|
2000
|
|
|
Haatik, ezin dugu ahaztu euskal literaturaren inguruko kritika publikoa batik bat hamarkada honetan zabaldu eta garatu dela. Izan ere, 1990 urtean Euskaldunon Egunkaria kaleratzen hasi zenetik (VII), egunkarietan
|
euskal
literatur lan gehienen berri ematen hasi dira, ordura arte lan batzuen kaleratzea ez baitzen aipatu ere egiten. Ordutik aurrera, pixkanaka gainerako egunkarietan ere euskal literaturari txoko txiki bat eskaintzen hasi dira.
|
|
2001
|
|
|
Lotsagarria zen benetan
|
euskal
literaturaren lanik ederrentzat aho batez aitortzen dugun liburu hau hain gutxik ezagutzea, Urkixo jaunak lehen argitaraldia den denean bere aldizkarian, zoritxarrez ez osorik, eman zigun arren. Holakorik, egia, ez zaigu guri bakarrik gertatzen, gazteleraz  ko zenbait klasiko ere, gehientsuak ez badira, gehiago aipatzen baitira irakurri baino.
|
|
2002
|
|
|
kreazio nekea, garai berriek eskatzen dutenarekin bat egiteko nahia, adierazpide berriagoekin ahalegintzeko desira, edo irakurleria zabalagoa erdiestekoa. Arrazoiak dena delakoak izanda ere, dudarik ez dago narratibaren gailentasun literario honek eragin zuzena izan duela XX. mendeko
|
euskal
literatur lanen kanonizazio irizpideetan. Hau da, 1960ko hamarkada arteko euskal literatura kanonikoa batez ere poetek zedarritzen bazuten (Lizardi, Lauaxeta, Orixe, Mirande, Aresti...), 1970eko hamarkadatik aurrera kanona eleberrigileek edo ipuingileek zehazten dute nagusiki, alegia, narratibazko lanen autoreek5 a) Euskal literaturaren kanon berriaz
|
|
|
Lehenengoaz gutxi esango dut,
|
euskal
literaturako lanik ezagunenetakoa baitugu, ondo merezita gainera: Sagastizabalek bete betean asmatu zuen saltus sakonera euskara ikastera abiatzen den kaletar gaztearen kronikarekin.
|
|
2008
|
|
|
|
Euskal
Literaturako lan esanguratsuak interpretatzea, lanak sortu diren garaia, egilea eta dagokien ingurune sozial, historiko eta estetikoak erlazionatuz eta kanpoko literaturekiko loturak eginez. [azpimarra nirea da]
|
|
|
Hego Euskal Herriko curriculumek zehazten duten moduan, ikasgelako eremuan
|
euskal
literaturako lan esanguratsuak interpretatzen dira, lanak sortu diren garaia, egilea eta dagokien ingurune sozial, historiko eta estetikoak erlazionatuz eta kanpoko literaturekiko loturak eginez.
|
|
|
Deustuko Unibertsitatean ezagutu zuen Akarregik Gotzon Garate. Marxismoa euskaraz, eta, arian arian, euskal errefrauak eta
|
euskal
literatura lanak, polizia eleberriekin batera, hurrenez hurren etorri zaizkio Akarregiri haren eskutik. Batzuk orain ere erabiltzen ditu, horien orri horiztatuak esandakoaren lekukoak direla.
|
|
2009
|
|
|
Azken horien artean, Jose Maria Satrustegik (19302003) Nafarroako folklorea aztertu du gehien, bai etnografiaren ikuspegitik bai literaturarenetik. Juan Mari Lekuonak() Ahozko
|
Euskal
Literatura lanean euskal ahozko literaturaren azterketa zehatza egiten du, Manuel Lekuona osabaren lanaren ildotik.
|
|
2010
|
|
|
Gerra zibila eta
|
euskal
literatura lana Ana Toledok koordinatu du. Espainiako Gerra Zibila() amaitu zela 70 urte betetzen zirela eta, Euskaltzaindiaren Literatura Ikerketa batzordeak jardunaldiak antolatu zituen EHUko 2009ko Uda Ikastaroen barnean, gertakari hark euskal literaturan izan duen oihartzuna aztertzeko asmoarekin.
|
|
|
Lehenik eta behin gogora dezagun 30eko urteen euskal literatura, lehen aldiz historian, sistema literario gisa antolatu zela, eta hori dela garai horren ezaugarri nagusia. Bide horretan noraezekoa izan zen Aitzolen lana, Jon Kortazar irakasleak bere XX. mendeko
|
euskal
literatura lanean zehazten duen moduan:
|
|
2011
|
|
|
Euskara Ikasleen Jaia ospatuko dute horrela eta, bide batez, euskaltegiko ikasle guztien urte osoko ahalegina txalotuko dute. Laugarren aldiz irakurriko dute Arriaga Antzokian, jendaurrean,
|
euskal
literaturaren lan klasiko bat, aurreko urteotan Gero (Axular), Peru Abarca (Mogel) eta Haur Besoetakoa (Mirande) lanekin egin zuten bezala.
|
|
2012
|
|
|
denean; eta (c) literaturaren barruan norabide aldaketak, krisiak nahiz hutsuneak gertatzen direnean. Bigarren kapituluan ikusiko dugunez, euskal literaturaren historia krisiz eta literatura (ber) eraikitzeko saiakeraz jositako bidea da, eta horrexek azal dezake
|
euskal
literaturako lanen artean itzulpenek osatzen duten portzentaje altua. Aurkakoa gertatzen da, ordea, polisistema batean aldaketa nabarmenik gertatzen ez denean; halakoetan, literatura itzuliak ez du eraginik xede polisistemaren prozesu nagusietan, eta bazterreko kokaleku batean geratzen da.
|
|
|
Aurkakoa,
|
euskal
literaturako lanak beste hizkuntza batzuetara itzuli eta munduko literaturaren sarean sartzea, beste batzuen esku uzten du Sarrionandiak. Ondo ikusten du euskarazko lanak beste hizkuntza batzuetara itzultzea, baina eszeptiko samar agertu izan da euskaraz idazten den guztia automatikoki gaztelaniara itzultzeko joeraren aurrean, 3.1.4 atalean tartekatu ditugun aipuetan argi adierazten duen bezala.
|
|
2013
|
|
|
alde batetik, bertsopaperen bidez zabaltzen ziren bertsoak zeuden, eta, bestetik, aldizkari edo bertso liburuetan agertzen zirenak. Juan Mari Lekuonak Ahozko
|
euskal
literatura lanean ematen dituen argibideak jarraituz, garrantzitsua da ohartzea ez zutela estatus berbera bide batetik ala bestetik hedatzen ziren bertsoek. Honela adierazten du Lekuonak:
|
|
2014
|
|
|
Iazko ibilbideari jarraiki, Irakurle Txokoak
|
euskal
literaturako lan ezberdinak lantzen jarraitzen du. Uxue Alberdi idazlearekin batera hilero herritarrek aukera dute literaturaz mintzatzeko.
|
|
|
Gaur, berriz, Esteban Elizondo zikloko koordinatzailearen txanda izango da. Donostiako Koruko Andre Mariaren Basilikan ariko da, 20:00etan; eskainiko duen errepertorioan, organorako
|
euskal
literaturako lan handien hautaketan jarriko du arreta. Bihar, bi emanaldi izango dira.
|
|
2016
|
|
|
Aitzitik, gerra amaitu zelarik, goitik behera aldatu zuen bizitzaren norabidea. Miarritzen bizitzen jarri zen, Etcheferdian,
|
euskal
literatur lan klasikoak aztertzen eta hiztegi erraldoi bat egiten –Diccionario Retana de Autoridades de la Lengua Vasca–, ia etxetik irten gabe. Akzio gizona izatetik espirituala izatera igaro zen.
|
|
2018
|
|
|
Aitzina ari dira Bartzelonan, hilabetean behin,
|
euskal
literatura lanak aztertu eta komentatzen dituen ‘Irakurle Klub’eko saioak. Aste huntako asteartean, Anjel Lertxundiren ‘Eskarmentuaren paperak’ aztertu dute.
|
|
|
Epe luzera, zentsuraren funtzio autorizatzailearen ekintza ekoizle eta sustatzailea bilakatzen da indar zentsore ezabatzaile eraginkorrena, arik eta zentsura dialektikaren mugetatik kanpo dagoena kulturalki imajinagaitz bihurtzen den arte. Azken batean,
|
euskal
literaturaren lan historiografikoan zein literatura garaikidearen azterketan garaian garaiko zentsura dialektikaren ikuspegia txertatzea da hemen proposatzen dena.
|
|
2021
|
|
|
..., azpieremuari buruzko eztabaidak agerian jartzen badira ere eta beste eremu batzuen aldean zer nolako egitura duten adierazteko saioak egiten hasten diren arren, eta horrek pentsarazten digu literatur historiografien esparruan literatura itzuliaren azpieremuak bere eragina baduela, ez dago islarik oraindik paperezko pertsonaietan, eta jarraian dakargun etapara arte ez dago itzultzaile fikzionalik
|
euskal
literaturako lanetan.
|
|
|
Edonola ere, oro har, Casenavek definitutako historiografien eguneratze teorikoa gertatu aitzineko historiografietan, ia historiografia gehienetan, itzulpenaren balio linguistikoa goratu eta itzulpenaren balio literarioa ukatzen da; Sarasolaren historiografian, adibidez, itzulpena obra baten legitimazio bidea dela onartzen bada ere, lan zehatzak itzulpen izatea baliatzen du historiagileak lan horiek jatorrizko euskarazko literatur lanekin erkatzean itzulpenen balio literarioa ukatzeko; beraz, aldi berean izango litzateke itzulpena literatur lan baten balioaren goraipatzaile eta ukatzaile. Baina, halatan ere, Sarasolak,
|
euskal
literatur lanak zenbatesten dituenean, aintzat hartzen ditu itzulpenak. Arestian aipatu dugun moduan, ordea, azaldu egiten du beste herrialde batzuetako literatur historietan ez liratekeela kontuan hartuko, eta euskal literaturaren kasuan hala egiten dela literatur sistemaren ezaugarriak direnak direlako.
|
|
|
2021 urtea indartsu hasi zen itzulpenen arloan, otsailean ezagutzera eman baitzen Ibrahima Baldek eta Amets Arzallusek elkarlanean idatzitako Miñan (2019) liburuaren ingelesezko itzulpenak, Timberlake Wertenbaker ziburutar britainiarrak osatuak, Ingalaterrako PEN elkarteak ematen duen itzulpengintza saria jaso zuela. Ez da lehen aldia
|
euskal
literatur lan baten ingelesezko itzulpenak aipatu saria jasotzen duena, 2018an Kristin Addisek ingelesera itzulitako Karmele Jaioren Amaren eskuak (2006) nobelari eman baitzioten. Ingelesak munduan duen nagusitasunak literatur sektorearen kezkak piztu ditu, arrazoiz piztu ere, arrisku erreala baita homogeneizazioarena.
|
|
2022
|
|
|
Halaber, korapilatu egiten zitzaidan barrena, eta ezin ezer idatzi. Xanti bertsotan oroitzen dut Arrasateko Gaztetxean eta
|
euskal
literatura lanik ederrenetakoa den Biziaren azala obran. Danel, aldiz, Txatxilipurdi bueltan, Sanjuan etxadiko lokalean, sortzaile eta artista.
|
|
2023
|
|
|
Baina horretarako, irakasleak irakurri behar du, eduki behar ditu aukeratzeko irizpide batzuk. Zenbat euskaldunek aipa dezakete
|
euskal
literaturako lan garrantzitsuren bat. Gutxik.
|