|
2001
|
|
|
Zergatik izan da hain berantiarra eleberri errealistaren loratzea euskal esparru literarioan. Lasagabasterrek euskararen pisu soziolinguistikoa aipatzen zuen, eta ildo beretikbaina urrunago joanez, esan dezakegu gure hizkuntzaren pisu sinbolikoarenemendatzeak argitu dezakeela bat bateko eta ezusteko errealismoaren normalizatzea. Gaurko
|
euskal
idazleek ez diote beldurrik errealitateari. Konstatazio arruntadirudien arren, oroitu behar gara luzaz eleberrigintza gauza artifizialtzat jo delaeuskal esparruan.
|
|
|
Bai baitirudi zenbait aldiz, luzaroan ohean egoteak aspertu duen eria bezala, ez dugula, euskaraz ari garela, egoera lasairik aurkitzen. Lehen, esaldi luzeetan barrena zalantzarik gabe murgiltzen ziren
|
euskal
idazleek ez zuten horrelako kezkarik. Orain berriz, bide berrien bila eta labur beharrez ari garenok herrenka gabiltza sarritan, oinetako estuegiek min ematen baligute bezala.
|
|
2004
|
|
|
Eta, etxera etorriz, bere erantzukizuna du euskal idazleak.
|
Euskal
idazlea ez baita estratosferan bizi.
|
|
|
Luze mintzo zaigu hemen, luze eta adierazgarri, gure nahierara: . Euskal idazle euskaraz idazten duen idazlea da; beraz,
|
euskal
idazle ez dagokio Pio Baroja bezalako idazle bati. Blas de Otero eta Gabriel Celaya, poeta handiak dira biak, baina ez dira euskal poetak, poeta kastillanoak dira azken ondoriotaraino.
|
|
|
Egia da, baina ez, haren ustez, Altubek dioen bezala eus kal idazle garbizaleen erruz, beste arrazoi batzuk ere tartekatu izan direlako baizik, batik bat hauek: bat, Errioxa, Araba eta Nafarroan, adibidez,
|
euskal
idazlerik ez zen garaian gertatu zen euskararen hondamendia; bi, hizkuntza, familian ez ezik, kalean eta eskolan ere erabiltzen baita, Nafarroan azken ho riek izan dira euskara baztertzeko bide nagusi; hiru, komunikabide idatziek ere beren eragina dute, eta hor Euzkadi eta El Día egunkariak, adibidez, gehien bat gaztelaniaz ari baitira, horiek ere «euzkera baztertu eta atzerazoteko bide r...
|
|
2005
|
|
|
Idazteak ez du bizitzeko ematen,
|
euskal
idazlea ez da aberastuko euskalduna kultur industria txikia eta eroslekopurua oso murritza den neurrian eta industria horrekgabezia asko ditu. Nahi duzuena.
|
|
2007
|
|
|
Bi erri izango dira gakio bedeinkatu au esaten dutenak; baiña Orixe’ren belarriari goxoago zaio gakio, ta, jakiña, gakio erabilli bear da, euskal literaturan oraiñartean erabilligabea izanarren. Orixeri etzaio dejenerazio bat ere izan ditekenik bururatuko; bai zera!, pollita baita, emeagoa, ta, gaiñera, Orixe
|
euskal
idazleak ez ote du, ba, ortarako eskubiderik...?
|
|
|
Lehen, esaldi luzeetan barrena zalantzarik gabe murgiltzen ziren
|
euskal
idazleek ez zuten horrelako kezkarik [Axularrek eta]. Orain berriz, bide berrien bila eta laburbeharrez ari garenok errenka gabiltza sarritan, oinetako estuegiak min ematen baligute bezala.
|
|
2008
|
|
|
Ez dago irakurlerik
|
euskal
idazletzat ez naukanik. Nire liburu guztiak euskarara itzultzeko asmoa dut, eta ez dut ulertzen hain herri txikian holako txorakeriekin ibiltzea.
|
|
|
Zalantza hauek, nolanahi ere, espero izatekoak ziren. Izan ere,
|
euskal
idazleek ez zuten ordura arte egiazko diziplina akademikorik ezagutu: sabindar grafiak eskaintzen zien batasun minimoaren azpian bakoitzak nahi edo ahal bezala idazten zuen, bere euskalki, fonetika edo iritziek baldintzatuta.
|
|
|
Bilbo aldeko Euzkeltzale Bazkunako
|
euskal
idazleak ez ziren asko, nahiz izanik aldizkari bat ateratzearen meritua izan (Euzko Deya) 303.
|
|
|
«T k Terese (eleberriko protagonista), tragedia, eta beste hainbat hitzen esanahia adierazten du», adierazi du Inazio Mujika Iraola Alberdania argitaletxekoak. «Hainbatek egotzi digu
|
euskal
idazleoi ez dugula bertako egoeraz hitz egiten, nik uste dut hori ezjakintasunaren seinale dela, T eleberrian, esaterako, historia politikoaz hitz egiten baita besteak beste», esan du.
|
|
2010
|
|
|
Behialako euskal liburuek axolagabezia orokorraren abantaila zuten, Leilako ahuntzek bezala. Errekonozimendu publikoarekin ere,
|
euskal
idazleei ez zaie ahuntz marka hori kentzen. Espainian gaztelerazko idazlea aurkezten denean" idazle" da, euskarazko idazlea" euskarazko" da, ahuntz airearekin.
|
|
|
Baina etxeko lan horiek eginez gero, lasai idatz zezakeen, batere kezkatu gabe" literaturtasunaz"," kontaketaren abenturaz"," mintzaira poetikoaren iraultzaz"," errealismo magikoaz"," postmodernitateaz"," autofikzioaz" eta gisa bereko kontsiderazio bizantinoez. Izan ere,
|
euskal
idazleak ez ziren benetan irakurriak garai zoriontsu haietan, apenas baitzegoen alfabetatutako irakurlerik. Inporta zuena euskaraz idaztearen sinbolika zen.
|
|
|
1
|
Euskal
idazleak ez lioke sekula kritika txar bati erantzun behar, ez zuzenean, ezta zeharka ere ezta kritika on bat eskertu, bide batez. Azken finean, mundu honetan sartzen denak ondo jakin luke zer nolako faunarekin egingo duen topo kritikagintzaren munduan, eta, ondorioz, alferrik du harritzea eta haserretzea, unea helduta.
|
|
|
2
|
Euskal
idazlea ez litzateke inoiz kexatu behar, publikoki bederen, bere liburuen salmenta kopuru minimoez halakoak dira gehienonak, bere hitzaldira edo aurkezpenera etorritako jende kopuru irrigarriaz ze uste zenuen ba?, euskal kulturan literaturari itzulpena: neure literaturari eskaintzen zaion arreta eskasegiaz post letratasun orokorrera bideratutako mundu honetan kontrakoa litzateke harrigarri, eta abarrez.
|
|
|
3
|
Euskal
idazleak ez luke sekula protestatu behar, ez publikoki ezta pribatuki ere, komunikabide batek eman dion trataeragatik: azken batean, badakigu nolakoak diren kazetariak, eta, areago, elkarrizketatzaileak.
|
|
|
4
|
Euskal
idazleak ez luke inoiz bere burua negatiboki aipatutzat jo behar, batez ere bere izen abizen guztiak inon ageri ez badira, eta halakoetan ez luke ahoa ireki edo luma busti behar erantzuteko. Protestatzekotan, kontrakoagatik protestatu luke, lerro artean ere aipatua izan ez delako hain justu, egia unibertsala baita hobe dela norberaz gaizki hitz egin dezaten, isiltasun orokorra baino.
|
|
2011
|
|
|
1 Gipuzkera osotuaren tradiziotik zetozenentzat, XIX. mendera arteko idazleak goratzearren azken berrogeita hamar urteko idazleak baztertzen ari ziren; XX. menderainoko idazleak goratzen, eta azken berrogeita hamar urteko idazleak beheratzen. Axulartarren ikuspegitik begiraturik, aldiz, XX. mendeko lehen zatiko
|
euskal
idazleek ez zuten aski bereganatua idazle zaharren ekarri baliotsua.
|
|
|
Atxaga telebistan ikusten ari naiz. Ez dira egun gutxi Fernando Aranburu idazleak salatu duela, beste behin,
|
euskal
idazleak ez direla askeak, diru laguntzen menpe bizi direla. 300 ale inguru saltzen dituztela.
|
|
2013
|
|
|
Dana dala lan izugarria ta bear bearrezkoa Aita Onaindiak egin diguna, atsandiko lana gaiñera. Nola gure elertia beztu ta murriztu ibili zaizkigu erdal idazleak eta aien besotik
|
euskal
idazle ez gutxi (erderaz idazten duten aietakoak esan nai dut). Unamunok esan zula, urliak idatzi zula, eta guzien gaiñetik, Menendez Pelayok ialki zula?
|
|
2014
|
|
|
Aresti izan zen guretzat oso osoko lehen idazlea. Jakina bazeudela etxeko apa lategietan bestelako euskarazko autoreen liburuak, hantxe zeu den besteak beste Agirre, Lizardi eta Lauaxetarenak; ikastolan ere eman ziguten beste egile batzuen berri, hala eta guztiz ere, Gabrielen itzala zuen
|
euskal
idazlerik ez zen. Bere ezkertiartasu na eta laizismoa, euskararen inguruan egin zituen lan guztiak, euskara gure tradiziotik at ezagutarazteko ahalegin gehienetan alferrak, hori dena ere bazen guretzat Aresti, bere lan idatziez haraindi. zer esan ugari ematen zuen gizona zen, aldekoak eta kontrakoak nonahi zituena. niri hura maitatzen irakatsi zidaten etxean.
|
|
2015
|
|
|
Esan zuen: "
|
Euskal
idazleek ez dute ETAren indarkeriari buruz idatzi". Zergatik?
|
|
2016
|
|
|
Ez behintzat egungo beste literatura mendebaldarrak baino gehiago edo gutxiago. Angel Errok nik baino hobeto azaldu zuen, larrutan egiteko zein
|
euskal
idazle ez litzatekeen hautatu behar aholkatzen zuenean: –ez dadila izan egungo euskal literatura guztia, berak ekoiztutakoa izan ezik?
|
|
|
1
|
Euskal
idazleak ez lioke sekula kritika, txar, bati erantzun behar, ez zuzenean, ezta zeharka ere, ezta kritika on bat eskertu ere, bide batez?.
|
|
|
2
|
Euskal
idazlea ez litzateke inoiz kexatu behar, publikoki bederen, bere liburuen salmenta kopuru minimoez, halakoak dira gehienonak, salbuespenak salbuespen; asko saltzen badu inork, zerbait txarra idatzi duen seinale?, bere hitzaldira edo aurkezpenera etorritako jende kopuru irrigarriaz, zer uste zenuen ba??, euskal kulturan literaturari, itzulpena: neure literaturari?
|
|
|
3
|
Euskal
idazleak ez luke sekula protestatu behar, ez publikoki ezta pribatuki ere, komunikabide batek eman dion trataeragatik, salbu eta, jakina, hamar urte baino gehiagoko kartzelaldiarekin zigortuta dagoen delitu batez salatu badu: kasu horretan zilegi eta are komenigarri dela onar nezake?:
|
|
|
4
|
Euskal
idazleak ez luke inoiz bere burua, negatiboki, aipatutzat jo behar, batez ere bere izen abizen guztiak inon ageri ez badira, eta halakoetan ez luke ahoa ireki, edo luma busti?
|
|
|
lehenengoak, Gauzaren inguruko liburu gutxi batzuk gomendatu arren. Saizarbitoriarenak eta Bizia lo soilik?, orain arteko produkzioan, esperimentu arraroak? nagusi izan direla iradokitzen du, eta
|
euskal
idazleok ez dugula jakin gaiari nola heldu; ondarrutarra, ostera, ez da gai gatazkari buruzko nobela bakar bat aholkatzeko ere, oraindik idatzi ez dela uste duelako (Peio H. Riaño,. La literatura vasca despierta y pierde el miedo a ETA?, El Español IX, <http://www.elespanol.com/ cultura/ libros/20160906/153485534_0.html>). Ondo iruditzen zait, Aramburuk Patria bezala, Twist eta Elkarrekin esnatzeko ordua saldu nahi izatea (ikus beherago), baina nik esango nuke ez dela bereziki eskuzabala, idazle horien aldetik?
|
|
|
Dei politikoa dirudi, ondasunen defenditzeko beharra goraipatzen da hemen eta pixkanaka gure gaiari helduko dio, mintzairaren babesteko zeuden bideetako bat antzerkia baitzen. Noski lehen erreferentzia frantses literatura gelditzen da, baina
|
euskal
idazleak ez dira gutxiago gure heletarrarentzat:
|
|
|
Euskal sortzaileen goraipamena dugu, frantses idazleak ezagunak dira,
|
euskal
idazleak ez, bazen zerbait joaten ez zena eta zuzendu behar zena.
|
|
|
Aitzina doaz euskaraz izkiriatu duten emakumeen berri emateko ondu ditugunak. Haatik oraino baliteke andrazko
|
euskal
idazlerik ez dagoela lerrakeen inor kamutsik. Bere kalterako ordea.
|
|
2018
|
|
|
Itzultzaileak geure egiten du, ezinbestean, parean duen horixe: ezin da koldarra izan, ezin dio ihes egin jatorrizkoari, huraxe eman behar baitu aldez edo moldez,
|
euskal
idazleak ez bezala, zeinak aukerakoa duen hau edo bestea ez aipatzea, baldin eta iruditzen bazaio testua hondatuko diola normalizatu gabeko hitz edo termino baten bakantasunak edo artifizialtasunak. Itzultzaileak, alde horretatik, hautsi egiten ditu hizkuntzaren mugak.
|
|
|
Baina Euskal Herrian gauzak ez dira nonahi bezala.
|
Euskal
idazleari ez zaio eskatzen estilo ona, etc, euskara salbatzeko moduko euskara baizik, edo horrelako zerbait. Eta hala sortu zen ikaragarrizko iskanbila zalaparta bat, Orixeren euskara, euskara salbatzeko modukoa ote zen ala ez.
|
|
2019
|
|
|
Izan ere, ikur diakritikoek zaildu egiten zuten euskal testuen argitalpena, sarri tipografia berezi hori ez zegoelako inprimategietan. Gainera, Frantziako
|
euskal
idazleek ez zuten sabindar ortografia erabiltzen eta bitasun hori oztopo zen batasunerako.494 F. Krutwigek bi ortografia onartzea proposatu zuen, 1920koa eta ikur diakritikorik gabea:
|
|
|
Mari Jose Olaziregi euskal filologian doktorearen gogoetan daude gakoak, tartean, jarraian datorrena: . Euskaldunen unibertsaltasunaz ari garenean,
|
euskal
idazleak ez ditugu Juan Sebastian Elkano edo Txillidaren eskulturak bezala definitzen. Eusko Jaurlaritzaren Euskadi Basque Country estrategian kultur industriak du lehentasuna (Guggenheim, SSIFF, Basque Culinary Center?), ez literaturak?.
|
|
2020
|
|
|
Eta idazlearen presentzia publiko horren faltak gurpil zoroa apurtzeko ahalbide guztiak mozten ditu. Ezezaguna denez,
|
euskal
idazleak ez baitu euskal merkatuan behar beste saltzen literaturaz bizi ahal izateko, ez zaizkio obrak erdaretara itzultzen eta sendotasun ekonomikoaren bideak irekitzen".
|
|
|
Baina ildo beretik zioen
|
euskal
idazleak ez duela sinesten oraindik euskaldun eta idazle izatea posible denik:
|
|
|
Orain, beraz,
|
euskal
idazleak ez du bere laguntzarako agentzia kolektibo onartua eta zabaldua. Igor Estankona poeta eta legelaria saiatu zen erronka horri heltzen baina, nik dakidanaren arabera behinik behin, egitasmoa ez da oraindik behar bezala garatu eta gauzatu.
|
|
|
Euskal idazleek 208 irakurle dituzte, 503 gehienez jota.
|
Euskal
idazleak ez dira askeak, diruz lagunduta daudelako. Esan bazuen, esan zuen ba!
|
|
2021
|
|
|
Kanpoan geratzen da, adibidez, Jose Marti kubatarra, nahiz eta Marti jaio zenean Kuba Espainia zen, eta fusilatu zutenean ere bai, tamalez. Kanpoan geratzen da nire faboritoetako bat eta
|
euskal
idazle ez bada behintzat idazle vasco kontsideratu behar dugun autore handi bat, Alonso de Ercilla. Bermeoko familia bateko seme honek idatzi zuen lurralde amerikanoetan egindako literatura idatziari hasiera ematen dioten lanetako bat, La Araucana izeneko poema epiko jeniala.
|
|
|
Gogoan ditut irakurketa informeak:
|
euskal
idazleek ez dute zorte handirik izan.
|
|
2023
|
|
|
Duda izpirik ez dugu Xabik itzulpen honekin euskal hiztunari Axularren hizkuntza hobeki dastatzeko parada ematen diola. Otxobik bezala zenbat
|
euskal
idazlek ez du Axularren baitan aurkitu hazkurri: Eskerrak Axular!
|