|
2000
|
|
|
Alde horretatik, unean uneko pentsakerak, ideologiak, gaurkoetatik zein desberdinak diren ere garbi ikusten da. Eta mende bat barruko
|
euskal
herritarrek nola ikusiko gaituzte gu?
|
|
|
Azkueren «Diccionario Vasco Español Frances»en argitalpena modu orijinalean kontatu duzu, Tours-eko moldiztegian kokatuz. Soissons Reimsetik «Gerla kronika bat» helarazi duzu, Gurs en gatibu zeuden sei mila bat
|
euskal
herritarren kronika ere bai eta horrela beste hainbat. Era horretan sortu dituzu kronika asko.
|
|
|
Hala ere, zera diozu beronen salmenta ikusita: «Ez da asko 750.000
|
euskal
herritarrek aitortzen dutelarik erroldetan euskaldun direla. Lizardik 1929an Bai rentzat kalkulatzen zituen berberak ditu irakurle».
|
|
|
Arestian esan bezala, kartzelako egonaldiak moztu zuen Imanol Laspiurren politika bidea; hala ere, beste zenbait esparrutan kementsu aritu izan zen lanean. Hasieran esandako moduan, euskaltzaleen hasierako mugimendu gehienetan parte hartu zuen Imanolek beste
|
euskal
herritar askorekin batera, besteak beste: Jokin Zaitegi, Alfontso Irigoien, Yon Etxaide, Txomin Peillen, Karmele Rotaetxe, Txillardegi, Aresti, Balendiñ, Aurre Apraiz, Nemesio Etxaniz, Xarriton eta beste hainbatekin.
|
|
|
Imanol Laspiurren bizitza beste euskaltzale eta
|
euskal
herritar askoren ispilu izan da eta herri honetan izan diren gizon eta emakume askok jasan eta bizi izandakoaren erakusgarri.
|
|
|
|
Euskal
herritarrek erabaki dezatela diozu, baina erabaki non eta nola?
|
|
|
Ofizialtasuna" lelopean Euskal Herrian zehar egiten ari den bira. Izan ere, EHEren arabera, euskaldunon hizkuntza eskubideen aldeko aldarrikapenek
|
euskal
herritarren atxikimendu ugariak izan dituzte, eta botere politikoak ez du eskaera hori aintzat hartu. Eta areago, euskararen normalkuntzaren aurka gogor egiten duen zatiketa juridikoa ezarri diote Euskal Herriari.
|
|
|
|
Euskal
herritarrok oro ez gara baskoak (eta II)
|
|
|
|
Euskal
herritarrak gara Euskal Herrian bizilekua daukadun guztiok, hemen erroldatuta gaudenok oro. Beraz, Nigeriako tribu batean sortutako bat Bilbaoko San Frantzisko karrikan erroldatuta badago, euskal herritarra da, eta euskalduna eskuara ikasi badu, baina nehola ere ez baskoa.
|
|
|
Euskal herritarrak gara Euskal Herrian bizilekua daukadun guztiok, hemen erroldatuta gaudenok oro. Beraz, Nigeriako tribu batean sortutako bat Bilbaoko San Frantzisko karrikan erroldatuta badago,
|
euskal
herritarra da, eta euskalduna eskuara ikasi badu, baina nehola ere ez baskoa. Garbi al daude orain gauzak?
|
|
|
Alderdi sozialistak ez du inolako konplexurik PPrekin bat etortzeko. Esaterako,
|
euskal
herritarron bizikidetzarako markoa estatutua eta autonomia dela esatean, edota etorkizunean bizikidetza ziurtatu dezakeen estatuaren marko juridiko politikoa gauzatzerakoan ere.Zer esanik ez, PPrekin ezberdintasun handiak ditugu; proiektu ezberdinak defenditzen ditugu. Aurrerantzean eztabaidatu behar dugun guztia eztabaidatuko dugu; bat ez etortzea gauza normala izango da baita ere.
|
|
|
Hauteskundeetarako deia egiten bada PSE EEk bere proposamen politikoa autonomista eta aurrerazalea egingo du euskal gizarteak dituen arazoak konpontzeko. Ganoraz eta ilusioz aurkeztuko dugu gure hautagaia,
|
euskal
herritarren gehiengoaren sustengua jasoko duelakoan, Eusko Jaurlaritza berria gure hautagaiaren inguruan eraikiko denaren itxaropenez. Bestelakoan, Alderdi Sozialistak ez badu gehiengoaren sustengua jasotzen, ez dugu inolako aukerarik baztertzen.
|
|
|
EUSKO Jaurlaritzaren Taxiaren lege proiektuaren aurka egin dute PPk eta PSOEk, Ibarretxeren Gobernuaren aurka daramaten eraso estrategian, baina azkenean lege proiektuak aurrera egin du
|
Euskal
Herritarrok taldeko parlamentarioek ekimenari emandako babesagatik. Proiektu hau Legebiltzarrean aurkezten den bigarren lege proiektua da.
|
|
|
Erronka ikaragarri honi aurre egiteko Ezker Abertzaleak egiteko handia duenez, bere burua prestatu behar du. Herri Batasunaren 20 urteko esperientzia edo
|
Euskal
Herritarrok Ekimenak duen zabalpena ez dira makalak, baina erronka nazionalerako ez dira nahikoak inolaz ere. Datorren milurterako Herritarren Batasuna dugu helburu.
|
|
|
Presoen egoera dela eta, totem eta tabuen erdian gara. Hasteko, presoen arazoak
|
euskal
herritar guztiak hunkitzen dituela eta gehiengoak haien etxeratzea eskatzen duela aldarrikatzen da. Bai, denek dakite presoak badirela, baina ez da segur denek nahi dutela haien eskubideen errespetua, are gutxiago haien askatasuna.
|
|
|
Beraz, demokrazia eta bakea egon dadin, oinarrian dagoen beharra zera da, nazio eraikuntza modu demokratikoan garatu ahal izatea. Eta hori demokratikoki egiteko aukera bakarra dago,
|
euskal
herritar guztiei eskubide berdinak onartzea. Hortaz, Lizarra Garaziren bidez bultzatu nahi dugun gatazkaren konponketa eta Udalbiltzaren bidez bultzatu nahi dugun nazio eraikuntza demokratikoa errealitate berdinaren alorrak dira.
|
|
|
Eta bi bide geratzen zaizkio euskal gizarteari egoera latz hau gainditzeko: euskal instituzioek testu liburugintza independientea indar handiagoz babestu eta bultzatzea, eta
|
euskal
herritarrok lan eta zerbitzu benetan profesionalak lehenestea, epe laburreko mozkin arriskutsuen gainetik
|
|
|
Frantses estatuak baliabide guztiak jarri ditu abian herritarrak bozkatzera joan daitezen. Abertzaleen Batasuna, berriz, bere ahal guztiak erabiltzen ari da Iparraldeko
|
euskal
herritarrek erreferenduman bozka dezaten. Alabaina, ABk hautesontzian bestelako boletina sartzea prosposatzen du:
|
|
|
Euskal Herrian adina Gobernuz Kanpoko Erakunderik inon ba ote den ez dakit. Hala ere,
|
euskal
herritarren artean ametsik kutiziatuenetako bat Administrazioan lan egitea da.
|
|
|
ez dago gatazka politikorik, ez dago ezer negoziatzekorik. Eta, bere jarrera ukatzailea era nabariagoan agertzeko,
|
euskal
herritarrek espainiar eta Frantziar Konstituzio eta Estatuen edukietan preso jarraitu behar dutela gaineratzen dute. Gatazka politiko bat bizi dugula ukatzen dutenek, elkarrizketa eta negoziazioari ateak itxi, gatazka mantentzearen aldeko apustua egiten dutenek, Euskal Herriaren borondate eta nahiari betoa jartzen diotenek, nola mintza daitezke" batasun demokratikoaz"?
|
|
|
Denborak esango du zer gertatzen den Garzonek espetxeratu dituen bost lagunekin eta bermeaz aske utzi dituen hiruekin, baina akusazioa bera luzatzea ere ez da makala demokratikoa bere burua demokratikotzat jotzen duen estatuarentzat. Espainiako Konstituzioaren aurka modu baketsuz egitea delitua baino osasungarria izan daiteke
|
euskal
herritarrentzat, edo hori pentsatzen dute bederen herritar horietako askok eta askok.
|
|
|
|
Euskal
herritarrok inora joan beharrik ez dugu giza eskubideak zer diren jakiteko. Historian zehar, bertako seme alabengandik adibide eredugarriak ez zaizkigu falta, eta horiek ikasi eta jarraitu beharrekoak iruditzen zaizkit.
|
|
|
Zoritxarrez, ez dira hain ezagunak Euskal Herritikako giza eskubideen aldeko emaitzak eta on deritzat nik neuk ezagutzen ditudanen heinean agertzeari. Zeren
|
euskal
herritarrok zuzen aurrerantz jokatzeko hor ditugu ereduak.
|
|
|
Azken herrialde hauetan pareanagertzen dira nortasuna eta jatorria: oso antzekoak dira
|
euskal
herritar sentitzen ez direnen eta etorkinen kopuruak. Antzeko zerbait gertatzen zaigu hizkuntzarekin:
|
|
|
Honaino iritsita, hain oinarri ezberdinetatik eraikitzen diren nortasunak berdinakote diren galde geniezaioke geure buruari. Esan nahi baita, banakoen mailan zein gizartearen mailan inplikazio bera ote dute hizkuntza, jatorri edo historiagatik euskaldunsentitzeak edo atxikimendu politiko edo are administratibo hutsagatik
|
euskal
herritar (euskal hiritar litzateke, agian, hemen termino egokiena, demokrazia liberalarenzentzuan) sentitzeak. Hitzek beraiek (euskaraz ari garela bederen:
|
|
|
Hala ere, alde nabarmenakdaude beren artean. Horrela, EUSKALDUNON EGUNKARIAk, bere albisteen %7, 2dedikatzen dizkio Iparraldeko errealitateari, Euskal Herriko populazioaren barneanipartarrek duten pisutik oso hurbil(
|
euskal
herritarren %9 bizi baita Iparraldeko herrialdeetan). GARAk, Baionan delegazioa eduki arren, oso informazio gutxi eskaintzen die, ordea, Iparraldeko biztanleei beren inguru hurbilaz:
|
|
|
Ezberdintasun hau xehetasunhandiagoz ikus dadin, honako bereizketa hau egitea komeni da: ...kalHerrian gertatu eta eragina bertan soilik duten gertaerak ditugu (adibidez Ziburun izandako istripua, Pirinio Atlantikoetako Prefetak hartutako erabakia, e.a.), bestetik, Iparraldean gertatu baina eragina Euskal Herri osoan duten gertaerak ditugu (errefuxiatubaten atxiloketa, euskal kulturaren zabalkunderako webgune baten irekiera, e.a.). Lehenengoak, Iparraldeko (edo Iparraldeko tokian tokiko)
|
euskal
herritarrei interesatuko zaizkie gehienbat. Bigarrenak, edozein euskal herritarri interesatu ahal zaizkio, Hego zein Iparraldekoei.
|
|
|
batetik, Ipar EuskalHerrian gertatu eta eragina bertan soilik duten gertaerak ditugu (adibidez Ziburun izandako istripua, Pirinio Atlantikoetako Prefetak hartutako erabakia, e.a.), bestetik, Iparraldean gertatu baina eragina Euskal Herri osoan duten gertaerak ditugu (errefuxiatubaten atxiloketa, euskal kulturaren zabalkunderako webgune baten irekiera, e.a.). Lehenengoak, Iparraldeko (edo Iparraldeko tokian tokiko) euskal herritarrei interesatuko zaizkie gehienbat. Bigarrenak, edozein
|
euskal
herritarri interesatu ahal zaizkio, Hego zein Iparraldekoei.
|
|
|
Esan gabe doa, ezen, nortasun kolektiboak bezalaxe, erreferentzia eremuak kontrajarriak izan daitezkeenmodu berean, elkarren integratzaileak ere izan daitezkeela, egitura hierarkiko bateanintegratuak alegia. Bizkaitarra eta
|
euskal
herritarra bata bestearen barruan daudennortasunak dira, Bizkaia Euskal Herrian integratuta dagoen bezalaxe. Hemen nortasunbiak eta erreferentzia eremu biak ez dira kontrajarriak.
|
|
|
8 Programa batek Euskal Herriarekin zerikusia duela esateko, honako irizpideari jarraitu diogu: Euskal Herrian ekoitzia bada (osorik edo zatiren bat), edo ekoizlea
|
euskal
herritarra bada, edo programakEuskal Herriko errealitateren bat aipagai badu, edo kanpoko ekoizpena denean Euskal Herrirako moldatuaizan bada (adibidez aurkezlea jarrita, bideoklipen aurkezpenetan edota kirol batzuen emanaldietanbezala), orduan Euskal Herriarekin zerikusia duela ebatzi dugu. Ez ditugu hemen kontuan hartueuskaratutako kanpoko ekoizpenak, jakina, nahiz eta euskaratzea bera moldaketa bat izan.
|
|
|
ia orok onartua da euskal identitate kulturala existitu egiten dela etaidentitate hori euskararen herriaren gainean osatua dela, alegia Euskal AutonomiaErkidegoaren, Nafarroako Foru Komunitatearen eta Pirinio Atlantikoen Departamentuaren gainean; baina horra hor kontraesana, ez dago kontsentsurik lurralde soziokultural horrek izan behar duen edukiontzi administratiboari buruz erabakitzeko. Esannahi baita,
|
euskal
herritar eta lider politiko gehienek fakto linguistiko kulturalaklurralde zabal bat (mugez gaindi) besarkatzen duela onartzen duten arren, herritar etalider horien artean ez dago kontsentsurik, lurralde linguistiko kulturalak izan beharduen ezarpen administratiboari buruz.
|
|
|
Eskubide zibil eta politikoen aldarrikapeneanoinarriturik, eta nazioarteko dokumentu esanguratsuak lekuko harturik (NBErenaipatutako 15 artikulua kasu). Euskal Herritartasunaren Nazio Agiria? sortzeko, ekimen honek sinadura bilketa erraldoia bultzatu du aurtengo uda partean, nortasun agiri horren kudeaketa eta jaulkipena Euskal Herri osoaren mailako erakundenazionala den Udalbiltzari dagokiola esanez, eta?
|
euskal
herritar gisa agertu nahidugunon errolda osatzea, ere aldarrikatuz.
|
|
|
Antzeko konplexutasuna agertzen da euskarazko herritartasunaren inguruan.Azterketa luze eta sakonagoa lukeen arren, honen inguruko azaleko zenbait arlo besterik ez ditut ukituko hemen. Azken boladan inoiz baino gehiago erabiltzen den kontzeptua dirudi, batetik
|
euskal
herritarra Euskal Herriko biztanleriaizendatzeko zabaldu den esamoldea delako (orain artean gehientsuenetan euskalduna erabili izan da; zenbaitetan, baskoa), eta bestetik politikagintzan agerpen nabarmena egin duelako. Gogora dezagun talde politiko jakin batek izenean bere eginduela ere:
|
|
|
Gogora dezagun talde politiko jakin batek izenean bere eginduela ere:
|
Euskal
Herritarrok. Ondorengo atalean aipatuko diren agirietan ere erabili izan da, hiritartasuna eta nazionalitatearen pareko batzuetan, ikus Bai EuskalHerriari ekimenak kaleratutako sinadura bilketarako dokumentua, adibidez?
|
|
|
MUGALDEKO
|
EUSKAL
HERRITARRAK
|
|
|
Ez dugu hemen jardungo euskal nortasuna zertan datzan definitzen. Esku artean dugun gaia norbanakoaren atxikimenduen ingurukoa izaki, norberak bere burua
|
euskal
herritartzat jotzea izango dajorratutakoaren hari nagusia.
|
|
|
Adibidez, gerra zibilean erailzituzten hainbeste nafarren heriotzaren ondorioz, gaur egun indar korrelazioa aldatu egin da Nafarroan; Bizkaiko Ezkerraldean, emigrazioaren ondorioz, indar korrelazio berria sortu da; Ipar Euskal Herrian Paristik bizitzera etorri diren pertsoneneragina ere hor dago... Baina
|
euskal
herritar sentitzen garenon eskubide politikoakaitortzeko eskubidea ukaezina da. Inori ez zaio euskaraz aritzeko eskubidea ukatzen, nahiz eta Erriberakoa izan eta gaur egun eskubide hori han legez ukatuta egon.Edonori ea pertsona horrek eskubide linguistiko batzuk dituen eta, beraz, euskarazaritzeko eskubidea daukan galdetzen badiogu, inork ez luke hori ukatuko.
|
|
|
Esan beharra dago, guk, gaur egungo marko juridiko politikotik abiatuta planteatzen dugula hori guztia. Gustatu edo gustatu ez, hori besterik ez dugu; eta planteamendu horrekin
|
euskal
herritar guztien eskubideabermatuko litzateke. Izan ere, gutxienez badaukagu gune bat non prozesua bermatuko litzatekeen, eta gero gune hori Euskal Herria osora enfokatua izango litzateke, nahi duten guztiek parte har dezaten.
|
|
|
Adibidez, gaur egun Nafar Parlamentuko lehendakariaden Castejon jaunak, PSNko kidea izanik ere, onartzen du Euskal Herria badela kulturalki, sozialki eta historikoki; eskubide politiko batzuk ere badituela onartzeabakarrik falta zaio. Pertsona horri, eta Baztanen bere burua
|
euskal
herritar gisa hartuarren UPNri botoa ematen dion hainbati, une batean ea lapurtarrekin, gipuzkoarrekin, zuberotarrekin, arabarrekin eta bizkaitarrekin batera bere etorkizuna eraiki nahiduten planteatuko balitzaie, gaur egungo indar korrelazioa ez litzateke ordukoarenparekoa izango.
|
|
|
Aurrez aurre ditugun estatuekin, nahiko gauza zailada hori. Dena den, gure ustez, horrelako prozesu batek ez dauka atzerapausorik.Garai batean
|
euskal
herritar askok esan zuten Euskal Herrian zeuden eskola nazionalak ez zituztela begi onez ikusten, eta beren ikastola propioak antolatu zituzten.Urteak pasatu dira, eta marko arrotz batetik datozen erakundeek subentzionatu egiten dituzte ikastolak gaur egun. Bide praktikoen bitartez ematen diren pausoak, berehorretan gelditzen dira. Bai Madril eta bai Paris guk hartutako erabakiak errespetatzera behartu behar genituzke.
|
|
|
Egoera horretan, zer ekar dezake
|
euskal
herritarron autodeterminatzeak?
|
|
|
adostasunari; noiz kontuak ez dira hainargiak, dirudienez. Mutur batean EH dugu, jadanik burujabetza aldarrikatu etapraktikan jartzeko
|
euskal
herritarrak hauteskundeetara deitzea proposatzen duena.Beste muturrean, berriz, EAJ daukagu. Alderdi horrek proposatutakoaren arabera, prozesua mailakatua izango litzateke, eta, bukaeraraino eramateko aukerarik izatekotan, halabeharrez epe oso luzean egin beharrekoa, hasten denetik bukatzen denarte erakundeen arteko negoziazioetan oinarritzen baita erabat, statu quoa zalantzanjarri gabe.
|
|
|
Hori bai, hiru alderdi politiko horien txostenetan puntu gehiago aztertzen dira, baina, segur aski,
|
euskal
herritarrek nik baino askoz ere hobeto ezagutuko dituzte, eta ez du merezi nik horiei buruz ezer esatea. Dena den, badago azaldu nahiko nukeen puntu bat:
|
|
|
Begien bistakoa da ezen, beren proiektu handia aurrera ateratzeko,
|
euskal
herritarrek erakunde politiko, sindikal eta zibil nazionalisten lankidetza behar beharrezkoa dutela. Ikuspegi horrekin egiazko akordio bat lortu behar dute; halako akordioanon, norberak bere printzipio eta nortasun politikoak bazterrean utzi gabe, erakunde politikoek eta euskal herritarrek beren gain hartuko duten dagokien erantzukizunhistorikoa, eta, proiektu nazionala finkatzeko asmoak bultzatuta, beren buruaribeste aukera bat eskainiko dioten.
|
|
|
Begien bistakoa da ezen, beren proiektu handia aurrera ateratzeko, euskal herritarrek erakunde politiko, sindikal eta zibil nazionalisten lankidetza behar beharrezkoa dutela. Ikuspegi horrekin egiazko akordio bat lortu behar dute; halako akordioanon, norberak bere printzipio eta nortasun politikoak bazterrean utzi gabe, erakunde politikoek eta
|
euskal
herritarrek beren gain hartuko duten dagokien erantzukizunhistorikoa, eta, proiektu nazionala finkatzeko asmoak bultzatuta, beren buruaribeste aukera bat eskainiko dioten.
|
|
|
esaera zaharra gogora ekarriz, hauxe esangonuke auzi honi buruz:
|
euskal
herritarrak badirela, inork ez du zalantzan jartzen.Horietako asko, nahiz eta ez denak, nazionalistak direla, hori ere ezin da zalantzanjarri. Hartaz, ondokoa geratzen zaigu galdetzeko:
|
|
|
Hartaz, ondokoa geratzen zaigu galdetzeko: nazio burujabe, demokratiko etaindependenteen modura Euskal Herriak egun batean bere eskubideak bete ditzan, nazionalistak direla aitortzen duten
|
euskal
herritar horietatik zenbat daude prestzertxobait arriskatzeko. Herri honen etorkizuna, nire irudiko, ez du alderdien artekodesberdintasunen auziak erabakiko, galdera horri emanen zaion erantzunak baizik.
|
|
|
Baina, izan, badira. Adibidez, EuskalHerriko alderdi abertzale guztiak (Abertzaleen Batasuna,
|
Euskal
Herritarrok, EuskoAlkartasuna eta Euzko Alderdi Jeltzalea) bat datoz Euskal Herria nazioa dela esateaneta, beraz, beste edozein nazio gisa, bere erabakitze ahalmena gauzatzeko eskubideukaezina duela aldarrikatzean. Eskubide demokratiko hori euskal herritar guztieidagokiela diote denek, Estatu espainiarrak eta frantziarrak ezarritako lurralde zatiketa eta jazarpenaren ondorioz, gaur egun gure gizartean dagoen nazio kontzientziazdauden mailen ezberdintasunaz jakitun badira ere.
|
|
|
Adibidez, EuskalHerriko alderdi abertzale guztiak (Abertzaleen Batasuna, Euskal Herritarrok, EuskoAlkartasuna eta Euzko Alderdi Jeltzalea) bat datoz Euskal Herria nazioa dela esateaneta, beraz, beste edozein nazio gisa, bere erabakitze ahalmena gauzatzeko eskubideukaezina duela aldarrikatzean. Eskubide demokratiko hori
|
euskal
herritar guztieidagokiela diote denek, Estatu espainiarrak eta frantziarrak ezarritako lurralde zatiketa eta jazarpenaren ondorioz, gaur egun gure gizartean dagoen nazio kontzientziazdauden mailen ezberdintasunaz jakitun badira ere. Halaber, nazio eskubideen aldarrikapen hutsa egitetik haiek gauzatzera jauzi egiteko garai aproposean gaudela irizten diote.
|
|
|
Bertan hizlari hauek parte hartu zuten:
|
Euskal
Herritarrok ordezkatuz, Joseba Permach (ekonomialaria eta HBren Mahai Nazionaleko koordinatzailea); Eusko Alkartasunaren izenean, Martin Aranburu (Gazte Abertzaleak taldeko lehendakaria eta EAren exekutibako partaidea); eta Euzko AlderdiJeltzalearen ordezkari gisa, Markel Olano (EAJ PNVren EBBko partaidea). Moderatzaile lanean, Fito Rodriguez aritu zen, EZBAIKAko lehendakaria.
|
|
|
Zer nolako urratsak eman lirateke
|
euskal
herritarren autodeterminatzeko eskubidea bermatzeko?
|
|
|
Joseba Permach(
|
Euskal
Herritarrok): Gaur egun, benetako aukera historikoa dugu erronka horri heltzeko.
|
|
|
Batzar horren helburuak hauexek izan lirateke: prozesu hori bururainoeramatea eta Euskal Herriarentzat zein
|
euskal
herritar sentitzen diren guztientzatmarko berri bat diseinatzea, kontuan hartuz bai Udalbiltza, bai HerrialdeenGanbera, baita egon daitezkeen eta gaur egun dauden beste erakundeak, hauek erezeregin bat bete dutelako?, eta baita eragile politiko, sozial eta sindikalakere, denen artean eta ahalik eta parte hartze zabalenarekin marko berri hori eraikitzeko.
|
|
|
I, 335336). Zinez etxekoak bertakoak zirenak, denak ziren
|
euskal
herritarrak, eta arabar batizan ezik, hizkuntzaz guztiak euskaldunak.
|
|
|
Beraz, Barojak hiritar multzo bi proposatzen zuen Euskal Herrirako: batetik
|
euskal
herritar eskolatu eta erdaldunena, eta euskaldun ezjakinena bestetik. Honetan, Unamunok, berdintzaleago izanik —Sabino Aranak berak bezala3— euskal herritar guztiek kultur maila goren berbera lortzeko eskubidearen alde egiten zuen, eta horregatik euskararen aurka jartzen zen, berau paria ezjakin batzuen mintzaira izan zitekeelakoan.
|
|
|
batetik euskal herritar eskolatu eta erdaldunena, eta euskaldun ezjakinena bestetik. Honetan, Unamunok, berdintzaleago izanik —Sabino Aranak berak bezala3—
|
euskal
herritar guztiek kultur maila goren berbera lortzeko eskubidearen alde egiten zuen, eta horregatik euskararen aurka jartzen zen, berau paria ezjakin batzuen mintzaira izan zitekeelakoan. Eta, azken buruan, hori hizkuntzaganako maitasun eta duintasun zentzuagatik egiten zuela uste dut, hots, euskara hilik ikusi nahiago zuelako, guztien irrigarri izan baino.
|
|
|
Ehorzketa, hala ere, ez zen guztizkoa gertatu. Notarioen jardunek eta
|
euskal
herritarren jaidurek luzaroan ahalbideratu zuten, Code Civil horren azpian, baserriak oso osorik zaintzea, ezkontza kontratuak eta oinordeko bakarraren izentazioa tartean zirela.
|
|
2001
|
|
|
PSOEren Gobernuak plan nuklearrak urte luzez geldirik eduki ondoren (luzamendu nuklear ospetsua) Lemoizko bi erreaktoreek (I eta II) luzamendu horren eragina jasan zuten. Luzamendu nuklear horren aurretik eta ondoren,
|
euskal
herritarren multzo garrantzitsuek borroka luze, tinko, iraunkor eta larria burutu zuten euskal itsasertz ez nuklearraren eta Lemoizko zentral nuklearra desagertaraztearen alde. ETA ere sartu zen borroka horretan, hainbat ekintza armaturen bidez. Horrek guztiak pertsona batzuren heriotza eragin zuen, nola Iberdueroko langileen artean, hala euskal erakunde armatuko militanteen artean.
|
|
|
\ 1981ean Kupoaren Legea onetsi zen, eta horren bidez EAEk (Euskal Autonomia Erkidegoa) Espainiako Estatuak eskaintzen dituen zerbitzuak ordaintzen dizkio Estatuari, eta hori bost urtez behin negoziatzen da espainiarren eta
|
euskal
herritarren arteko bietariko batzorde batean.
|
|
|
beste askoren artean Euskal Herriko Mendi Federazioko Urrezko Intsignia, 2000 urteko
|
Euskal
Herritar Unibertsala (Eusko Jaurlaritzak emana).
|
|
|
Eta horrek estali egiten ditu beste arazo guztiak. Zuk egiten dituzun kritika batzuekin ados egon naiteke, adibidez, gutun sozialaren gaia ondo eraman eta gero, parlamentura eraman da eta parlamentuan
|
Euskal
Herritarrok ez da egon. Horrek argi adierazten du arazo sozialei ez dietela garrantzirik ematen.
|
|
|
TORTURAREN Aurkako Taldeak (TAT) 2000.eko torturaren txostena aurkeztu berri du eta praktika hau Euskal Herritik desagertarazteko zortzi neurri hartzea proposatu du: bat, lege antiterrorista ezabatzea; bi,
|
euskal
herritarrak epaitegi naturalean epaituak izan daitezela; hiru, atxiloketa luzatzeko aukera ezabatzea; lau, konfiantzazko mediku batek atxilotua miatu dezala; bost, torturatzaileak benetan ikertuak eta zigortuak izan daitezela; sei, torturapean lortutako adierazpenak biogabetzea; zazpi, polizi egoitzetan atxilotua bideoz kontrolatua izan dadila; zortzi, epaile bat, epaitegiko idazkari bat eta medi... TATek aurkeztutako liburuan 2000 urtean tortura eta tratu txarrak jaso dituzten 77 atxilotuen testigantza jasotzen da.
|
|
|
Hori gertatuz gero, gai estrategikoetan sar gintezke. Ezker Batuan uste dugu jarrera bazter tzaileen aurrean, abertzaleen eta abertzale ez direnen arteko gu txieneko bilatu behar dugula, eta horretarako formularik aproposena eta
|
euskal
herritar gehienen adostasuna bildu eta nahikundea aseko duena Euskal Herriaren autodeterminazio eskubidean oinarritutako atxikimendu libreko federalismoa dela, EAE batetik eta Nafarroa bestetik erabaki subjetuak liratekela
|
|
|
Nola egiten dute bada lan elementu hoiek? Zertan oinarri tzen dira Entzutegi Nazionaleko epaileak
|
euskal
herritarrak espe txeratzeko garaian, torturapean lortutako deklarazioetan ez bada?
|
|
|
EAJk Ertzaintza du kontrolpean. Iaz Ertzaintzak torturatutako 31
|
euskal
herritarren testigantzak jaso ditugu. Kasu horietan Entzutegi Nazional espainiarraren eta Espainiako Estatuko legedi antiterrorista erabili izan zituen.
|
|
|
EHren boto bilketari bederen ez dio mesederik egiten atentatu honek. Zenbait
|
euskal
herritarrentzat, ostera, botoa PP eta PSOErantz bideratzeko bultzada berri bat izan daiteke. Dirudienez, Euskal Herrian epe motzera PP eta PSOE elkarrekin aritzea da ETAren helburu garrantzitsuenetakoa.
|
|
|
Bailarak oraindik zenbait hutsune ageri ditu ekonomikoki, hala nola erosketak egitera inguruko herrietara joan behar izaten dela, baina orokorrean Lea ibarrak iraultza handia ezagutu duela esan genezake, hau da, bere etorkizuna inoiz baino argiago ikustea, baina aldi berean bere izaera eta nortasuna gordetzea ahalbidetu izan dion bilakaera sakona alegia. Orain leatarrek
|
euskal
herritar eta kanpotar guztiak beren berpizkundearen lekuko izatera gonbidatu nahi dituzte, bide batez turismoaz baliatuz bertako bazter lasai eta ederretaz goza dezaten
|
|
|
Gauza bat baita euskal herri edo komunitate horri dagozkion berezko eskubideak, eta beste bat zein elkarbizitza eredu emanen lioketen Euskal Herriko biztanleek euren buruari eskubide guztiak bermatuta egon daitezen. Logikoki, behar beharrezkoa da prozesu horretan kanpo injerentziek ez baldintzatzea
|
euskal
herritarren erabakiak, horrela eskubide guztiak eraginkorrak zein gauzagarriak izan daitezen.
|
|
|
EAEren espresio politikoetatik abiapuntu berri bat garatzeko gai baldin bagara, Euskal Herri osoari kalte ala mesede egingo al dio horrek? EAEtik abiatuak ere,
|
euskal
herritar denak errespetatzen baldin baditugu, EAEtik mesede egingo diogu proiektu nagusiari. Euskal Herriari dagokion erabakitze gaitasuna EAEn bermatu bagenu izugarrizko pausoa litzateke.
|
|
|
Batasunak «eskubide guztiak
|
euskal
herritar guztientzat Euskal Herri osoan» esaten du. Kontzeptu bezala eztabaidatu daiteke eta onartu ere bai.
|
|
|
Nafarroako Bianaldean, Muez eta Soroslada herritxoen artean jasotzen den mendixkaren gainean, leku nahiko ezkutatu eta ezezagunean, basilika ederra eta monumentu natural are ederrago batzuk altxatzen dira. Horrela, bi herriak dominatzen dituen mendian" galdurik",
|
euskal
herritar askorentzat erabat ezezagun, bisitatzea biziki gomendatzen dugun San Gregorio izeneko osotasun arkitektoniko natural hau kokatzen da.
|
|
|
Guztiarekin ere, garai oso nahasia izan zela esan behar dugu eta horrela, urteetan lan gatazkatik frankismoaren aurkako borrokara pasa zirela
|
euskal
herritarrak. Erregimenaren azken garaietan langile mugimendua areagotu egin zen.
|
|
|
...izan ditugu, vs 14.467 2013 urtean, eta bere kabuz etorri direnak aldiz 7.132 vs 6.865 2013 urtean. 2 Zenbaki absolutuetan tipologi guztiak igo dira, baina proportzioan Antolaturiko bidaiak argi eta garbi. 3 Jatorriari dagokionez, %53, erdia baino gehiago Espainiatik, %29 Atzerriko Herrialdetatik, %11 Euskal Herritik eta %7 Kataluniatik. 4 Espainolak eta atzerritarrak igo egin dira 2013rekiko, eta
|
Euskal
Herritar eta Katalanak mantendu edo jaitsi.Inoiz baino gehiago eskualdean egiteko ekintza eta planei buruz eskatu izan duteinformazioa, Loiolako Santutegiari buruzko informazioaz gain.1 Iraurgi Berritzeneko Turismo Sailetik artikulatu eta garatu diren produktu turistikoak: Bost geltoki Historian, Urola Gustagarri, Ezkutuko Altxorrak, udako bisita gidatuak… 2 Gainontzeko eskualdeko baliabide... Natur baliabideak (Izarraitz, Urolako Bide Berdea), Museoak, Ignaziotar Lurraldea, non jan, alojamenduak e.a.Turismo eta aisialdiko jarduerari lotuta eskualdeko ekonomia sustatu eta dinamizatzekotresna estrategikoa bilakatu da, aurtengo jardunean inoiz baino etekin handiago aterazaiona. Datorren urterako erronka nagusiak1 Turismo Bulegoaren funtzionamenduaren egonkortasuna eta jarraitasuna bermatu. 2 Turismo Bulegoari ikusgarritasuna eta irisgarritasuna eman Loiolako Santutegira datozen bisitarien ehuneko handiagorengana iritxi ahal izateko. 3 Sektoreko enpresen artean Turismo Bulegoa erabiltzeko ohitura ezarri.
|
|
|
Nire proposamenaren nondik norakoei buruz galdetu zidan gero. Gogoan dut euskaraz ez dakiten
|
euskal
herritarren hizkuntza harresia aipatu niola, besteak beste. Halaber, esan nion osasungarri litzatekeela, erdal hiztunen herritartasunarentzat bezala euskal hiztunon bertakotasunarentzat ere (euskara inoren aurka erabili baino, euskara geure buruen alde baliatu nahi dugun euskal hiztunontzat, alegia), euskal komunitate osoak gure arazo, kezken eta nahien berri izatea.
|
|
|
Inoiz idatzi nuen bezala, interesgarria litzateke ezagutzea euskaraz ez dakiten
|
euskal
herritarrek euskal munduaz duten irudia eta euskal munduarekin duten harreman sentimentala: guk proiektatzen duguna eta proiek  tatzen dugun horretatik jasotzen dutena.
|
|
|
Hedabideek gizartearen arau eta balioak islatzen dituzte, baina ideologia nagusiaren araberako arau eta balioak, gizarte hegemonia 3 egituratzen dutenenak hain zuzen ere; eta, gainera, zehazten laguntzen duten aldi berean islatzen dituzte. Elkarren arteko eragin hori, adibidez, hartu behar da kontuan hedabideek Lizarra Garaziren aurrean bideratu duten portaera eta izan duten eragina ulertzerakoan, edo, gehiago zehaztearren, ongi gogoan hartu da, gai honetan, mezu berberek
|
euskal
herritarrengan eta espainiarrengan duten eragin desberdina.
|
|
|
Bi osagai ditu gobernu zentralak eta PP eta PSOE alderdiek eszenatoki berriaren aurrean erakutsi zuten jarrerak. Lizarra Garazi Akordioa proiektu nazionalistak
|
euskal
herritar ez nazionalisten eta gainerako espainiar guztien aurka bideraturiko inposizio estrategia esklusibistatzat hartzea izan da lehena eta funtsezkoena; hau da, ukatu zaio eduki demokratikoa eta" nazionalismoa versus demokrazia" ardatzean kokatu dute egoera berria. Bakearen aldeko distentsioa ekar lezaketen bideak oztopatzea izan da bigarrena, lehenaren mendean neurri handi batean; ETArekiko negoziazioan jarri nahi diren mugetatik hara (presoak eta kito), biziki espero dute Lizarrako Akordioa, emaitzarik gabe, bakearen eremuan behinik behin, bere diskurtsoetan edo bere ekimenetan nahastea eta traba  tzea.
|
|
|
|
Euskal
Herritarrok, Herri Batasunaren ordea hartu zuen hauteskunde plataformaren agerpena eta hauteskundeetan erdietsi zuen emaitza aparta izan zen ondoan gertatu diren aldaketen lehen erakusgarria. Hala eta guztiz ere, Herri Batasunaren orientabide berrien kontrakarrean berpiztu zen kale borrokak zailtasunak ekarri zizkion Lizarrako proiektuari eta aitzakiatzat erabili zuen Barne Ministerioak bere estrategiari eusteko.
|
|
|
Hori dela eta, politikari abertzaleen jokabidea, oro har, bitarikoa izan da: a) ezkerraren aldetik haiek bertokotzeko errazpide guztiak eskaintzea —" Euskal Herrian lan egiten duen guztia
|
euskal
herritarra da" —, Europa zabalean atzerrikoei bertoko naziotasuna eskuratzeko beste inon onartuko ez litzatekeenes kuzabaltasunarekin (adibidez, Espainia Frantzietan aspaldidanik lanean ari direnei, hizkuntza ofiziala ongi jakinarren ere, ez zaie" espainiar frantsestasuna" besterik gabe ematen, azken urteotan atzerritartasun legeek behin etabe rriro erakusten digutenez), edota... Kasu batean zein bestean, ez zaie inoiz barkamen argirik eskatu iragan denboretan haiekin izandako jokabide desegokiagatik, ez eta behialako arrazismo horren kritikarik egin ere, guk geure bularra jotzeko darabilgun harria etsaiak gure kontra duela jaurtikiahantziz.
|
|
|
Bazen garaia, pentsatuko du Hego Euskal Herriko irakurleren batek baino gehiagok. Euskal Autonomia Erkidegoan behintzat hain ohikoa bihurtu egin den errealitate bat, iraultza gisako bat bezala da,
|
euskal
herritar ugariren ustean eta ikusmenean euskal izaeraren gotorleku gisa hartuta den Zuberoan. Ustetik izaterat alde handia dago eta euskararen alde hainbat urtez borrokatu izan beharrak —eta borrokatzen jarraitu beharrak— erakusten du mentalitateen bilakaera oso luzea dela.
|
|
|
Jarrera tinkoa eta aldi berean malgua nola uztartu. Erasoaldi honetan irmo nola erantzun eta ber denboran, mesfidati, aldenduta edo aurka dugun
|
euskal
herritarra erakarri. Euskalgintzaren alde positiboak nola gizarteratu, hau da, zabaltzen ari den irudi negatibo sasikoari nola kontrajarrieuskalgintzaren egiazko irudia (anitza eta aberatsa), mediatikoki gauden bezain ahul egonda.
|
|
|
Eta horri erantsita, bi erronka: euskara politikaren zurrunbilotik at mantendu, eta euskara
|
euskal
herritar oro ren eta bakoitzaren ondare denaren kontzientzia zabaldu.
|
|
|
Zein da, baina, gehien mugitu dena kontsentsuzko jarrera haietatik, gaurko anabasa sortzeraino? Nire ustez, gu geu, euskaltzaleok alegia, aldendu gara gehien, edo, zehatzago esanda, hizkuntz politika bestelako helburuz erabili duen euskaltzale andana izan da
|
euskal
herritar gehienon arteko adostasuna trabatzat edo gisa bizi duena.
|
|
|
Alde batetik, ezin dezakegu ahantz Euskal Herriarenbu rujabetzaren alde dagoen hainbeste
|
euskal
herritar erdaldun, eta orobat Euskal Herriko eskualde batzuk duela ehundaka urte direla erdaldun. Zuhurtzia halandaze.
|
|
|
euskaldunok, herri txiki bat garen neurrian, munduko beste herri txiki guztiek bezala, bigarren eta hiruga rren hizkuntza handiren bat edo batzuk ikasi behar ditugu, baina argi edukita elebitasun hori, batezere, Euskal Herritik kanporakoa dela eta arrotzak gurean daudenerako. Haatik, ezin dezakegu ahantz hainbat
|
euskal
herritar oraindik ere erdaldunak direna, eta justiziaz beraz, ezin ditzakegula ezelan ere zapal eta bazter. Era berean, gorago esan dudan legez, ezin utz dezakegu alde batera gure arazoa ez bailitzan, Euskal Herriko hainbat eskualdetako hizkuntza nagusi eta lehena erdara dela. b) Euskararen zabalkundea oso prozesu geldoa izanen dela, eta berrogei urte dugula, behintzat, Euskal Herri osoa berreuskaldundu baino lehen. c) Euskal Herria ren egitura soziala eta historikoa ikusita, elkarrekin batera joan eta borrokatu arren, bakoitzakbe re erritmoari eutsi behar diola, eta beraz hiru ekintzae remu nagusi desberdindu behar ditugula, gero bakoitzaren barruan egin daitezkeen diferentziez gain:
|
|
2002
|
|
|
Hamar urte inguruko neska mutikoak izan ditu gogoan Iñaki Egañak «Euskal Herriaren historia» hau osatzeko orduan. Haitzuloetan bizi ziren gure arbasoetatik hasi eta 1998an espazioratu zen lehen
|
euskal
herritarrarekin amaitu arte, gure herriaren historian jazo diren gertakari nabarmenenak jaso ditu egileak hamar ataletan banatuta dagoen liburu txiki honetan. Erromatarren Inperioak Euskal Herrian izandako eragina aztertzen du horietako batean; besteetan, berriz, Barbaroak, frankoak eta arabiarrak; Baskoniako dukerria eta Iruñeko erresuma; Euskal Herria Erdi Aroan; Nafarroaren konkista; Auzokoekin harremanak; Gillotina eta deportazioak; Foruen defentsa eta Modernitatea.
|
|
|
Gure ustez, ezker abertzalea anitza da, aniztasun hori bere bilakabide historikoaren ondorioa da. Hori
|
Euskal
Herritarrok (EH) antolakundean agertu zen. AB ez zegoen, baina, bai Zutik, Batzarre eta Aralar.
|
|
|
Eta erritmo horren mugimenduak dantza urratsak izan dira. «Sueltoan» ala «agarrauan», plazako dantzek alaitasuna piztu izan dute
|
euskal
herritarren artean.
|
|
|
" Urtean zehar ekitaldi ugari antolatzen ditugu, baina jendea ikusle moduan gozatu arazteaz gain, eredu bultzatu behar genituela uste genuen; hala herri dantzei bultzada bat eman eta haien inguruko festa handi bat antolatzea pentsatu genuen", diote Juantxo Maya eta Xabier Bengoetxea antolakuntza batzordeko kideek. " Izan ere jarraitzen dute herri dantzak
|
euskal
herritar ororen hondasuna dira, eta oraindik ere horiekin gozatzeko aukera badagoela uste dugu, horrelako jaialdiekin bultzadatxo bat eman diezaiekegula".
|
|
|
Orduan, faxistei aurre egiteko ezkerreko herri batasunaren alde aritu ginen Espainiako Estatuaren ezkerreko alderdiekin batera. Frankismoren ondoren, ilegalitatetik aterata, Herri Batasuna (HB) gauzatzeko lanetan aritu ginen, baita
|
Euskal
Herritarrok en (EH) alde ere, eta uneon, herri batasuna gauzatzeko lanean dihardugu.
|
|
|
Bestetik, ikusi behar larunbaterako herritar talde zabal batek Bilborako egin duen deialdia zertan geratzen den. Garzonek eta Herrizaingo Sailak har dezaketen erabakiei begira izango da
|
euskal
herritar asko. Bilbon, finean, leloak lelo, manifestazio eta protesta eskubidea aldarrikatuko baita.
|
|
|
SINESGARRITASUNA suspertu ezean jai dugu. Egunotan ospetsu egin duten proposamen hori baino zabalago,
|
euskal
herritar guztiak, eta sakonago, guztion eskubide guztiak, baina sinesgarri ere, horren aldeko apustua egiten dutenek bidea gauzagarria ikusteko, den proposamena behar dugu gorpuztu, beste haren goi langa eta erreferente egokiagoa. Bidegurutze aldi honetan subiranozaleok dugun erronka nagusia zera da, zelan gauzatu eta saretu zazpi herrialdeetako abertzale jatorren lan asko eta askotarikoa uztartuko duen mugimendu politiko eraginkorra.
|
|
|
PROZESUAREN edukiak mamitze aldera, eta lurraldetasuna dugu ezinbesteko funtsa, ekarpen landuagoak ikusi ditut iritzi artikulutan hainbat proposamenetan baino. Lurraldetasunaz bada zer aletu
|
euskal
herritar guztion eskubideak bermatze aldera. Baina konplexua dena ezin sinpletu.
|
|
|
|
Euskal
herritarrak sentitu eta globalizazio madarikatuaren garaian gure herri nortasuna oraingo mugartea gaindituz gauzatu gura dugunok haria utzi eta brodatzeari eutsi behar diogu, orain arteko zenbait molde bazter utzi eta berri batzuk hartuta. Haize berria, eta freskoa, azken batez.
|
|
|
Lapurreta basati bat nozitua genuen. Orain jendea ez da gogoratzen, baina orduan
|
euskal
herritar batek ordaintzen zituen 10 pezetetatik 3 baino ez ziren itzultzen honantza. Bitartean, oinarrizko industria guztia hondoratzen ari zen, azpiegituretan zeuden defizitak ikaragarriak ziren, kultura basamortua zen, euskara irakaskuntza eta komunikabideetatik kanpo...
|
|
|
|
EUSKAL
herritarrek nazio bateko kide diren neurrian dagozkien eskubideak jorratzen ditu Udalbiltzak aurkeztu berri duen Eskubideen Agiriak. Hilaren 23an Tolosan egindako Batzar Nagusian onartu zen agiria.
|
|
|
Euskal autogobernuari dagokionez, kontzertu eta konbenio erregimena autonomiaren bizkarrezurra eta mamia da. Erregimen horren eskumenen aldaketak
|
euskal
herritarrek beren ekonomia kudeatzeko duten ahalmenean eragin dezake. Akordio fiskalak gobernu espainiarraren eta Iruñeko zein Gasteizko gobernuen arteanizaten badira ere, etorkizuna guztiz lotuta dago EBko harmonizazio fiskalaren bilakaerarekin.
|
|
|
Gureerabideak helburua izan behar du jomuga: euskaldun eta
|
euskal
herritarrik ahaliketa gehienei ezagutzarik aurreratuenak sortu, zabaldu eta ikas irakasten dirensareetan parte hartzeko aukerarik ahalik eta onena eta zabalena eskaintzea da. Sarehorretatik hartu eta sare horretara emateko euskalguneak izan lukete, nireustez, euskal unibertsitategintzaren egitura berria.
|
|
|
|
Euskal
herritarroi ezagutzarik aurreratuena sortzen zabaltzen eta ikas irakasten den sareetan eskuartzeko aukera eskain liezaigukeen antolamendua, ene ustez, ezin izan daiteke hemeretzi/ hogeigarren mendeko ohiko unibertsitate nazionala, beste bat baizik. Hemendik hogei urtetara euskal sare unibertsitarioa izangolitzatekeen hori irudikatzen hasita, honako hauek azpimarratuko nituzke:
|
|
|
Europa osatzen duten estatuen arteko mugak geroagoeta lausoagoak dira, eta muga horiek zeharkatzen dituzten herritarrak geroago etagehiago. Euskal Herriko enpresen merkatua Euskal Herri txikia baino askoz zabalagoa da, eta
|
euskal
herritarrok Europan zehar ez ezik, mundu osoan zehar beharkodugu mugitu. Dagoeneko nabaria da; hasiera baino ez, ordea:
|