|
2001
|
|
|
Nobela zail, nobela zientifikoa, eta hainbat kalifikatibo hartutako honek
|
euskal
letren munduan loria txikiegia eduki duela esatea ez da inongo nobedadea. Gogoratu besterik ez dago, bi argitalpen besterik ez duela izan, eta bigarren argitalpena 1982koa izanik ere, gaur egun edozein salgai dirauela.
|
|
2003
|
|
|
Haurgintza minetan nobela horrek idazle barri baten izena zabaldu ebalako? Askoren ustez, ordurako be Zaratek ondo erakutsita eukan bere maixutasuna
|
euskal
letren munduan: hiru liburu argitaratuak, 67 urte euskera irakasle, sermolari ta hizlari herrikoi ugaria hainbeste lekutan, eleiz liturgiarako itzulpen taldeetan lankide argi ta zentzun handikoa...
|
|
|
Baina irakurri egizu nire sarreratxua eta hor ikusiko dozu, erdi ezkutuan bada be, zelako zirikadea sartzen deutsadan nik Mikel gureari. Zorionez, Mikel barriro sartu zan, ohi eban berotasun handiaz,
|
euskal
letren munduan, eta horri eskerrak mesede asko eta handiak egin zituan, egiten eta egingo dauz euskal letren arloan.
|
|
|
Egia esan, ez dakit ez zergaitik, ez zelan. Ni orduan ez nintzan inor, ez ezer,
|
euskal
letren munduan; ez neukan ezer argitaratuta, Seminarioan euskera irakasle baino ez nintzan. Harenbaten, izen barriak eskatuko zituan Euskaltzaindiak, eta ez dakit nok eta zergaitik nirea emongo eban, eta aparteko merezimentu barik erakunde horretan sartu ninduen, esandako" urgazle" maila apal horretan.
|
|
2008
|
|
|
" Emaztea Baztangoa izateak areago motibatu ninduen".
|
Euskal
letren munduaz mintzatzen hasi eta" berria naiz mundu honetan" adierazi digu.Txikitan ez zuen hizkuntza kontzientziarik. Munduan bi hizkuntza bakarrik zirela uste zuen:
|
|
|
Bai zuzenean idatziz zein besteek idatz zezatela sustatuz. Zentzu horretan Azkue
|
euskal
letren munduan berrikuntzak sartzen saiatu zen. Antzerkia batez ere zarzuelen eta operen parte gisa landu zuen (libreto moduan), eta gaia ez da hemen aztertuko178 Arreta nobelagintzan jarriko da.
|
|
|
Ikusten denez, Gortazar hizkuntza ikasteko adina euskaltzalea izan zen eta militantziagatik EuskalEsnalearen harpidetza ere ordaintzen zuen, baina orduko euskarazko ekoizpenaren kalitate urriak desmotibatu egin zuen laster. Eta susma liteke Gortazarri gertatu bezala (eta lehenago Unamunori bezala), Azkueren katedran euskara ikasten ibili ziren ehundaka bilbotarrei ere,
|
euskal
letren mundua ez zitzaiela oso erakargarri gertatu eta laster abandonatu zutela (edo maila sinbolikoan gorde). Salbuespena, oso ideologizaturik zeuden ikasleak izan bide ziren, gehienak sabindarrak (baina baita Euskalerria Elkartekoren bat ere).
|
|
|
Blaise Ademak, Eskualdunako zuzendari izanik, euskaltzain kargua onartu izan balu bere bidez mugaz gaindiko lotura zuzena mantentzeko aukera onak egon zitezkeen. Ez zuen onartu baina, eta haren lekuan aukeratu zenak, Landerretxek, ez zuen inondik Adema batek izan zezakeen eragina Iparraldeko
|
euskal
letren munduan. Broussainek Azkueri behinola aipaturiko SaintPierre Eskualdunako erredaktorea eta Baionako seminarioko irakaslea aukera hobea izan zitekeen Akademiaren eredu eta proiektuak mugaren alde hartan zabaltzeko.
|
|
|
Ikusten denez Azkuek orotariko kultur produktuak ekoizten zituen. Alde horretatik pertsona guztiz langile eta polifazetikoa zen, eta bere jarduna
|
euskal
letren mundutik haratago zihoan: berdin biltzen zituen hitzak, zein operak konposatzen, aldizkariak argitaratzen edo Akademia bat zuzentzen.
|
|
|
Erakunde aski klerikala zen beraz. Horrek, hein handiz, garaiko
|
euskal
letren munduan zegoen errealitatea islatzen zuen. Litekeena da, gainera, aukeraketa egitean nahitara bilatzea elizgizonen ordezkaritza zabala, erakundeari, euskaldun askoren begietan, prestigio handiagoa emateko ustean.
|
|
|
Resurreccion Maria Azkue (Lekeitio, 1864 Bilbo, 1951) pertsonaia ezaguna da
|
euskal
letren munduan. Bere lan ugarien artean bereziki nabarmenak dira euskara gaztelaniafrantses hiztegi monumentala(), herri kantutegia(), Morfologa vasca gramatika lana (1925) eta Euskalerriaren yakintza folklore bilduma().
|
|
2012
|
|
|
Eta antzerki lan batekin (Egia) Donostia Hiria lehiaketa irabazi berri du. Ondorioz, nahiz eta
|
euskal
letren munduan gazteentzat idatzitakoek egin duten ezagun, ez du sumatu «jauzi handirik» Paradisua idazterakoan. «Aurretik ere idatzi eta argitaratu ditut ipuinak obra kolektiboetan.
|
|
|
Zenbateraino izango litzateke ezberdina gaur egungo
|
euskal
letren mundua Joseba Sarrionandiak Martutenetik ihes egin izan ez balu eta Mikel Antzak klandestinitatera pasatzeko beharrik izan ez balu?
|
|
|
Buruz dakit niri dagokidan zatia: Zenbateraino izango litzateke ezberdina gaur egungo
|
euskal
letren mundua Mikel Antzak klandestinitatera pasatzeko beharrik izan ez balu?
|
|
2013
|
|
|
Joxemari Iturralde (Tolosa, 1951), Filosofia eta Letretan lizentziatua da eta orain gutxi arte irakasle aritu da. 70.eko hamarkadan, Pott bandaren sortzaile agertu zenetik,
|
euskal
letren munduan beti egon da presente aldizkari, egunkari eta bestelako argitalpenetan idatziz nahiz zenbait musikari eta abeslariren proiektuetan parte hartuz. Itzulpen ugari argitaratu du, eta helduen literaturan idatziriko eleberriez gain, haur eta gazteei eskainitako liburu sorta oparoa du.
|
|
|
Ez gurean, ezta inguruetan ere, ez zen izan poesiak emaitzarik gorenenak lortu zituen garaia.
|
Euskal
letren mundua historikoki erabilgarritasunarekin ondo uztartu denez, oso eroso zetorkion. Horren eroso, non, ekoizpenak bistaratutakoaren arabera, testu erabilgarria XVIII. mendearen mugak zeharkatuz, kementsu sartuko den XIX. mendean barrena, elkarrizketaren eta batik bat alegiaren ugaritasunak salatzen duenez.
|
|
2014
|
|
|
|
Euskal
letren munduari hurbildu nintzaionean, 1969ko udan, li buru bakarra nuen irakurria euskaraz, txomin Agirreren Garoa, ordurako mende erdia gainditua zuen liburua. Garoarekin alfa betatu nintzen, Maria dolores Agirreren eskutik eta bai, bazuen liburuak lilura pitin bat niretzat, aspaldiko mundu galduen distira.
|
|
2015
|
|
|
Ere astekaria Donostian sortu zen, Euskadiko Ezkerra inguruko jendeak bultzatuta eta Genoveva Gastaminza zuzendari zela; IX kaleratu zuen lehen zenbakia.
|
Euskal
letren munduko sinadura ezagunak aurki zitezkeen astekari honen staffean ere: Andu Lertxundi, Gorka Reizabal, Arantxa Urretabizkaia, Edorta Kortadi, Antton Olariaga, Lurdes Oñederra...
|
|
2016
|
|
|
«La figura más representativa de un período de las letras vascas que dura todavía hoy es Nicolás de Ormaechea, Orixe[?]. El es acaso en varios aspectos el autor más importante de toda la literatura vasca y es también[?] el compendio del carácter complejo de un pueblo que no es tosco y simple», asko aldatu da Orixeren harrera
|
euskal
letren munduan. Agian, Joxe Azurmendik liburu bikoitza idatzi zuenetik:
|
|
2019
|
|
|
Nolanahi ere den, gure literaturan lehenengo eleberria argitaratu zenerako, eta pixkanaka erromantizismoa sartzen hasi zenerako, Europan jada pasatuta zegoen garai honen urrezko aroa. Eleberria, aurretik ikusi dugun moduan, genero berantiarra izan zen
|
euskal
letren munduan eta gehienbat ohiturazko azpimotan sailkatu dira, industria giroetatik urrun, baserri edo itsas portuen inguruan giroturiko narrazioak.
|
|
|
Kale kantoi hartan, izan ere, idazle gazte exagun bat zegoen, bere burua, lehenik eta behin, antifutbolero amorratutzat zuena; horregatik, beharbada, horregatik, seguru?, beste idazle batek ezizen ezin egokiagoa asmatu. Nikolai Gogol?, eta mutila, azkenean, ezizen harekin geratu zen. Idazle gaztea, gainerakoan,
|
euskal
letren munduan bere lekutxoa aurkitu nahi eta ezinean dabilen mutila da, nirekin konpartitzeko moduko zoritxarra, zoriona??
|
|
|
»Osaketa horrek erakusten du nahiago izan genuela
|
euskal
letren munduan aritu eta zaildutako jende ikasi eta prestatua aukeratu, hiztun jatorrak baino. Horrez gain, lortu genuen ideologia baten edo joera linguistiko baten nagusitasun itogarririk gabeko taldea osatzea, independentea eta beregaina bi ikuspegi horietatik.
|
|
2021
|
|
|
Badago, noski,
|
euskal
letren mundutik bestelako planteamendurik egiten duenik ere. Gabilondok, esaterako, bigarren ahozkotasunaren argitara euskal literaturaren historia birplanteatu eta ahozkoari kultura idatzian oinarritu den ikuspegi hegemonikotik ukatu zaion tokia aitortu beharra aldarrikatzen du:
|
|
2022
|
|
|
Kirikiño eta Lizardi ere ez. Ziurrenez, Kirikiño ez zen Sarara joan, zeren, bestela, ospakizuneko kroniketan agertuko bailitzateke haren izena, ordurako entzute handikoa
|
euskal
letren munduan. Baina, gauzak zer diren, Kirikiñok ez zuen ezagutzen Etxepare medikua.
|
|
2023
|
|
|
Halaber, Gimenezen hitzetan, irakurzaletasunak etsai ditu gaur egungo bizimoduaren ezaugarri batzuk —irakurtzeko tempus egokirik eza, gogoetaren eta ezagutzaren «banalizazioa» eta beste aipatu ditu—, zer esanik ez
|
euskal
letren munduari begiratuta. Errealitate horrek, baina, ezin duela etsipenera eraman defendatu du, «Alderantziz:
|
|
|
Klaudio Otaegi ez zen edozein XIX. mendeko
|
euskal
letren munduan. 1836an Zegaman jaioa, nerabezaroan sorterrian organo jole aritua, Hondarribiko eskolako maisua izan zen bizitza osoan, 1859an hasita, baina astia izan zuen ogibidetik kanpoko lanetan ere aritzeko, eta nabarmentzeko.
|