|
2000
|
|
|
Hala ere, Euskal Herriko historiaren mitoak erauzten zenbait hedabidek egindako eginahalak garbi utzi du
|
Euskal
Herriaren historiarekin Euskal Herriaren izaera bera suntsitu arteko onik ez dagoela. Ikastoletan historia erakusten den moduari egin zaion erasoak Euskal Herriak duen ezaugarri bipilenetako bati ekinez, Euskal Herriaren izaerari eraso dio.
|
|
|
Hau horrela izanik, hasteko
|
Euskal
Herriaren historiari buruzko ikastaro bat antolatzea erabaki genuen, nahiz eta beste arlo batzuk lantzeko asmoa ere izan aurrera begira. Historia oinarrizko gaia zela iruditu zitzaigun, ondorengo ekinaldietan beste arlo batzuk jorratzerakoan kontuan hartu beharreko gaia.
|
|
|
Txillardegi adiskidearekiko lotura ez zen atzo goizean sortu nigan. iritsi baino lehentxoago izan genuen geure belaunaldikoek haren izenarenlehen erreferentzia, mitiko samarra zena, zer esanik ez, gure lagunak ordurako eginazuena nahikoa eta sobera baitzen bere izena betikotzeko, ez baitzuen alferrik parte hartuizan
|
Euskal
Herriaren historiako bidegurutze nagusienetakoan, ene ustez, nagusienaedo erabakiorrena izan dena?, alegia, XX. mendeko erdialdean abiatu zen euskalmugimendu askatzaile berriaren ekimen sortzailean. Ekintzaile gutxi batzuk izan zirenlurrikara hura eragin zutenak; han egon zen bera.
|
|
|
|
Euskal
Herriaren historia eta gaurko egoera Herri konkistatua garen aldetik begiratubehar direla deritzot. Azken bi mila urteotan zehar, biribil hitz egiteko, Euskal Herriosoa ez bada, gure Herriko lurralderen bat bederen, ia eten gabe konkistapean izan da.Beraz, konkista egoera jasan beharra, aspalditik da gure Herriko ezaugarria.
|
|
2001
|
|
|
Burdingintzak
|
Euskal
Herrian historia luze samarra du, hiru garai nagusi biziizan baititu: batetik, haizeolen garaia, non burdinolak aire zabalekoak baitziren; bestetik, zeharrolak edo burdinola hidraulikoak; eta azkenik, Aro Garaikidean, industrializazioaren garaiko labe garaietako burdin lantegiak.
|
|
|
Obra honek amatasunaren zeregina aztertzen du, eta aurrean jartzen diguamaren patu bikoitza: publikoa, alde batetik, gizartearekin zerikusia duena, hau da, bere lan politikoa, eta, pribatua, bestetik, familiaren baitan gauzatzen dena.Haurdunaldiak ere
|
Euskal
Herriaren historiarekin batera gertatzen dira. Mirenenahonelaxe kontatzen du:
|
|
|
Oroimen aski ahula izaten dugu euskaldunok, eta behin lasaialdia etorri ondoren, arestian mehatxatzen gintuen ekaitz beldurgarriaren hodei beltzez ahanzteko joeratxoa nabari zaigu. Hala eta guztiz ere, 2001.eko maiatzaren13ko hauteskunde eguna, zalantzarik gabe, ez soilki aurtengo, baizik eta
|
Euskal
Herriaren historia osoko data garrantzitsua izango da.
|
|
|
1. Azken urteotan, lehenbiziko aldiz
|
Euskal
Herriaren historia osoan, unibertsitatera heltzen ari den gazte belaunaldiak bere ikasketa guztiak —edo gehienak— euskaraz burutzeko aukera izan du. Horrek esan nahi du, oraintsu arte, euskararen errebindikazioa euskaldunok egiazki sentitzen genuen premia baino gehiago praktikan zerbait sinbolikoa bazen —ez dezagun ahantz, aurreko euskaldunen belaunaldiek, ikasketa guztiak erdaraz egitera beharturik, de facto erraztasun handiagoa izan dutela erdaraz ikasteko, eta eskatzen zuten euskal irakaskuntza eskaini balitzaie gorriak ikusiko zituzketela hura ulertzeko! —, orain, aldiz, euskararen eskaria zerbait normal, benetan sentitu eta egiazko premia objektiboetan oinarrituriko nahia dela, hots, ikasketa guztiak euskaraz egindako euskaldunak erraztasun handiagoa izaten duela euskaraz ikasten eta bizitzen segitzeko erdaraz baino, eta horrek zentzu eta indar logiko berria ematen diola irakaskuntza, administrazio eta bizitza publiko osoan elebitasuna eskatzeari, eta berori azken mailaraino eramateko erabakimenari ere bai.
|
|
2002
|
|
|
|
EUSKAL
HERRIAREN HISTORIA
|
|
|
Gatuzain argitaletxeak plazaratu duen «Herri bat, zortzi begirada» liburu ederrean, zortzi argazkilariren begi eta kameren bitartez
|
Euskal
Herriaren historia garaikidea ikusteko moldea azaltzen da. Christian Borderie, Jagoba Manterola, Angela Mejias, Daniel Velez, Marisol Ramirez, Mixel Dhers, Antonio Di Bellonio eta Bob Edme ditugu aipatu argazkilari horiek, eta azken 30 urteotan gure herriak bizi ahal izan dituen une zoriontsu eta itxaropentsuak, zein aldi berean jaso behar izan dituen gertaera tamalgarrien islak eskaintzen dituzte.
|
|
|
Ba al dago Ipar
|
Euskal
Herriaren historiarekiko sentimendurik azaldu duenik?
|
|
|
Rodriguez Bornaetxea, F. (1991);. Unibertsitatea
|
Euskal
Herriaren historian?, Larrun 10: 25
|
|
|
Laugarren eta azken blokean, Aro Garaikideko lau artikulu bildu ditugu.Aurrenik, Joseba Agirreazkuenagak gogoeta egiten du historiaren izateaz: postmodernismoak diziplina honen izaera kolokan jarrita,
|
Euskal
Herrian historia nolaerabili eta ulertu den azaltzen digu, baita aurrera begira dituen erronkak planteatuere. Bigarren artikuluan, Ludger Mees ek, euskal nazionalismoaren historiografiaerrepasatzen du.
|
|
|
Hola, bada, diziplinartekotasuna, gai berriak, azken ikerketak, ikuspegiaitzindariak eta metodologia orain arte erabili gabeak azaltzen dira liburu honetan.Artikulu hauek irakurriz,
|
Euskal
Herriaren historiaz irudi bizi eta berria erdietsikoduzun itxaropena dugu.
|
|
|
Ekimen eta ahalegin hauen emaitzak ikusita, argi eta garbi dago guztiz faltsuadela dokumentazio ezagatik
|
Euskal
Herria historiarik gabeko herria delako iritzia.Bakoitzari bere meritua eman behar bazaio, begi bistakoa da Eusko IkaskuntzarenColeccion de Fuentes Medievales de Pais Vasco bildumaren nagusitasuna.Aipaturiko bilduma, hasieran Jose Luis Orella Unzue irakasleak zuzendu zuena etagaur egun Aingeru Zabalaren ardurapean dagoena, ezinbesteko lan tresna bihurtuda gure Berant Erdi Aroko historian interesa... Eusko Ikaskuntzak1982an ekin zion dokumentazioa argitaratzeko asmoari, Elena Barrenaren Ordenanzas de la Hermandad de Guipuzcoa plazaratuz.
|
|
|
–Euskal Herriko gizartea eta gizarte arazoak XVI. gizalditik XVII.era?, in II.Euskal Mundu Biltzarra:
|
Euskal
Herriaren Historiari buruzko Biltzarra, III. alea.
|
|
|
Garaiz kanpokoikuspegia gerta liteke.
|
Euskal
Herriaren historia urratsez urrats gauzatu da azkenmendeetan, idatziz asmatu da, Espainiakoa edo Frantziakoa bezalaxe. Historiarenikuspegi nazionala garai batekoa da.
|
|
|
Gaur egun, multinazionalen garaian, premiazkoa deritzot ikuspegi transnazionala eta europarra indartzeari; baina, jakina, nonbaiten sustraitu beharra dago, eta historialariok nonbaitetik eta norbaitzuentzatidazten dugu geure historia, esperientziaren harian. Horregatik, guztiz bideragarriaeta komenigarria da, nire ustez,
|
Euskal
Herriaren historia lantzea eta sakontzea; ikuspegi transnazionala osatzeko, egitura nazionala, eta Euskal Herrikoa kulturesparruan eta politikoan, mendebaldeko hiru herrialdeetan behintzat, begi bistakoegitura dugu, datuen arteko beste zehaztapen bat gehiago da.
|
|
|
Ezkutatu ere ezda egin behar, ez balego bezala. XVI. mendeaz geroztik,
|
Euskal
Herriaren historian, berezitasun nagusienetakoa dugu, herrialde batzuk nortasun politiko kolektiboalandu zutela Batzar Nagusien inguruan; eta 1877 arte iraun zuen mendebaldekohiru herrialdeetan, eta XX. mendean berriz lortu da. Foruen inguruko kulturapolitikoa aberatsa eta indartsua da.
|
|
|
gizartea?, Itsas memoria, 1, 110122 eta J. Gracia (1996): . Arrantza sektorea
|
Euskal
Herriaren historian: egungo ezagueren zirriborroa eta etorkizuneko ikerketa historiografikoaren arazoak?, Itsas memoria, 1, 168
|
|
|
Kritika eredugarri bat ikusteko, Antonio Rivera-k zuzendutako eta Lur argitaletxeak argitaratutako
|
Euskal
Herriaren Historiari egindakoa irakur dezakegu: Iban Zaldua, Uztaro, 27, 1998,107
|
|
|
–El Pais Vasco del siglo de las luces. Inercias y cambiosmentales?, in
|
Euskal
Herria historiaren aurrean. Euskadi ante la historia, IPES, Bilbo.
|
|
|
Zalantzarik gabe izango da beraz hizpide Ibarretxerena, baina ez da izango noski bere proposamenean kulturari aparteko tarte berezirik eskaini ziolako. Harri eta zur geratu nintzen —egia da ta—
|
Euskal
Herriak historian zehar beste izen batzuk ere izan dituela esan zuenean (Vasconia, Reino de Navarra, Pas Vasco Navarro), baina oraindik harrituago, Espainiak Eusko Jaurlaritzari ematen ez dizkion konpetentziak bere gain hartzeko prest dagoela esan eta berehala, Ertzaintza 200 kidetan zabalduko duela esan eta segidan, euskal zinematografiaz aritu zenean. Alegia, euskal zinematografia suspertzeko ere hainbatprograma martxan jarriko dituela bere gobernuak, programa horiek jartzea espainiar Estatuko legediaren arabera Espainiako Gobernuari badagokio ere.
|
|
2003
|
|
|
1986an Gerra Zibila, 1989an iraultza garaiak eta Historiaurrea, 1990an Industrializazioa, 1991an Faxismoa, 1992an Langile mugimendua, 1993an Nazionalismoa, 1994an Historiografia eta aldaketa ekonomikoa (Ekonomia sailarekin batera), 1995ean Militarismoa eta antimilitarismoa, 1996an Erromatarkuntza eta Irakaskuntzaren historia (Pedagogia sailarekin batera), 1997an Ekologia, Eliza eta itsasoa, aurrenekoa eta azkena berriro ere Ipar Euskal Herrian, 1998an Kirola Iruñean (Antropologia sailarekin batera) eta Historia eta Literatura Miarritzen, 1999an Frankismoa Iruñean eta Historiografia Miarritzen eta 2000 urtean, azkenik, Iruñean Sozialisten agintaldien balantzea eta Irudia eta Historia Miarritzen. Gasteizen antolatutako jardunaldien gaiak, honako hauek izan dira, 1996, Gerraosteko euskal nazionalismoa(); 1997, Karlistadak, 1998 Ipar
|
Euskal
Herriaren Historiaz, 1999 Baztertuak Euskal Herriko Historian eta, 2001, Euzko Alderdi Jeltzalearen Historia.
|
|
|
López Atxurra (zuz.):
|
Euskal
Herriaren historiaz (III), EHU, Bilbo.
|
|
|
López Atxurra (zuz.):
|
Euskal
Herriaren historiaz (III), Argitalpen Zerbitzua EHU, Bilbo.
|
|
|
|
Euskal
Herriaren historia: XX. mendeko haurrei kontatua.
|
|
2004
|
|
|
Bertso hauetan,
|
Euskal
Herriaren historia laburtzen da. Azpimarratzekoa dugu euskaldunak direla sujeto politikoak.
|
|
|
Agian Eusko Jaurlaritza jabetu egin zen batxilergoko bigarren kurtsoak euskal historia ikasteko eskaintzen zuen aukera aski mugatua zela, zeren 2003 urtean
|
Euskal
Herriaren historia izeneko ikasgai bat sortzeko dekretua onartu zuen, batxilergoko lehen kurtsoan nahi zuten ikasleek hautazko gisa hartzeko aukera emanez11 Ikasgai guztiz berria da, ez dena ezein espainiar dekreturen moldapena, beraz euskal historia ikuspegi propioz lantzeko aukera ona izan zitekeen. Hori da beraz aztertuko dudana.
|
|
|
Cf. 2003.01.16ko BOPV EHAA, 10 zenb., 616 orr. Kuriosoa da Batxilergoko bigarren kurtsoko espainiar Historian euskal edukiak txertatu baino bi hilabete lehenago aurkeztu zela
|
Euskal
Herriaren historia ikasgai honen dekretua. Eusko Jaurlaritzan beldur ote ziren zituztela nahi zituzten moldapenak egin espainiar historian eta beraz alternatiba gisa sortu ote zen euskal historia hau?
|
|
|
III. 2 Kontzeptuzko edukiak?
|
Euskal
Herriaren historia, ikasgaian
|
|
|
Baliteke, halaber, azken lekuan jarrita egotea egitaraua finkatu zutenek aurreikusi zutelako kurtsoan zehar ez zela astirik egongo dena ikusteko, eta zerbait kentzekotan akaberako horri iritzi ziotelako garrantzi gutxienekoa. Nolanahi delarik,
|
Euskal
Herriaren historia moduko gai zabal bat atalkatzea aski konplexua delarik, egitarau ofizial honek aurkezten duen soluzioa nahiko onargarria iruditzen zait, ukatu gabe bestelako aukerak ere posible zirela. Egitura orokor honi zuzenketaren bat egitekotan, 10 atala nik 0 atalarekin elkarturik emango nuke, ondoren esango dudan moduan.
|
|
|
Hainbat identitate izan ditzakegu, eta horien iragana interesa dakiguke.
|
Euskal
Herriaren historia ere motibo beragatik lantzen da: euskal nortasuna (adibidez hizkuntzatik abiatuz defini daitekeena) gure identitateetako bat delako.
|
|
|
Iparraldeari buruzko gabezia, baina, ez da hainbeste haren inguruko adibide konkretuen falta. Arazo larriena
|
Euskal
Herriaren historia antolatzerakoan, Iparraldea egitura narratibotik kanpo utzi izanean dago: euskal ikuspegia osatu da soilik Hegoaldea (edo are Bizkai Gipuzkoa) izanik buruan.
|
|
|
Nolanahi ere, hutsune horiek ez dira larriegiak. Azken finean egitarauan Hego
|
Euskal
Herriaren historia (Nafarroa garaiarena barne) eskematikoki laburbiltzeko ahalegina igartzen da, eta laburtu beharrez zail zen guztia sartzea. Gabezia nagusia, ostera ere, Ipar Euskal Herriari dagokio, inon ez baita ageri.
|
|
|
Honekin amaitzen dut kontzeptuzko edukien iruzkina.
|
Euskal
Herriaren historia osoa kanon eskematiko batean laburbiltzea erronka zaila zen dudarik gabe. Egitarau ofizial honetan saiatu dira lortzen, eta emaitza, txarra izan gabe, Hegoaldera mugatua irten da.
|
|
|
III. 3 Jarrerazko edukiak?
|
Euskal
Herriaren historia, ikasgaian
|
|
|
Hego Euskal Herrira mugatu ohi den lurraldetasun eredu bat antzematen da inplizitu, euskararekiko interes bat (baina Antzinaroan bukatzen dena), eta gainerakoan garai desberdinetako datu sozial, politiko, ekonomiko eta kulturalak daude, hobeki edo okerrago laburbilduta, baina aski modu neutralean aurkezten direnak. Beraz kontzeptu historikoak ez daude helburu finalista bat iradokitzeko antolatuta (demagun
|
Euskal
Herriaren historia askatasunaren aldeko borroka konstante bat izan dela frogatzeko, edo kontrara Euskal Herriaren historia betidanik Espainian kokatu dela adierazteko). Zentzu horretan lerrokatze ideologikoa saihesten jakin du egitarauak.
|
|
|
Hego Euskal Herrira mugatu ohi den lurraldetasun eredu bat antzematen da inplizitu, euskararekiko interes bat (baina Antzinaroan bukatzen dena), eta gainerakoan garai desberdinetako datu sozial, politiko, ekonomiko eta kulturalak daude, hobeki edo okerrago laburbilduta, baina aski modu neutralean aurkezten direnak. Beraz kontzeptu historikoak ez daude helburu finalista bat iradokitzeko antolatuta (demagun Euskal Herriaren historia askatasunaren aldeko borroka konstante bat izan dela frogatzeko, edo kontrara
|
Euskal
Herriaren historia betidanik Espainian kokatu dela adierazteko). Zentzu horretan lerrokatze ideologikoa saihesten jakin du egitarauak.
|
|
|
–
|
Euskal
Herriaren historia, ikasgaiaren dekretuan zehazten den jarreren atal esplizitua bat dator esandakoarekin.
|
|
|
Aipagarria da, halaber, balio orokorrak bultzatu guran, azkenean justifikatu gabe geratzen dela?
|
Euskal
Herriaren historia, ikasgaiaren euskal dimentsioaren afera.
|
|
|
Inplizitu doa Euskal Herria izeneko lurralde bat dela, nahiz gero ez den bere hedadura inon zehazten eta de facto Hego Euskal Herrira mugatzen den kontzeptuen egitarauan. Ikasgai honek susta ditzakeen euskal balioen artean?
|
Euskal
Herriaren historia hobeto ezagutzeko interesa eta jakin mina sortzea, lauso bat eta, ondare historikoa ezagutu eta kontserbatzeko interesa piztea:
|
|
|
–Adquirir una visión de la evolución histórica de España en su conjunto y en su pluralidad?,. Consolidar actitudes y hábitos de tolerancia y solidaridad entre los diversos pueblos de España, respetando y valorando positivamente los aspectos comunes y las diferencias?... 19 Beraz Espainia ezaugarri amankomun zein pluralak dituen multzotzat hartzen da dekretuan, eta ikasleei ezaugarri bikoitz horrekiko onespena sorrarazi nahi die. ?
|
Euskal
Herriaren historia, ikasgaiko dekretuan, aldiz, inon ez da esaten Euskal Herria ezaugarri komun zein pluralak dituen multzo bat denik (edo ez denik), ezta euskal lurralde anitzen arteko elkartasun ideia bultzatu gura denik ere.
|
|
|
III. 4 Prozedurak?
|
Euskal
Herriaren historia, ikasgaian
|
|
|
Alta didaktika eta irakaskuntzaren ikuspegitik atal hau oso arazotsua izan daiteke. ?
|
Euskal
Herriaren historia, ikasgaiaren dekretuak, beste edozein historia ikasgaitan agertu ohi diren antzeko prozeduren lanketa proposatzen du:
|
|
|
Amaitzeko, aproposa litzateke?
|
Euskal
Herriaren historia, ikasgaiaren baitan euskarazko jatorrizko iturrien erabilpena bultzatzea (jada II.4 puntuan aipatu diren euskal literaturako pasarteak, bertsoak, aldizkari zaharretako artikuluak, eta halakoak baliatuz) beti ere ikasleen mailara moldatuta, eta bestelako iturriekin konbinatuz (jatorriz erdaraz eginiko testuak, irudiak, mapak...).
|
|
|
Zentzu horretan Goihenetxeren proposamenari izenbururen bat jartzekotan, euskal historia? edo?
|
Euskal
Herriaren historia, baino hobeto. Europa eta Euskal Herriaren historia?
|
|
|
edo. Euskal Herriaren historia? baino hobeto. Europa eta
|
Euskal
Herriaren historia, ipini litzaioke.
|
|
|
Edozein kasutan, askozaz interesgarriagoa da Goihenetxek planteatzen duen. Europa eta
|
Euskal
Herriaren historia, ezen ez EAEko hezkuntza sisteman, adibidez Batxilergoko bigarren mailan, irakasten den. Espainia eta Euskal Herriko historia?
|
|
|
Batxilergoko lehen mailako Historia Garaikide ikasgaian ere posible litzateke halakorik egitea, nahiz mundu osoko historia lantzen delarik ez den orekatua bertan euskal atal handi bat sartzea (ikasgaiaren helburua ez baita munduko eta Euskal Herriko historia erdibana kontatzea, baizik izatekotan munduko historia azaltzea, eta tartean, adibide konkretu bezala, euskal kasuren bat edo beste aipatzea). Kurtso berean dagoen hautazko
|
Euskal
Herriaren historia bai molda liteke hein batez Goihenetxeren proposamenekin, baina nik ez nioke hark proposatzen duen Europako historia orokorraren atala erantsiko, ikasgaia gehiegi ez zamatzeko. Azken finean, ene ustez, euskal historiak, merezi du ikasgai espezifiko bat.
|
|
|
Halaber ezin utzi aipatu gabe jatorriz euskaraz sortuak izan ez arren
|
Euskal
Herriaren historiarekin lotuta dauden testu eta material historiko bilketak, klasean iruzkinak egiteko primerakoak. Hor nabarmendu beharra dago batetik Koldo Larrañagaren ardurapean ateratako Euskal Herria antzinate berantiarrean eta lehen ertaroan:
|
|
|
Hor nabarmendu beharra dago batetik Koldo Larrañagaren ardurapean ateratako Euskal Herria antzinate berantiarrean eta lehen ertaroan: materiale eta agiriak (EHU, Leioa, 1992) latinezko eta grakozko testuen euskal itzulpena dakartenak, bai eta Vicente Huici eta Juan Madariagak bost tomotan publikatu zuten
|
Euskal
Herriaren Historiarako Materiale eta Agiriak bikaina ere (UNED, Donostia,: testu historikoak jatorrizko hizkuntzan biltzen ditu, hots, gaztelaniaz, euskaraz zein frantsesez).
|
|
|
III. Euskal curriculuma EAEko hezkuntzan: ?
|
Euskal
Herriaren historia, ikasgaiaren kasua
|
|
|
Ondoren historia arloko euskal curriculum kasu pare bat aztertzen da: lehenik EAEko hezkuntza sisteman eskaintzen den?
|
Euskal
Herriaren historia, ikasgaia (III. atala), eta ondoren Manex Goihenetxek Euskal Curriculuma liburuan egindako ekarpena (IV. atala).
|
|
|
Joseba Agirreazkuenagak zuzenduriko Gran Atlas Histórico de Euskal Herria (Lur, Bilbo, 1995, 512 orr.; euskarazko itzulpena ere badago: Euskal Herriko atlas historikoa, Lur Entziklopedia Tematikoa, Bilbo, 1997), Antonio Riverak zuzenduriko
|
Euskal
Herriaren historia (Lur Entziklopedia Tematikoa, Bilbo, 1998, 439 orr.) eta Manex Goihenetxeren Historie générale du Pays Basque (Elkarlanean, Donostia,, 4 tomo; lehen tomoak gaztelaniazko itzulpenean ere aurki daitezke: Historia general del País Vasco, Ttarttalo, Donostia, 1999tik).
|
|
2005
|
|
|
Maitasun eta erakarpen sentimendua.
|
Euskal
Herriaren historia liburu orotan daude jasota euskaldunek mendian eta mendiei egindako argazkiak. Antzinako zaletasun horrek bilakaera bat izan du, mendian ibili ez ezik, gaur egun, kirola ere egiten baita horren aitzakian.
|
|
|
funikularrak, tranbiak, kremailera bidezkoak, metroa... Horiek guztiak aurki ditzakegu
|
Euskal
Herriaren historian. Lehenengo tranbiak Bilbon agertu ziren, animaliek bultzatuta (keak hirian egiten zuen kalteagatik), baina hortik gutxira elektrifikatu zituzten.
|
|
|
|
Euskal
Herriaren historia ez ofiziala
|
|
|
Ezkutatu ere ez, ez balego bezala.
|
Euskal
Herriaren historian zehar, XVI. mendeaz geroztik berezitasun nagusienetakoa dugu, Batzar Nagusien inguruan, herrialde batzuk, nortasun politiko kolekti boa landu zutela eta 1877 arte iraun zuten mendebaleko hiru herrialdeetan eta XX. mendean berriz eratu dira. Foruen inguruko kultura politikoa aberatsa eta indartsua da.
|
|
|
Iñaki Egaña,
|
Euskal
Herriaren historia, Txalaparta argitaletxea
|
|
|
Iñaki Egaña,
|
Euskal
Herriaren historia, Txalaparta argitaletxea
|
|
2006
|
|
|
|
Euskal
Herriaren historiaz Manex Goyhenetche ikerlariak osatutako hirugarren eta azken liburukia dugu Historia General del Pais Vasco A las puertas de la sociedad moderna. 2004ko maiatzaren 2an mendi istripu baten ondorioz utzi gintuen betirako unibertsitateko eta bigarren hezkuntzako Historia irakaslea eta ikerlari nekaezina izandako gizon honek.
|
|
|
2004ko maiatzaren 2an mendi istripu baten ondorioz utzi gintuen betirako unibertsitateko eta bigarren hezkuntzako Historia irakaslea eta ikerlari nekaezina izandako gizon honek.
|
Euskal
Herriaren historiako trilogia honek historiaurretik hasi eta XX. mende arteko garaia azaltzen du. Lehenengo liburukian, historiaurretik hasi eta Erdi Arorainokoak jaso zituen.
|
|
|
Hots, frankismoaren aurkako oposizioa Albazeten, esaterako, banan banako batuketa besterik ez da, borondate partikularren batuketa. Euskal Herrian ez,
|
Euskal
Herrian historia berregin eta esaten da frankismoaren aurkako oposizioa herri moduan artikulatzen dela, eta ez indibidualtasunen bilketa moduan. Eta horrela, Espainiako tokirik faltsuena izanda ere, erralitatea berreraikitzea lortuko duen bakarra da, 36ko Gerra herri baten gaineko inposaketa moduan azalduz.
|
|
|
Hamasei urte zituenean bere bihotzeko kuttunak ezezkoa emateko izan zituen arrazoiak aldatuko ditu ipuinetako baten protagonistak, baina ondorioak ez dira, doi doi, berak espero zituenak izango. Eta berdin gertatuko zaio
|
Euskal
Herriaren historia aldatu nahiz Rikardo Arregi auto istriputik bizirik ateratzea lortzen duen zientzialariari. Izan ere, kontakizun labur bezain zirraragarri hauen egileak azpimarratzen duen bezala, iragana aldatzeak etorkizuna aldatzea dakar, ia ezinbestean.
|
|
|
Izenburuak berak dio: euskararen eta
|
Euskal
Herriaren historia, biak bat eginik.
|
|
|
Jose Angelek nire lana aipatu zuen: ' Bada, nik badut lagun bat,
|
Euskal
Herriaren historia laburra idatzi duena'. Jose Angelek esanda, nire liburua bidali nion erregeari.
|
|
|
Antzinaroan eta ondorengo mendeetan, esan izan zen
|
Euskal
Herria historia gabeko herria zela. Erromatar Inperioaren krisialdiarekin, lurraldearen hustuketa, hiri sareen hondamendia... eman zen.
|
|
|
–Hiribilduen sorkuntza prozesuak eta herri eraketa (XI. XV. mendeak)?, Lur Entziklopedia tematikoa:
|
Euskal
Herriaren Historia, Lur, Donostia, edo Idem (2004): –El mundo urbano?, Historia de Euskal Herria.
|
|
|
Hori gertatzen da,
|
Euskal
Herriaren historian, orokorki, eta zer esanik ez euskaraz, ia landu gabe dauden gaien aniztasunak sarri norabidea bilatzeko lana (zer esanik ez noranzkoa aurkitzekoa) zaildu egin digulako. Horrek biziki kezkatu gintuen, eta, beraz, gai hauen inguruan iruzkinak egiteko ikasketa lan handia egin behar izan dugu (ikerketa dokumentala ez bada inoiz ere, dudarik gabe lanketa historiko bibliografikoa bai), askotan geure arlotik urruntzen baitzen lana.
|
|
|
254 Unamuno-ren jarrera, euskararen juzguan irizpide kritiko eta zientifiko hutsak esijituz, ez dago isolatua,
|
Euskal
Herriaren historia eta legendekiko bere jarrera kritiko orokarraren parte da; beraz, doktorego tesia bezain zaharra. Ik. URRUTIA, M. M., Evolución del pensamiento político de Unamuno, Deusto 1997, 24, 29
|
|
|
Unamuno-k orain dagien historiaren irakurketan, Euskal Herriko eta Bilboko historia Gaztelari zor zaio:
|
Euskal
Herria historian sartu, bandokideen gatazkekin sartu da, eta" de tan tormentoso estado no se salió hasta que, viniendo en 1457 Enrique IV de Castilla en persona, extrañó a los banderizos" 283 Bilboko portua eta hiribildua" la natural abastecedora de las Castillas" da284, bere oparotasuna Gaztelari zor dio. " La historia toda de Vizcaya es una larga contienda entre la tierra llana y las villas, entre el labrador y el mercader" [Spencer beti!
|
|
|
Bere asmoa xumeagoa zen, eta arranditsuagoa aldi berean:
|
Euskal
Herriaren historiaren norabidea aldatu nahi zuen. Eta hori egiteko aukeratua zuen momentua eta lekua.
|
|
|
|
Euskal
Herriaren historia noiz hasi zen okertzen argi zeukan Iriartek: 1960ko hamarkadaren amaieran edo 1970ekoaren hasieran.
|
|
2007
|
|
|
Oraingo lema hori errebindikazio bat da, urrun daudelako eta senideentzako gogorra delako hara eta hona ibiltzea. Presoen historia,
|
Euskal
Herriaren historia da, ezin da bereizi. Espainiar eta Frantziar gobernuek aktibo bat bezala erabiltzen dute, hemengo independentzia zaleek beren borroka utzi dezaten, errendi daitezen.
|
|
|
La, ttek bazuen berak asmatua eskuarazko kurtsoa; ez zen nahi baldin baduzu hain didaktikoa, bainan eskuararen historia,
|
Euskal
Herriaren historia eta hori zuen, historiaz gehienik, eta gero gure mintzairarenaz, eta gero urtean behin egiten zigun holako konkurtso bat bezala, sariketa bat, Emile Larrerekin Baionan izandako elkarrizketa, 1997ko abuztuaren 12an.
|
|
|
|
Euskal
Herrian historia eta kultura ondare oparoa daukagu. Baina ondasun horietako batzuk arrisku larrian daude hainbat arrazoirengatik.
|
|
2008
|
|
|
Ez dakit 2008ko ekainaren 27a
|
Euskal
Herriaren historian urrezko letretan idatzita geratuko den. Ez dakit egun historikoa izan zen ala ez; hori denborak esango digu, baina bai izan zela egun garrantzitsua, eta ondorio positiboak ekarriko ditu gainera.
|
|
|
Baina, gainera, oxidoak ematen dion kolore gorrixka ongi dator ingurunearekin. Altzairu herdoilgaitza ere aukera oso ona izango zatekeen, kontserbazioaren ikuspuntutik, baina haren tonu metalikoak ez zuen bat egingo paisaiarekin. Eta areagoa doa, burdinak
|
Euskal
Herriaren historian izan duen garrantziagatik ere, ongi aukeratutako materiala da.
|
|
|
Modu horretan, aldaketa batzuk burututa, navarrismoaren eraikuntza ia osoa bereganatu ahal izan dute. Modu horretan, estatu bat
|
Euskal
Herriaren historiaren ardatz bihurtu dute, horrek dituen abantaila guziekin (pasa den kapitulu batean aztertu ditugun horiexekin, hain justu). Espainia Errekonkistan bezala, euskaldunok gure estatalitatearen etenaldi batean gaude, baina historiaren manatuari obedituz gero, berriz ere erdietsiko dugu geure buruaren jabe izatea.
|
|
|
Bergarako handi jendeak, beraz, Beterriko euskara giputza erabiltzen zuen herri xehearen gandik bereiztearren, baina, jakina, euskarak osasun eta bizitasun hobea zuen garaiko kontuak dira horiek, eta oso eremu euskaldun eta euskaltzalean gertatutakoak.
|
Euskal
Herriaren historian salbuespenak, azken batean.
|
|
|
Kasurik nabarmenenetako bat, Xabier Amuriza idazle eta bertsolaria dugu,. Oker handirik gabe esan daiteke bera izan dugula
|
Euskal
Herriaren historian bertsolaritza hizkuntza landu eta idatziarekin uztartzen gehien saiatu dena, hura arlo horretako ez gutxiren herritarkeri kutsutik atera eta bertsogin tza mailaz jasoz. Bizkaitik egindako bere ahaleginak Gipuzkoa aldean ez zuela oihar tzun handirik ikusita, nonbait, aspaldion, ordea, berriz ere lehenagoko molde dialek taletara pasatu da, hots, kasu egiten ez ziotenen bide berberera.
|
|
|
Baina erakutsi gauzak ez direla hain zuri, hala ere, batez ere Frantziako lerroetan.
|
Euskal
Herriaren historian une garrantzitsua geratu dela baskoien oldartze hori. Baina bake mezu batekin amaitu.
|
|
|
90.000 gizon emakume inguru dira frankismoaren itzaletan desagerrarazi eta, gaur egunean, desagerturik dirautenak. Baina badago bestelako istoriorik ere,
|
Euskal
Herriaren historia eta haren protagonista izandakoak, beraien familien oroimenera itzuli direlako berriz. Istorio horietatik lau baino ez dira Emiliano Vian, Ramon Garcia, Jesus Basauri eta Agustin Rasinesenak.
|
|
|
|
Euskal
Herriaren historiarekin loturarik izan ez arren, Mesopotamia, Grezia, Erroma, islama, Antzinako erregimena, Monarkia autoritariotik absolutismorako pausoa, Amerikaren aurkikuntza, Pizkundea, Liberalismoa, Egipto eta halako gaiak ere jorratzen dituzte Euskal Herriko Atlas historikoan, egileen arabera, kontestualizatzeko beharrezkoak baitira. Atlas historikoak ikasgairako lagungarria izan behar du.
|
|
|
Horrela da, eta hark ere horrela ulertu du. Aurrekari bat da
|
Euskal
Herriaren historian, 1974ra joan behar baita antzeko zerbait aurkitzeko, Enbataren desegitearekin. Brissonek badaki holako legez kanporatze batek ez duela egoera lagunduko.
|
|
|
4
|
Euskal
Herriaren historiaren zantzuak.
|
|
|
honezkero aspertuta nago Anchoragez, bere kale luze, elurtu eta ortogonalez, eta herri-minak dezente jota: azkeneko eskolek,
|
Euskal
Herriaren historia garaikidea azaltzeko baliatu ditudanak, areagotu egin didate itzultzeko gogoa; hala azaldu diot McKenzie sailburuari, eta berak ulerkor onartu du nire erabakia. Lehenago itzuli ez banaiz hegazkin txartelen data itxita dagoelako izan da.
|
|
|
Ez dago pertsona bat, pertsona batzuk daude. Euskal Herrira etortzen diren immigranteen kolektiboek ulertu eta onartu lukete
|
Euskal
Herriak historia, gizarte, kultura eta hizkuntza jakinak dituela, baita gatazka eta helburu jakin batzuk dituela ere, eta horiek guztiak errespetatu eta aintzat hartu lituzkete. Horrek eskatzen du, besteak beste," ghettoak" ez osatzea, seme alabak ereduan matrikulatzea, eta helduak euskaraz alfabetatzeko programa malguetan parte hartzea.
|
|
|
Sigillataki historiko hauek politikoekin harreman estua dute, izan ere, historiako gertakariak hizpidera ekartzen diren gehienetan, euskal identitatearen inguruko irakurketa konkretua egiteko bide izan ohi direlako. Batetik, Mexikoren historia aipatzen du sarri, Espainiaren konkista aroa gogora ekarriz, eta bertan gertaturikoak aurrez aurre jarriz
|
Euskal
Herriaren historiarekin (141 or.).
|
|
2009
|
|
|
arbolak (HGB, 47). Orbelaun utzi eta, Bitoriano bere biografian nola ahalegindu den, bere buruari bera ez zen norbait bilakarazten, halaxe
|
Euskal
Herriaren historia haren alienazioaren historia da: –herri bat dugu egin/ kanpotarren lerroz (bis),/ euskal oinarri xumez/ lotsa ginalakoz?
|
|
|
–Bajuena delako/ nire herriko lurra?. Bere historia pertsonala ezagutzen du
|
Euskal
Herriaren historian: –herri bat bizi dut?
|
|
|
|
Euskal
Herriak historia horretan leku berezi bat okupatzen du;. Erromak inoiz menperatu ez zuen herriarena, hain zuzen, edo askatasun inoiz galdugabearena:
|
|
|
Euskal Herria da, sede de construcción que hirsutos/ montaraces, de aquellos de quien pende/ mi natalicio, a golpe de peñasco/ lograron no acatar, con la victoria/ de los mil años de tiniebla mansa!? Mila urte lainope ilunean, hori da
|
Euskal
Herriaren historia Gaztelari lotu eta espainolizatzen hasi artean. Orain, dena den, azkenean, nahiz azkenak, Bilboren goraz, euskaldunak ere Gaztelaren argiarekin, Erromaren argitan distiratzen dira:
|
|
|
Kulturaren alorrean halako susperraldi bat abiatzen da laiko kultuen aldetik, eta hiri (buru) etan.
|
Euskal
Herriaren historia, kultura, hizkuntza berreskuratzeko premia intelektual eta politikoa sentitzen dute.
|
|
|
Liburuak bi zati ditu. Lehenengoan
|
Euskal
Herriaren historiaren laburpen bat egiten da, bereziki XX. mendeko atalean eta, honen barruan, azken hamarkadetako gatazka politikoan sakonduz. Bigarren zatian hainbat politikari, intelektual, kazetari edo sindikalistei egindako elkarrizketak datoz:
|
|
|
1982an Bergarako Mikrofilmaren Zentroa sortu zen; zentro honek geroagoIrargi, Euskadiko Dokumentu Ondarearen Zentroa izena hartuko zuen. Bere sorreraren helburuak, Euskal Herriko artxibo publiko guztietako dokumentu funtsak mikrofilmatzea, segurtasun artxiboak mantentzea eta artxibo horien beharrezko kopiaguztiak eskuragarri uztea eta
|
Euskal
Herriaren historia eta kulturarentzat garrantzizkoak ziren eta bere mugetatik kanpoko artxiboetan zeuden dokumentuakmikrofilmatzea ziren. Irargin gordetzen diren eta Gerra Zibilaren gaia lantzekointeresgarriak diren funtsak eta dokumentu bildumak honakoak dira:
|
|
|
Datu horrek adierazten duen legez, euskarazko aldizkari erlijiosoak oso iraunkorrak izan dira beti
|
Euskal
Herriaren historian; iraunkortasun horren eredu nabarmena da Zeruko Argia bera. Espainiako Gerra Zibilaren aurretik sortua zen arren (1919an, hain zuzen), 1950eko hamarkadan argitaratzen jarraitu zuen.
|
|
|
Haien ustez Euskal Herriari buruz jakin beharrekoak ziren oinarrizko kontuak agertzen ziren zenbakiz zenbaki, hilabetez hilabete. Esate baterako, zenbait artikulu luze plazaratu ziren XVI. mendeko ustezko sorginei buruz, Hegoaldeko sindikatuez edota
|
Euskal
Herriaren historiari buruz: Jesus Galindezen desagerpena, Eusko Jaurlaritzako ministro komunistak, Orreagako gudua, Gernika, Agirre, Landaburu, Xaho, Matalas, Garat, Arana Goiri, Pointe du Grave-ko gudua eta abar.
|
|
|
Inork ez du hitz erdirik esan, ikurrina agertzeagatik kolpe artean Iruñeko udaletxetik zinegotziak kanporatu izan dituztenean.
|
Euskal
Herriaren historia ukatua ere, erabili nahi dute ikurrinaren aurka.
|