|
2000
|
|
|
«Bat» aldizkaria argitaratzen jarraitu eta soziolinguistikazko berripaper elektronikoa sortzea, 2001eko erabileraren neurketari ekitea eta urtebeteko epean institutuari buruzko gogoeta burutu eta kongresu edo batzar bat eratzea oinarriak erabakitzeko. Gainera,
|
Euskal
Herrian bertan nahiz hemendik at soziolinguistika arloan dagoenaren berri jasoko du datu base bat osatze aldera, kale neurketei ere jarraipena emango zaie eta aldian aldiko ikerketak bultzatuko ditu, besteak beste.
|
|
|
Beste alde batetik, Euskal Herrian jatorria eta abiapuntua duten taldeak daude, bertan sendotasuna lortu eta gero, proiekzio estatala edota nazioartekoa ere lortzensaiatu direnak eta aurreko kategorian aipatutako taldeekin, estatu mailan behintzat, lehiatzeko moduan direnak. Hauxe da El Correo taldearen kasua, zeinaren beste ezaugarria, hain zuzen ere,
|
Euskal
Herrian bertan jarraitu duen hedapen multimediatikoaindartsua izatea den. Euskal Herria, hortaz, edo horren zati bat behintzat, EuskadikoAutonomia Erkidegoa hain zuzen, funtsezko markoa izan da taldearen kontsolidazioeta garapen enpresarialaren ikuspegitik.
|
|
|
|
Euskal
Herrian bertan ere gauza bera jazo zela ematen du eta hirietako defentsamilitarraren beharra eta obsesioa nahiko berandu sortu zirela dirudi, Berbinzanako etaKalaurriko antzinateko kokamenduak kontuan hartuz. Indoeuroparrak, ordea, ezbakarrik patriarkalak, baita militaristak eta konkistatzaileak izan dira.
|
|
|
Kemena eta indarra sumatzen zen nonahi. Hori banekien Venezuelan nengoen bitartean ere, baina gauza bat zen han egonik jakitea, eta bestea, arras ezberdina,
|
Euskal
Herrian bertan bizi izanik dastatzea. Franco hilik, hauteskunde eta gisakoen leihoa irekitzen ari zen.
|
|
2001
|
|
|
Hauen hautabideak murritzak zirenez, irudimen aberatsa eduki behar... Hona hemen, bada, munduan zehar eta
|
Euskal
Herrian bertan gertatzen ari ziren gatazka larrien collage salatzailea azalean zekarren Z. ARGIAk egin zuena. Ale hartan ez zuen deus ere esan azalean agertutakoaz... editorialean izan ezik.
|
|
|
Albaren ustetan, gabezia horrek gidoilariei telebistan soilik lan egiteko aukera eskaintzen die," gidoilari onak normalean Euskal Herritik alde egiten dute, beraien proiektuak errealitate bihurtzeko aukera gehiago dituztelako". Egun,
|
Euskal
Herrian bertan 120 gidoilari daude, hauetatik erdiak profesionalak, besteak ikastaroetan ikasitako esperientzia gabeko gidoilariak. Eta guztientzako hedabide bakarra, Euskal Telebista, alegia.
|
|
|
|
Euskal
Herrian bertan egon da halako iraultza bat egiteko gogoa, eta frankismoan indarra izan zuen taldea, ETA, egun ikusten da gizarteak nolako indarrez ukatzen duen (ez dakit eurak konturatzen diren). Zentzu horretan, nik nahiago dut federalismoaren ildoa ildo independentista baino, zentzuzkoagoa iruditzen zait.
|
|
|
Euskal Herrira itzuli balitz mendi handiak txikituta, erreka garbiak zikinduta, errepideak desbideratuta aurkituko zituen, bere gogoko aberriaz bestelakoa dena. Eta Euskal Herritik urrunago sentituko zen, beste inon baino,
|
Euskal
Herrian bertan. Beldur inkontzientea zuen, itzulera arkeologiko horrekin fisikoki eta metafisikoki deskolokatuta geratuko zela.’
|
|
|
Horrelakoak zarete nik ezagutu ditudan euskaldunak, aita eta bere lagunak, Manuel, zuek.
|
Euskal
Herrian bertan ia arrotzak izan ondoren, beste edonora joan eta animalia mimetikoen moduan egokituko zarete hango paisaian, baina ez zarete bertakoak bihurtuko. Zuen bihotz minerala lotsatuta baitago sorlekutik alde egin zenutelako... ’
|
|
2002
|
|
|
Jon Etxaideren eleberrigintzari buruzko doktorego tesia burutzen diharduen Javier Rojo irakasle eta kritikariaren artikulu batez baliatuko gara haren bilakaera literarioaz hitz egiteko10 Rojok dioen modura, Etxaide da Espainiako Gerra Zibilaren ostean
|
Euskal
Herrian bertan agertu zen lehenengo euskal eleberriaren idazlea, 1950ean argitara eman zuen Alos Torrea lanari esker. Alabaina, Jon Etxaidek argitara emandako lanetan egilea ez da guztiz libratzen Domingo Agirrek ezarritako ereduetatik eta nekazari mundua eta narratzaile orojakile iruzkingilea kausi ditzakegu bere idazlanetan.
|
|
|
Ingelesa, frantsesa, alemana... geroago etagehiago dira hizkuntza horiek hitz egitea eskatzen dutenak. Badira unibertsitate arloko ikastetxeak, ohiko gaietan ez ezik, hizkuntzetan ere jendea trebatzen dutenak,
|
Euskal
Herrian bertan: Lea Artibaiko Ingeniaritza Eskola, Bidarteko ESTIAzentroa, eta Mondragon Unibertsitateko Humanitateak eta Enpresa ikasketak, esaterako.
|
|
|
eta egunkarietan beren kezkak, asmoak eta egitasmoak ezagutzera ematen zituzten. Horiez gain, Europako hiriburuetatik eskaintzen ziren emanaldien ordutegia eta programa argitaratzen zuten kazetek, eta Espainiar Estatuan zein
|
Euskal
Herrian bertan, lehenengo garai hartan Donostian eta Bilbon, sortzen ari ziren proiektuak ere ezagutarazten zituzten.
|
|
|
COPEko zuzendaritzak irrati guztietan programazio komun bat egitea erabaki zuen 1983an, eta programazio lokalak deskonexioen bidez ematen ziren. Horren ondorioz, Uhin Ertainean Madrildik eskainitako irratsaio nagusiak ematen ziren; Maiztasun Modulatuan eskainitako programazioa, berriz, lokalagoa izaten zen16 Hau da, irratsaio batzuk
|
Euskal
Herrian bertan egiten ziren bitartean, beste batzuk, berriz, Madrildik emititzen ziren. Hori zela eta, irizpide desberdinak nabarmentzen ziren irratsaio batzuen eta besteen artean:
|
|
|
Era berean, Euskal Herrian bizi direnek, bestela gura baldin badute, ez dute zertan euskarazko kultura kontsumitu Euskal Herrian bizitzeko (ez bakarrik gazte lania eta frantsesa hor daudelako, ezpada arabieraz ere bizi daitezkeelako
|
Euskal
Herrian bertan, Herri Arabiarretako hedabide erraldoien jaurtipen kulturalei esker, eta, horrela, beste kolektibo batzuk ingelesez, errusieraz, nahiz italieraz bizi daitezke, hizkuntza horiek ofizialtzat dituzten estatuetan fisikoki bizi gabe?).
|
|
2003
|
|
|
Nire kezka da irudipena dudala azken hogei urte hauetan atzera egin dugula nabarmen
|
Euskal
Herrian bertan. Euskal Herriko erdaldun jendeak maiz ez du inondik ere ezagutzen euskal munduan egiten dena eta hori edozeinek esan lezake.
|
|
|
5 Gaurko
|
Euskal
Herrian bertan:
|
|
|
debatea nahastea lortzen da, ETArenin guruan nahastea, jakinik nahasketa horrek sortzen duen korapiloa askatzea benetan zaila dela herri honetan. Alegia, Egunkariaixteko agindua eman zutenek aitzakiatzat erabiltzen duten argumentu berbera gehiegitan agertzen dela
|
Euskal
Herrian bertan proiektu berriari buruz dugun debatean. Eta funtzio berbera duela argumentu horrek:
|
|
2004
|
|
|
Garai batean bekatu larria zen gula munduan, eta hamaika izen hartzen zituen bere izate sendo eta zabalean.
|
Euskal
Herrian bertan, sabelkeria deitzen zioten batzuek, eta besteek berriz gormandiza edo jalekeria. Bere eragin bortitza zela eta, Elizak mehatxuka ibili behar izaten zuen:
|
|
|
Bagenekien, eta zeuk inork baino hobeto, euskarak zer balio zuen euskal nazioak biziraupen propioa izan zezan. Zeure etsaiek dakiten bezalaxe, bestalde,
|
Euskal
Herrian bertan, autogorrotozko manifestazio erdeinagarri batean, jipoitzen dutenean!
|
|
|
Eta udal txikiei, zehatzagoak izateko.
|
Euskal
Herrian bertan, biztanle kopuru txikia daukaten herrietan aurki daiteke parte hartze adibide gehien (eta ez gutxi). Amoroto udalerri bizkaitarrekoa, esaterako.
|
|
|
Baina gehiago ere bazioen Martinez Lizarduikoak: Europako zati handi batean zabalduta egon zen kultura hark
|
Euskal
Herrian bertan izan zuen jatorria, eta hemendik hedatu zen gainerako lurraldeetara.
|
|
|
Nik nahi dut gazteek jakin dezaten nolakoa den Euskal Herria, nolakoa den Peru, nolakoa Amazona, Cuzco... Mila Peru baitaude, eta
|
Euskal
Herrian bertan ere Araba ezberdina da Gipuzkoatik. Kanpokoek uste dute dena berdina dela.
|
|
|
Gaiak merezi du: azken finean, euskaldun gehiago bizi dira kanpoan,
|
Euskal
Herrian bertan baino.
|
|
|
Azpimarra dezagun, besteak beste, honako ideia hau: euskaldun izatearen izaria
|
Euskal
Herrian bertan errotutako izaera dela, bertako balio eta ereduen arabera taxutua, eta horren ukapena den kultura espainolaren aurka eraikia. Frantziari buruz beste horrenbeste, esan gabe doa.
|
|
|
Egia da, bai, XIX. mendeko beste zientzilari askoren antzera, arrazaren kontzeptua erabili zuela, oinarrizko elementutzat zuela, baina hori egitean Eu ropako joerak jaso besterik ez zuen egin.
|
Euskal
Herrian bertan, Kanpionek ere arraza erabiltzen zuen barra barra bere idatzietan. Baita J.M. Barandiaran antropologoak ere «euskal gizakia» deitu ohi zaionaren jatorriaz jardutean, zei naren eboluzio abiapuntua 7.000 urte inguruan finkatzen baitu (277).
|
|
|
Eta horrek dakarkigun galdera nagusia hauda: Euskal Herriko enpresa kooperatiboek egiten al dute atzerrian dauden enpresetan
|
Euskal
Herrian bertan egiten duten ezagutzaren kudeaketa. Eta bereziki, hirugarren munduan kokatzen diren taldeko enpresetan?
|
|
|
Hain zuzen ere Islandia’n, Estonia’n, eta...
|
Euskal
Herrian bertan... bertakoek eskuarki ezagutzen dituzte bizpahiru atzerritar hizkuntza (Fraintzia’n eta Españia’n, esate baterako, gertatu ohi ez dana); eta hortatik datorkie pentsakera malgutasun ezagun hori, eta jakintzazko mailla gora bat. Ez da nehundik ere agiri nordikoak españolak baiño atzeratuago diranik, hizkuntzaren erruz... edo txekoak hindutarrak baiño!
|
|
|
Esanguratsua da, bere oinordekoek legea eta guzti aldarazi dute, egile eskubideen defentsan.
|
Euskal
Herrian bertan, bada antzerki talde bat, saiatuagatik ezin izan duena" Molly Bloom" —Ulysses liburuko azken kapitulua— euskaraz antzeztu, eta gaztelaniaz egiteko ere diru mordoa ordaindu, eta edozein lekutan egin ezin. Gertatzen dira horrelakoak.
|
|
2005
|
|
|
Ez naiz batere berezia alde horretatik. Idazle legez ere, konfesatu behar dut hamazazpi urte nituenetik idazten dudala, baina horretan ere ez naiz batere espeziala, pentsa zenbat idazle dagoen
|
Euskal
Herrian bertan. Pertsonalitate krisian daude editorialak, idazleak irakurleak baino gehiago izango garelako laster.
|
|
|
Bertako doinurik famatuena, Titibiliti, Europako folklorean oso zabaldua dago.
|
Euskal
Herrian bertan, Elorrion jotzen da Errebonbiloen egunean eta beste hainbatetan ere. Juan Ignazio Iztuetak 1827.ean argitara eman zuen doinu zaharren bilduma.
|
|
|
Bata abstraktuagoa da gai horri dagokionez; bestea, zuzenagoa, teknozientziaz, horren irudi multzoaz eta teknohermetismoz hitz egiten baitu. Lehenbizikoa batez ere atzerrian jorratu da; bigarrena, neurri handi batean behintzat,
|
Euskal
Herrian bertan:
|
|
2006
|
|
|
Arazo hau ez da aipatu estatutan soilik gertatzen,
|
Euskal
Herrian bertan administrazio publikoetatik ikerketa zentruetara ailegatzen diren diru-laguntzen zenbatekoan gero eta gehiago begiratzen ari dira «argitalpenen kopurua».
|
|
|
Izan ere bost urte iraun zuen erregimen demokratiko horrek sortze unetik beretik pairatu zuen azpijoko eta konspirazio giro ikaragarria.
|
Euskal
Herrian bertan, karlismoaren ezarpena zela eta, hainbat toki eta esparru politikotan horrelako jarduna izan zuten egunez egun. Azkenean, nolabaiteko arrakastaz, eta egundoko indarkeriaz, 1936ko udan azaleratu zen, Nafarroako hiriburuan bereziki.
|
|
|
Halakoak laster iragarri ziren
|
Euskal
Herrian bertan. Bertako legelariak, foruak galdu berriak zituztela eta, arranguraz beterik zeuden, tankera horretako legeria baten aurrean, legeria argitaratu zen une beretik.
|
|
|
Ez da lehen aldia jarrera hau hartzen dutena, hala ere, sistematikotasun honek larriagotu egiten du egoera. Bizitzako arlo guztietan euskaldun gisa agertzeko konpromisoa hartzen duten herritarren aurkako jarrera argia adierazten dute ekintza hauen bidez. Batetik, euskararen aldeko mezuak zabaltzen dizkigute lau haizetara eta atzerrian euskararen defendatzaile sutsu direla saldu nahi digute; bien bitartean,
|
Euskal
Herrian bertan egiten dituzten ekintzen bitartez euskararen aurkako jarrera aktiboa dutela argi uzten dute agerian. Hau al da gure herriarekiko eta hizkuntzarekiko hartzen duten konpromisoa?
|
|
|
Bestetik, testuliburu horien egileek, pedagogia eta didaktika gaietan adituak izateaz gainera, euskaraz idazten ondo jakin eta lekuan lekuko eta Euskal Herriko kulturaren ezaugarriak ondo ezagutu dituzte. Testuliburuak Euskal Curriculumean oinarritzen badira,
|
Euskal
Herrian bertan sortuak eta Euskal Herriko ikasleentzat egitea da bidezkoena. Testuliburuen egileak bertakoak izatea giza baliabideetan garrantzi handiko inbertsioa egitea da, izan ere egile horiek lan horretan asko ikasten dute eta horrek berarekin dakar erabiltzaileen prestakuntza lana.
|
|
2007
|
|
|
Lehendik EAEko euskaltegi batean inoiz ibili gabeko 11.652 ikasle azaltzen zaizkigu 2005 ikasturtean, horietatik 9.761
|
Euskal
Herrian bertan jaioak direlarik. 2.000 inguru dira, beraz, Euskal Herritik at jaiotakoak.
|
|
|
Lehendik EAEko euskaltegi batean inoiz ibili gabeko 11.652 ikasle azaltzen zaizkigu 2005 ikasturtean, horietatik 9.761
|
Euskal
Herrian bertan jaioak direlarik. 2.000 inguru dira, beraz, Euskal Herritik at jaiotakoak.
|
|
|
Tuberkulu horren hazkuntzaren eta barietateen ikerketak ez du etenik.
|
Euskal
Herrian bertan, Araban, lan handia egiten dute. Izan ere, tradizio handiko laborantza da:
|
|
|
|
Euskal
Herrian bertan nagusi eta ohiko ditugun zenbait ospaketaz, zeharo beste kultura mundu batetik inor hurbil balekigu, baluke esatekorik asko.
|
|
|
Gure gaztetan bazegoen irakurgai kasik obligatu bat, Ortega Gasset en. Meditación del Escorial?, oraindik ere behin baino gehiagotan ikusten duzu aipatua. (Inguruotan Ortega-k zale asko izaten jarraitzen du, eta selektibitate azterketako autoreetako bat da
|
Euskal
Herrian bertan). Ortega Gasset, arima kontinentalaz?
|
|
|
Hurbilago ibiltzea gustoko dutenek
|
Euskal
Herrian bertan izanen dute horretarako aukera. Heldu den irailaren 14an, Gurutze Sainduaren Egunean, Lezora joanen dira.
|
|
|
lehenengo urtean bertan, J. Mirande, T. Monzon, J. M. Barandiaran, Iratzeder, G. Urrutia, A. Zatarain, N. Tauer, etab. Guztiak ere libertate usaina du, eta leialtasun abertzale politikoen aurpegia ez du mozorrotuko Euzko Gogoa k. Amerikan jaioa izanik ere, Euzko Gogoa k ia bere bizialdiaren erdia Miarritzen eman zuen(),
|
Euskal
Herrian bertan, beraz, baina zorigaitzeko muga hesia tarteko zela.
|
|
|
Edonola ere, ezin da ahaztu
|
Euskal
Herrian bertan gertatzen ari zena. Aldaketa ekonomikoekin eta demografikoekin batera (oso garrantzitsuak eta behin eta berriro aipatu izan direnak), badaude beste batzuk arreta gutxiago jaso dutenak.
|
|
|
Jagiren kasuan, 1960tik aurrera, behin baino gehiagotan planteatu zuen abertzale guztien batasuna, Fronte Nazionala sortzeko proposatuz. Hala egin zuten 1968an Venezuelako erbestetik Jagiko Matxari eibartarrak eta,
|
Euskal
Herrian bertan, Trifon Etxeberria Etarte-k, EAE eta ETAren onespenarekin. Jeltzaleek, ordea, beti egin zioten uko eskakizun horri, nahiz eta zenbait aldiz bileretan parte hartu.
|
|
|
Elkorkeriaz higaturiko mendeez gogoratzen nintzen, ostatuetarik saldoan ilkitzen ziren jendeen erditik uhertzen, tabernetarik ozen zetorren tekno soinuaz hantzen eta hizkuntza arrotzen doinu lakarrak jasaten. Arrotza nintzen ni ere eta gustatzen zitzaidan
|
Euskal
Herrian bertan, neurea zen Herrian, arrotz gisa jardutea. Aldi oroz begi berriekin nekusan Lurraldea, maitale zohituen pare.
|
|
2008
|
|
|
Erbesteko e.etxeak e.etxe, asmo berean direla begitantzen zait
|
Euskal
Herrian bertan ere halako eta halako elkarte, honako kafe antzoki eta besteko elkarte… Pirinio bazterreko gure herrietan ere, askok e.etxea dute amets, ez dute, nonbait, non gatzatu euskaltasuna… Gure artean bizi den hamaikak egiten du bat horretan munduan sakabanaturik bizi diren e.etxeko euskaldunekin. " Diasporan bizi gara geure lurrean bertan ere".
|
|
|
Azkenik, eta hipotesia okerrenean salaketa baizik ez duen legea ateraz gero, horren inguruko eztabaida guztia, hala eta guztiz ere, lagungarria izanen da aurrera egiteko behar den lekuan, hots
|
Euskal
Herrian bertan, beste herrialdeetan bezala. Izan ere, frantses Estatuaren menpe bizi diren euskaltzaleek ontsa badakite euskararen geroa hemen jokatzen dela nagusiki.
|
|
|
|
Euskal
Herrian bertan, dagoeneko heldu diote gai horri. CIC nanoGUNEk koordinatuko ditu EAEn nanoteknologian aritzen diren enpresen jarduerak, eta, oraindik martxan jarri ez den arren, CIC nanoGUNEkoek garbi dute bi alderditan jardungo dutela bereziki:
|
|
|
(...) Atentzioa emateko modukoa da Europako herrien borrokei buruz erakusten duten aldeko jarrerarik eza.
|
Euskal
Herrian bertan errepikatzen den jarreraren aurrean gaude beraz: urrutiko herrien askatzaile sutsuek bertako herrien zapalkuntza estali egiten digute?.
|
|
|
Unamuno batek, adibidez, idazten hasi aurretik, mendetako literatur tradizio sendoa zeukan bere hizkuntzan, eskolan, biblioteketan zein unibertsitatean eskura izan zuena. Gaztelaniaz alfabetaturiko irakurlego zabala ere egina zuen (orobat salmentarako merkatua), baita
|
Euskal
Herrian bertan idatzitako gaztelaniazko literatura «zintzo» ugari askoa ere, gainditua izateko prest. Euskal kasua gaztelaniarekin barik, hain normaldurik ez zegoen beste hizkuntza batekin alderatzen bada, katalanarekin adibidez, euskararen oinarrizko egoerak kaxkarra izaten segitzen zuen:
|
|
|
Glinkak Errusian egin zuen, Wagnerek Alemanian, Griegek Norvegian, Smetanak eta Dvorakek Txekian, Bartok eta Kodalyk Hungarian, Espainian Fallak, Granadosek, Albenizek... Eta
|
Euskal
Herrian bertan hor zeuden Guridi, Aita Donostia, Otaño eta beste zenbait konpositore ibilbide bertsua egiten, askotan Azkuek irekitako bideetan barna. Euskal nazionalitate musikal bat sortzeko saiakera hauek, edozein kasutan, ez ziren politikoki oso polemikoak izan.
|
|
|
Pertsonaiaren batek arlo biak biltzen zituen kasuetan ere, banan landu ohi zituen. Hau
|
Euskal
Herrian bertan baiezta daiteke: Azkueren aurrekoak ziren Agosti Xaho, Arakistain edo Navarro Villoslada, politikan zein kulturan ibili ziren, baina nagusiki elite mailan mugituz, eta zeregin bata eta bestea (politika eta kultura) aparte garatuz.
|
|
|
Okzitaniako Tolosan bizi izan zen familiarekin. Ikasketen egitera, AEBetara egin zuen jauzi handik, eta gaztetatik lagunak ukan ditu
|
Euskal
Herrian bertan ere. Horregatik, udak Hendaia inguruan pasatu izan ditu.
|
|
|
1980ko hamarkadaren erdian jada lehen sindikatua zen Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Eta lan hitzarmen gehienak
|
Euskal
Herrian bertan negoziatzen ziren, «salbuespenak salbuespen».
|
|
|
Alberdi: Borondatez jardutea ezin bada ulertu,
|
Euskal
Herrian bertan horrelako beste adibide batzuk badaude. DYA Azpeitian badago, eta neu han jardundakoa naiz; jendeak ez du kobratzen han ibiltzeagatik.
|
|
|
Bi estrategia horiek joko konplexua eta dialektikoa eskatzen dute, baina beharrezko jokoa. Ez bakarrik printzipio kontu batengatik, baizik eta bi estatu horiek Euskal Herriari buruz eta
|
Euskal
Herrian bertan gauzatzen dituzten esku hartzeak eteteko.
|
|
2009
|
|
|
Haatik, elite ekonomikoak eta politikoak horretan ari dira buru belarri, eta langileon ardura da horri aurre egitea da, eta elkarlana bultzatuta alternatiba berri bat eraikitzea". ELAk krisiari aurre egiteko hiru eskaera konkretu egiten ditu: Batetik," ekonomi, lan eta gizarte politikak
|
Euskal
Herrian bertan erabaki daitezela. Horregatik lan eta gizarte arloan legegintzako ahalbidea exijitzen dugu eta erabateko eskumenak Gizarte Segurantza, Lan Osasuna eta Formakuntzeta Enpleguan".
|
|
|
Hala ere, aurkezleak esan zuen duela hamabost urte homosexualak ikerketak egiteko erabiltzen zituztela, eta hori guztiz faltsua da. Jarduera homofoboak badaude Kubako gizartean, baita Mexikon, Argentinan, El Salvadorren edota
|
Euskal
Herrian bertan ere. Dena den, ez dituzte kontuan izaten gizarte kubatarrean emandako aurrerapausoak, ondoko herrietan parekorik ez dutenak:
|
|
|
Hori izan da tradizioaren bidea. XVIII. mendearen amaieran zenbait industria sortu ziren
|
Euskal
Herrian bertan, toska, portzelana, gresa… lantzeko. Buztin dira denak, baina ezberdinak dituzte osagaiak, eta haien arabera, tenperatura ezberdinetan egosten dira.
|
|
|
Denbora galdu alde n, aitzitik, euskararen eta Euskal Herriaren heriotza bere heriotza bezala ikusten da (DGA, 137, 144, 159). Baina, kasu, Gandiagaren Euskal Herria ez da, aitaren etxea?; Orbelaun pobreko natura da, jende xume apala, marjinatua(
|
Euskal
Herrian bertan), euskararen herria. Gandiagarengan haurtzaroa, Natura, euskara, bere identitate pertsonala, elkar aurkituz eta elkar osatuz doazen elementuak dira.
|
|
|
hori baino), liberala esaten diote pentsamendu erlijioaren kritiko, menpegabe, edo ez elizkoiari, politikoki erreakzionarioena izanik ere (Unamuno, Ortega, etab.). Erakundearen politikari bagagozkio, ordea, gorabehera handiekin, baina, desamortizazioak harrapatu dituen ordena erlijiosoak aparte, XIX. mendeko eliza espainola funtsean liberala da. Gotzainak eta hierarkia gora osoa, hierarkia behereko elizjende gehiena halaber, herrietako bikarioak eta(
|
Euskal
Herrian bertan ere), hala nola Estatuaren hobarietatik jaten zuen kristau asko hirietan (Bilintx, adibidez), hori jende hori beti ordenan (eta Estatuarekin Konkordatuan) interesatua, denak botere liberalei atxikiak izan dira; ez, haatik, ideia liberalei (egon ere ez baitzeuden, atxiki edo ezatxikitzeko). Arruti integrismo erlijioso eta ideologia gobernualde eta patriotiko horretan izan da eskolatua.
|
|
|
gorago azpimarratu dugun legez, zinez ugariak dira jokoan sartzen diren faktoreak; arazo nagusia, hain juxtu ere, eragile horietako bat isolatu nahi izatea da, ardura nagusia (bakarra, sarri) hari egotziz; hurrengo pausoa eragile zehatz horren gainean (direla hizkuntzalariak, direla politikariak, direla kazetariak...) erruak pilatzea izaten da, hots, borrokak areagotzera baino ez daraman bidea. Zeren gezurra ematen du ikusteak txekiarrek beren ortografia eztabaidatzeko erabiltzen duten kar saindua... ikusiko ez bagenu oso antzeko kasuak Espainian, Holandan, Frantzian, Norvegian, Azerbaijanen, Galizian edo
|
Euskal
Herrian bertan. Ez, auzoan ez dabiltza txakurrak zapatekin.
|
|
|
Eganek
|
Euskal
Herrian bertan eta Erregimenak ezarritako muga estuen barruan ekin zion, beraz, bideari. Urtebete geroago, 1949ko abenduaren 26an, Guatemalan erregistratu zuen Jokin Zaitegi Plazaolak euskara hutsezko beste aldizkari bat:
|
|
|
Gehien gehienak Frantzian, Bordeleko eskualdean batez ere, eta gero Parisen eta Paben.
|
Euskal
Herrian bertan lautik bat ere ez».
|
|
|
Epe horren bereizgarri da, bestalde, berrargitalpenen kopurua(% 56,8) titulu berriena baino altuagoa izatea. Aurreko epean ez bezala, era berean, produkzioaren zatirik handiena
|
Euskal
Herrian bertan inprimatu zen (Torrealdai, 1997: 77):
|
|
|
Eredu honen iraunaldia zehazten zaila bada ere, ziur asko bi aldaketa prozesu nagusiren artean kokatu genuke: alde batetik, euskal emigrazioak bizi izan zituen aldaketak (emigrazio ekonomikoaren desagerpen geldia eta Gerra Zibilaren osteko erbestealdia), eta
|
Euskal
Herrian bertan euskal hezkuntzaren munduan gertatu zirenak (batez ere ikastolen agerpenarekin). Amerikako euskaldunek, ordurako, ez zuten beren eredurik sortu behar, Euskal Herrikoa inportatu zezaketelako.
|
|
|
Turismoa
|
Euskal
Herrian bertan
|
|
|
Emazte euskalduna aurkitu, eta euskara ikasteari ekin zion: Parisen lehenik, eta
|
Euskal
Herrian bertan ondoren. Liluratuta utzi zuen emaztearen ahotan entzundako euskarak.
|
|
|
Egia da bai ideia berberak
|
Euskal
Herrian bertan sortutako hautes zerrenda herrikoi batetik eraman ahal eta behar zirela. Egia errateko, geografikoki hurbilago dauden indar politiko batzuetan faltan botatzen da batasunerako eta elkartasun politikorako gaitasun hori; izan ere, batzuek nahiago izan dute beren alderdi interesak defendatu (beste behin ere).
|
|
|
Hego
|
Euskal
Herrian bertan, maiatzean izan zen urtearteko inflazioaren jaitsiera lehen aldiz. INE Espainiako Estatistika Erakundeak emandako datuen arabera, %0, 3 jaitsi ziren prezioak orduan, eta seguruenik ekainean ere behera egingo dute.
|
|
|
Metrologia bateratzailea iritsi arte bai azalera, bai luzera, bai edukiera neurriak ezberdinak ziren toki guztietan.
|
Euskal
Herrian bertan, ia eskualde bakoitzean neurri ezberdina zuen kanak: Nafarroan, 0,785 metroko luzera zuen; Gipuzkoan, 0,837 hartzen zituen; eta Araban eta Bizkaian, 0,835 metro.
|
|
|
Enpresa bitxia sortu omen dute
|
Euskal
Herrian bertan, irratitik entzun nuen: egunero zer jantzi behar dugun esango digute honenbeste ordainduz gero.
|
|
|
Silicon Valley ei da XXI. menderako paradigma.
|
Euskal
Herrian bertan, Bizkaiko Labe Garaiak paisaiako parte izateari utzi zioten, ke eta kedarrak desagertu ziren. Guggenheim Museoa dugu aro higienikoago baten sinbolo berria.
|
|
2010
|
|
|
Arte mota guztietara zabaltzen da etikaren eta estetikaren arteko tentsioa. Literaturan ere izan da halako eztabaidarik;
|
Euskal
Herrian bertan, orain ez hainbeste. Jon Miranderen Haur besoetakoa liburuari buruz aritu ziren hainbat idazle uda aurretik Bilbon.
|
|
|
Bikoizketa etxe ezberdinetatik ateratako testuak dira telesail horietakoak, ingelesetik itzulita sortutakoak; hartara, itzulpen joerak identifikatzeko eta aztertzeko bidea zabalik izan du ikerlariak. Jatorrizko testuak eta euskarazkoak konparatuta, eta itzulitako obrak eta
|
Euskal
Herrian bertan sortutako Karramarroen uhartea filmeko hizkuntza alderatuta jatorrizkoa sinesgarriagoa izaten dela ondorioztatu du ikerlariak, sarriago erabiltzen da hitanoa, ugariagoak dira ahozko esapideak, lizentzia gehiago hartzen dira ahoskeran... Halatan ere, ez du horrek inolaz ere esan nahi euskarara egindako bikoizketa desegokia denik.
|
|
|
Jakina da diasporan dantzak paper berezia jokatzen duela identitatearen formazioan eta komunitatea trinkotzeko lanean. Eta urteak dira Boisen, Chinon, San Frantziskon, Montevideon edo Buenos Airesen
|
Euskal
Herrian bertan baino maitasun, indar eta zaletasun handiagoarekin dantzatzen direla euskal dantzak. Baina, itsasoaz bestaldeko dantzariak Europako dantzari begira bizi dira.
|
|
|
— Ekonomiaz eta euskaraz jarduteak ezaugarri jakinen bat badu, nire ustez, hori da euskaraz ekoitzitako informazio, berri, datu, kanpaina edo ikerketa lanik ez dagoela apenas. Ezta
|
Euskal
Herrian bertan ere. Informazio iturriek nekez ekoizten dute informazio hori euskaraz.
|
|
|
Ekonomiaz eta euskaraz jarduteak ezaugarri jakinen bat badu, nire ustez, hori da euskaraz ekoitzitako informazio, berri, datu, kanpaina edo ikerketa lanik ez dagoela apenas. Ezta
|
Euskal
Herrian bertan ere.
|
|
|
Alicia María Cantorentzat oso garrantzitsua izan da
|
Euskal
Herrian bertan egon den eszeptizismoa. –Euskaldun askok adorea izan dute ikusteko hau, euskararen historiarako oso garrantzitsua izan zitekeen arren, berez torpedo bat zela, ondoren aspaldiko euskaraz atera daitekeen oro zalantzapean jarriko zutelako.
|
|
|
Hego Euskal Herrian izandako hiru urteko gerra bukatzean, egoera erabat aldatu zen hala Espainian nola
|
Euskal
Herrian bertan. Gerra aurreko hezkuntza esperientzia edo saio aurrerakoi guztiak debekatu zituen erregimen berriak, eta 40 urteko diktadura latzari hasiera eman zion.
|
|
|
Hasieratik, beraz, irakasleen prestakuntzari aparteko garrantzia eman zioten ikastoletan. Hasteko,
|
Euskal
Herrian bertan egondako ereduari, Elbira Zipitriak etxe eskoletan garaturiko ereduari, alegia, heldu ziotelako. Andereño berriek molde harekin hautsi zutenean sortu ziren ikastolak, bai.
|
|
|
Halaber, Errepublikako gobernuaren bitartekotzarikgabe, elkarlana sustatzeko akordioa izenpetu zuen Franklin D. Roosevelt-en gobernu demokratarekin 1941eko azaro eta 1942ko maiatza bitarte lehendakariak. 1943baino lehen oraindik itzulera gertuko perspektibarekin eta, autodeterminazio eskubidea ardatz,
|
Euskal
Herrian bertan gauzatuko zen burujabetzaren garapena dugubigarren erbesteko Jaurlaritzaren programa politikoaren oinarrizko puntua. Helburu horrekin, europar eta amerikar gobernu demokratikoekin harreman diplomatikoen sakontzea eta Ardatzeko indarren kontrako ekimen militarra gauzatzea izanzen Jaurlaritzaren kezka nagusia.
|
|
|
Kohesio soziala indibidualizazio prozesu baten eskutik galtzen ari da,
|
Euskal
Herrian bertan, balio sozialen gaineko Europako IV. inkestak, 2008an bildutako datuen araberakoak (Elzo eta Silvestre, 2010), erakusten duenez. Herritarrek gero eta gehiago nahi dute gizartea beren nahierara antolatzea, beren mundu pribatua ez konprometitzea, parte hartze eta ardura publikorik ez izatea.
|
|
|
Munduaren aurrean demokraziaren etiketa erakusten saiatzen da Espainia, eta Euskal Herriko bestelako errealitatea erakusten dutenen aurkako jazarpena etengabe erabili du urteotan. Hamar urte igaro dira antzeko polizia operazio baten lekuko izan giñenetik, eta urteotan eremu honetan lanean aritu diren herritarrek bizi izan duten jazarpena etengabe izan da, bai
|
Euskal
Herrian bertan, bai nazioartean.
|
|
|
Europa barnean ere, beste hainbeste. Inkisizioak ezarritako sorgin ehiza
|
Euskal
Herrian bertan ezagutu zen, ehun urte luzeetan Anboto, Zeberio, Senpere, Donibane Lohizune, Zugarramurdi edo Hondarrabikoak.
|
|
|
Euzkadi Irratia Venezuelatik hamabi urtez aireratu zen. Baina, hala ere, ezin izan zuten
|
Euskal
Herrian bertan gertatu zen hondamendia ordezkatu, noski.
|
|
2011
|
|
|
–Erromantizismo hutsa bihurtu da pelikula bat euskaraz egitea?, zioen, baina donostiarrak euskaraz landu du bere filmografia osoa. Sasoi hartan, dioenez, hainbat jaialditan ez ziren begi onez ikusten euskarazko lanak, ezta
|
Euskal
Herrian bertan ere. Orain, Espainian ohituago daude, baina oraindik entzuten omen da, hori ateak ixtea da?
|
|
|
Santiago da jomuga, baina bertara ailegatzeko aukerak asko dira.
|
Euskal
Herrian bertan ere egon badaude hara daramaten hainbat bide. Gorka Zubizarreta arrasatearrak bitan egin du.
|
|
|
Interes orokorreko aurkikuntzen berri euskaraz ematea zentzugabekoa zen, publikorik ez zutelako, ez atzerrian, ez
|
Euskal
Herrian bertan. Hortaz, zientzialari euskaldun batek bere aurkikuntzaren berri euskaraz emango balu, Mitxelenaren ustez, ez litzateke bere ikerketaren emaitza ematen arituko, baizik eta ariketa linguistiko bat izango litzateke, erakusteko euskal hizkuntza gai dela edozein gaitaz aritzeko.
|
|
|
Baina eskolak egin dezakeena da ikasleen etxeko hizkuntza eta kulturak nola edo hala kontuan hartu, ikusgai eta entzungai jarri ikasgeletan zein ikasgeletatik kanpo eskolaren beste eremuetan, eta nolabait, ikasle etorkinei adierazi etxetik dakartzaten hizkuntza eta kultura bere egiten dituela eskolak. Beranduxeago azalduko ditugu
|
Euskal
Herrian bertan ildo honi jarraituz egiten diren hainbat ekimen interesgarri.
|
|
2012
|
|
|
Gurasoek ikastera bidali eta komentuan sartu? Horretarako hobe
|
Euskal
Herrian bertan geratu izan balitz! Ez zuen ulertu.
|
|
|
Eskaria handitzera zuzendutako zerga edo gastu politikek, bereziki, ondokoabaloratu behar dute:
|
Euskal
Herrian bertan egindako produktuei zuzendutakokontsumoaren edo inbertsioaren portzentajea.
|
|
|
Baina hemen kontuz ibili behar dugu inuzenteak izan gabe, munduan ezbaitago bakarrik enpresa txiki eta ertain autonomoek osatutako industria barrutiakdituen herririk, ezta
|
Euskal
Herrian bertan ere. Sindikatuek, nekazari erakundeeketa gainerako gizarte eragileek ikerketa lana egin dute aldez aurretik, benetako enpresa ertain eta txikiak eta talde handiagoek urrutitik gidatutako enpresaterminalak bereizteko, eta haien jatorria zein den jakiteko (euskalduna, espainiarraala globala), enpresa taldeentzat egoera okertuz gero edo beste nonbait kokatzekoaukera sortzen zaienean egin litzaketen deslokalizazio amarruak galarazi ahalizateko.
|
|
|
Urteak aurrera joan ahala, ordea, hautsitako harremanak berrosatuz doaz, zirrikitu posible guztiak aukera txiki bihurtzen dira, eta hala, 50eko hamarkadarenbigarren erdialdera,
|
Euskal
Herrian bertan eta erbestean horretan lanean dihardutenenahaleginari esker, euskal nazionalismoak eta ondorioz euskal kulturak indar pixkabat bereganatuko du, berrindartze eta biziberritze bat ezagutuz
|
|
|
Azken batean, berri agentziek zabaldutako albiste arinen trataera informatibo nagiak
|
Euskal
Herrian bertan sortutako albisteak ordezkatu ditu. Azken horien lanketa epeari ere kazetaritza lasterreko ezaugarriak nahastuko balizkio, euskarazko kazetaritzaren gainbehera ekarriko luke.
|
|
|
Euskarazko hedabideek
|
Euskal
Herrian bertan sortutako albisteek titularren eta lehen orriaren erdia baino gehiago hartzen dute. Hiru hedabideok EAE eta Hego Euskal Herria albisteen sorleku nagusitzat dituzte.
|
|
|
Gobernadore zibilaren aginduz, ezin zitekeen foruen aldeko artikulurik Bizkaian behintzat prentsan argitaratu. Horrez gainera, salbuespeneko egoera zegoen, garantia edo berme konstituzionalak
|
Euskal
Herrian bertan behera ezabaturik zeudelako. 1877ko urtarrilean, konstituzio bermeen legea eztabaidatu zen Espainiako Gorteetan.
|
|
|
Eta 1839an jadanik horregatik hasi ziren joera politiko desberdinak nabarmentzen. Eta hori
|
Euskal
Herrian bertan hobeto ezagutzen zen.
|
|
|
Azken batean, berri agentziek zabaldutako albiste arinen trataera informatibo nagiak
|
Euskal
Herrian bertan sortutako albisteak ordezkatu ditu. Azken horien lanketa prozesuari ere kazetaritza lasterreko ezaugarriak nahastuko balizkio, euskarazko kazetaritzaren gainbehera ekarriko luke.
|