|
2002
|
|
|
Mehatxurik nabarmenena kanpo komertziotik datorkigu. Hego
|
Euskal
Herriko ekonomia oso irekia izanik, kanpoko koiunturak asko baldintzatzen gaitu. Europakoak batik bat, bertara zuzentzen baititugu gure esportazioen %70a baino gehiago.
|
|
|
Hirugarren atalean, Ipar
|
Euskal
Herriko ekonomia aztertu du Solange Mariluzek. Azterketa horren ardatza bertako ekonomiaren egitura da.
|
|
|
Ondorengo kapituluetan gehienbat Hego Euskal Herria hartzen dugu aztergunetzat, han hemenka Ipar Euskal Herriaz eginiko aipamenak irakur daitezkeen arren.Laugarren eta bosgarren kapituluetan
|
Euskal
Herriko ekonomiaren oinarri gisa hardaitezkeen gaiak aztertzen dira. Laugarrenean, Galder Guenaga arduratzen da ingurumenaren auzi konplexuaz hausnarketa egiten eta Hego Euskal Herriko lurraldearen antolaketaren ikuskera eskaintzen.
|
|
|
Amaiera gisa, Goio Etxebarriak eta Mikel Gomez Urangak Euskal Herrikoekonomiak Europako Batasuneko integrazioan eta globalizazioaren testuinguruantopatzen dituen aukera eta erronken inguruko hausnarketa eskaintzen digute. Nazioarteko testuinguru berriak lurraldearen adiera berria eta Estatuaren eskumenenaldaketa bultzatzen dutela gogoan izanik,
|
Euskal
Herriko ekonomiak etorkizunekobidea egokiro urratzeko hainbat galdera, irizpide eta proposamen planteatzendituzte Etxebarriak eta Gomez Urangak.
|
|
|
Eskuartean duzun liburu honekin, aspalditik dagoen hutsunea betetzen hasi nahidugu. Izan ere,
|
Euskal
Herriko ekonomiaz azterketa eta lan ugari idatzi diren arren, arlokako analisiak edota lurralde zein eskualdeei buruzko azterlan mugatuakgauzatu izan dira gehienetan. Horietako asko esku hartze publiko zein pribatuarenjardueraren oinarri gisa zertu dira.
|
|
|
Alabaina, nabarmena zen
|
Euskal
Herriko ekonomia bere osotasun eta orokortasunean aztertzen zuen lanen gabezia. Euskal Herriko hezkuntza sisteman bertakoekonomia lantzen duen irakasgaien urritasunak ez du orain arte lagundu besteesparruetan ohikoak diren urratsak ematen testuliburugintza jardueran.
|
|
|
Euskal Herriko hezkuntza sisteman bertakoekonomia lantzen duen irakasgaien urritasunak ez du orain arte lagundu besteesparruetan ohikoak diren urratsak ematen testuliburugintza jardueran. Horren islada, gaur egun gure herriko unibertsitate sarean
|
Euskal
Herriko Ekonomia irakasgaiaEkonomia titulazio bakar batean egotea. EHUko Ekonomia lizentziaturan?, etahautazko irakasgai gisa, gainera. Euskal ekonomiak diziplina moduan duen ezagutza ofiziala hutsaren hurrengoa da, eta errealitate horrek eremu honetan daudengabeziak ulertarazten ditu.
|
|
|
Horiekin ez da euskal ekonomiari buruzko katalogoa amaitzen, eta badira barneratu ez diren beste hainbat gai, arrazoi desberdinaktarteko. Lehenengo bi kapituluetan, Hego
|
Euskal
Herriko ekonomia ulertzeko ibilbide historikoaren ikuspegia eskaintzen du Alex Arizkunek. Lehenean, industrializazioaren hastapenetik frankismoaren arteko epe luzeko giltzarriak azaltzen dizkigu, besteak beste XIX. mendeko eraldakuntza instituzional garrantzitsuak, halanola zerga sisteman eta aduanetan pairatutakoak?
|
|
|
Bestalde, Ipar
|
Euskal
Herriko ekonomiak esparru instituzional ezberdin batean funtzionatzen zuen, oso bestelako politika ekonomiko batekin: haren arazoenoinarria iraganeko dinamikaren luzatzea zen.
|
|
|
Sinadurahori XX. mende osoaren ezaugarri izandako nazioarteko isolamendu erlatibokodinamikaren hausturaren ikurra izan zen. Data horretan, Hego
|
Euskal
Herriko ekonomiaren etapa berri bati ekin zitzaion: Europako erakunde esparruko funtzionamendua, nazioarteko harreman ekonomikoen hazkundea eta krisialdiko unerik larrienen gainditzea izan ziren ezaugarri nagusiak.
|
|
|
Atal honetan
|
Euskal
Herriko ekonomiaren sektore nagusien egoera eta bilakaera aztertuko ditugu. Honekin bat, testu honen helburua euskal ekonomiarensarrera egitea den arren, errealitate konplexuak sintetizatzeak ekartzen dituen oztopo analitikoez eta informazio galeraz ohartarazi behar dugu.
|
|
|
|
Euskal
Herriko ekonomian, lehen sektorearen garrantzia nabarmena izan zenindustrializazio garaia heldu arte. Kostaldean arrantza, mendialdeetan abeltzaintzaeta basogintza, eta lurralde lauetan nekazaritza, horiexek izan ziren mendez mendejarduera ekonomiko nagusiak.
|
|
|
Ezbairik gabe, gaur egun
|
Euskal
Herriko ekonomia sozialeko erakuslenagusia Mondragon Corporacion Cooperativa dugu. Euskal Herrian ez ezik, estatuan ere hori da ekonomia sozialeko erakunde nagusi eta ukaezina.
|
|
|
Hego
|
Euskal
Herriko ekonomiaren tertziarizazioaren arrazoi zehatzak aztertugabe (mendebaldeko beste ekonomietakoen antzekoak dira), arreta berezia jarribehar da faktore indartsu batean, hots: tertziarizazioaren aurrerapena azaltzekoorduan, euskal ehun produktiboan industria oinarriak duen presentzia indartsuak, industrietako eta zerbitzuetako jardueren arteko integrazioaren garrantzia iradokitzendu.
|
|
|
Hurbilketahori gauzatzeko, 9.2 taulan oinarrituko gara lehenik. Taula horrek zerbitzuetakoproduktuaren eta enpleguaren egitura erakusten digu, merkatuko zerbitzuen etamerkaturatzen ez diren zerbitzuen artean bereizten diren adarrak kontuan hartuz.Hain zuzen, produktuaren indizea kontuan hartuz, Hego
|
Euskal
Herriko ekonomian merkatuko zerbitzuek zerbitzu produktu osoen hiru laurdenak osatzen dituzte; eta merkaturatzen ez direnek, gainerako laurdena. Enpleguari egindako ekarpenari helduz, leizea zerbait leuntzen da, merkatuko zerbitzuek zerbitzuetako enplegu guztiaren %68ko partaidetza baitute; eta merkaturatzen ez direnek, %32koa.
|
|
|
Laburtuz, Hego
|
Euskal
Herriko ekonomian eta mendebaldekoan zerbitzuekduten jokabidea arras antzekoak dira: balio erantsi handiagoa sortzen duten eta kapital intentsiboagoa duten zerbitzuetako hedapena bidean da (enpresentzako zerbitzuak, hezkuntza, komunikazioak...); horiekin bat, tokiko ekonomia garapenarenaspektu berriekin lotutako zerbitzu publikoak eta ostalaritza dira dinamikoen agertzen direnak.
|
|
|
Bertan ikusten denez, EAEn urtealdi guztietarako, merkaturako zerbitzuetako kapital pribatuaren stockaren hazkundea urteko %5, 3koa izan da eta, bestalde, ekonomia osorako hazkundea %2, 8koa izan da. Nafarroan distantzia handiagoa da; izan ere, hazkunde tasak %5, 1ekoa eta %1, 4koa dira, hurrenez hurren.Beraz, merkaturako zerbitzuak bizkorrago gauzatzen ari dira kapital pribatuarenmetaketa baino, azkenaldian Hego
|
Euskal
Herriko ekonomiak izan duen batez bestekoarekin alderatuz. Kapital pribatuaren stockaren hazkundea egundokoa izan da, batez ere bi adarretan, komunikazioak eta bestelako zerbitzuak adarretan (besteakbeste, enpresentzako zerbitzuak barnebiltzen dira adar horretan).
|
|
|
Atal honen hasieran aztertu dugu dagoeneko hiru sektore nagusien banaketaHego
|
Euskal
Herriko ekonomian. Bertan aurreratzen zen euskal ekonomian zerbitzu jarduerak gailendu berri direla beste sektoreen aldean, produktuari zein enpleguari egindako ekarpenaren ikuspegitik.
|
|
|
Ipar
|
Euskal
Herriko ekonomiak ez du izaera propiorik eta menpekotasunajasaten du; beraz, ezin du beste biderik aukeratu. Inbertsio handiak egiteko orduan, Departamenduak, administrazio zentralaren ordezkari gisa, Frantziara begiratzendu eta ez Euskal Herrira.
|
|
|
Hasteko, arrazoi estrukturalak aipatu behar dira3 Hego
|
Euskal
Herriko ekonomiak Europako integrazio eremua atxikitzean, batik bat, merkatu bateratuaosatu zenetik?, eragile europarrekiko harremanak trinkotu egin dira, merkatubakarrak sortutako lehia eremu zabalagoak hartara bultzatuz. Kontuan hartu beharda, merkatu bateratua 1993an sortu zela; horren eragina ondoren gertatu ziren merkataritzaren izugarrizko igoeretan islatzen da.
|
|
|
Halaber, euskal esportazioen bizkortasunak Hego
|
Euskal
Herriko ekonomiaren esportazio joera areagotzea ekarri du. 13.2 taulan ikus daiteke joera horren azken hamarkadetako bilakaera.
|
|
|
Jakina da, merkatu mugatuko herrietako produkzio enpresek nazioarteko merkatuetara jotzeko ahaleginak biderkatzendituztena, produkzio eskalak handitzeko eta eskala ekonomiak zein dimentsiohandiagoaren hobariak erdiesteko. Europako txikienei hurbiltze aldera, nahizorain arte berezkoa izan den merkatu espainiarra dimentsio ertainekoa den?,
|
Euskal
Herriko ekonomiaren txikitasunak eskatuko lukeen ahalegin kanporatzaileaegiteke dagoela adieraziko luke aurrekoak, lehen behaketa batez.
|
|
|
Esportazioak eta inportazioak elkartzean eskuratzen den bigarren indizeaestaldura tasa da. Estaldura tasak herri bateko merkataritza saldoa neurtzen du.Azken hamarkadetako Hego
|
Euskal
Herriko ekonomiaren estaldura tasaren bilakaera 13.2 taulak eta 13.1 irudiak adierazten dute. Aipatutako taulak Hego EuskalHerriko estaldura tasaren gorako joera argia erakusten du.
|
|
|
Industria enpresaren tamainak euskal ekonomiaren kanpo merkataritzarendinamikotasunean duen zerikusia aipatuko dugu, hasteko5 Datuak EAEko esparrura mugatuta egon arren, Hego
|
Euskal
Herriko ekonomia guztira zabal daitezkebere esangura gordinean.
|
|
|
Azkenik, euskal ekonomiako eragileek kanpo merkatuetan duten jokabideaaztertzeko, merkataritza balantzaren eduki teknologikoari hurbilketa egitea komenida. Azterketa xume honetan, EAErako informazioa dugu soilik, eta, hurbilketa denneurrian, baliagarria zaigu Hego
|
Euskal
Herriko ekonomiaren jokabide orokorrarenarrastoa ulertzeko. Horrela, ondasunen teknologia edukia lau mailatan banatuz, EAErako industria produktuen esportazioen eta inportazioen bilakaera azkenhamarkadan zein izan den erakusten du 13.4 irudiak.
|
|
|
Hego
|
Euskal
Herriko ekonomiak nazioartean duen harreman sarea eta, oro har, sarbidea aztertzeko, merkataritza arloan eginiko bidea hartu dugu aintzakotzat.Nolanahi ere, aurreratu dugu, aldagai hori garrantzitsua izan arren, ez dela bakarraherri baten kanpo loturen analisia jorratzerakoan. Badira bestelako kanpo fluxuakere, ikusgaitzagoak direnak, baina eragin eta esangura handikoak, finantza harremanak preseski.
|
|
|
Laburbilduz, Hego
|
Euskal
Herriko ekonomiak nazioartean duen sarbideamerkataritza harremanek determinatzen dute batez ere. Kapital fluxuek gero etagarrantzi handiagoa duten arren, euskal ekonomiaren kanpo posizioa definitzerakoan, oso modu xumean eragiten dute oraindik aipatutako fluxuek.
|
|
|
Horiek horrela, merkataritza harremanek marrazten dituzten euskal ekonomiaren kanpo loturak sendotzen ari direla esan daiteke, batik bat azken urteetanekonomiaren globalizazioarekin eta horren adierazpen kontinentala den Europakointegrazio ekonomikoaren testuinguruan. Hego
|
Euskal
Herriko ekonomiaren kanporaketa indartsuagoaren prozesuan, Espainiako ekonomiarekin izandako ohiko loturak lausotzen ari dira, eta Europako gainerako lurraldeekin sorturikoak tinkotzen.Euskal ekonomiaren nazioartearekiko elkartruke gorakorren dinamika, batez ere90eko hamarkadakoa. Europako Batasunarekiko duen erabateko loturan islatzenda.
|
|
|
Gainera, lotura gorakor hori merkataritza arloan kontzentrazio sektorial garrantzitsu baten bitartez hezurmamitzen da. Izan ere, merkataritza espezializaziooso trinkoa dago Hego
|
Euskal
Herriko ekonomian: ekipo ondasunek, garraio materialek eta ondasun metalikoek laburbiltzen dute ehuneko handi batez euskalmerkataritzaren edukia.
|
|
|
Ondorioz, Europako sare produktiboan euskal ekonomiaren espezializazioa ongi finkatuta agertzen da, kapital etateknologia eduki ertaineko produkziogintza izanik horren gakoa, etorkizunerakoelkartruke bidean hobekuntzen izpiak sumatuz. Hurrengo kapituluan agertzen denez, horretarako erabakiorra da Hego
|
Euskal
Herriko ekonomiaren gaineko hainbatpolitikaren eskumena euskal eragile eta erakundeen eskuetan egotea, eta, batik bat, ekonomia politiken diseinua taxutzen den gunean bertan, hots, Bruselan, euskal erakundeek zuzeneko parte hartzea bermatua izatea.
|
|
|
Ekipo ondasunen esportazioen garrantzia Bizkaian esportazio guztien %40ra heltzen da (EAEari dagokionaren azpitik), Gipuzkoako esportazioen erdia ekipo ondasunez osatuta dago eta Arabak goiajotzen du %65arekin. Beraz, esportazioen kontzentrazio sektorialerako joera osoindartsua da Hego
|
Euskal
Herriko ekonomian, lurraldearen arabera joera horialdakorra den arren.
|
|
2003
|
|
|
Babesaren beharra gizarteratu behar dugu, atxikimendu humanotik babesera pasa behar dugu. Azken batean, gu, euskalgintza, enpresak ere bagara, gerenteak, langileak, komiteak dauzkagu, zergak ordaintzen ditugu, lanpostuak sortzen ditugu, eta
|
Euskal
Herriko ekonomiaren parte bat gara. Ez da euskalgintzaren kontrako erasoa soilik, enpresa batzuen kontrakoa ere bada.
|
|
|
|
Euskal
herriko ekonomiaren hazkundea ez zen bizkitartean hainbat moteldu, ez ahuldu, anitz garatu baizik. Eta garapen horri esker, etorkin arrotzekin batean, ideologia berriak ere sartu ziren Euskal Herrietan, hala nola, liberalismoa, sozialismoa eta nazionalismoa.
|
|
|
59 Herria 1254,. Udako Euskal Unibertsitatea?. Bileran 10 lagun bildu ziren eta egun biko egitaraua finkatu zuten,
|
Euskal
Herriko ekonomiaren inguruan bat eta hiztegi arazoen inguruan bestea. Horrez gainera, beste zenbait hitzaldi iragarri zituzten, data zehaztu gabe.
|
|
2006
|
|
|
Horretzaz aparte, graduko hainbat online irakasgai garatu eta sareratu ditu honezkero. Besteak beste, euskara bigarren hizkuntza bezala ikastekoak, Euskal Kultura,
|
Euskal
Herriko Ekonomia, Euskal Herriko soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 93
|
|
|
Horretzaz aparte, graduko hainbat online irakasgai garatu eta sareratu ditu honezkero. Besteak beste, euskara bigarren hizkuntza bezala ikastekoak, Euskal Kultura,
|
Euskal
Herriko Ekonomia, Euskal Herriko Historia Modernoa, eta Euskal Soziolinguistika (Basq 456: Basque Language, Society, and Culture).
|
|
2007
|
|
|
Urrutira gabe, Ezkerraldeko trazaketak bakarrik bere bidean zehar eraso oso handiak ekarriko dituela bai lurrazalean (ezpondak eta biaduktoak) eta bai lurrazpian (tunelak), hasi malmasin tunel ondotik, gero Pagasarriren mendi inguruak, Sasiburu mendi-katea, Argalario, Trianoko mendiak eta Serantes zeharkatu ondoren –Alonsotegi eta Erregato inguruetan biaduktoez tartekaturik– Superportura heltzeraino. Abiadura Handiko trena, Bilbo handia Europako kapitalismoaren Metropoli eta
|
Euskal
Herriko ekonomiaren ardatz bihurtu nahi duen muntaia arranditsu honen pieza dela, eta ez nolanahikoa. Hain zuzen ere, Superportua erdigunea delarik, faraonen garaiak gogora ekartzen dizkigun obra mordoa dagoela martxan, hala nola autobide sare korapilatua, Nerbioi ibaialdeen berreskurapena aberats zahar eta berrien urrezko egoitza heltzezin bihurtzeko, eta halaber inperioetako gorteetako luxuzko zerbitzuak diruditen Guggenheim, Kongresu eta Musika Jauregia, kirol kaiak, golf zelaiak, eta abar?
|
|
2008
|
|
|
Testuinguru honetan nola ikusten duzu Ipar
|
Euskal
Herriko ekonomia?
|
|
|
Ipar
|
Euskal
Herriko ekonomia oso gutxi oinarritua da industrian. Laborantzak sufritzen du, baina une zailetatik ateratzen badaki.
|
|
|
Aritza kultur taldeak
|
Euskal
Herriko ekonomia eta krisia aztertuz, hiru saioko ikastaroa antolatu du. Abenduan, urtarrilean eta otsailean Mintzola etxean aztertuko da gaia
|
|
|
|
Euskal
Herriko ekonomiak krisiari aurre egiteko gaitasuna duela dio Lopezek, eta argi duela krisia ez dutela ordainduko behar gutxien dutenek. «Gizarte gastuetarako aurrekontuak indartu behar dira, nahiz eta horrek behin behineko defizita eragin gure erakundeen baliabideetan».
|
|
2009
|
|
|
Hitzorduan Lehendakaria izango da eta 4 sari garrantzitsu banatuko dira: Euskal Enpresa Gidariaren Saria Herrialdeko enpresari edo kudeatzaile onenari, Berrikuntza Saria enpresa berrikuntzako edozein alorretan gehien nabarmendu den enpresari, Bizitza Enpresarial Oso Baten Saria enpresa bat aurrera ateratzeko gogor lan egin duen pertsonari eta Antolatzaileen Saria
|
Euskal
Herriko ekonomia eta gizartea garatzen lagundu duen edozein pertsona edo erakunderi (jatorria alde batera utzita).
|
|
|
Soziologian lizentziatua, EHUko irakaslea da. Elikaduraren eta nekazaritza sistemaren soziologia dira haren ikerketa gai nagusiak; besteak beste,
|
Euskal
Herriko ekonomian eta kulturan baserriak duen rola ikertu du.
|
|
|
EHUko Psikologia Fakultateko irakaslea. UEUko zuzendaria izan da eta Gaindegia
|
Euskal
Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategiko zuzendaria da gaur egun.
|
|
|
Hego
|
Euskal
Herriko ekonomia %2 hazi arren, Europan baino gehiago, iaz 34.000 lanpostu galdu zirela salatu du sindikatuak
|
|
|
Hego
|
Euskal
Herriko ekonomiaren inguruan ELAk egin duen azterketaren emaitzak aurkezteko prentsaurrekoa eskaini zuen atzo, Bilbon, Adolfo Muñozek. Ondorio nagusiak krisialdiaren aitzakia baztertzen duela esan zuen eta, adibide gisa, Herbehereak eta Alemania jarri zituen, haiek ere pairatzen dute krisia, baina enplegua sortzen dute.
|
|
|
Horregatik ez da hain garrantzitsuena atzoko lanuztearen emaitza. Asteon jakin dugu
|
Euskal
Herriko ekonomia atzeraldi sakon batean sartu dela. Etorriko dira erreformak, etorriko dira enpresen itxierak, etorriko dira kaleratzeak, eta horiei aurre egiteko aliantza sindikal zabal, eraginkor eta aldarrikatzaileak eraiki dira.
|
|
|
polita, merkea eta ona.
|
Euskal
Herriko ekonomia kulturalak erraz digeritzen ditu bertsolari biko bertso saioak. Muntaia askorik gabeko iraupen luzeko jarduera kulturala da bertsogintza.
|
|
|
Ontzigintza oso garrantzitsua izan da
|
Euskal
Herriko ekonomian, baita zurezko itsasontziak egiten ziren garaian ere. –1936ko gerra arte, kabotajea eta itsas merkataritza zurezko belaontzi handiekin egiten zen.
|
|
2010
|
|
|
Lehen konparaketa bat egin genezake Ipar Euskal Herri osoko ekoizpen enpleguen eta AEKko ikasleek dauzkatenen artean. Garapen Kontseiluak eta Komertzialdegiak errolda urte oroz Ipar
|
Euskal
Herriko ekonomiaren egoera aurkezten dute INSEE erakundearen emaitzak hartuz Baionako arrondizamenduan eta Zuberoako bi kantonamenduetan.
|
|
|
Egindako ekimen garrantzitsuenak hauek dira, besteak beste: Euskal Garapen eta Kohesio Fondoa; Xuberoa Garatzen ekimena; Euskal Herrian Demokrazia eta Bakeranzko Bidean ekimena; Euskal Herriaren Eskubideen Karta idaztea; Herrien eskubideen aldeko nazioarteko konferentzia 2002ko abenduan; EHNA (Euskal Herriko Naziotasun Aitormena) martxan jartzea; generoen arteko berdintasuna sustatzea; harremanak diasporarekin;
|
Euskal
Herriko Ekonomia eta Gizartearen Behategia (Gaindegia) sortzen laguntzea eta Euskal Herriko Estatistika Zentroa. Legez kanporatzeari dagokionez, Udalbiltzak nazio eraikuntza mailan egindako lan dena ez dute onartu Madrilen, eta Udalbiltza zigortu eta moztu nahi dute Euskal Herrian egiten ari zen lan guztia suntsitzeko.
|
|
|
Bost urte igaro dira GAINDEGIA
|
Euskal
Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategia sortu zenetik, eta hasiera hasieratik izan da udalerria bere behaketa eta azterketa lanaren erreferentziazko unitatea, Euskal Herriko lurralde guztietan antzeko ezaugarriak baititu administrazio unitate horrek. Azken urteotako behaketa lanaren ondorioz bildu ditugun informazio eta datuek aukera eman digute gure herriko gizartearen eta ekonomiaren egitura ezagutzeko, eta, orobat, egiaztatu dugu 685 udalerrien arazo nagusiak, azpiegiturak, komunikazioak, energia iturriak eta gizarte zerbitzuak antzerakoak direla funtsean.
|
|
2011
|
|
|
Esklusioaren eta pobreziaren zakua loditzen ari da. Hurrengo urtean atzeraldia espero da ekonomian, esportazioak gutxituko baitira
|
Euskal
Herriko ekonomiarentzat oinarrizko arloa eta kontsumoak behera egingo baitu.
|
|
2012
|
|
|
Ipar
|
Euskal
Herriko ekonomiari begira jarri gara. Industri arloa aztertu dugu bereziki, baina laborantza eta turismoa begitik kendu gabe.
|
|
|
Atal honetan giltzarria lurraldea denez, har dezagun abiapuntutzat Gaindegiak(
|
Euskal
Herriko Ekonomia eta Gizarte Garapenerako Behategia) 2007ko lankoadernoan jasotako definizioa:
|
|
|
Euskal Herria, lurraldearen antolamenduaren ikuspegitik, osatu gabeko puzzlenahasia da. bada, Euskal Herriak behar du berariazko lurralde antolamendua.Euskal Herriaren oinarrizko mapa eta lurraldeen banaketa bat behar dugu.GAINDEGIAk(
|
Euskal
Herriko ekonomia eta gizartearen garapenerako behategia) bere proiektua abian ipintzeko eta eragiketa estatistikoak egin ahal izateko mapa bateta Euskal Herriko lurraldeen banaketa bat hautatu behar izan du. Hautapen horretanirizpide historikoak, politikoak, administratiboak, soziologikoak eta linguistikoakerabili ditu.
|
|
|
|
Euskal
Herriko Ekonomia eta Gizartearen Garapenerako Behatokia
|
|
|
Jarraian, nekazaritza, industria eta zerbitzuei, batez ere finantza azpisektoreari, dagozkien zenbait alderdi aztertuko dira, haien ahuleziak eta alde onak kontuanharturik. Espainiako eta Frantziako krisi ekonomikoaren funtsezko ezaugarri batzukseinalatuz, krisialdiak
|
Euskal
Herriko ekonomiari nola eragingo dion aztertuko da.Gaurko eta biharko ekonomia eta gizarte mailako erronkei aurre egiteko estrategiabezala, Euskal Estatua aukera ona ote den balioestea da ikerketa honen helburua.Horretaz gainera, datozen urteotarako zenbait hausnarketa eta proposameneskainiko dira.
|
|
|
Daukagun eredu ekonomikoa agortzeagatik edota finantza krisiak zein eurogunekokrisialdiak sortutako erronkengatik,
|
Euskal
Herriko ekonomia testuinguru aldaketabaten aurrean dagoela ezin da ukatu. Egon, «bidegurutze» baten aurrean gaude; hain zuzen ere, erabaki egokiak hartu ala ez, horretan datza euskal ekonomiak egoerari aurre egin dion biharko egunean.
|
|
|
Ondoren, gerra pizteko saiakerak egon arren, 1872ra arte ez zuten lortu, eta 1876an amaitu zen, berriz ere gerra zibila. Azkenik, Europan, 1914ko gerra latza piztu zen baina Espainiak neutraltasuna hartu zuen eta Hego
|
Euskal
Herriko ekonomiarako aberastasun iturri bihurtu zen. Iparraldeko Euskal Herrian, aldiz, herritarrengan Frantziar abertzaletasun iturri eta lotura berria eragin zuen.
|
|
2014
|
|
|
Bizkaian igo da gehien langabezia (%1, 3), baina Arabak du langabezia handiena: %19, 1 Gaindegia
|
Euskal
Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategian arabera, Euskal Herrian, batez beste, %16, 7 da tasa, INEren datuak kontuan hartuta; Eustatenak hartuta, berriz, %15, 4 Behin behineko kopurua da, INSEEren datuak falta baitira. Frantziako estatistika erakundeak Pirinio Atlantikoetarako eta Akitaniarako banatzen dituen datuetan oinarrituta ateratzen ditu Gaindegiak Lapurdi, Nafarroa Behere eta Zuberoako datuak.
|
|
|
Ez ikasi eta ez lanik egiten ez duten gazteak %10, 2 dira, Alemanian baino gehiago, baina Kataluniaren erdia baizik ez. Industrian, bost enplegutik bat galdu da Europako herrialde gehienekin alderatuta, industriak pisu handia du
|
Euskal
Herriko ekonomian: enpleguen %20, 8 sortzen ditu, ia ia Alemanian bezainbeste (%21).
|
|
|
Tamalez Josuk arrazoi dauka. Bi mila eta hamahiruko maiatzean,
|
Euskal
Herriko ekonomia krisialdi latzak astinduta dago, eta beraz, Blanca Garcia publizitate arduraduna zorioneko pertsona kontsidera daiteke beste enpresa batean lanean jarraitzeko aukera eskaini diotelako. Haren deskribapen fisikoa entzun ahala, segituan baztertu dut gure kasuarekin zerikusia izan dezakeenik.
|
|
|
Gaindegiak(
|
Euskal
Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategiak) ahalegin horretarako jarri du abian zerbitzu plataforma.
|
|
|
Euskal Herriko errealitate sozioekonomikoa modu erabilerraz eta osatuan ezagutzeko doako baliabidea sareratu du Gaindegia
|
Euskal
Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behatokiak. Klik bakarrean, zazpi lurraldeei buruzko hainbat datu bistaratu, kontsultatu eta deskargatzeko aukera ematen du atariak, modu askotan: grafikoak, mapak, taulak...
|
|
|
Mitxelena); Historia de la Literatura Vasca (K. Mitxelena eta L. Villasante); Bizkaiko aditz erak eta Euskal gramatika (Umandi);
|
Euskal
Herriko ekonomiaz (G. Ansola); Sagardoaren graziya (R.
|
|
|
Europa eta
|
Euskal
Herriko ekonomiek hobera egingo dute 2014an. Hala diote iragarpen guztiek.
|
|
|
HEMEN ek gomitatzen ditu bere bazkideak bai eta
|
Euskal
Herriko ekonomiaz interesatzen diren presuna guziak bere urteko biltzar nagusira abendoaren 13an, larunbat goizeko 9: 30etan Uztaritzeko LAPURDI gelara. Bertzeak bertze, aipatuak izanen dira CLEFE edo E.L.A.L.T. (Emazteak Laguntzeko Aurrezkirako Taldeak) delakoen
|
|
2015
|
|
|
Gaindegia(
|
Euskal
Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategia)
|
|
|
UEMAk GAINDEGIARI(
|
Euskal
Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategia, www.gaindegia.eus) udalerri euskaldunek azken hamarkadetan izan duten bilakaera sozio-ekonomikoaren azterketa egin zezan eskatu zion.
|
|
|
Haatik, euskara La Semaine eta Sud Ouesten ez ezik, segidan izendatuko ditugun beste batzuetan ere anekdotikoa da: Berdeek ateratzen duten Iguzki Lore hilabetekarian, Elgar, journal des basques de Parisen, Bordelen botatzen duten Agur bihilerokoan, Lauburu hiruhilabetekarian, Jakintza kazetan, Hemen hilabetekarian, (hots,
|
Euskal
Herriko Ekonomia Berrien Aldizkarian; honetan, dena den, presentzia handiagoa da: zortzi orrialdetarik lau frantses hutsez eta gainerakoak euskaraz eta frantsesez)...
|
|
|
Hots, oro har Iparraldeko herrialdeen mesedetan den erauzketaren ondorio zuzenenak Hegoaldeko herrialdeek pairatzen dituzte.
|
Euskal
Herriko ekonomia ere testuinguru horretan kokatzen da. UPV/EHUko ikertzaile talde batek, hiru azterketakasuren bidez (Bolivia, Indonesia eta Seychelleak), xehetasunez aztertu ditu Euskal Herriko ekonomiak kanpotik jasotzen dituen baliabideen eraginak eta bere mugetatik haratago sorrarazitako inpaktuen ezaugarriak (Urkidi eta Garmendia, 2014) 3 Gainera, ez dago munduan gaur egun baliabide nahikorik Hegoaldeko herrialdeek Iparraldeko herrialdeek jarraituriko garapen ereduari jarrai diezaioten.
|
|
|
Euskal Herriko ekonomia ere testuinguru horretan kokatzen da. UPV/EHUko ikertzaile talde batek, hiru azterketakasuren bidez (Bolivia, Indonesia eta Seychelleak), xehetasunez aztertu ditu
|
Euskal
Herriko ekonomiak kanpotik jasotzen dituen baliabideen eraginak eta bere mugetatik haratago sorrarazitako inpaktuen ezaugarriak (Urkidi eta Garmendia, 2014) 3 Gainera, ez dago munduan gaur egun baliabide nahikorik Hegoaldeko herrialdeek Iparraldeko herrialdeek jarraituriko garapen ereduari jarrai diezaioten.
|
|
|
Pirinioei buruzko ikerlan berriena Gaindegia
|
Euskal
Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategiarena da (Gaindegia, 2013). Gainerakoak zaharragoak dira; mendiaren bi aldeetako eskualdeen arteko harremanei buruzko lanak dira:
|
|
|
Kapitala emendatzeko kanpaina handi bat abiatua du HERRIKOAk azaroaren 10az geroz, Ipar
|
Euskal
Herriko ekonomia bizitzen eta indartzen laguntzeko. Gehiago jakin nahian, Marie Claire Sallaberry HERRIKOAren zuzendariarekin mintzatu gira.
|
|
|
Baiona hiria Ipar
|
Euskal
Herriko ekonomia hiriburua da. Lanari dedikatuak diren toki anitz dauka Baionak:
|
|
|
|
Euskal
Herriko ekonomiaz hitz egiterakoan, laborantza eta artzaintza maizenik aipatzen dira. Alta, iragan denboretan itsas arrantza eta honi lotutako langintza asko izan ziren nagusiak, eta ez bakarrik euskal kostaldeetan.
|
|
|
Horiek hola, ez ditugu aipatu gabe utziko Baionako eta Angeluko LECLERC saltegiak. Hauen buruzagiek indar berezi bat egiten baitute Ipar
|
Euskal
Herriko ekonomia sustengatzeko, araberan menturaz hiri horietako saltegi partikular zonbaitek baino gehiago. Ororen buru, izan ttiki ala haundi, etxeko nagusiaren nortasunak ainitz munta du.
|
|
2016
|
|
|
Zergak lurraldearen aukera ekonomikoen sostengua izanen dira». Eta, justuki, elkargo bakarrari esker Ipar
|
Euskal
Herriko ekonomia modu orokor batean pentsatzen dela azaldu zuen. Bat egin zuten Bidarteko ESTIA eta Baionako UPPA unibertsitateetako arduradunek ere.
|
|
|
Hego
|
Euskal
Herriko ekonomiak ez du iaz bezainbesteko hazkunderik izango. Laboral Kutxak egin dituen azken aurreikuspenen arabera, BPG barne produktu gordinak eutsi egingo dio %2tik gorako igoerari.
|
|
|
Hegoaldetik 2.000 milioi euroren ondasunak esportatzen dira Erresuma Batura. Salmenta horien jaitsiera gainditzea posible du
|
Euskal
Herriko ekonomia aurreratuak. Arazoaren mamia Europa batuaren eraikuntzan dagoela uste du Madariagak:
|
|
|
Hego
|
Euskal
Herriko ekonomiaren ezezagunak
|
|
|
Azken urteotan, eta bereziki Lehman Brothers handia erori zenetik, Hego
|
Euskal
Herriko ekonomia espainiar ekonomiaren kopia fidela izan da: bertako finantza sistema pribatizatu, industria erortzen utzi, bertako ehun produktiboa transnazionalei saldu, ikerkuntzan inbertitzeari utzi, turismoaren aldeko apustua egin, soldaten araberako lehiakortasuna bultzatu...
|
|
|
Angeluko Herriko Etxera deituak ziren HEMEN elkarteko bazkideak urteko bildumaren berri hartzera, bai eta Ipar
|
Euskal
Herriko ekonomiaren geroaz eztabadatzera. Han ere jendalde pollita bildu da eta lehen aldikotz etorri da jakin minez gazte andana bat.
|
|
2017
|
|
|
" Guretzat oso polita izan da
|
Euskal
Herriko ekonomia sozial eraldatzailearen babesa (Olatukoop), ulertu dugulako elkarrekin ari garela eraikitzen errepublika kooperatibo, solidario eta eraldatzaile bat"
|
|
|
Beti egon da elkartasun hori, eta uste dut gero eta gehiago ari garela elkarrekin ikasten. Guretzat oso polita izan da
|
Euskal
Herriko ekonomia sozial eraldatzailearen babesa (Olatukoop), ulertu dugulako elkarrekin ari garela eraikitzen errepublika kooperatibo, solidario eta eraldatzaile bat. Guretzat oso garrantzitsua eta hunkigarria izan da kidetasun hau.
|
|
2018
|
|
|
2010ean Eusko Jaurlaritzak euskal etxe gisa onartu zuen eta urtean zehar ekitaldi sorta frango polita antolatzen, du euskal kultura Berlinen lantzen eta ezagutarazten, literaturan, musikan, gastronomian... Korrika antolatzen dute, dantza garaikide bilkurak,
|
Euskal
Herriko ekonomia eta turismoa sustatzen laguntzen dute... Besteak beste bazkari eta elkarretaratze batekin ospatu dute iragan ebiakoitzean, eskerrak emanez 20 urte hauetan laguntzaile eta sustengatzaile izan dituzten aleman eta euskaldun guzieri.
|
|
|
Egungo errealitatetik abiatuta, lurraldea bizirik izatea nahi izanez gero, bultzatu beharreko estrategia bat iradoki du txostenean
|
Euskal
Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategiak: " Hobe Arabaren moduko lurralde bat erregio moduan ulertzea, bere eremuen arteko kohesio eta interakzio gradu handiekin.
|
|
2019
|
|
|
paperik gabe lehenbizi, eta egoera erregularizatuan gero.
|
Euskal
Herriko Ekonomia Feminista Eskoletatik sortutako Etxekotu Gabeko Emakume Langileak (Trabajadoras No Domesticadas, gazteleraz) elkarteko kidea da. Etxe kanpoko langile gisa dihardu berak, baina ondo ezagutzen du etxe barruko langile bezala ari diren emakumeen errealitatea ere.
|
|
2020
|
|
|
Orduko fortuna handienek Antilletako irla hartan dute jatorria; nekez uler dezakegu
|
Euskal
Herriko ekonomiaren historia Kuba eta kanaberak aipatu gabe
|
|
|
AEBetako kotoiarekin batera, Kuba izan zen XIX. mendeko esklabotzaren beste epizentroa, azukrearen eskariak akuilatuta mendebaldarron gaurko dieta glukosadun neurrigabeak ere badu bere esplikazio kapitalista. Orduko fortuna handienek Antilletako irla hartan dute jatorria; nekez uler dezakegu
|
Euskal
Herriko ekonomiaren historia Kuba eta kanaberak aipatu gabe.
|
|
|
COVID osteko
|
Euskal
Herriko ekonomia ekologikoaren alde
|
|
|
2019ko urtarrilaren 1ean 3.170.891 biztanle zituen; hau da, urtebete lehenago baino 18.673 gehiago. Duela aste batzuk Eustat Euskal Estatistika Erakundeak, INE Espainiako Estatistika Institutuak eta INSEE Frantziako Estatistika Institutuak plazaratutako datuak aztertuta Gaindegia
|
Euskal
Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behatokiak egindako ikerketaren arabera, 2018tik 2019ra %0, 59ko hazkundea izan zen populazioan. Zuberoan izan ezik, herrialde guztietan egin du gora biztanle kopuruak.
|
|
|
Gaindegiak,
|
Euskal
Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategiak, udalerrien indize demografikoak eguneratu zituen iaz. Datu berrien argitara, inoiz baino ageriago gelditu da Pirinioetako despopulazioaren arazoa.
|
|
|
Azken hamarkadan biztanleriaren %14 galdu du Pirinioak,
|
Euskal
Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategiak bildutako datuen arabera.
|
|
|
Gora egin du azken hamarkadak biztanleriak Nafarroan: %3, 7 Gaindegiak,
|
Euskal
Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategiak, bildutako azken datuen arabera, 654.214 biztanle ditu Nafarroak.
|
|
|
berotegi gasen isurien apaltze argi bat eta justizia soziala. Euskal Herriaren kasuan, antzeko ikuspegia dauka COVID osteko
|
Euskal
Herriko ekonomia ekologikoaren alde izeneko manifestuak. Besteak beste, gizakiek naturarekin duten harremana aldatu beharra aipatu dute agiri horrekin bat egin duten ehunka lagunek –haietako asko akademikoak eta unibertsitateko irakasleak–, eta aurrerantzeko neurrietarako ere proposamenak egin dituzte:
|
|
|
" Euskoa" izeneko moneta Hego Euskal Herrian hedatuz gero, garai berri baten atarian egon gaitezke lurralde kohesioari dagokionez. Unibertsitateko hainbat adituk COVID ondoko garaiei begira sakoneko aldaketak eskatu dituzte (https://telesforomonzonlab.eus/covid19 osteko
|
euskal
herriko ekonomia ekologikoaren alde/). Lurralde kohesioak eta orekak eraldaketaren agendan lekua izan behar luke.
|
|
2021
|
|
|
Arduradunak erraiten zaukun, 100 bat kide direla eta horietan 30 bat pertsona laguntzaile bezala arrunt inplikatuak. Lokalak birziklatzea duela helburua, Ipar
|
Euskal
Herriko ekonomia zirkularreko ezinbesteko katebegi bat da, ekonomia sailean garrantzia duena. Horrez gain, barnealdean, kolektiboki desafio zehatz baten altxatzeko xedea ere du.
|
|
|
Berria eta Argia, hedabideen sektorean; Errigora eta Aiaraldeko Ekintzen Faktoria, eskualde garapenean; Elhuyar eta Emun, berrikuntza sozialean; materialgintzan eta hezkuntzaren alorrean, berriz, Elkar eta Ikastolen Elkartea. Eta azkenik, AEK, Bertsozaleen Elkartea, Topagunea eta Kontseilua bera jardungo dira lanaren antolaketaren, interkooperazioaren eta izaera komunitarioaren inguruko gogoetan, Lanki Institutuko (Mondragon Unibertsitatea) eta Olatukoopeko(
|
Euskal
Herriko ekonomia sozial eraldatzailearen sarea) lagunen moderaziopean.
|