frantsesez, eta apezpiku landestarra ihardesten lasaiki euskaraz.
|
|
|
Urte hartako berrikuntza nagusia prentsa bule goa eratzea izan zen, Leioan kazetaritza ikasten ari ziren 6 lagunen lankidetzari esker (Ana Aizpiri, Idoia Jauregi, Andoni Basabe, Sabin Oregi, Juanjo Ispizua eta Jexuxmari Zalakain). Horietako batzuk ondoren
|
Euskal
Irrati Telebistan hasiko ziren lanean. Prentsa bulegoaren lanaren ondorioz, UEUk toki zabalagoa izan zuen egunkarietan eta irratietan, bereziki; baina kanpoko begiradaren balorazio kritikoa falta zen, askotan Larraonatik bidalitako informazioaren transkripzio hutsa baitzen UEUren inguruan argitaratzen zena.
|
|
|
Gure munduak jada segurtasun ezekoak bilakatuak dira eta salbatuko gaituena, mesias bortitzena izan arren, goresten dugu. Filipe Bidart arrastatu zuten goizean,
|
euskal
irratiak entzun zituena harrituko zen: irratietara deitzen zuten jendeen etsipen aitortuak eta sostenguzko lekukotasunak aditzean ematen zuen, bat batean, geriza intelektual bat erortzen zitzaiola euskaldun arruntari.
|
|
|
Arrosa bera ere hor dago, irratigintzaren munduan.
|
Euskal
irrati zenbaiten elkar-lanerako erakunde eta ekoizpen zentrua da Arrosa, 2002an gauzatua. Euskaraz  ko Interneten sorkuntza sare ahalegintzat jo daiteke Plazagunea; 2003ko otsaileko razziaren ondorioz, berrogeita  hamar euskal erakunderen web-guneak arazo larritan jarri ziren.
|
|
|
Euskal Elizaren zati handia lerro nazionalistetan kokatuta zegoen, eta bat baino gehiago izan ziren frankistek atxilotu zituzten apaizak51". Beraz, erraz ikus litekeenez, euskarazko irratigintzaren fenomenoak bost hamarkada luze ditu jada eta euskal uhin hertziarren elizkoitasuna anekdota historikoa da gaur egun. Elizaren, estatuaren eta
|
euskal
irratien arteko harremanak ez dira inoiz errazak izan: hizkuntza, kultura nahiz politika beti izan da nahikoa arrazoi talka berpizteko.
|