|
2000
|
|
|
Euskal Herrian baditu berezitasun batzuk, eta herri bakoitzekoak ere baditu bere ezaugarriak. Hizkeren modukoa da, euskara bat da
|
Euskal
Herri osoan, baina herri bakoitzak bere hizkera du.
|
|
|
Euskalgintzako hainbat elkartek osatutako bilguneak euskal irakaskuntzaren aldeko kanpaina abiatu du
|
Euskal
Herri osoan. Atxikimendua eskatzen ari dira hainbat sektore eta arlotan eta kanpainaren lehen fase hau hilaren 26an amaituko da.
|
|
|
Nik ez dut paso egiten politikaz. Ez naiz inongo alderditakoa, nire botua
|
Euskal
Herri osoan hauteskundez hauteskunde aldatzen den bakarrenetakoa da, zeren besteak ez baitira aldatzen. Nirea beti aldatzen da, beti ere ondo pentsatu eta gero.
|
|
|
Alfabetikoki ordenatu dituzte irainak eta kasu batzuetan, erabilera errazteko, adibideak ere ipini dituzte.
|
Euskal
Herri osoan erabiltzen diren irainak dira batzuk, euskalki batean esaten direnak besteak eta, azken kasu horretan, euskalkiaren eremua aipatu dute. Batzuk gizonezkoei zuzenduak dira potrozorri, mostrango, gizarako..., besteak emakumeei marimaixtra, amandola, bularmarmita... eta badira genero kontuetan bereizketarik egiten ez duten irainak.
|
|
|
Ia 14.000 ikasle, 800 irakasle inguru eta 200dik gora euskaltegirekin sare osoaren %37 betetzen du instituzioek kudeatutako euskaltegiak bigarren tokian dira %29rekin, Bertan sarea dator ondoren %22rekin, IKA %8rekin eta gainontzekoak %4rekin. Kopuruetan nagusitzeaz gain,
|
Euskal
Herri osoan jarduten duen erakunde bakarra ere bada Euskalduntze Alfabetatze Koordinakundea.
|
|
|
Euskal Herrian Euskarazek
|
Euskal
Herri osoan euskarak hizkuntza ofiziala izan beharduela aldarrikatzeko martxa abiatu zuen. Baionan hasi zen apirilaren lehenean eta hilaren 15ean iritsiko da Bilbora.
|
|
|
Zuek proposatutako trantsizioan, beraz, bigarren mailan geratuko lirateke
|
Euskal
Herri osoan hauteskundeak egitearena eta abar?
|
|
|
Orain arte ez genuen
|
Euskal
Herri osoan aztarnategi bat ere Paleolitokoa, aztarna batzuk bakarrik. Orain arte Euskal Herrian tresnei bakarrik galdetzen genien garai haiei buruzko informazioa biltzeko, orain aztarnategiari ere galdetuko diogu eta aztarnategi horrek eman dezake zer nolako landaredia zegoen orduan.
|
|
|
Patxi Perezek Arrangoitzen egin duen moduan,
|
Euskal
Herri osoan herri dantzen ikastaroak burutu dira bi hilabetez, Erromeria Eguna prestatu nahian. Esti Iturria Gipuzkoako Dantzarien Biltzarreko idazkariaren esanetan," aurten, gainera, fenomeno berri batekin egin dugu topo:
|
|
|
(...). Ipar
|
Euskal
Herri osoan egituratuta dagoen Bertsularien Lagunak elkarteak du horren (bertso eskolen) ardura. Ernest Alkat luzaz aritu zen ikastoletan irakasten, eta iaz Carlos Aizpuruak hartu zuen postua denbora osoz.
|
|
|
Bigarrena, Nafarroako egoeraren aurrean EAEko euskaltzaleek zer egin? galdetzen dutenean; EAEn euskararen berreskurapena, hizkuntzaren normalizazioa eta gizartearen arlo guztietan benetako ofizialtasuna lortu, azken batean euskara
|
Euskal
Herri osoan berreskuratu nahi badugu hau baita bidea: guztion artean elkartasunez arituz baina bakoitzak berean dituen aukera, ingurune eta baliabideekin ahalik eta urratsik eraginkorrenak ematea.
|
|
|
Ausart bezain bikain salatu zituen azken joera horiek J. M. Jimeno Jurío historiagileak. Bai Euskarari
|
Euskal
Herri osoan, zeritzan artikuluarekin (ikus Diario de Noticias, 1999ko urtarrilaren 15ekoan).
|
|
|
Hego
|
Euskal
Herri osoan zabaltzen diren egunkariek baino salmenta handiagoakdituzte probintzia bakarrean zein bi probintziatan salgai jarri eta erosten direnek. Halanola, EL CORREOk Bizkaian eta Araban, EL DIARIO VASCOk Gipuzkoan eta ELDIARIO DE NAVARRAk Nafarroan.
|
|
|
Ondoren datoz TVE2 eta ETB1 eta, askoz ereaudientzia kopuru txikiagoak lortuz, Canal Plus eta telebista lokalak. Emaitza hauekez dira Hego
|
Euskal
Herri osoan modu homogeneoan ematen, baina hala ere populazioaren erditik gora kanal publikoak ditu gustukoen (%53, 7). Kanal pribatu guztienaudientzia pilatuz zenbatu daitekeen kopurua ere ez da makala:
|
|
|
Euskara hutsezko bakarra den EUSKALDUNON EGUNKARIAk 13.059 (OJD1998) ale saltzen ditu eta, GARA legez,
|
Euskal
Herri osoan ditu bezeroak. Honakoa daherrialdez herrialdekako zabalpena:
|
|
|
Bere sorreran, 1993an, La Semaine du Pays Basquek batez beste 3.500 eta 4.000ale saltzen zituen Ipar
|
Euskal
Herri osoan. 1997an, salmentak 7.967 aletara emendatuziren.
|
|
|
izanere, gertaerak leku jakin batean gertatzen dira gehienetan (eta horretarako erabili dugunneurketa unitatea herrialdea izan da, Iparraldea bere osotasunean herrialdetzat hartudugularik). Oso gauza gutxi gertatzen dira, esaterako,
|
Euskal
Herri osoan aldi berean (eguraldia, euskararen aldeko kanpaina bat, e.a.). Toki jakinetan gertatu baina eraginaEuskal Herri osoan duten jazoerak, ordea, askoz gehiago dira. Honek esplikatzen du, hartara, Iparraldean zein Hegoaldeko herrialdeetan gertatuen eta eragina duten gertaeren arteko aldea.
|
|
|
Ezberdintasun hau xehetasunhandiagoz ikus dadin, honako bereizketa hau egitea komeni da: batetik, Ipar EuskalHerrian gertatu eta eragina bertan soilik duten gertaerak ditugu (adibidez Ziburun izandako istripua, Pirinio Atlantikoetako Prefetak hartutako erabakia, e.a.), bestetik, Iparraldean gertatu baina eragina
|
Euskal
Herri osoan duten gertaerak ditugu (errefuxiatubaten atxiloketa, euskal kulturaren zabalkunderako webgune baten irekiera, e.a.). Lehenengoak, Iparraldeko (edo Iparraldeko tokian tokiko) euskal herritarrei interesatuko zaizkie gehienbat. Bigarrenak, edozein euskal herritarri interesatu ahal zaizkio, Hego zein Iparraldekoei.
|
|
|
mota honetako albisteak EUSKALDUNONEGUNKARIAren albiste guztien %11 diren bitartean, GARAn %4ra jaisten da portzentaje hori. Horren aldean, GARAn zertxobait gehiago agertzen dira Gipuzkoan gertatutakoak, eta bai orokorrean aldi berean
|
Euskal
Herri osoan gertatzen direnak ere.Edozein modutan ere, ezberdintasun txiki horien gainetik antzekotasuna nabarmenageri da.
|
|
|
ukitzen direnean, herrialdepropioaz ari dira gehienbat berri ematen (DEIAren kasuan Bizkaiaz). EUSKALDUNONEGUNKARIAn eta GARAn, ordea, gizarte gaiak orobat
|
Euskal
Herri osoan eraginadutenak dira lehen lehenik, eta herrialde bakoitzean dutenak geroago (herrialde bakoitzaren presentzia ezberdina izanik, Iparraldearekin ikusi dugun bezalaxe).
|
|
|
batetik, gaztelaniazko albistegietaneuskarazkoetan baino presentzia handiagoa dute eragina herrialde oso batean dutengertaerek (geroago ikusiko dugunez, hau kirolei buruzko albiste kopuru ezberdinarekinloturik dago). Bestetik, euskarazko albistegietan
|
Euskal
Herri osoan eragina dutengertaerei buruzko albisteek agerpen handiagoa dute gaztelaniazkoetan baino, aldenabarmenez gainera.
|
|
|
Azkenik,
|
Euskal
Herri osoan eragina duten albiste kopuruari dagokionez, alde nabarmena dago bi kanalen artean. ETB1en albisteen %27 era honetakoak diren bitartean, ETB2n hamar puntu beherago doa kopurua (%17).
|
|
|
Gradualitatearen aldekoak gara gu. Bestela, biharbertan
|
Euskal
Herri osoan autodeterminazio eskubidea martxan jartzen badugu, Iparraldean galdu egingo genuke, Nafarroan ere bai; eta Erkidego Autonomikoanirabazi egingo genuke, baina Araba hortxe geldituko litzateke. Planteamendu politak egin ditzakegu, guztiontzat eta abar; baina paretaren kontra jo behar badugu, zertarako balioko lukete?
|
|
|
beheko haize Euskal Herrian nagusikiiparraldetik datorren haizea izendatzeko erabiltzen da. 29 herritan bildu da EHHAn.Gainera datuok
|
Euskal
Herri osoan daude barreiatuta (8 aldiz Bizkaian, 5 biderGipuzkoan, bina aldiz Nafarroa Garaian eta Lapurdin, 8tan Nafarroa Beherean eta 4aldiz Zuberoan). Bestalde, gainontzeko haize motak izendatzeko gutxiagotanerabiltzen da.
|
|
|
Elementu horien lardaskatze lana, ezaguna da,
|
Euskal
Herri osoan inposatutakopolitika errepresiboa, hizkuntza arrotza, eskola gaztelaniaduna eta beste faktorereneskutik etorriko zen. Eta, teknologia berrien?
|
|
|
XVI. mendearen bukaeran Amerikatik ekarritako artoak eragin handia izan zuen
|
Euskal
Herri osoan, artoak ordura arte landatutako gaiek baino askoz etekin handiagoa eskaintzen baitzuen. Irabaziak ikusita eta indianoek ekarritako diruari esker, XVII. eta XVIII. mendeetan zehar, baserriak auzoetatik urrundu eta leku aldapatsuetan eraikitzen hasi ziren, landaketa berriek lur horiei etekin ona ateratzea ahalbidetzen baitzuten.
|
|
2001
|
|
|
Gaur, beharbada, eskas dagoena da konfiantza hartu behar dugula eta gure mozkinek beste edozein balio dutela konbentzitu. Gaur, laborari izateak, Zuberoan eta oro har Ipar
|
Euskal
Herri osoan, irudi ona ematen du. Jendea pozten da laborariak egoteaz.
|
|
|
Elkarteak Euskal Herri osoko 202.000 inguru ikasleren gurasoak biltzen ditu (81.000 Bizkaian, 45.000 Gipuzkoan, 23.000 Araban, 50.000 Nafarroan eta 3.000 Ipar Euskal Herrian) eta helburu nagusi batzuekin sortu da. Hain zuzen, herrialde bakoitzeko ezberdintasunak kontutan hartuz berezko hezkuntza sistema, euskal hizkuntza eta kultura defendituko dituzten hezkuntza ekimenen alde lan egitea,
|
Euskal
Herri osoan euskararen ofizialtasuna defendatzea, eskola euskalduna, dohainekoa, bateratzailea, aurrerakoia, berritzailea, autonomoa eta demokratikoa bultzatzea, seme alaben heziketarekin zerikusia duten gaietan erabakitzeko ahalmena izatea edota eskola ingurune sozialean uztartzea helburu nagusi hauetako batzuk dira.
|
|
|
Eskubideen aitortza eta errespetuak ezinbestekoa jarraitzen du izaten gatazkaren irtenbide demokratikoari begira eta beraz, hortxe dugu erronka euskal demokratok: eskubide guztiak, euskaldun guztiontzat,
|
Euskal
Herri osoan
|
|
|
Hortik aurrera bailara osoari izena ematen dion Zaraitzu ibaiaren ur garbiak isuriko dira. Haran horretako populatuena, Otsagabia
|
Euskal
Herri osoan topa daitekeen herririk politenetakoa da; euskal Pirinioko kutsu nabarmena dauka.
|
|
|
Bi pertsonaia femenino hauen deskribapenak (dela fisikoak, dela psikikoak) emakume sendoaren irudia ematen dute: Florak Artetaren koadro batetik irtendakoa badirudi (13), Mikele Emakume Abertzaleen Batza zelakoaren (103) kide aktiboa dugu, Lauaxeta, Aitzol edo Orixe tartean,
|
Euskal
Herri osoan mitinak ematen dituena. Hogeita hamalau urtekin, lepoko orezta kausa hiltzen den pertsonaia honen izenak, Emakume Abertzaleen Batza zelakoan bazkide kopuru handiena izan zuenari, Abandokoari hain justu, egiten dio erreferentzia.
|
|
|
Euskararen erabilera errazteko egin daitezkeen hizkuntz plangintzei begira, lehen aipatu diren aldagaiak indartu eta zaindu lirateke: alde batetik, badirudi euskararen ezagutza maila ona ziurtatu behar dela; badirudi datozenbelaunaldietan ziurtatuko dela hori, gaur egun hezkuntza prozesuan gertatzen denmoduan, euskal ereduetan matrikulatzen diren haurrek gehienak izaten segitzenbadute,
|
Euskal
Herri osoan. Horrela, subjektuen testuinguruan euskaldunen proportzio egokia egongo dela ere (edo gaur egungoa baino handiagoa izango dela) ziurtatzen da eta, ondorioz, baita euskal identitatea eta euskararen aldeko jarrerakere sortzeko, hezkuntza sistema izan daiteke prozedurarik erabilgarriena.
|
|
|
2
|
Euskal
Herri osoan euskararen normalkuntzarako bideak urratu.
|
|
|
arrazoibidearen indarraren arabera egiten da. Honen egiazko funtsa, aspaldiko edota ez hain aspaldiko antzinatasunaz gainera, hizkuntza bateratzeko joeretan egon daiteke; izan ere, gelditu diren hitz zaharkituez gainera, berriztapen asko, fonetikoak batik bat4, berdinak dira
|
Euskal
Herri osoan edo gehienean behinik behin, diferentziak oso xeheak direla. Nolanahi ere den, eta hauxe da hemen azpimarratzekoa, hizkuntzaren historian, nork gidatu eta bideratu ez duten berezko bilakaeretan gertatu ohi den bezala5, gero eta txikiagoak dira bereizkuntzak, zeharo galtzen ez badira ere, mendeetan atzera joan ahala.
|
|
|
Erakundeen Kontseilua, Euskal Herrian Euskaraz, Udalbiltza, EAJ PNV, EA eta Batasuna,
|
Euskal
Herri osoan. Baliteke izenen bat ahaztu izana, baina hala balitz ere gauzak ez lirateke asko aldatuko:
|
|
|
Nafarroa Garaian hartu neurriak, besteak beste, eraso zuzenak izateaz gain, froga ere badira. Erran bezala,
|
Euskal
herri osoan estrategiazko oinarriak berriz ere sakon kolpatzeko premia gero eta larriago sentitzen baitu sistemak. Horrengatik, erasoak oraingo egoerari zuzenduak bezainbat geroari begira dira oldoztuak.
|
|
|
Baina horrek ez gaitu eraman behar euskarak bereziki Iparraldean eta Nafarroan bertan ere duen ahulezia ezkutatzera, eta hizkuntz komunitate horrek bere bizitza garatzeko dituen zailtasun eta muga nabarmenak ez aldarrikatzera. Ofizialtasuna
|
Euskal
Herri osoan lortzea gutxienezko zerbait dela argi eta garbi aldarrikatu behar dugu, nahiz eta hori lortzeko zenbait kasutan aurrepausoak azpimarratzea beharrezkoa izango den.
|
|
2002
|
|
|
Lapurdi eta Ipar
|
Euskal
Herri osoan elizak eta hilerriak bata bestearen alboan egon ohi dira. Beraz, jendeak bere hildakoak gertu mantentzen ditu, herriaren erdian, ez Hegoaldean askotan gertatzen den bezala, ahalik eta urrunen.
|
|
|
Arabako hiriburua izan zen aurrena mugimendu honetan murgiltzen. Bertako «Boni M» graffitilariaren esanetan, «Duda X» izan zen, bai Gasteizen eta bai
|
Euskal
Herri osoan ere, bere sinadura edonon margotzen hasi zen estraineko «idazle»etako bat. «Duda X»ek Arte Ederrak ikasi zituen, egungo graffitilari askok bezalaxe, eta bere kabuz sartu zen izengoitien mundu koloretsu honetan.
|
|
|
Ikas Bi Ipar
|
Euskal
Herri osoan ari den elkartea izanagatik, bere zabalkundea hiru «eskualdetan» bereizi daiteke. Lehen eskualdea, Urdazubi ibaiaren ingurumarietan koka daiteke.
|
|
|
aipatu ditugun ezaugarriak ez direla aztertu hemen, Goierrin, Donostialdean...
|
Euskal
Herri osoan. Informaziorik ez da pasatzen, ez dugu elkar ezagutzen, eta ondorioz itsuen mundu batean ari gara mugitzen.
|
|
|
Gerora ere, fortunak ez zion bizkarrik eman: tresna ezaguna eta erabilia bihurtu zen
|
Euskal
Herri osoan.
|
|
|
Inkestak, besteak beste, euskal hiztunek euskararekiko duten leialtasuna utzi du berriro ere agerian. Izan ere,
|
Euskal
Herri osoan entzundako elkarrizketen %14 euskaraz izan direla nabarmen utzi da, beraz, Euskal Herrian den ezagutza kontuan laurogeiko hamarkadan eraiki eredu soziolinguistikoak aurreikusitakoa baino dezente gorago. Eredu horren arabera euskararen erabilerari dagokionez ez dago defizitik, ez eta hobetu beharreko tarterik, izatekotan alderantziz, honek gizartean gertatzen diren jokabideak aurreikusteko orduan ereduaren baliagarritasunaz eta gaurkotze beharraz zer pentsatua eman liguke.
|
|
|
Oraingoan «mago» horietako birekin izan gara euren lana eta sekretuak ezagutzeko eta beren hauts magikoak aurkitzeko asmoz. Efektu berezien arloan profesionalki jarduten duten bi tailer besterik ez daude
|
Euskal
Herri osoan. Gorka Agirreren Phobia tailerra (Algortan) eta Iñigo Oliden eta Ana Martinezen Sorginkoba (Andoainen).
|
|
|
Madrilen Terrorismoaren aurkako ituna sinatu zenetik ate asko zabalik geratu zen. ETA eta ezker abertzaleari erantzun berri baterako oinarriak jartzeaz gain, funtsean, Lizarra Garaziko garaian
|
Euskal
Herri osoan zabaldu ziren aurreikuspen berri askori ohiko Espainia handiaren erantzuna emateko sortu zen. Eta Espainia horrentzat, oro har, ETAren aurka egiteaz gain, berak kontrolatzen ez duen nazionalismo indartsua da helburu sakonena; ETA, haren ikuspegitik, euskal nazionalismoak babestu eta elikatzen duen piztia da, eta oinarrian, haren sehaska.
|
|
|
Euskarazko produkzioaren maila oso txikia dela bonbardatzen da merkatuan, etengabe, baina hona beste datu bat: EAEn, euskarazko liburuaren erosleak 325.000 inguru dira,
|
Euskal
Herri osoan 400.000 erosle direla esan dezakegu.
|
|
|
Hala ere, baldintza batzuk bete dituzte bankuan jartzen diren saioek: euskaraz izan dute, kalitatezkoak eta
|
Euskal
Herri osoan entzungarriak. Programen bankua sortzeko, zerbitzaria osatzen ari dira momentu honetan, baina urtarrila hasierarako guztia prest edukitzea espero dute.
|
|
|
Hortxe dauzkagu, esate baterako, Euskalgintza Elkarlanean Fundazioak ematen dituen" Joseba Jaka Literatur Bekak" (1998...), edo duela urte parea Beasaingo Udalak sortu zuen" Igartza Saria" (Literatur Sorkuntza Beka Idazle berrientzat), urte batzuk lehenago Iruñeko Udalak idazle hasiberrientzat sortutakoaren antzekoa. Dudarik ez dago aipatutako diru-laguntzok eta
|
Euskal
Herri osoan oraindik indarrean dauden lehiaketa ugariek idazleen profesionalizaziorako oraindik dauden zailtasunak leuntzen laguntzen dutela.
|
|
|
1890 eta 1935 urteen bitartean, Nafarroak HegoEuskal Herriko nekazaritzaren sektoreko produkzioaren ehuneko handi bat produzitu zuen: gariaren %74; artoaren %31; lekadunen %49; erremolatxaren %70; ardi azienden %69; behi azienden %25; txerri azienden %44, eta zaldi azienden %54.Landatutako lur azalerak, gainera, 1900 eta 1935 urteen bitartean 75.000 hektareatan egin zuen gora Nafarroan, Hego
|
Euskal
Herri osoan 20.000 hektareatan hazizen bitartean.
|
|
|
Laburbilduz, nekazaritzaren sektorearen garrantzia handia zen XIX. mendearen hasieran
|
Euskal
Herri osoan, baina beste sektore osagarri batzuk, berezikiGipuzkoan eta batez ere Bizkaian kontzentratuta zeudenak, asko garatu ziren.Gaur egungo Euskal Autonomia Erkidegoko lurraldeetan, XVIII. mendean, barne produktu gordinak sektoreen arabera erakusten zuen banaketari buruzko zenbaitestimazio errealitate horien adierazgarri egokiak izan daitezke, gutxi gorabeherakoak izanda ere (ikus 1.1 irudia).
|
|
|
Mugimendu ekologistak ibilbide gorabeheratsua izan du eta taldeeta erakunde ekologista anitz sortu dira: gutxi batzuek
|
Euskal
Herri osoan dihardute (Eguzki, Eki, Ekologistak Martxan, Lurra kolektiboa; CADE Ipar Euskal Herrian) eta gehien gehienak arazo jakin bati jarkitzeko eratutako taldeak dira, tokiantokiko afera ekologista konkretuetan murgilduz(, think globally, act locally, lemaren haritik).
|
|
|
Joera hori beste lurraldeetara hedatuz joan zen, hasiera bateanGipuzkoara, eta XX. mendearen erdialdean, Araba eta Nafarroako landa eremuakindustrializatzen hasi ziren, baserria, han ere, bigarren lekuan geratuz. Gaur egun, ia
|
Euskal
Herri osoan, salbuespenak salbuespen (Zuberoan, Nafarroa Beherean, Erriberan eta Arabako Errioxan, adibidez), industria eta zerbitzuak jarduera ekonomiko nagusiak dira, inguruko herrialdeetan bezala.
|
|
|
Lehen sektorean jarduten duten pertsonen kopurua behera joan da etengabeazken hamarkadetan, eta gaur egun joera horrek indarrean dirau, 7.3 irudiak erakusten duenez. 1998an Hego
|
Euskal
Herri osoan 38.000 pertsonak soilik lan egitenzuten lehen sektorean, eta 2000 urtean mendebaldeko hiru herrialdeetan, langileenkopuruak %27ko jaitsiera nozitu du, aurreko urtearekin alderatuz.
|
|
|
Teknika eta teknologiaren zientzietako eta osasun zientzietako titulazidetan, euskarazko eskaintzaren garapena ez da minimoetara heltzen,
|
Euskal
Herri osoan, batez beste, kredituen %24 eta %13 eskaintzen baitira euskaraz, hurrenez hurren.
|
|
|
Giza eta gizarte zientzietako eta natur zientzietako titulazioetan, euskarazko irakaskuntzaren eskaintza franko ari da egokitzen UPV EHU eta MU unibertsitateetan, izan ere, kredituen %76 artean baitaukate euskaraz esparru horietan. Alabaina, teknika eta teknologia zientzietako eta osasun zientzietako titulazioetan, euskarazko eskaintzaren garapena ez da minimoraheltzcn,
|
Euskal
Herri osoan, batez beste, kredituen %24 eta %13 soilikeskaintzen baitira euskaraz, hurrenez hurren.
|
|
|
Teknika eta teknologia zientzietan, titulazio horietako kreditu guztiekin alderatuz, euskarazko eskaintza, batez beste, %24koa da
|
Euskal
Herri osoan; oso portzentaje txikia. UPV EHUren kasuan, euskarazko eskaintza %37andago, oraindik franko baxua, eta MUn %42an.
|
|
|
Unibertsitate bakoitzaren portzentaje zatia(%), «1 eta 2 zikloko titulazioetan»ERDARAZ
|
Euskal
Herri osoan dagoeneskaintzaren aurrean.
|
|
|
(%), «1 eta 2 zikloko titulazioetan»EUSKARAZ
|
Euskal
Herri osoan dagoeneskaintzaren aurrean.
|
|
|
Azkenik, hurrengo taulan (7 taula), 1 eta 2 zikloko titulazioetan, unibertsitate bakoitzaren portzentaje zatia zein den erakusten dugu hala euskarazko nolaerdarazko titulazioetan, eta haien alderaketa egiten. Desorekarik handiena UPVEHUren kasuan agertzen da; izan ere,
|
Euskal
Herri osoan erdaraz dagoen eskaintzaren %48 hartzen baitu bere gain, baina euskarara pasatzen garenean, EuskalHerri osoan euskaraz eskaintzen diren kredituen %78 bere ardurapean daudelaikusten dugu. Beraz, %30eko aldea.
|
|
|
Unibertsitate bakoitzaren portzentaje zatia(%), «1 eta 2 zikloko titulazioetan»ERDARAZ
|
Euskal
Herri osoan dagoeneskaintzaren aurrean.
|
|
|
Unibertsitate bakoitzaren portzentaje zatia(%), «1 eta 2 zikloko titulazioetan»EUSKARAZ
|
Euskal
Herri osoan dagoeneskaintzaren aurrean.
|
|
|
|
Euskal
Herri osoan, Natur Zientzietako kredituen %47 daude euskaraz.Nahiko zenbaki txukuna. –
|
|
|
Zentro horiek era batean edo bestean iraun zuten, baina azkeneandesagertu egin ziren. Nolanahi den,
|
Euskal
Herri osoan eragina izango zuenunibertsitate barruti indartsurik ez da inoiz egon. Zalantzarik gabe, horrek gureherriaren bizitza unibertsitarioa erabat murriztu eta baldintzatu du historianzehar1? 2? 3.
|
|
|
Xiberoko Botzak baditu bazkideak, eta horrek bultzatuta dirua biltzeko kanpainak antolatzen ditu. Zuberoan ez ezik
|
Euskal
Herri osoan. Horrelako bat, 2000ren hasieran burutu zuen.
|
|
|
Halaber, aurreko ataletan aipatu den bezala, Ipar Euskal Herriko irrati euskaldunak Euskal Irratiak izeneko egitasmoan batu ziren, eta Nafarroako zenbait emisorak irratsaio bateratuak egin ohi dituzte. Izan ere, Ipar eta Hego Euskal Herriko estazioen lan bateratuei esker, Iruñeko Txupinazoa eta antzeko ekintzak ia
|
Euskal
Herri osoan batera entzun ahal izatea lortu da. Horrez gain, une zehatz batzuetan, irratiak emankizunak modu informalean emateko adostu dira.
|
|
|
Emanaldiak Mugerretik eskaintzen ziren, gaueko ordutegian astean zehar eta bazkalorduan jaiegunetan. Arazo tekniko ezberdinei aurre egin eta gero, emanaldiak
|
Euskal
Herri osoan entzuten ziren. Ipar Euskal Herriko hainbat lekutan baziren entzuteko arazoak, hasieran?. Hori zela eta, isilarazteko ahaleginak egin zituzten estatu espainiarreko agintariek, emisio maiztasunean interferentziak sartuz.
|
|
|
Hizkuntz eskubideen gaia ere azaldu behar da, modulaburrez izan arren. Zoritxarrez, euskararen lurralde guztietan hizkuntz eskubideak urratzen ari dira eta egoera horri buelta emateko beharra gero eta handiagoa da, eta ez Nafarroan bakarrik, sarri askotan uste izaten dugunez, baizik eta
|
Euskal
Herri osoan.
|
|
|
3.
|
Euskal
Herri osoan garatu den ikastola sistemaren erpin bilakatu behar du Euskal Unibertsitateak. Euskara oinarriizango duen hezkuntza sistema osaturik geratuko da, baina beste hizkuntza garatuak baztertzeke, batik bat ingelesa.
|
|
2003
|
|
|
Hortaz, urgentziazko balantze hau behin behinekoa da, eta litekeena da datu errealak are gordinagoak izatea. Dena dela, orain berean esan dezakegu iaz 140 langile baino gehiago hil zirela
|
Euskal
Herri osoan honelako edo halako istripu laboraletan, 700 lagunetik gora zauritu zirela (nor larriago, nor arinago), eta 59.000 lagun baino gehiagok izan zituztela zauri arinak. Ezbairik gabe, eraikuntzako sektorean gertatu zen ezbehar gehien:
|
|
|
Eskura ditugun behin behineko datu hauen argitan, beharbada otsaila izan zen urteko hilik beltzena: 17 heriotza gertatu ziren guztira, eta, gainera,
|
Euskal
Herri osoan zendu ziren langileak. Ipar Euskal Herrian, adibidez, Lapurdiko Milafrangan galdu zuen bizia subkontratazioan zebilen elektrikari batek.
|
|
|
Kasu honetan, antzeko ehunekoa ageri da EAEn eta Nafarroan: Hego
|
Euskal
Herri osoan, %13, 4k adierazi du horrelako asegururen bat kontratatua duela.
|
|
|
IBARRETXE PLANA: GALDEKETA
|
EUSKAL
HERRI OSOAN
|
|
|
HERRIA 2000 Elizak bere 25 urteurrena ospatzeko antolatutako sei foroetako lehenean, Ibarretxe lehendakariak bere planean aurreikusten den galdeketa egin egingo dela adierazi zuen. Juan Mari Juaristi EAJko GBBko lehendakaria urrutirago doa eta galdeketa
|
Euskal
Herri osoan egun berean egin daitekeela zehazten du: EAEn ofizialki eta Nafarroan eta Iparraldean ezofizialki; bere ustez, era honetan Euskal Herri osoak parte hartu ahal izango luke galdeketan.
|
|
|
EGUNKARIAren itxieraren aurkako operazioaren aurka eta «Egunkaria»ri sostengua emateko zortzi sindikatuk hilaren 20rako deitu zuten mobilizazio egunak oihartzen handia izan zuen
|
Euskal
Herri osoan. Katalunian ere bereziki sentitu izan da «Egunkaria»rekiko elkartasun eskaintza eta torturekiko protesta, salbuespen txikiren batzuk kenduta, Espainiako beste inon izan ez dena.
|
|
|
Korrikaren harira AEK k zabaldu nahi duen mezuaren ardatzetako bat, euskararen ofizialtasuna da. Antolatzaileen esanetan,
|
Euskal
Herri osoan euskara ofiziala izatea aldarrikatuko dute lasterketan parte hartzen duten guztiek. " Gure hizkuntzaren biziraupena nahi dugu, beharrezkoa delako ofizialtasun erreal bat lurralde guztietan" gaineratu dute.
|
|
|
Herri Batzordeak «Egunkaria» itxi eta berehala sortu ziren
|
Euskal
Herri osoan, toki askotan euren kabuz eta beste batzuetan «Egunkaria»ko langileek bultzatuta. Azkenean sare zabal bat sortu da eta, «Egunkaria»ren sorreran ere funtsezkoak izan zirela ikusita, kanpaina laguntza handia eskain dezaketela ikusi dute.
|
|
|
Euskara ez dute arrisku larrian direnen artean kokatu, baina alde ilun asko daudela aitortu du txosten hori osatzen lagundu duen Patxi Juaristik. Nafarroako eta Iparraldeko egoera nola dagoen ikusita, euskara
|
Euskal
Herri osoan salbatuko dela esatea oso zaila dela adierazi du.
|
|
|
Hendaiako deskargak 1993an 4.235 tona izatetik 1998an 2.257 tona izatera pasatu dira (azken datu ofizialak urte horretakoak dira). Ipar
|
Euskal
Herri osoan, 10.144 tona deskargatu zituzten 1993an; 2000n, aldiz, 7.222 Hau da, %29 gutxiago guztira. Era berean, Ipar Euskal Herri osoan, 1993an deskargaturiko arrainaren balioa 18,14 milioi eurotik gorakoa izan zen; orain, 14,33 milioi euro inguruan dabil.
|
|
|
Ipar Euskal Herri osoan, 10.144 tona deskargatu zituzten 1993an; 2000n, aldiz, 7.222 Hau da, %29 gutxiago guztira. Era berean, Ipar
|
Euskal
Herri osoan, 1993an deskargaturiko arrainaren balioa 18,14 milioi eurotik gorakoa izan zen; orain, 14,33 milioi euro inguruan dabil. Beraz, %21eko murriztea izan du.
|
|
|
Gorago aipatu dugun Udalbiltzaren txostenak jasotzen duenez, ez da inolako ikerketarik egin prezioek
|
Euskal
Herri osoan izan duten progresioaz, baina datu batzuek balio dute tankera hartzeko. Esate baterako, 1994 eta 2000 bitartean, etxebizitza erabiliaren prezioa %80 gehitu zen Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan.
|
|
|
Lizarduikoak zein preziadok iraganaldia aztertzean, geroaldia egiteko asmo sendoa dute. Hara zergatik zabaldu nahi dituzten fenomeno horren ezaugarriak
|
Euskal
Herri osoan, eta batik bat belaunaldi berrien artean.
|
|
|
Asko galduta daude praktikan jadanik, baina oraindik, ez dira guztiak desagertu erabat". Txema Preziadok bere tesiaren ikerketa gune gisa Aramaio hautatu zuen,
|
Euskal
Herri osoan horrelako azterketa egiteko ez denborarik ez azpiegiturarik ez zeukalako. Aramaiok horrelako ikerketa bat egiteko baldintzak betetzen zituen:
|
|
|
Boiseko euskaldunen abesbatzak abestu eban mezea, eta dantzariak be parte hartu eben, ganoraz egin be. Ha lako meza ederrik emon ete zan aurton gure
|
Euskal
Herri osoan San Iñazioren omenez. Beste hau be esan beharra dago:
|
|
|
Baina, jakin ez arren be, gure kristinau herriak egingo deutso, egunean egunean, omenaldirik ederrena, euskal liturgiaren gozotasunak Jaungoikoaganako bidea zabaltzen deutsanean. Itzulpen mesedegarriok lagun askoren nekeak, ahaleginak eta jakituria zabaltzen dabe egunero
|
Euskal
Herri osoan, eta luzaroan zabalduko al dabe! Euron artean ezkutauta, hortxe dago Aita Lino be.
|
|
|
Diskurtso kantabrista, Hegoalde eta Iparralde,
|
Euskal
Herri osoan azaltzen zaigu. Eta XVI. mende bukaeratik XIX. menderaino erabat nagusi izan zen.
|
|
|
helburuak, barne egitura eta eman beharreko urrats praktikoak.
|
Euskal
Herri osoan euskararen erabilpenaren normalizazioa lortzea zen erakunde berriaren helburu nagusia, eskualdeko bereizketarik egin gabe eta horretarako lan tresna nagusia ekintza publikoak bultzatzea izango zen.
|
|
|
Batzarrak beharrezko ikusi zuen koordinazio sarea eratzea eta horretarako bertan bildutako taldeak bi multzotan banatu zituzten: alde batetik, eginkizun berezituekin,
|
Euskal
Herri osoan lan egiten zutenak; eta, bestetik, eremu muga tuetakoak. Koordinadoraren helburuak Euskal Herrirako kultura autonomia negoziatzea, Euskal Herriari alternatiba kultural taxuzko bat ematea eta erdal alternatibei aurka egitea izango ziren.
|
|
|
kanpaina ezker espainolistaren emaitza zen, euskal arazoak hartutako tamainaren aurrean ezker espainolista bere burua ber kokatu nahian baitzebilen. Unibertsitate arloan, gainera, EHASeko kidearen iritziz, Euskal Kultur Taldeen sorrerak, UEUren lanak (abertzaleek sortutako ekintza eta
|
Euskal
Herri osoan ari zena) eta ezker abertzalearen inguruko ikasle erakundeen agerpenak bultzatu zuten espainolisten jarrera aldaketa. Horren aurrean, ondoko esaldian laburtu zuen abertzale sozialisten eginkizuna «debemos apoyar esta lucha campañista para desbordarla y transformarla en una lucha global, permanente y estratégica hacia una liberación plena, esto es, social y nacional de Euskadi»95 Gainera, beste arrazoi bat zegoen kanpainari mesfidati begiratzeko:
|
|
|
Ezker Abertzaleko kide askok Udako Euskal Unibertsitatea buruan izan arren eta Euskal Unibertsitatearen proiektua finkatzeko oinarriak zehaztea UEUri zegokiola pentsatu arren, eta UEUk bere jarduerarekin aldarrikapen horren erreferentzia izan behar zuela pentsatzen bazuten ere, ez zen islatu, zuzenean, UEUren agirietan esandakoa. Esate baterako, 1976ko urte amaieran KASek plazaratutako euskararen inguruko agirian, nahiz eta helburua «Euskal Herriaren Berreuskalduntzea (izan), honetarako
|
Euskal
Herri osoan Hizkuntza Nazional bakarra euskara ezarriz», ele bitasunaren aldeko deia egin zen, «Euskarari lehentasunezko sarbide progresiboa emanen dion politika baten» oinarri moduan30 Horretarako «Erdarekin batera euskararen ofizialkidetasuna legez Euskal Herri osoan» planteatzen zuten. Irakaskuntzari zegokionez, ondoko puntuak zehaztu zituzten:
|
|
|
Ildo horretatik euskarak berdintasunezko tratua izan dezan eskatzen da, bidenabar: ofizial izan dadin
|
Euskal
Herri osoan. Era berean, zatiketa administratiboaren aurkako aldarria egiten da gutunean.
|
|
|
Izan ere, bizitza publikotik eta begien bistatik desagertzen den hizkuntzak, erabilera publiko eta sozial murritzeko hizkuntzak," beharrezkoa" ez den hizkuntzak, nekez lortuko du herritarren atxikimendu erreala, efektiboa. Beste era bateko motibazioa ere, sormenezkoa, sinbolikoa, kulturala... beharrezkoa eta bultzatu beharrekoa den arren, hizkuntzaren erabilera publikoa, soziala eta" pragmatikoa" ezinbestekoa du euskarak Nafarroan, eta baita
|
Euskal
Herri osoan ere.
|
|
2004
|
|
|
Baina nire arreta piztu duena bestea da, alegia, nazionalismoak sabai edo muga bat duela. Jada ez da baskismoaz ere hitz egiten Foru Komunitatean, eta aldiz, 80ko hamarkadan Nafarroan bakarrik hitz egiten zen baskismoaz
|
Euskal
Herri osoan.
|
|
|
Horrela uste izanen ote zuen berak, behintzat. Dena dela, bere lanaren emaitzak neurtzeko orduan, ez zen gehiegi fidatzen ordura arteko inkestez,
|
Euskal
Herri osoan egindako haietaz, eta bidea jorratu zuen nafar gobernuak bere kontura eta foru baratze honetan bakarrik egiteko 2001.etik aurrera. Horrela, ezagutzera eman berri duten Euskararen inguruko ikerketa soziolinguistikoa 2003.eko Nafarroan izenburukoa da, nafar gobernu honen konfiantzazko lehena.
|
|
|
Herriko Etxe euskaldunen Egunarekin egindako urratsa sendotu egin behar dela berretsi eta horretarako estatu frantsesak beste eskualdeetako hizkuntza gutxituen alde ari direnekin, bretoiekin, alsaziarrekin eta katalanekin, besteak beste, lan egin behar duela esan zuen. Amaieran, Hego Euskal Herrikoekin euskaraz bizitzeko konpromisoa berretsi eta euskararen ofizialtasuna
|
Euskal
Herri osoan aldarrikatu nahi dutela esan zuen Kazalisek.
|
|
|
EAEren kasuan, 2003ko ekitaldiko aurrerapen batzuk dauzkagu; Nafarroari dagokionez, berriz, 2002ko emaitza ofizialen aurrerapenak. Oro har, Hego
|
Euskal
Herri osoan murriztu zen aski nabarmen laborantzako eta abeltzaintzako ekoizpena.
|
|
|
–Ni 20 urtera arte ez nintzen euskaltzale izan. Baina mendian ibiltzen nintzen
|
Euskal
Herri osoan eta, Iparraldean esaterako, euskaraz entzun orduko harrera ona egiten ziguten. Gaur Iparraldera joan eta beste mundu bat dela ikusten dut, beste kultura bat.
|
|
|
Gutxienak nagusitu zitzaizkigun, gehienak urrituz eta gutxienak ugalduz. Baina hau
|
Euskal
Herri osoan ez ezik, munduko herri zanpatu gehienetan gertatu denaren paradigma da. Ez gaitezen ergelak izan.
|
|
|
Ordain demokratikoan, maila berean inposatu eta ahalbidetuko da euskal herritarrek euskara jakitea. Erdarak ofizialak badira, hala behar du euskarak
|
Euskal
Herri osoan, honen ezagutza ziurtatuz arrazoizko epe batean, diskriminazio positibo neurriak tarteko, mendetako inposizioen ordain. Hori ez da abertzaletasuna.
|
|
|
Antzeko lehiaketak egin izan dira herriz herri, baina lehen aldiz, Euskal Herri osorako deitu du lehiaketa Debagune elkargoak. Debagoienetik jasoko ditugu, seguruenik, lan gehienak, baina
|
Euskal
Herri osoan harrera ona izango duela espero dugu, dio Lander Eskudero arduradunak.
|
|
|
Iparraldean, 1.600 jende galdetuak izanen dira. Gehitu behar dut Eusko Ikaskuntzaren partaliertasunari esker, inkesta bera
|
Euskal
Herri osoan antolatua izan dela.
|