|
2000
|
|
|
Telebista komertzialek ezin dezaketena egin, alegia. Baina ez bakarrik
|
euskal
gaiak jorratzeko, beste makina bat gai ere hor egonik, natura, historia edo antropologia direla. Goi mailako bi profesional ditu gainera, Mirentxu Purroy «Mundo. hoy» saioko arduraduna (ikus ARGIAko 1743 alea) eta Koldo San Sebastian, ETBrentzat 300 dokumentaletik gora egin dituena.
|
|
|
Gai anitz dago kanpoan saltzeko, `Euskal sortzaileen' dokumentalak adibidez, ez dira atzerrian saldu, nahiz eta egundoko maila eduki, bai itxuran, bai mamian. Hori dela eta,
|
euskal
gaiei heltzen diegun ekoiztetxeak batzen saiatuko gara gure lanak munduan barrena sal ditzagun. Gai unibertsalak izanik, Japonia eta Korean alegia, erraz saldu ditugu».
|
|
|
Donostiako Zinemaldian aurkeztu zuten bere laugarren zenbakia, non, besteak beste, honoko gai hauek aztertuak dauden: euskal irudiaren arkeologia, Euskal Herrian egindako lehen filmaketak; gure herrian, bertako diruarekin,
|
euskal
gai bati lotuta eta zuzendaritzan euskaldun batek parte hartuz egindako lehen fikziozko filma, hots, 1920an egindako" La Capitana Alegria"; Ideal zine aretoa edo zinematografiak Portugaleten XX. mendeko 20ko hamarkadan izandako finkapena; Gernikak jasandako bonbardaketaz zineak gorde dituen oroimenak; Simon Blasco Salas mediku nafarrak zine munduan egindakoak eta beste asko.... Honaino aipatutako gaietatik at, Montxo Armendarizen filmen inguruan egindako azterketa bereiz genezake.
|
|
|
Ikusi ditugun datuek beste irakurketarik egitea ere ahalbidetzen dute: aztertuditugun egunkari guztiak
|
euskal
gaiei buruz aritzen dira gehienbat, beren ideologiaedozein delarik. Horixe ikusi ahal dugu 1 taulan.
|
|
|
Giza genomaren kasuankromosomak deitzen dira eta Euskal Herriko kultura propioaren kasuan, eusko kulturgaiak deitzen ditut nik. Genomaren antzaz lagundurik asma ditzakegu
|
euskal
gaiak, bakoitza bere hamaika mila datuz osaturik, kromosomak bezalaxe, kate batean loturik.
|
|
|
IBS Ingalaterran kokatutako unibertsitateko irakasle euskaldun batzuen ekimena da (besteak beste Imanol Galfarsoro eta Kiko Moraiz), eta nazioarteko saretxo bat antolatzen ari dira. Renoko Basque Studies programako jendearekin harreman ona dute, eta Londresko eta Renoko bi foko horien inguruan nazioartean
|
euskal
gaien inguruko ikerketa eta eztabaida zabaltzea dute helburu. Diziplinarteko ekimena da osoki:
|
|
|
Bestalde, arloka edota gaika antolatutako liburutegiek emaitza onak lortu dituzte. Nik ondo ezagutzen ditudanen artean bakarren bat aipatzearren, Gasteizen dagoen Fundacion San cho El Sabio elkarteak kudeatzen duena aipatuko nuke, hori
|
euskal
gaiei eta euskal historiari buruzko liburutegirik onenetarikoa baita, onena ez bada, eta horretarako baldintza guztiak betetzen ditu: liburu eta beste dokumentuen bilduma oso konpletua, ondo ordenatuta, informatizatuta, pertsonal iaioa eta irakurgela lasai eta atseginak, besteak beste.
|
|
|
Bere asmoa eta helburua, berak lortutako emaitza bezain monumentala izan da:
|
euskal
gaiei buruz idatzitako eta argitaratzen zen guzti guztia biltzea. Zer esanik ez dago asmo honetan oinarritutako bibliografia honek bere garaian izugarrizko laguntza suposatu zuela (eta oraindik suposatzen duela) ikerlarientzat eta beste edozein interesaturentzat.
|
|
|
Alde batetik, ez zait iruditzen osotasuna edo exhaustibitatearen helburua errealista denik. Izan ere, beste arlo gehienetan gertatu den bezalaxe,
|
euskal
gaiei buruzko argitalpenek azken hamarkadetan ere berebiziko gorakada eta hedapena ezagutu baitute, bai kopuruari, bai jorratzen diren arloei dagokienez. Bestetik, gure interesen bereizketa eta mugapena dela eta, ez dut uste —esate baterako— euskal kirol batekiko interes berezia duen ikertzaile edo irakurle batek aldi berean Nafarroako perretxikoei edo Iparraldeko dantzei buruzko duenik.
|
|
2001
|
|
|
Hitza  ri hitza, hainbat gairen inguruan jardun eta gero, bi hizkuntz komunitateen arteko joan etorri zaila hizpide hartu genuelarik, zera esatera ausartu nintzaion: onura handia ekar lezakeela
|
euskal
gaiei buruz euskaraz argitaratuak zituen hainbat lan gaztelaniaz ere argitaratzeak. Isilik gelditu zen Koldo pixka batez.
|
|
|
Eroriko hori gogorragoa izan zen, beharbada, edo, hobeki esan, gogorragoa iruditu zitzaigun?, gerra aurreko urteetan, 1929 geroz,
|
euskal
gaietan gorengo mailara, egundainoko erpinik erpinenera, helduak ginelako: horrela uste genuen, behintzat, orduko abertzale euskaltzaleok.
|
|
|
Zaharregia naiz agian, eta gazteegia orobat, etendura horren ondorioak juzgatzeko, orain ondorio diruditenen ondorioak, urte gutxi barru agertuko direnak, etorkizun baitira oraingoz eta ilunpetan lainotuak. Gaur lasai eta patxadan bizi behar nuke, horrela bizi ez banaiz ere, baina
|
euskal
gaietan aski sartua nenbilen, eta ez hizkuntzalaritzari dagozkionetan soil soilik, duela 25 urte, duela 15, baita duela 10 ere.
|
|
|
eta Mendibururen lanez, zahar eta berriez1, esatekoak esanak daudelakoan, goraxeagotik hartuko nuke nik gaia hemen mintzatu behar dudanez gero pixkaren bat bederen. Eta Mendiburu baino gorago, eta beste orduko eta geroko beste hainbeste baino gorago orobat, Aita Manuel Larramendi daukagu,
|
euskal
gaietan.
|
|
|
hitz joskera edo sintaxia.
|
Euskal
gaietan egunotan sortu den joera berria nik bezain ongi ezagutzen duzue. Labur beharrez, axulartarrak dei genitzake, maisutzat Axular hartu dutenez gero.
|
|
|
Kontuan eduki behar genuke, haatik, euskarazkoez gainera, euskararekikoak eta Euskal Herriarekikoak bilatzen dituztela horiek, nahiz edozein erdaratan eginak izan. Ez zaie, halere, izan duten eragina ukatu behar
|
euskal
gaietara jendea makurtzen eta makurtu makurtzekoei sarbideak prestatzen.
|
|
|
Norma hori, egia esan, Schuchardt-ek erabilia da Bartolik baino lehenago, bataiatu gabe, ordea.
|
Euskal
gaia zuenez gero, egoki datorkigu hemen adibide gisa. Euskaraz baditugu inurri eta inurriren ereduko hi  tzak, batetik, dakigun xomorroa izendatzeko; baita txindurri, txingurri, xin (h) aurri eta horien gisakoak ere, bestetik.
|
|
|
Baina nik hemen bildu dudan" iritzi argitaratua" ez da hori, ez da osoki kanpainakoa. Esan izan da" intelektual organikoak" direla
|
euskal
gaiez idatzi eta idatzi ari direnak. Ez dakit nik, denak ez behintzat.
|
|
2002
|
|
|
Javier Zubiaurren emaztea. Nafarroako Unibertsitateko Arkeologia irakaslea eta
|
Euskal
Gaien arduraduna. Opus Deiko Historia fakultateko ikasleak berak bideratzen ditu Tramara.
|
|
|
Eta Mitxelenak, orduan: " Oraingo jendea
|
euskal
gaietara isuriagoa aurkitzen dut, besteak beste, gure sasoikoa baino. Egia ere da bazela orduan orain ez den beste lanbiderik.
|
|
|
HERRITARREN askatasuna, udal demokrazia eta autogobernu osoa ardatz hartuta, ekimen politikoa berreskuratu nahi du PSE EEk bere 25 urteurrenean. Horretarako PSOErekiko autonomia handiagoa bilatuko dute Patxi Lopez eta Jesus Egigurenek,
|
euskal
gaiei dagokienean PSE EEk behar duen protagonismoa izan dezan. Kataluniako federazioa litzateke PSEren erreferentzia garrantzitsuenetakoa, bai pentsamolde zein Ferrazekiko funtzionamenduari dagokionez.
|
|
|
Eginkizunekin lotuz, euskaraz eman beharreko irakaskuntza lerroa zehazteazen organo horien egitekoa. Plana martxan jarri aurretik lan hauek egin zituzten: irakasleen heziketa eratu,
|
euskal
gaien prestakuntza aurreikusi eta antolatu, euskarazko ikerkuntza bultzatu, hizkuntza kohesiorako organo nagusiaren zentroanparte hartu, norberak bere zentroa ordezkatuz, alegia, eta horren inguruan zentro bakoitzean animatu, hitzaldiak eta mintegiak koordinatu, suspertu, antolatu etaabar.
|
|
|
Batez ere 1940tik 1956ra bitartean ikertu zituen
|
euskal
gaiak. Ondoko lanakaurretik ikerturikoaz egindako gogoetak dira.
|
|
|
Hasteko, ez du aparteko ahaleginik egin hizkuntza ikasteko. Ez, bere erdaldun ikaskideekin erkatzen badugu behintzat, hauek normalean erdaraz baizik ez dakitelako eta
|
euskal
gaiak euskaraz segitzeko eginahal handia egin behar dutelako.
|
|
|
Eta nolatan orduan ez zen dena ilunpe eta hotzikara, orain ere, hizkuntza artatu eta zaindu nahi dugula eta, Buletin ofizialak euskaraz irakur ditzakegun honetan, eta Windows bera ere euskaraz erabil dezakegun garai honetan (egin ote du euskarak horiek baino aurrerapen nabarmenagorik?, azkarki aitzinatu gara, bistan denez, programa informatikoak itzuliaz) beldur naiz
|
euskal
gaietan gauzak ez diren denak xalo eta laño, bizitzaren tolesgabetasunaren eskutre. Beldur naiz euskara ez den Bartoloren iturri garbi hartako ardotxo txuria, baizik, batzuetan bederen, gure bidexketan zangopean zapaltzen dugun istil beltzaren antzera aspalditik geldirik dagoen ur uherra, Maritxuri bigarren ahapaldira iritsi aitzinetik halako higuin zerbait ez bada, bai kezka bederen, sorraraziko liokeen kalte eta gaitz iturriaren isuria.
|
|
|
Susmoa dut, susmoa bakarrik oraingoz, pixkanaka pixkanaka Euskaltzaindia galduz joan dela, aldamenean
|
euskal
gaietan gero eta adituagoa den jendea jalgi ahala, galduz joan dela, diot berriz ere, historian zehar izan duen itzala. Nola uler daitezke bestela, Euskaltzaindiak, ekaitz basaka eta galgarriak erasota bezala, azken garaietan bizi dituen estutasun ekonomikoak?
|
|
|
Durangoko Azokaz asko esan da aurten, aurreko urteetan baino gehiago itxura denez. Komunikabideek espazio handiagoa eskaini diote (bai eta
|
euskal
gaiez noizbehinka edo zeharka baino aritzen ez diren komunikabide horiek), eta uste zabalduena izan da liburuaren industria indartsu dagoela, baina ahulezia estrukturalak dituela bere barnean, hala nola, tirada gero eta murritzagoak, liburuaren bizialdi laburra, irakurzaleen kopuru eskasa eta kopuru hori handitzeko beharrizana.
|
|
2003
|
|
|
Euskal Herrian Frantzia eta Espainiako estatuen aldetik giza eskubideak eta euskal kultur ondarearen urraketen aurka dauden erasoak salatzeko lanean ari da IBO izeneko taldea (International Basque Organization For Human Rights). Ameriketako Estatu Batuetan (AEB) 2003ko honetan bertako euskal amerikarrek sortutako gobernuz kanpoko erakundea da IBO eta eskubideen urraketa salatzeaz gain,
|
euskal
gaiei komunikabideetan ematen zaien trataera eta ikuspegi desegokia salatzen ditu. AEBn tankerako erakunderik sortzen den lehenengo aldia da eta www.euskojustice.org helbidean topa daiteke berari buruzko informazio gehiago.
|
|
|
(Esan daigun, orraitino, erderaz horren antzeko mezak lantzean behin emoten zirala, batez be kristinauen Batasuna eskatzeko egiten zan zortziurrenean, urtarrilean). Beste
|
euskal
gai askotan lez, honetan be aurrelari izan genduan J.A. Retolaza, Kili kili ren sortzaile ta zabaltzaile aspertu ezina. Bakotxari berea zor jako:
|
|
|
Derioko Seminarioan bere ikasleei emondako gaien txostena dira hurrengo orrialdeok.
|
Euskal
gaiak maila askotan gazteleraz emon eta argitaratzen baziran be, euskeraz irakasten zituan gure egileak.
|
|
|
" Lekuona Zaharra" beti agertu izan jaku begi zorrotzekoa eta bihotz zabalekoa
|
euskal
gaietan. Bizkaitarrontzat daukan begirunea ez dau egundo isilean gorde izan.
|
|
|
Liburuen artean ordu asko emoniko gizon honek jakituria handia beregandu dau
|
euskal
gaietan. Baina jakituria hori ez dau beretzat bakarrik gorde.
|
|
|
Sarri askotan aldasgora pikea izaten zan danen gogoko ziran itzulpenak lortzea, euskaldun guztientzat argi eta gozo izan eitekezan berba ta esaerak aurkitzea. Lankide guztiak ziran
|
euskal
gaietan jakitunak, baina euskalki ezbardinetakoak, eta bakotxak berea atara gura aurrera. Eroapen eta apaltasun handia behar da askotariko eretxiak aintzat hartzeko, amore emoten jakiteko, batasunak eta norberaren herrialdeak eskatzen dabena alkartzeko.
|
|
|
Laster ekarri genduan handik Derioko Seminariora, euskera irakasteko (beste zeregin askoren artean). Harrezkeroko guztian, hamaikatxu arrapalada eginak gara biok alkarregaz
|
euskal
gaietan! Beti alkarren lagun, bata bestearen miresle ta bultzatzaile, nok jakin zenbat aldiz lankide, euskal zaletasunean bihotz bateko, eretxietan antz antzeko, asmoetan sutsu ta neurribako...
|
|
|
Irakaslea beti da ikasle, eta nik neuk be ikasi neban, halakoren baten, euskerea bera be bazala gai
|
euskal
gaiak aurkeztu, aztertu eta irakasteko. Gainera, Orixeren lan bat irakurri neban, euskal literaturearen kondairari buruz egina:
|
|
|
Hori bai: beti izan ginan alkarren lagun eta zirikatzaile
|
euskal
gaietan, berak Seminarioko ikasketak egiten ziharduan artean. Eta arlo honetan sartu nozun ezkero, isilpeko gauzatxu bat be aitatuko neuskizu Mikelen ganean.
|
|
|
Martin Olazar eta Julián Olazabalaga. Euron izenak ez neukez isildu gura, gerora be euskerearen eta
|
euskal
gaien munduan hainbeste egindako abade langile bion izenak.
|
|
|
Hauxe izango da, gainera, formato horretan erabili ahal izango diren kodeetatik lehendabizikoa. Aurrenekoa da, orobat, Justizia Sailak eta Deustuko Unibertsitateko
|
Euskal
Gaien Institutuak hasitako lankidetza prozesuaren emaitzen artean. Epe laburrean, honen lorratzetik etorriko da Prozedura Zibilaren Legea, eta bi biok jauzi kaulitatiboa ekarriko dute, justiziaren munduan eta zuzenbide arau-emailean euskara integratzeko bide luzean.
|
|
|
5 Halako testu baten euskarazko bertsioa egiteko, beste behin, Zigor Kodearen testu elebidunarekin hasitako lankidetza eta adostasun bidea jorratu da. Orduan bezala, oraingoan ere, euskaraz ondu beharreko testua
|
Euskal
Gaien Institutuan eta Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegian prestatu da, Esther Urrutia eta Andres Urrutia irakasleen eskutik. Geroago, Euskal Herriko Unibertsitateko zigor zuzenbideko irakasleek, Jon Mirena Landak eta Rafael Sainz de Rozasek hain zuzen, testua berrikusi dute, eta Deustuko Unibertsitateko euskara tekniko juridikoko irakasleak, Gotzon Loberak, ohar bikainak egin ditu.
|
|
|
Kanpoko kultura baztertu gabe, Euskal Herriaren ezaugarriak lantzea izan behar zen UEUren lehentasuna. Ez bakarrik berea, UEUko kideek, bakoitzak bere ikastetxean ahalegin berezia egin behar zuelako ikasketa planetan eta ikerketa egitasmoetan
|
euskal
gaiek toki berezia izan zezaten.
|
|
|
«gogozkotasuna edo intelektualisma, multzo ikasien lana edo elitisma, kulturaren barnera itzulia edo introversion delakoa eta apolitismoa»54 Bestalde, idazle beraren ustez, gaien izenburuak ez ziren egokiak eta, maiz, ilunak ziren eta jendearen eguneroko kezketatik urruti zeuden. UEUk unibertsitatearen eredu klasikoa hartu zuen eta egitaraua
|
euskal
gaietara mugatu zen. Bidarten ustez, azkenik, saioaren zuzendariak saiatu ziren unibertsitatea «ahal bezain apolitikoki apailatzera», UEUren sorrera bera ekintza politikoa izango ez balitz moduan.
|
|
|
Parisen ikasle zen zumaiar gazteak beste kezka batzuk ere bazituen, esaterako, arrisku bikoitza ikusten zuen:
|
euskal
gaietara mugatzea edo alderantziz,«, geurearen perspektiba, galtzea».
|
|
|
Alta, gure errealitatea ikertzean, argi da azken hogeita hamar urteotan euskara adibidez galdu dela. Funtsean, borroka armatuaren inguruko eztabaidek gainerako
|
euskal
gaien garapena ito dutela onartzekoa genuke. Halaz, armada herrikoi mitifikatuen alderako autonomia apurra premiazkoa zaigu, egoeraz, orainaz eta geroaz pentsatzeko.
|
|
2004
|
|
|
Beno, hemen gure artean, egunkari osoak ixten dizkigute eta badirudi ez dela ezer gertatzen zenbaitzuentzat. Izan ere, egoitza nagusia Madrilen duten egunkariak ez dira oso samurrak izaten zenbait
|
euskal
gairekin. Oraindik duela ez asko jakin nuen Ramon Zallok idatzitako artikulu bat ez zutela argitaratu nahi izan egunkari horietako batean.
|
|
|
Euskal dialektoak ikertu xedez sortu zuten zentroa. Aspaldidanik euskara eskolak eta
|
euskal
gaiei buruzko eskolak ematen dihardute bertan, Nevadako Unibertsitateko (Reno) programen barruan. Euskal ikasketa programa horretan, besteak beste, antropologia soziala, literatura, kultura, historia eta euskal diaspora ezagutzeko aukera ematen zaie ikasleei.
|
|
|
Estatu Batuetako unibertsitarioek minor bat eta major bat ikasteko aukera dute, hots, lehenengo espezializazioa eta bigarren espezializazioa. Bietan
|
euskal
gaiak hartzeko aukera dute ikasleek. Sistema oso malgua da.
|
|
|
Sistema oso malgua da. Edonork har dezake
|
euskal
gaiei dagokien eskolaren bat, aukera askeko irakasgai moduan, alegia. Ikasleak edozein karreratan eman dezake izena.
|
|
|
Ikasleak edozein karreratan eman dezake izena.
|
Euskal
gaietan kreditu asko hartzen dituztenek minorra lortzen dute espezializazio txiki moduan. Beste batzuek berriz, bakarren bat hartu ohi dute aukera askeko beste edozein irakasgai bezala.
|
|
|
Gure helburua da euskal kulturaren berri ematea ingelesez egiten duen munduari. Eta nola akademikoak munduan ingelesez dabiltzan, oso inportantzia handikoa da
|
euskal
gaiko materialak ingelesez izatea, bazterretan barrena zabaltzeko, izan Txinan, Hego Amerikan, Afrikan edo Europan. Azken bi urte honetan ia 20 liburu kaleratu ditugu, testu-liburu dira batzuk, unibertsitate mailako ikastaroetarako prestatu ditugunak, eta ikerketa liburuak, berriz, beste batzuk.
|
|
|
Adingabeen Erantzukizun Penala arautu duen Legea, eta Erregistro Zibilaren legeria argitaratu eta gero, Prozedura Zibileko Legearen argitalpen elebidun hau oso garrantzitsua izan da Justizia eta Zuzenbidearen alorreko euskararen normalizazio prozesuan euskara lan hizkuntza izan dadin egindako ahaleginetan; hau guztia Justizia Lan eta Gizarte Segurantza Sailak eta Deustuko Unibertsitateko
|
Euskal
Gaien Institutuak urteetan zehar izandako lankidetzari esker gauzatu ahal izan da.
|
|
|
|
Euskal
Gaien Institutuko legelari hizkuntzalariek eta Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiko kideek egindako lan laudagarria aitortu nahi diet, azken urte hauetan, besteak beste, Prozedura Zibilaren Legeak izan dituen aldaketak txertatu baitituzte. Lan honek, gainera, aurrerantzean jarraipena izango du dagoeneko hasita dauden proiektuen bidez, bai Prozedura Kriminalaren Legeari, bai merkataritza legeriari dagozkionak.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailak, eta Deustuko Unibertsitateko
|
Euskal
Gaien Institutuak egindako hitzarmenari esker, Prozedura Zibilaren Legearen testua euskaratu eta argitaraldi elebidun hau prestatu da. Institutu horretan, eta unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiaren laguntzaz baliatuta, euskarazko testuaren lehen bertsioa atondu zuen Arantza Líbano andreak, Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakasleak.
|
|
|
Institutu horretan, eta unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiaren laguntzaz baliatuta, euskarazko testuaren lehen bertsioa atondu zuen Arantza Líbano andreak, Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakasleak. Lankide izan zituen Ana Otadui andrea,
|
Euskal
Gaien Institutuko ikertzailea, Javier Arrieta jauna, Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakaslea, eta Aiora Aristondo andrea, Euskal Gaien Institutuko ikertzailea, guztiak ere Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakasle diren Alberto Atxabal eta Andres Urrutia jaunen zuzendaritzapean. Testuaren azken zuzenketa egin dute lehen aipatutako Andres Urrutia jaunak, eta fakultate bereko irakasle diren Esther Urrutia andreak eta Gotzon Lobera jaunak.
|
|
|
Institutu horretan, eta unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiaren laguntzaz baliatuta, euskarazko testuaren lehen bertsioa atondu zuen Arantza Líbano andreak, Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakasleak. Lankide izan zituen Ana Otadui andrea, Euskal Gaien Institutuko ikertzailea, Javier Arrieta jauna, Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakaslea, eta Aiora Aristondo andrea,
|
Euskal
Gaien Institutuko ikertzailea, guztiak ere Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakasle diren Alberto Atxabal eta Andres Urrutia jaunen zuzendaritzapean. Testuaren azken zuzenketa egin dute lehen aipatutako Andres Urrutia jaunak, eta fakultate bereko irakasle diren Esther Urrutia andreak eta Gotzon Lobera jaunak.
|
|
|
Erregistro Zibilaren Lege eta Erregelamenduaren argitalpen elebidun hau da Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sailak eta Deustuko Unibertsitateko
|
Euskal
Gaien Institutuak ondu duten hitzarmenaren fruitua. Testu honen lehen bertsioa institutu horretan egin da, unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultatearen Euskara Juridikoaren Mintegiarekin batera.
|
|
|
Atsegin handikoa da argitalpen hau dagoeneko eskuetan izatea, alegia, Erregistro Zibilaren Legea eta Erregelamendua, bertsio elebidunean. Oraingo testua Deustuko Unibertsitateko
|
Euskal
Gaien Institutuak sail honekin duen lankidetzaren ondorioa da. Nire esker ona, hortaz, berau bultzatu eta errealitate bihurtu duten guztiei.
|
|
|
Ez daukat ezer erdaldunen kontra, baina euskaldunon lepotik ateratzen dute mozkina Durangon, ze mobilizazioa guk eragiten dugu, ez beraiek. Lehen han erdaldunen gauzak ziren
|
euskal
gaiak, eta Euskal Herriari buruzko gaiak, eta hizkuntzari buruzko gaiak, eta eragina zuen euskaltzaletasunean, hori galdu egin da. Euskal Liburu eta Diskoen azoka bat sortu litzatekeela uste dut?. 717
|
|
|
Blas de Otero eta Gabriel Celaya, poeta handiak dira biak, baina ez dira euskal poetak, poeta kastillanoak dira azken ondoriotaraino. Euskal Herrian jaio diren poeta hauek badituzte bestalde
|
euskal
gaiak ukitzen dituzten poemak. Barojaren euskaltzaletasuna adibidez, folklorezko euskaltzaletasuna baino ez da, eta bere pertsonaiak kartoizko estereotipoak dira, eta ez euskaldunak.
|
|
|
Elkartearen txinpartak erbesteraino ere iristen dira. Une hartan Amerikan aurkitzen den EAJ Aberriko Eli Gallastegi errefuxiatu politikoak Cultura Vas ca izeneko elkarte bat sortzen du, Amerika osoan zehar barreiaturik dauden euskal erbestetuen artean Aberriaren aldeko atxikipenari eusteko, batez ere
|
euskal
gaiez diharduten liburuak irakurriz eta bide hori bultzatuz (194).
|
|
|
Toki guztietan udaletxeko talde bat ginela esaten genuen, erdi egia zen eta! Gure antzerkiak zentsuratik ihes egin zezaten hautatzen genituen, obretan euskal probl ematikako gaiak ez ziren era esplizitu batean agertzen, nahiz eta guretzat bigarren zentzuan beti
|
euskal
gaien ingurukoak izan.
|
|
2005
|
|
|
Lege testuen bildumaren barrena, eta beste kasu batzuetan gertatu bezala, argitalpen hau hitzarmen bati esker sortu da, hain zuzen ere, HAEE IVAPek, Deustuko Unibertsitateko
|
Euskal
Gaien Institutuak eta Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiak sinatutako hitzarmenari esker; horiekin batera, Espainiakolanean aritu da eginbehar honetan. Testua bera Deustuko Unibertsitateko Zuzenbi Erregistratzaileen Ohorezko Bazkunearen Euskal Herriko Ordezkaritza ere elkarde Fakultateko Eba Gaminde irakaslearen eskutik etorri da, betiere fakultate bereko irakasle den Andres Urrutia jaunaren zuzendaritzapean, eta Gotzon Lobera nahiz Esther Urrutiaren ohar eta iruzkinekin, horiek ere Fakultateko irakasleak.
|
|
|
Baina hau espero zitekeen El Ateneo bertako bazkide erdaldunek idazten baitzuten. Aldiz,
|
euskal
gaiei loturiko artikuluak ugaldu egin ziren. Hola Manterolaren Cancionero berriaren iruzkina, Euskal Erria aldizkariaren agerreraraz laudorioak, Daniel Ramon Arreseren hitzaldi bat euskarari buruz eta Peru Abarka argitaratzeko saio aurki ditzakegu hilabete gutxitan74 Euskal gaien proportzioa ez da oso handia (inondik ere ez RPEan adinakoa), baina bai 1878 aurretik baino dexente nabarmenagoa.
|
|
|
Aldiz, euskal gaiei loturiko artikuluak ugaldu egin ziren. Hola Manterolaren Cancionero berriaren iruzkina, Euskal Erria aldizkariaren agerreraraz laudorioak, Daniel Ramon Arreseren hitzaldi bat euskarari buruz eta Peru Abarka argitaratzeko saio aurki ditzakegu hilabete gutxitan74
|
Euskal
gaien proportzioa ez da oso handia (inondik ere ez RPEan adinakoa), baina bai 1878 aurretik baino dexente nabarmenagoa.
|
|
|
|
Euskal
gaien ugaltze hau Revista k eragin al zuen zuzenean ala garaiko giro euskaltzale orokorragoak. Ez da erraza zehaztea, baina seguru asko gauza biek, Revista euskaltzaletasun horren agerkari eta aldi berean eragile izaki.
|
|
|
Arlo desberdin hauetako artikulu gehienak euskal esparruetara atxikitzen ziren. Alta
|
euskal
gaiei loturiko sail egonkorrak sortzeko ahalegina (euskal kroniken saila adibidez) ez zen guztiz gauzatu. Nahi eta ezin hori euskararekin agertu zen oso argi:
|
|
|
Hauek euskal herritarren beste izatera heldu ziren. Idazleekin gertatzen zenaren paraleloan, espainiar edukiek ere gora egin zuten,
|
euskal
gaiak adina edo gehiago betez. Ondorioz euskal kultur aldizkari izan behar zuena (helburu horiek Madrilgo aldian berretsi egin baitziren), bere izaera galduz joan zen.
|
|
|
Ondorioz euskal kultur aldizkari izan behar zuena (helburu horiek Madrilgo aldian berretsi egin baitziren), bere izaera galduz joan zen. Hola, espezifikoki
|
euskal
gaiei loturiko historia moduko sailak desagertuz joan ziren. Euren lekua literaturak bete zuen, aldian aldizkariko edukien erdia baino gehitxoago betez.
|
|
|
Esan dugunez urte haietan
|
euskal
gaiei buruzko kultur aldizkari bakarra, Herranenaz gain, Iruñeko Revista Euskara zen. Gainera, Revista Euskara soilik Nafarroako Asociacion Euskarako kideen artean banatzen zen eta elkargoko bazkide izan gabe ezin eskura zitekeen23 Gasteizko proiektua, aldiz, lehenagoko El Ateneo buletina ez bezala?
|
|
|
Baina Herranen lan nagusia Bilbon ezartzean hasi zen. Han 1896tik Biblioteca Vascongada izeneko obra argitaratzeari ekin zion, sei urtean
|
euskal
gaien gaineko 62 bolumen inguru atereaz (bertan argitaratu ziren, besteak beste, Labayruren Historia de Bizcaya, Pío Barojaren lehen nobela, Poza lizentziatuaren berredizioa, etab). Horretan eta beste zenbait proiektutan bere hondasuna xahuturik, Bilbao Contemporáneo burgesiari eskainitako aldizkari dotore eskuartean zuela, Herran Bizkaiko hiriburuan hil zen 1908 urtean.30
|
|
|
Orain arte ikusi dugunarekin nahiko ageria da euskaldunei buruzko gaiak edo euskal esparru geografikoan kokaturikoak nagusi zirela Revista de las Provincias Euskaras en. Baina Iruñeko Revista Euskara k edo Donostiako Euskal Erria k soil soilik
|
euskal
gaiak lantzen bazituzten, Herranan aldizkarian bestelakoek ere bazuten lekurik. Esparru geografiko tematikoa identifika dakiekeen artikuluen kasuan honako esparruei dagokien banaketa agertzen da:
|
|
|
Jada bagenekizkien hiru gauza baieztatzen zaizkigu: oro har, aldizkariaren bizitza osotasunean hartuz, Revista
|
euskal
gaien inguruko aldizkaria izan zela; euskal gaiok erabat nagusi izan zirela aldizkariaren Gasteizko aldian; eta 1880tik espainiar gaiek Euskal Herrikoek adinako protagonismoa eskuratu zutela. Aldaketa hau, aipatu dugunez, euskal kolaboratzaileen gutxitze erlatibo eta espainiar jatorrikoen handitze proportzionalaren ondorio izan zen.
|
|
|
Modu grafikoan esateko: Gasteiztik Madrilerako aldaketa geografiakoak,
|
euskal
gaietatik espainiar gaietarako aldaketa paraleloa eragin zuen. Baina, zergatik Madrileratu zen Herranen aldizkaria?
|
|
|
Honek hizkuntza horrekiko sentiberatasun eza erakusten digu. Hala ere, foru abolizio ostean, giroa zerbait aldatu bide zen, artikulu espezifikorik agertu ez arren
|
euskal
gaien gaineko liburuen aipu bibliografikoak aurkitzen baititugu, tartean Jose Manterolaren euskal kantutegiaren berri eman eta txalotuz.
|
|
|
Aurretik Brasil eta Argentinaren arteko bake akordioa duela agertu zen baina transkripzioa amaitu eta komentatu gabe utzi zuten. Ez da ondo ulertzen zer egiten duen konstituzio honek (eta gauza bera gertatzen da gorago aipatu dugun Carlos IIaren ezkontza agiriarekin)
|
euskal
gaien artean.
|
|
|
Hitzetan, perpausetan eta testuaren bilbatze zereginetan ukatu ezinak dira azken urteetan Deustuko Unibertsitatean euskara eta zuzenbidea bateratzeko ondu den prozesuaren zantzuak. Bertako Zuzenbide Fakultatean nahiz
|
Euskal
Gaien Institutuan aritu gara aspalditik langintza horretan eta hau ere, lehen esandakoaren ildotik, horren emaitza da. Eskerrak irakasle kide dudan Esther Urrutia Idoiagari, esku trebea erakutsi eta aholku zorrotzak eman dizkidalako oraingo honetan ere.
|
|
|
|
Euskal
gaiak, idazlan honetan behin baino gehiagotan aipatu bezala, berebiziko garrantzia du Humboldten bilakaera intelektualean. Hari esker ulertzen du honek, hain zuzen, zer nolako esanahia eta garrantzia duen berez hizkuntzak gizakiaren izaterako eta formaziorako, eta, honen haritik, zergatik eta zertarako garatu behar duen bere giza-teoria hizkuntz estudio orohartzaile baten eskutik.
|
|
|
Itzulitako Humboldten lehenengo idatzia," Fragmente der Monographie uber die Basken"(), ez zuen berak baizik eta A. Leitzmann ek 1907an lehenengo aldiz argitaratu, hau izan zelarik ere hari izenburua jarri ziona. Idatzi labur hau, honela dio bederen editoreak,
|
euskal
gaiari buruzko eskuizkribu zabal baten barruan kokatu beharrekoa da, hain zuzen, ezagutzen ez ditugun arrazoiengatik desagertuta dagoen eskuizkribu batean. Izenburuak dioen bezala, guregana iritsitako idatzi hori hainbat testu zatirekin dago osatuta, finean, ezberdinak diren bostekin:
|
|
|
egitasmo osoaren iragarpen bat, etimologiari buruzko ohar orokor bat, hizkuntza baten barruan egin beharreko ikerketa etimologikoaren kontsiderazio bat, hizkuntz jatorriari buruzko gogoeta filosofiko bat eta hizkuntza guztien entziklopedia linguistikoaren plan bat. Idatziaren zatikako izaera honek, hain zuzen, zaildu egiten du bere barne loturaren ikuskera baita beronen
|
euskal
gaiarekiko konexioa antzematea ere, eta, jakina, hau guztia aintzakotzat hartu beharrekoa da bai berau itzultzerakoan bai berau irakurtzerakoan. Kontuak kontu," Euskaldunei buruzko monografiaren testu zatiak"() ezinbestean kontsideratu eta aztertu behar dira, baldin eta haren euskal ikerketak egoki hauteman nahi baditugu eta, C. Menzek dioen bezala, baita bere hizkuntz teoria orokorraren garapena zuzen ulertu nahi badugu ere200.
|
|
|
Zentzu honetan aipamen propioa merezi du" aurkibide eskematiko" 203 batek, hain zuzen, euskaldunei eta euskarari buruzko monografiaren atal linguistikorako Humboldtek, Erroman bizi izan zen garaian(), prestaturiko aurkibideak. Hala ere, zeregin diplomatiko eta politiko berriak zirela eta, berak ez du
|
euskal
gaiari buruzko egitasmoa osotasunean zehazteko eta, are gutxiago, burutzeko betarik aurkitzen. Urte batzuk beranduago, indarberrituta edo, bere euskal ikerketaren proiektu zaharra berreskuratzen, sakontzen eta zehazten du, eta, zeregin honetan buru belarri sartzeko bere benetako intentzioa erakutsi nahian, honi buruzko" iragarpen" bat argitaratzen du.
|
|
|
Euskaldunekiko bere interesa, ordea, geroz eta gehiago zuzentzen da hauen hizkuntzarengana, euskararengana, eta honen lekuko esanguratsuena" Berichtigungen und Zusatze zum ersten Abschnitte des zweiten Bandes des Mithridates uber die Cantabrische oder baskische Sprache" (1811) 6 izango litzateke. Bidaia haietatik hogei urtera ere, gure autoreak
|
euskal
gaietan murgilduta jarraitzen du, zehazki ikerketa historiko linguistikoetan, eta honen emaitzarik ezagunena" Prufung der Untersuchungen uber die Urbewohner Hispaniens vermittelst der vaskischen Sprache"() da. Berak, azken finean, ez du Euskal Herria turista moduan bisitatzen eta bere euskal ikerketak ere ez dira denbora pasa egindako lanak:
|
|
|
Beti ere gogoratu beharrekoa da, bi fase hauen laburpenari amaiera emateko, teoria hau guztia zerbaitegatik ezaugarritzen baldin bada, egiaz, hizkuntzari buruzko erreflexio filosofikoa eta hizkuntzei buruzko ikerketa linguistikoa une oro uztartzeko ahalegina egiteagatik dela. Bestela ere aipatzekoa da, idazlan linguistiko antropologiko garrantzitsuenen aurkezpen honetan, nahita eta espresuki utzi ditugula alde batera
|
euskal
gaiekin erlazionaturiko testu guztiak, ze, gure ustetan, hauek trataera propio eta apartekoa merezi dute.
|
|
|
Eta idazle baten izena eman dit.
|
Euskal
gaiko Barojaren nobelen eta Agirreren Garoaren artean ezagutu nituen nik beti gurasoenean haren liburu batzuk, biografiak eta memoriak. Hitzaldiak ematera azaltzen zen urtero nire sorterrira, bagenuen neskazahar bik kudeaturiko paper eta liburu denda bat, Eguberrietan sarrerako beiraduran irakurri genuen" Bihar A. idazlea bere azken liburua sinatzera etorriko zaigu".
|
|
2006
|
|
|
Liburu denda espezializatua zarete:
|
euskal
gaia eta antzinakoa dituzue espezialitateak. «Antzinakoa», noizkoa?
|
|
|
Center for Basque Studies; ikus webgunea) batez ere ikerkuntzan dihardu. Bere
|
euskal
gaiei buruzko liburutegia oso ezaguna da Euskal Herrian eta asko dira Europatik aldi labur batean hainbat dokumentu, artikulu, eta liburu begiratzeko bertaratzen direnak. Euskal Bildumak 50.000 liburu eta 1.500 aldizkari ditu.
|
|
|
Konkurtso Legearen eta Konkurtsoa Eraldatzeko Legearen euskarazko testua eta argitaraldi elebiduna Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sailaren eta Deustuko Unibertsitatearen
|
Euskal
Gaien Institutuaren arteko hitzarmenaren fruitua da. Azken horrek ondu du, unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiarekin batera, lehen idatzaldia, Aiora Aristondo ikertzailearen eskutik, Zuzenbide Fakultatean irakasle diren Eba Gaminde eta Andres Urrutiaren gidaritzapean.
|
|
|
Hasteko, nire ardurapeko sailak eta Deustuko Unibertsitateko
|
Euskal
Gaien Institutuak sinatutako hitzarmenari esker zenbait argitalpen plazaratu dira dagoeneko, eta oraingo hau bilduma hori osatzen duen beste lan emankor bat da. Arean ere, hitzarmen horrekin erdietsi nahi den helburua biribiltzeko gakoa dugu aurrean, lan honek helburu horren garapenari ekiten baitio etenik gabe.
|
|
|
Prozedura Kriminalaren Legearen euskarazko testua eta argitaraldi elebiduna Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sailaren eta Deustuko Unibertsitatearen
|
Euskal
Gaien Institutuaren arteko hitzarmenaren fruitua da. Azken horrek ondu du, unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiarekin batera, lehen idatzaldia, Aiora Aristondo ikertzailearen eskutik, Zuzenbide Fakultatean irakasle diren Esther Urrutia eta Andres Urrutiaren gidaritzapean.
|
|
|
Aurreko horien artean aipatzekoak dira Adingabeen Erantzukizun Penalari buruzko Legea, Erregistro Zibilaren Legea eta Prozedura Zibilaren Legea. Guztiek islatzen dute, islatu ere, Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailaren eta Deustuko Unibertsitateko
|
Euskal
Gaien Institutuaren arteko lankidetza oparoa, horren begi bistako fruituak baitira.
|
|
|
1886an Unamuno Euskal Herriari eta
|
euskal
gaiei buruzko bere jarrera kritikoa, bere zalantzak, hasi da aldarrikatzen. Bere tesi oinarrizkoa da herritasunak eta hizkuntzak bat egiten dutela:
|
|
|
Eskuarki lurralde edo esparru geografiko jakinak izan dira hizkeren multzokatzea antolatzeko abiapuntu. Hori izan da tradizio nagusia gurean, hasi
|
euskal
gaietako aipuetan klasiko bihurtu den Leizarragaren hartatik?" Bat bederak daki Euskal Herrian kasi etxe batetik berzera ere minzatzeko maneran zer diferentzia eta dibertsitatea den"?, eta buka Koldo Zuazoren gaur egungo mapan.
|
|
2007
|
|
|
Hizkuntza ulergaitz hori zer zen ere erraz igarri zion Alberto Irigoyenek, nahiz eta abizenei erreparatuta bestetara badirudi ere euskaraz jakin ez. Alberto Irigoyen Uruguain jaiotakoa izan arren, sustraiak Euskal Herrian (Hegoaldean eta Iparraldean) ditu, eta aspalditik dabil
|
euskal
gaien ikerketan murgilduta. Euskara ulergaitza bai, baina arraroa ez zaio egiten.
|
|
|
Lege politikoen euskarazko testua eta argitaraldi elebiduna, bilduma honen beste titulu batzuekin gertatzen den bezala, Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundearen eta Deustuko Unibertsitateko
|
Euskal
Gaien Institutuaren arteko elkarlan hitzarmenaren ondorio dira. Azken horrek ondu ditu, unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiarekin batera, lehen idatzaldia eta horren gaineko berrikuspenak, Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultatean irakasle den Javier Arrieta Idiakezen eskutik, eta fakultate berean irakasle diren Gotzon Lobera eta Andres Urrutiaren gidaritzapean.
|
|
|
IVAP, Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundearen eta Deustuko Unibertsitateko
|
Euskal
Gaien Institutuaren arteko lankidetzak fruitu ugari eman du honez gero: Kode Zibila, Zigor Kodea, Foru lege zibilak, Lege zibilak:
|
|
|
Testuon hartzailea, orain artekoetan bezala, zuzenbidearen profesionala edota ikaslea da, lehenik eta behin. IVAPek,
|
Euskal
Gaien Institutuak bezala, abokatu, epaile edo teknikari euskaldunen esku jartzen dituen itzulpen hauen bidez zuzenbidearen arloa euskalduntzen eta hain garrantzitsua den esparru horretan ere euskara normalizatzen jarraitzeko borondatea erakusten du.
|
|
|
Lege testu berri hau
|
Euskal
Gaien Institutuaren Liburutegi juridiko elebidunera biltzen den hamabosgarren lana da. Bada, Euskal Gaien Institutuak, Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiarekin batera, egin duen lan honek Espainiako antolamendu juridikoaren oinarrizko eskubide eta askatasunen babesari buruzko lege politikoak euskaraz eta gaztelaniaz jaso ditu.
|
|
|
Lege testu berri hau Euskal Gaien Institutuaren Liburutegi juridiko elebidunera biltzen den hamabosgarren lana da. Bada,
|
Euskal
Gaien Institutuak, Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiarekin batera, egin duen lan honek Espainiako antolamendu juridikoaren oinarrizko eskubide eta askatasunen babesari buruzko lege politikoak euskaraz eta gaztelaniaz jaso ditu. Gainera, lege horien buru 1978ko Konstituzioa jaso da, euskarazko testua berrikusi eta gero.
|
|
|
Euskarazko terminologia juridiko politikoari dagokionez, orain arte 1978ko Konstituzioaz gain, Deustuko Unibertsitateko
|
Euskal
Gaien Institutuak argitaratuak zituen Konstituzio Zuzenbideko Berbategia eta Santiago Sánchez Gozález eta Pilar Mellado Prado irakasleen Zuzenbide Politikoaren Hastapenak eskuliburuaren itzulpena. Orain, Herri Ardularitzaren Euskal Erakundeari (IVAPeri) esker, euskarazko liburuki berri hau dakargu.
|
|
|
Bertara bildu dira, hain zuzen, konstituzio testuaren itzulpen egokitua eta oinarrizko eskubideen gaineko legerik garrantzitsuenen itzulpena. Halaber,
|
Euskal
Gaien Institutuak laster argitaratuko du, IVAPen laguntzarekin, Santiago Larrazabal Basañez irakaslearen Konstituzio Zuzenbideko eskuliburuaren lehenengo liburukia. Eskuliburu horretan jorratzen dira Espainiako konstituzio historia, iturrien sistema eta, hain zuzen, oinarrizko eskubide eta askatasunen arauketa.
|
|
|
Lan legeriaren euskarazko testua eta argitaraldi elebiduna, bilduma honen beste titulu batzuekin gertatzen den bezala, Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundearen eta Deustuko Unibertsitateko
|
Euskal
Gaien Institutuaren arteko elkarlan hitzarmenaren ondorio dira. Azken horrek ondu ditu, unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiarekin batera, lehen idatzaldia eta horren gaineko berrikuspenak, Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultatean lan zuzenbideko irakasle den Javier Arrieta Idiakezen eskutik, eta fakultate berean irakasle diren Gotzon Lobera eta Andres Urrutiaren gidaritzapean.
|
|
|
IVAP Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundearen eta Deustuko Unibertsitateko
|
Euskal
Gaien Institutuaren arteko lankidetza oparoaren beste fruitu bat duzu esku artean, irakurle.
|
|
|
Aurrekoetan legez, testu hau lantalde baten emaitza da. Horren ardatza gertatu da Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundearen eta Deustuko Unibertsitatearen
|
Euskal
Gaien Institutuaren arteko hitzarmena. Lege hauen lehen testua egin dute Esther Urrutia eta Andres Urrutia irakasleek, Eusko Ikaskuntzen Institutuaren eta Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiaren barruan.
|