|
2000
|
|
|
SATRUSTEGI, José María:
|
Euskal
testu zaharrak. Iruñea, 1987.
|
|
|
Berrikiago, Amnesty International erakundeak 1984an, Joaquín Ruiz Giménez en aurkezpenez, Espainiako lau hizkuntzetan argitaratu zuen, eta
|
euskal
testua nik neuk moldatu nuen, ha la eskatu zitzaidanez, Orixe eta beste euskarazko itzulpenen laguntzaz.
|
|
|
Horietariko lehenak, Portalisen atariko hori XIX. gizaldi hasierako testuinguruan kokatu eta hortik bideratuko luke haren euskarazko esana. Baliabide izan ditzake horrek garai horretako
|
euskal
testuak eta, edu berean ere, Portalisen jatorrizko hizkuntzari hurbilen eta barrukoen gerta zekizkiokeen adierazmoldeak, Ipar Euskal Herrikoak batez ere.
|
|
2001
|
|
|
|
Euskal
testuak oso urriak dira eta halaz guztiz oraindik badira asko eta asko, esateko moduan, inork ezagutzen ez dituenak, argitaratuak ez daudelako, edota argitaratuak baldin badaude, ez dakigulako non aurki daitezkeen.
|
|
|
2 Mitxelenak ezagutu ez zituen hainbat euskarazko testu berri agertu dira geroztik. Ikus P. Altunak eta J.A. Lakarrak prestaturiko Larramendiren
|
euskal
testuak (Andoain, 1990).
|
|
|
6 Ikus P. Altuna, J.A. Lakarra; Larramendiren
|
euskal
testuak, Andoaingo Udala, 1990.
|
|
|
15 Geroago argitara dituzte Mahn en
|
euskal
testuak: Patri Urkizu," C.A.F.
|
|
|
31 Oraintsuko usadio baldresa bide da, baina, egungo irakurlearentzat, ez dira erdal testuak
|
euskal
testu bilakatzen k bat gorabehera. Nahiago du, aukeran, erdarazkoak erdal itxuran irakurri (K.M.O.).
|
|
2002
|
|
|
Euskal Unibertsitatea etengabe eraikitzen ari gara geure
|
euskal
testuekin, ikerkuntzarekin eta abarrekin, eraikuntzan adreiluak behar diren bezalaxe. Etaeraikuntza horretan UEU edo EIRE elkarteek ametsak errealitate nola bihurdaitezkeen eguneroko lanaren bidez frogatzen digute:
|
|
|
Hobeki pentsaturik lurra joko dut nik ere, ez litzateke egokiago izango jendea prestatzea lehenik,
|
euskal
testuak poliki poliki landu, eta, hori bideratua dugularik, bertan goxo eskolak non eman daitezkeen pentsatzen hastea. Bigarren bide honek, egia da hori, badu arrisku handi bat, eta arrisku hori da gauzak inoiz ere ez egitearena, garbi mintza gaitezen.
|
|
2003
|
|
|
Don Karmelo irakasle lanetan zehatza eta arduratsua zanez, bere lana ez eban mugatuko irakaste hutsera; ondo gertauko zituan ikasleei zehetu beharreko gaiak; handik hemendik zuzenduko zituan horretarako behar ziran liburu eta materialak; irakatsi ahala ikasgaiok idatziz atonduko zituan eta ikasleai polikopia bidez banandu: batean
|
euskal
testuen lorategiak zirala bizkaierazkoa lehenengo, gipuzkerazkoa hurren, bestean euskeraren joskeralegeen azalpen zehetua zala, harakoan euskal literaturaren historia laburra zala... Horretarako maisu seguruak hartuko zituan gidari:
|
|
|
Derioko Udako Ikastaro hori dala ta bada ezaugarri bat guztiz bakana, metodologiari jagokonez, ganerako erakunde, ikastaro eta programetarik berezi izan dauena: euskal literatura berenberegi irakatsi eta
|
euskal
testuen ikasketari berebiziko garrantzia emotea. Izan be, Derioko Ikastaroak, sorreratik bertatik gramatika gaiakaz batera literatura irakasteari ekin eutsan, eta hori Don Karmeloren eraginari zor jako batez be.
|
|
|
testu gitxi egon eta eurak eskuratzen gatxak izan. Baina Don Karmeloren ikasle izan gareanok badakigu ze gozotasunaz leiduten ebazan
|
euskal
testu ondo hautuak, zelango argibide jakingarriak emoten ebazan irakurgaietan aitatzen ziran gaien ganean. Testu iruzkin formalik egin ez arren, ederto igarten eutsan irudi ederra edo esaera polita eukan testuari.
|
|
|
Historia hurbilaren aipuez gain, baziren Iparraldeko
|
euskal
testuetan epe historiko luzeagoen,, sakonagoen, erreferentziak ere.
|
|
2004
|
|
|
Adibidez hainbat datu eskaintzen dituzte bertsoek eta kantuek (nekazarien bizimodua azaltzen dutenak, karlistadetakoak, Napoleonen gerretakoak...), euskal aldizkarietako artikuluek (Eskualdunakoak, Euskalzalekoak, Euzkadikoak, Argiakoak...), apaizen sermoiek (herritarren bekatuen inguruko salaketekin eguneroko bizitzaren inguruko albiste interesgarriak eskainiz), literatura lanetatik atera daitezkeen pasarte historikoek (Etxepare, Lazarraga, Axular, Mogel...), etab. Material oso heterogeneoa dago hor, hainbat zailtasunekin: ez dago
|
euskal
testu historikoen bildumarik prest helburu didaktikoekin; eskuratuta ere egungo irakurlearentzat euskalkizko testu zaharrak sarritan erdal testuen itzulpen modernoak baino zailagoak dira; etab. Baina landuz gero hezkuntzan erabiltzeko moduko hainbat material baliagarri eskura liteke. Kondaira aldizkarian, Testu Historikoen atalean, halako testuak biltzeko ahaleginetan dihardugu, proiektuak zer landu asko badu ere oraindik.
|
|
|
Eta neuri ez zait axola Marteraino egiten badugu ere. Baina ez dezagun ahaztu testuak itzultzen direnean ez direla hizkuntza batetik bestera bakarrik itzultzen, baizik eta kultura batetik bestera ere, eta,
|
euskal
testuak jasotzeko, beste kulturek euskal kulturarekikomesp retxua eta erdeinua ez den beste irrikirik ere behar dutela.
|
|
2005
|
|
|
Hortaz, elkarlana behar da ezinbestean esparru hau jorratzeko.
|
Euskal
testu tekniko zientifikoek ez dute oraindik lortu lauzpabost mendeko atzerapena gainditzea, baina hau ez da harritzekoa. Zalantzarik ez dago, ordea, testu horiek nabariki hobetuz doazela euskara batuaren bestelako erabilerekin batera.
|
|
|
egungo
|
euskal
testu asko, gramatikaltasunaren eta estandarizazioaren aldetik zuzenak izanik ere, traketsak direla. Arazoak neurri handian testu horien eraikuntzatik bertatik datoz, baina hizkuntzalarien lanak ezegokitasun hori saltzetik harantzago joan behar du:
|
|
|
Eranskina: Humboldten bi
|
euskal
testu 87
|
|
|
Gure liburuska honen helburua, beti ere, ez zen Humboldten euskal ikerketen berri ematea, baizik eta berak hezkuntzari eta hizkuntzari buruz landutakoa elkarreraginean aztertzea eta aurkeztea. Bertan aipatu ditugun hitzei orokorrean gainbegirada bat botatzea nahikoa da, hala ere, horietako askok bi
|
euskal
testu hauekin lotura zuzena dutela ikusteko. " Testu zatiak" eta" iragarpena", beraz, ez dira inolaz ere esklusiboki euskalarien aztergaia, baizik eta baita autore honen pentsamendu antropologiko pedagogiko linguistikoa ulertu nahi duen edonorena ere.
|
|
|
Gizarte honetan bultzatu nahi den euskararen normalizazioa eta honekin lortu nahi den elebitasun erreala, egiaz, egitasmo humanizatzaile zabalaren barruan ulertu beharreko prozesuak dira, ze, azken batean, hauek ezin dira teknikoki edota kuantitatiboki bakarrik planteatu. Gogora dezagun, adibide honekin bukatzeko, idazlan honen eranskinean Humboldtek idatzitako bi
|
euskal
testu dakarzkigula, hain zuzen, berak burutu nahi zuen euskal ikerketa monografikoaren proiektua hobekien aurkezten dutenak. Kontuak kontu, eta orokorrean begiratuta, funtsezkoa iruditzen zaigu berak behin eta berriz aldarrikatzen duen ideia bat errepikatzea, alegia, hezitzaileak ezin duela bere lana hizkuntzatik at burutu eta, aldi berean, hizkuntz irakaslea hezitzaile bat dela sakon sakonean.
|
|
|
ERANSKINA: HUMBOLDTEN BI
|
EUSKAL
TESTU
|
|
2006
|
|
|
bezalakoak? L. Michelena (1964), edota
|
Euskal
Testuen Gordailua (http://www.vc.ehu.es/gordailua/).
|
|
|
123), beren lurrak erabiltzeko eskubidea emanez eta zerga Seguran bakarrik ordainaraziz eta erregeak hari emandako barrutian zeuden basoak eta mendiak erabiltzeko eskubidea onartuz. Ikusten da testuan ere, soro edo lursailez gain (laboreetarako edo izango zirenak), sagastiei ematen zaien garrantzia,
|
euskal
testuetan behin eta berriro aipatuak baitira Erdi Aroan, elikaduran zuen garrantzia agertzen diguna. Talde honek 1374an lortu zuen erregeari zergarik ez ordaintzea. Arrasateko Mondragónekoek bezala?
|
|
|
Edo, langabeziara ez bada, beste zernahi lan edo eginkizunetara. Ez dugu daturik, inkestarik, edo estatistikarik, baina beldur gabe esanen nuke filologia fakultatetik titulua eskuan dutela ateratzen diren filologoak ez direla joaten
|
euskal
testuen itsasoan igeri egitera; are gehiago, esanen nuke filologoek, ikerketa filologikoak izan ezik, beste edozein gauza egiten dutela. Behin baino gehiagotan galdetu baitiot neure buruari:
|
|
|
Eta ez da erraza gisako bat irudikatzea. Nolakoa luke
|
euskal
testu zaharrak eta klasikoak ikertzeko guneak. Behar bezala girotu litzateke, noski:
|
|
|
Horrekin, egia da, filologoek badute urte ba  tzuetarako bazka, baina salbuespentzat har dezakegu. Horrenbestez, pentsa liteke
|
euskal
testu zaharren azterketa kritikorako iturriak eta materiala agortuxeak daudela, non ez dugun behin eta berriz errotarri bera jirarazten. Eta hala bada, filologiaren elikagaia ahitzen ari bada, filologoen etorkizunak ilun samarra dirudi.
|
|
|
Izan ere, testulibururik ekoizten duten argitaletxeek inbertsio handiak gauzatu behar izaten dituzte testu horiek sortzeko ezinbestekoak diren lantaldeak sortzeko, eta hiruzpalau urteko zikloa behar izaten dute erabilitako diru baliabideak berreskuratzeko. Maileguak lau aldiz luzatuko luke ziklo hori, eta hori, jakina, eramanezina da argitaletxe gehienentzat (guztientzat ez bada), are eramanezinagoa
|
euskal
testurik ekoizten dutenentzat, azken hauen merkatuaren neurriarengatik.
|
|
2007
|
|
|
IKER Euskarari eta
|
Euskal
Testuei buruzko Ikerketa Gunea Helbide elektronikoa: jean
|
|
|
Berebiziko garrantzia dute ondoko arrazoiokatik: batetik, abizenak oraindik finkatzeko zeuden garai batekoak direlako; bestetik, erabiliak diren lekuan eta aldian euskararen presentzia ohikoa zela erakusten dutelako; eta azkenik,
|
euskal
testu idatzirik ez dugun aldi bateko euskarak nolako ezaugarriak zituen erakusten digutelako. Adibide gisa, XIII. mendean Nafarroan honelako batzuk ageri dira:
|
|
|
• Artxiker (http://artxiker.ccsd.cnrs.fr). Euskarari eta
|
euskal
testuei buruzko ikerketen liburutegi digitala da. IKER erakundeak Baionan dauka egoitza.
|
|
|
IKER erakundeak Baionan dauka egoitza. Frantzian euskal hizkuntzalaritza eta
|
euskal
testuei buruzko ikasketei lotua den ikerketa gune publiko bakarra da. Beñat Oihartzabal da proiektuaren zuzendaria.
|
|
|
•
|
Euskal
testuen gordailua (www.vc.ehu.es/gordailua). Euskal klasikoen gordailua.
|
|
|
207 W. v. Humboldt, GS XIII 4 —WfB II 419— (in" Die Vasken"). Humboldten
|
euskal
testurik garrantzitsuenak, hain zuzen," Die Vasken"(=" Euskaldunak") izenburua darama: ikus GS XIII 1 —WfB II 418 627—.
|
|
2008
|
|
|
Armiarma; Bonaparte Ondarea; Deba Ibarreko Ahotsak; EHU Euskarazko Testu Biltegia; Eibar.org Materixala; Eibartarren ahotan Eibarko Fonoteka; Euskal Herriko hizkuntz atlasa: ohiko euskal mintzamoldeen antologia;
|
Euskal
testuen gordailua; HABE Ikasbil; IVAP Itzulpen Memoriak; Teatro testuak; Zientzia.net.
|
|
|
IKER Euskarari eta
|
Euskal
Testuei buruzko Ikerketa Gunea, Helbide elektronikoa: jean baptiste.coyos@wanadoo.f
|
|
|
Eta oraingoz ez daukagula halako proiekturik bidean, euskarazko prentsa zokoratu bat eta idatzizko ekoizpen hondar bat besterik? Badakigu euskal literaturak,
|
euskal
testuek, zenbat irakurle izan ditzaketen erdarakoen aldean.
|
|
|
arrangura, > tristura, > ardura... > De facto, nafar erromantzeren gunea, gaztelaniatik eta aragoieratik desberdina izanik, komunikabide korapilo baten tartean murgildurik zegoen Erdi Aroan, eta erabat garrantzitsua da komunikabide korapilo bezala, benetako zubia nafar erromantzea bihurtuz, gaztelania eta aragoieraren artean Hegoaldean eta gaskoi eta okzitaniar arte Iparraldean izanik. Ez dezagun ahaztu, lehendabizi idatzitako
|
euskal
testua, Bernard Etxepareren Primitiae> Linguae> Vasconum, > gune horretatik etorri zaigula erromantze (gaskoi edota nafar erromantze) grafiaz idatzirik.
|
|
|
Baina idazleek zer zerabilten jakiteko kezka ere izan zuen. Horregatik erabaki zen Egungo> raren> Bilketa lan> Sistematikoa> izeneko corpusa sortzea, XX. mendeko
|
euskal
testuak, mota guztietakoak (eta ez literaturakoak bakarrik) bilduko zituena. EEBS> laburduraz ezagutzen dugun corpusa, Orotariko> Euskal> Hiztegia ren osagarri ezin bestekoa izan da Hiztegi Batuko lehen idatzaldia osatzeko.
|
|
|
euskara lexikoaren alorreko tresnez hornitzea (baturanzko grafiak, hitz berriak, adiera berriak, termino berriak, ondare lexikaleko hitz galduxeak berreskuratzea eta abar proposatuz). Zorionez, mende honetako
|
euskal
testuen corpus estatistikoa ere egin da (EEBS), eta, horri esker, mende honetako testuetan eta, bereziki, euskara batuaren sorreraz gero hainbeste ugaritu diren euskarazko testuetan erabilitako lexikoaren datuak eskura ditugu. Horiek guztiak horrela eta, esan liteke euskal lexikoa, historikoa zein gaur egungoa, orain dela hogeita bost urte baino askoz hobeto ezagutzen dugula.
|
|
|
irakur maiztasun handiko
|
euskal
testuak izan dira, egunero eta familian irakurri direnak.
|
|
|
Dakigun bezala, euskararen gaineko estudioek ez ezik,
|
euskal
testuei eta euskal literaturaren historiari buruzkoek ere zor handia diote XX. mendearen bigarren partean euskal filologia modernoaren bultzatzaile eta zabaltzaile izan zen K. Mitxelenari. Ez da harritzeko, beraz, lehenbiziko euskal autorearen inguruko ideia nagusi zenbait ere Mitxelenaren bidez finkatu badira gure arte an.
|
|
|
9 Archuk ez zuen lekukotasun zuzenik utzi, baina G. Brunetek, 1847ko argitalpenaren prestatzeko, Echepareren olerkiak itzultzeko galdatu zionean, ahalkez edo, ukatu zuen Emazten> favore ko aitzin azkeneko bi koplen frantseseratzea (3, 55). Liburua, beraz, amodio egintzaren edertasuna kantatzen zuten bertso horien itzulpenik gabe argitaratu zen,
|
euskal
testua frantsesezko bertsioan zentsuratua izanik. Ikus Michel (1857, 441 or.) eta Vinson (1891, §1b).
|
|
|
15
|
Euskal
testuetan guziz arrunta izanen zen topos horren erabilera garai haietan (ikus Oyharçabal 1999). Horrela, Materrek ere beste norbaitek dotrina bera Sarakoa baino eus kara egokiagoan edo ederragoan egiteko deia egin zuen.
|
|
|
Azken autore honek Kapanaga, Mendiburu, Kardaberaz, Mikoleta, Otxoa Aringoa eta beste zenbaiten lanak berrargitaratu zituen (inoiz Azkueren laguntzaz) 277 Halaber, Dodgsonek animaturik, Schuchardt-ek eta Linschman ek Leizarragaren Testamentu Berriaren edizioa prestatu zuten278 Bestalde, Van Eys ek eta Stempf ek, ondoz ondotik, 1594ko Refranes y sentencias eta Oihenarten atsotitzak berrargitaratu zituzten. Julio Urkixo garai honetan hasi zen euskal obra zaharren bere biblioteka aparta biltzen279 Eta aldi berean, Juan Carlos Guerrak antzinako
|
euskal
testuak topatu eta aztertzeari ekin zion (tartean XVIII. mende haiserako P. I. Barrutiaren Acto para la noche buena antzerkia, Euskalzalen argitaratu zena).
|
|
|
Aurreko atal batean aipatu denez2, XIX. mende hasieran sortutako bizkaiera idatzi eredua, mende hartan zehar gainbehera joan zen, segidarik ezaz, eta mendea amaitu zenerako idazle bakoitzak ahal bezala idazten zuen3 Baieztapen honen etsenplu ttiki bat La. Abeja aldizkariko
|
euskal
testuetan aurki daiteke: Azkuek bere artikuluetan Izkindeko euskara moldea baliatu zuen (adibidez adizkietan dai, da?, daue, dabe?...); Arana Goirik, gaztelaniaz idatzi arren, tartekatu zituen euskarazko esaldiek bere Lecciones, de, ortografia proiektuko ideiak aurreratzen zituzten (adibidez, txcondairalari grafia erabiliz); eta bazen euskaraz idatzi zuen hirugarren pertsona bat Larramendiren kutsuz egin zuena(, locabetasun eta gisako lexikoa erabiliz) 4 Anarkia hau, ordea, ez zen bilatua baizik zorizkoa.
|
|
|
Hori izan zen Bilbon, dakidala behintzat, aldizkari batean atera zen euskarazko lehen testu luzea. Nolanahi ere, oker ez banago, Betibat aldizkarian ez zen sorkuntzazko
|
euskal
testu berririk agertu, bere ohiko edukia gaztelaniaz idatzita egonik. Urte gutxiren buruan, ordea, kultur aldizkari bat sortu zen Bilbon, Revista de Vizcaya izenekoa().
|
|
|
Eroso bizi zen sendi batean hazia, artean nobleziak soilik jasotzen zuen hezkuntza garestia eta osatua jaso zuen. Bere anaia Baldomerok, adibidez,
|
euskal
testuen hainbat azterketa egin zituen. Beste zereginen artean, haren osaba Antonio Gaztañetak itsasontziez, itsas ibilbideez, mapez eta urruneko lurraldeez idatzitako liburuak irakurtzen joan zen Kosmeren haurtzaroa.
|
|
|
Ricardo Etxepare (Irun, Gipuzkoa, 1968) hizkuntzalariak Iker Euskarari eta
|
Euskal
Testuei Buruzko Ikerketa Guneko zuzendaria da. Ikerrek antolatuta, Aldaketak, aldaerak, bariazioak euskaran eta euskal testugintzan nazioarteko mintegia egingo da gaur eta bihar, 09:15etik aurrera, Baionako Gaztelu Berrian.
|
|
2009
|
|
|
Euskal Herriko prentsan aurrenekoz azalduriko
|
euskal
testua Donostian idatzi eta argitaratu zen 1834an.
|
|
|
Euskal Herriko prentsan aurrenekoz azalduriko
|
euskal
testua Donostian idatzi eta argitaratu zen 1834an.
|
|
|
Euskaltzaindiaren barne kargu batzuk bete ditu, hala nola, Euskaltzaindiko buruordea, 1995etik 2004ra bitartean; diruzain, Jagon sailburu eta idazkaria() eta Onomastika batzordeburua(); 2004ko abenduaren 17tik, Iker Sailburua zen; bestalde, Euskaltzaindiaren Arabako ordezkaria zen 2001etik. Artikulu ugari eta liburu batzuen egilea, gogokoen zituen gaien artean leku eta pertsona izenei buruzko ikerketak eta euskararen historia eta
|
euskal
testuak daude. Hainbat egunkaritan eta aldizkaritan argitaratu dira bere artikuluak.
|
|
|
Azkenik, ikerketa artikulu bat argitaratzen dudan bakoitzean IKER deritzan Euskarari eta
|
Euskal
Testuei buruzko ikergunearen aipamen ofiziala beti agertzen da automatikoki nire deituraren azpian.
|
|
|
" Bizkaiko ikastolak,: beren hasiera eta antolaketa" (1993),"
|
Euskal
testuen azterketa eta euskararen irakaskuntza. Ikerketak eta gogoetak" (2005)," Kirol hezitzailea.
|
|
|
Webgune honek lau atal nagusi ditu: Iker Tegia (hiztegigintza, gramatika, dialektologia, onomastika, literatura,
|
euskal
testu klasikoak eta arauak), Jagon Tegia (Jagon jardunaldiak eta euskararen gaineko lan jakin batzuk), Bildumak (Iker, Euskararen lekukoak, Onomasticon Vasconiae, Mendaur, euskaltzainak), aldizkariak (Euskera agerkaria).
|
|
|
|
Euskal
testuen gordailua (Euskal Herriko Unibertsitatea) (www.vc.ehu.es/gordailua)
|
|
2010
|
|
|
Bikoiztutako testuetako ahoskera Euskaltzaindiak markatutako arauei lotzen zaio. Jatorrizko
|
euskal
testuetan, baina, lizentzia gehiago hartzeko ohitura dago. Bikoiztutako testuetako erregistroa jasoa izaten da, eta idatzizko ereduari jarraitzen zaio, askotan estilo aldetik nolabait jaso egiten delarik.
|
|
|
Iker Euskarari eta
|
Euskal
testuei buruzko Ikerketa Taldea, euskarari emana den goi mailako ikergune zientifikoa Baionan ere kokatua da, Fakultateko campusean 2008ko urriaz geroz.
|
|
|
Ikerketa zientifikoa: Iker Euskarari eta
|
Euskal
testuei buruzko Ikerketa Taldea – UMR 5478 (www.iker.cnrs.fr):
|
|
|
Unibertsitateen arteko Euskal Ikasketen Sailari loturik arestian aipatu dugun Iker ikerketa zentroa daukagu. Goi mailako ikergune zientifiko bakarra da Frantzian osoki euskaran eta
|
euskal
testuetan espezializatua. CNRSko, Bordele 3ko Unibertsitateko eta UPPAko zaindaritza hirukoitza dauka.
|
|
|
Unibertsitateen arteko Euskal Ikasketen Sailari loturik arestian aipatu dugun Iker ikerketa zentroa daukagu. Goi mailako ikergune zientifiko bakarra da Frantzian osoki euskaran eta
|
euskal
testuetan espezializatua. CNRSko, Bordele 3ko Unibertsitateko eta UPPAko zaindaritza hirukoitza dauka.
|
|
|
IKER Euskarari eta
|
Euskal
Testuei buruzko Ikerketa GuneaBaiona Helbide elektronikoa: jean
|
|
|
Filologiako doktore bergararrak, 2009ko otsailean, artikulu bat argitaratu zuen Berria egunkarian, euskarazko idazkunen gainean Joseba Lakarrak eta Joakin Gorrotxategik egindako txostenak gai hartuta. Han, Elexpuruk hainbat argudio zirriborratu zituen, idazkunetan agertutako
|
euskal
testuak posible zitezkeela aldarrikatzeko. –Kontrako froga erabakigarriagoak plazaratzen ez diren bitartean, zalantzekin, baina benetakoak direla pentsatzen jarraituko dut; gehienak behintzat.
|
|
|
Eta hilabeteetako lanaren ostean, idazkun famatuen inguruan egindako txosten eta argazki guztiak aztertu eta antzinako euskararen inguruan idatzita dagoen ia guztia irakurri eta gero, ez zuen zalantzarik arlo horretan dauden bi aditu gorenen aho batezko ondorioei kontra egiteko. . Pentsatzen dut ostraketako
|
euskal
testuak posible direla erromatarren garairako, idatzi zuen ikerketaren azken oharrean,, eta Lakarra eta Gorrotxategi irakasleek faltsutasuna frogatzeko erabili dituzten argudioek ez dutela oinarririk?.
|
|
|
pizten zitzaizkiela nabarmendu zuten. Eta kristau ikonografia, hieroglifoak, gurutziltzatzeak, eta
|
euskal
testuak, denak, zalantzazkoak zirela.
|
|
|
19 Geroakgarrenean ere Mogel abadea agertuko da Jesusen Lagundiarekin,
|
euskal
testuetan egiten dituen aipuetan. Nolanahi ere, eliz lagundi horrekiko harremana etenik geratu bide zen, Karlos III.ak 1767an erreinutik ate jaurtiki zituenean.
|
|
|
eta arritu oi naz, nola asko ta asko, bulzaka ordu gaistoan aientzat, botatzen eztituzten andikan bera. Manuel Larramendiren
|
euskal
testuak: 35, Oyharçabalek aipatua, 38.or)
|
|
|
Esango nuke euskaltzaletasunak bultzatuta, literaturara jotzen dutenen artean zenbaitzuek afektibotasun gehiegizkoa agertzen dutela
|
euskal
testu baten aurrean. Beste modu batera esanda, hizkuntzarekiko afektu edo maitasunak irakurketa prozesua baldintzatzen duela.
|
|
|
SATRUSTEGI, Jose M:
|
Euskal
testu zaharrak. Euskaltzaindia, 1987.
|
|
|
Olabarriak egitaraua eman zigun, postrea jaten ari ginela. Lehenik Katxalyn arituko zen, ipuin batekin, ondoren Olabarria bera," Euskal literatura globalizazioaren aroan" izeneko hitzaldiarekin, hurrena Galarreta, bere bidai liburuen zatiak irakurriz, ondoren Kerman Miner, bere olerkiekin, gero Tudelak jarraituko zuen," Emigrazioaren irudiak XX. mendeko
|
euskal
testuetan" aipatuz, eta Agurtzanek eta neronek emango genion amaiera saioari, ipuin banarekin. Dena gaztelaniaz, jakina.
|
|
2011
|
|
|
Euskaraz emandako ikastaroek batik bat euskal hizkuntzarekin zerikusia izan zuten: Euskal sintaxiaren zenbait arazo,
|
Euskal
testuak eta hiztegigintza, eta Euskara ikasteko metodoak. Bandresek urte horretan bertan Argian argitaratutako elkarrizketa batean zehazten zituen hizkuntzari dagokionez udako ikastaro bien arteko desberdintasunak zeintzuk ziren:
|
|
|
Ondoren, Euskal Filologia karrera sortu zenean 1976an, karrera berriko irakaslea izan zen, eta irakasgai bi hutsetik sortu zituen: Euskal Hizkuntzaren Historia eta
|
Euskal
Testuak (Perez Gaztelu eta beste, 2005 eta Etxeberria, 2003).
|
|
|
Mitxelenak UZEIren hiztegietako hitzen erdal kutsua eta proposamen «estetizistak» kritikatzen zituen. Hiztegi berezituak egiteko bide filologikoa proposatzen zuen, hau da,
|
euskal
testuetatik hitzak biltzea, eta ez adituek egindako hitz aukeraketak. Adituen hautu horiek, bere ustez, honako oinarri eskasak zituen:
|
|
|
Zaitegik kontatzen zuen zein asmorekin etorri zen Guatemalatik: ahal izanez gero, Hego Euskal Herrian atera nahi zuen Euzko Gogoa eta bestela Iparraldean; Euskal Etxea antolatu nahi zuen, lanbide
|
euskal
testuak sortzea izango zuten idazle profesionalen aterpe izan zedin, Euskal Unibertsitatearen hasikin gisa ikastaro batzuk antolatu nahi zituen 1957ko udan —M. Lekuonari, J.M. Barandiarani eskatuak zizkien lanak; inolaz ere Udako Euskal Unibertsitatearen aitzindari! — eta aurreko horiek baino zailagotzat jotzen zuen proiektua: Euskal Idazleen Elkartasuna sortu nahi zuen.
|
|
|
|
Euskal
testuen gordailua (160)
|
|
|
ez dut ulertzen euskal herritarren izenak eta deiturak grafia zaharretan (Jose Lerchundi, Joannes Etcheberri, etab.) erabiltzeko tema;" Mohamed Xukri" edo" Thomas von Kempis" idazteko arazorik ez badago, ez dut ulertzen zergatik ezin den erabili" Lertxundi" edo" Etxeberri". Egiaren alde, dena den, esan da
|
euskal
testu ugari baino ugariagoetan errepikatzen den gaitza dela, tamalez.
|
|
2012
|
|
|
«Eztabaidazalea izateaz gain, ez zuen begi onez ikusten Azkueren iritzia. Leizarragaren Itun Berrian sakondu zuen,
|
euskal
testu zaharrak biltzen ibili zen, eta euskaraz idazteko ahaleginak ere egin ziten», Manterolak kontatu duenez. Dodgsonek jakin nahi zuen itzultzailea nor zen, eta Raemaekersen euskarazko katalogoa bidali zion Stephen Gaselee bibliografoari idatzi zion galdezka.
|
|
|
Azkenik, jatorrizko testuarekiko desberdinak diren pasarte edo egiturei buruz, honako hau adierazten du: . Kantuak utziezinezkoa duen berezkotasunari amore emanez, zenbait prozedura sartzen ditu, jatorrizko testuan zuzen emanik ez daudenak, baina
|
euskal
testuari ederki datozkionak, bizitasunaren amorez etorri ere? (Lekuona 1991:
|
|
|
Azkenik, bai Orixerengan, bai Sarrionandiarengan, itzulpena eta sorkuntza originala oso nahasirik ageri dira askotan. . Orixeren itzulpenak aztertuta, ez da garbiegi ageri non dagoen
|
euskal
testu bat idaztearen eta erderazko testu baten itzultzearen arteko muga? (Mendiguren 1988:
|
|
|
Esate baterako, Martin Murua apokrifoari egotzitako poema, ortografia emendatu gabe? ematen du, hots,
|
euskal
testu zaharrak idatzi ohi ziren bezala, irakurleari aspaldi idatzitako poema bat irakurtzen ari dela sinetsarazteko (Sarrionandia 1991a: 74).
|
|
|
Maiz irakurri eta entzun dugun ideia da eraginkortasun falta nabaria dutela egungo
|
euskal
testuek, alegia, ez dutela lortzen idazlearen komunikazio helburuak betetzea. Komunikazio arazo hauek sarri lotu dira, neurri batean behintzat, euskal hizkuntzaren ustezko barne egitura antikomunikatiboarekin eta hainbat motatako sendagaiak gomendatu dira:
|
|
|
d) Bigarren graduko puntuazio markak soilik izan ditugu azterkizun, baina ikusirik puntuazioaren alorrean euskaraz dugun hutsunea, uste dugu Mitxelenaren
|
euskal
testuetako puntuazioa aztertzea euskara estandarraren idazkera finkatzeko lagungarri gerta daitekeela.
|
|
|
– Liburu bakana da gure artean L.M. Mujikaren hau, euskaraz eta erdaraz egina, erdal itzulpena aldamenean darama
|
euskal
testuak?, bai darabilen gaiagatik, bai gaia darabilen eragatik. (LIB II:
|
|
|
Maiz irakurri eta entzun dugun ideia da eraginkortasun falta nabaria dutela egungo
|
euskal
testuek, alegia, ez dutela lortzen idazlearen komunikazio helburuak betetzea. Komunikazio arazo hauek sarri lotu dira, neurri batean behintzat, euskal hizkuntzaren ustezko barne egitura antikomunikatiboarekin eta hainbat motatako sendagaiak gomendatu dira:
|
|
|
4 Liburu honen abiaburuan bi galdera nagusi daude: Zergatik dira ulergaitzak zenbait
|
euskal
testu. Nola bihurtu ulerterrazago zenbait euskal testu ulergaitz?
|
|
|
Zergatik dira ulergaitzak zenbait euskal testu? Nola bihurtu ulerterrazago zenbait
|
euskal
testu ulergaitz. Beraz, zailtasun bat dago liburu honen iturburuan, egilearen ustez,, denok nozitzen duguna?.
|
|
|
Horregatik hemen ere esan zen lehengoan, manifestua aurkeztu zen egunean: " Emaitza ere betikoa da, inork ez dezala jakin izan zirenik, badirenik, euskal liburuak,
|
euskal
testuak edo euskal idazleak".
|
|
2013
|
|
|
171 Javier Diaz Noci, «Liburuak, aldizkariak eta irakurleak XX. mendeko Euskal Herrian.
|
Euskal
testuak eta irakurketa ohiturak»., Vasconia 27 (1998): 61? 85.
|
|
|
176 Diaz Noci, «Liburuak, aldizkariak eta irakurleak XX. mendeko Euskal Herrian.
|
Euskal
testuak eta irakurketa ohiturak».
|
|
|
Diskurtsoak eta Generoak.
|
Euskal
Testuen Azterketa Korrontea. Donostia:
|
|
|
Testuak, diskurtsoak eta generoak.
|
Euskal
testuen azterketa korrontea. Donostia:
|
|
|
Larramendi, M., 1990,
|
Euskal
testuak (III. Mendeurrena). Usurbil:
|
|
|
Onaindiak hitzaurrean zioen moduan, euskal olerkia bazegoela frogatzea zuen asmorik nagusiena, eta horretan apologisten tradizio zaharra jarraitu baizik ez zuen egin. XVIII. mendeaz geroztik
|
euskal
testuen aurkezle guztiek borrokatzen duten mamuaren aurkako legitimazio argumentu sendoa aurkeztu nahi zuen Onaindiak. Ildo berean eta mende bat aitzinago, Larramendiren etsai berarekin borrokan egin behar izan zuen Jose Manterolak ere 1888ko bere Euskal Kantutegiaren hirugarren alearen hitzaurrean, euskal poesiaren existentzia bera zalantzan jartzen zuten Padre Marianaren jarraitzaileen aurka ziharduela azalduz:
|
|
|
Gauza jakina da euskal literaturaren ibilbidean, gutxienez XIX. mende arte, testu profanoaren urritasuna nabarmena izan dela. Urritasun horrek, eta ez bestek, desberdintzen du inguratzen duten hizkuntza ofizialetan idatzitako literatura handietatik, gainerakoan,
|
euskal
testuak ez baitira isolamenduaren produktu. Dena den, zehatz mehatz literarioak izan daitezkeen beharrak asetzera bideratutako idazlanei beste premia batzuei erantzuteko idatzitakoak modu ohargarrian nagusitzeak ez du errazten periodizazio lana.
|
|
2014
|
|
|
Haiek bideratuta, noski.
|
Euskal
testuen, irakurleek?, gainera, pisu berezia dute, beraiek bakarrik ezagutzen baitute euskara eta ho rien itzulpenak agintzen baitu. Hala holako itzulpena, askotan, adibideren batez erakutsi dugunez.
|
|
|
Agian gogorre giak, gure gaurko ikuspegi zibilizatutik behintzat, baina kontua da hango jendeak berehalaxe ikasi zuela arau haiek ongi betetzen, ortografi okerrekin idatziriko izkribuak legeak isunaz zigortzeko agintzen zuen eta. Gurean
|
euskal
testuetan oraindik ageri diren idaztoker potolo eta ugariak ikusita, maiz pentsatu dut, damurik, euskaldunok hor ez ote garen, gure kalte rako, gauza batzuetan zibilizatuegi bihurtu.
|
|
|
82). Badira Satrustegik
|
Euskal
Testu Zaharrak I bildumanjasotako hamarkada horretako eta hurrengoko beste hainbat sermoi ere, finkatutakokronologiatik landa daudenak, baina Larramendiren eraginik ez bide dutenak.Zalantzarik gabe horiek aparteko azterketa bat merezi lukete.
|
|
|
Ondarra, F. (1989): . Goñerrin aurkitutako sei
|
euskal
testu()?, FontesLinguae Vasconum, 53, 97
|
|
|
Satrustegi, J. M. (1987):
|
Euskal
Testu ZaharrakI, Euskaltzaindia, Iruñea.
|
|
|
Euskarazko testuak errazten:
|
euskal
testuen sinplifikazio automatikoa
|