|
2000
|
|
|
Nafarroako euskararen aldeko taldeen artean elkargunea bilatu beharra dago; irekia, inork manipulatu gabea, araubide jakin batzuen legez funtzionatu eta erabakiak hartuko dituena. Lehen dimititu zuen Euskararen Kontseilu eta orain ezabatu den Hizkuntza Politika Zuzendaritzaren hutsuneak betetzeko, neurri batean bederen, eta
|
Euskal
munduaren barnerako eta kanporako erreferentzia eta gida izateko. Euskal komunitatearen ordezkaritza honek noski, txukun eta zarpailkeriarik gabe agertu eta jokatu behar du.
|
|
|
Euskaraz ez dakiten biztanleekin informazio zubiak antolatzea premiazko lana da.
|
Euskal
munduaren garapen, lorpen, disgustu, poz eta arazoen berri zuzena izan dezaten eta askotan jasotzen ari diren mezu gaizto eta manipulatzaileen aurrean erantzuna emateko bidea izateko.
|
|
|
Bidez bide izenekoa. Bertan,
|
euskal
munduarekin zerikusia duten sei albiste biltzen ditu autoreak, ehunen bat lerroguztira (gogoan izan, Sud Ouestek oso neurri handiko orrialdeak darabiltzala, izaratankerakoak, hain zuzen ere).
|
|
|
Mitineko hizlari nagusiak: Tirso Olazabal bera, jakina; Victor Pradera; gero Franco kGorteetako Presidente izendatuko zuen Esteban Bilbao; eta
|
euskal
munduan, Euskaltzaindian bereziki, funtsezko pilare izango zen Julio de Urquijo jauna, TirsoOlazabal en suhia.
|
|
|
Existentzialista kutsu handia nabaritunion: zinez gauza berria
|
euskal
munduan.
|
|
|
Txillardegiren existentzialismoak Unamuno, Sartre, G. Marcel ekin ere izan duzerikusirik eta konplexuagoa, da noski2 Baina saiotxo honetan, Txillardegiren aurreneko nobelan dagoen Kierkegaard-en presentzia isila nahi nuke gogoratu, eleberriarenardatza edo denera soilik mugatuz, sugerentzia baten modura, hortaz, azterketa batenmodura baino gehiago?, irakurle gazteei batik bat ahaztuak diruditen arrasto batzukemateko. Bide batez, garai batean
|
euskal
munduan eragin handia izan zuen, eskola, horigogoratuko dugu.
|
|
|
nozitu behar izan zuelako? urtehartan, Txillardegik idatzi bezala,?
|
euskal
munduaren belaun berri bat sortzen da, etahazkunde isilean abiatzen? (Txillardegi 1984, 23).
|
|
2001
|
|
|
"(...) Mende honetan guztiz garrantzitsua den gertaera bizi izan dugu, alegia
|
euskal
munduan lehenengo aldiz idazle kontzientzia duten idazleak sortu direla. Modu argian sortutako lehenengoak Mirande eta Aresti izan genituen eta hauekin batera Txillardegi.
|
|
|
Baina gure helburua" Ikuspuntu pertzeptiboa" edo Fokalizazioa deitu zaiona aztertzea izan denez, eta bestalde, J. M. Lasagabaster-ek II
|
Euskal
Mundu Biltzarrean" La novela vasca al borde de la Realidad" izeneko txostenean 100 metro nobelako Polifoniaren berri hain egokiro ematen duenez, gure lan honetan ukitu gabe geratu diren alderdi horietaz jabetzeko aipatutako artikuluaren irakurketa gomendatzen dugu. Horrela, idazlearen ikuspuntua deitu izan denaren ikuspegi zabalagoa lortzearekin batera, narratzaileak bere esku duen estrategia honen konplexutasuna osotasunean aztertua geratuko litzateke.
|
|
|
Askoren Artean, 1989, Congreso de Literatura (Hacia la literatura vasca). II.
|
Euskal
Mundu Biltzarra. Madril:
|
|
|
Edozein modutan ere, garaian literatura, eta konkretuki, nobela mailan eragin ziren aldaketa horiek euskal irakurleriarengan sortu zuten etendurari,
|
euskal
munduak bizi zuen egoera erantsi behar diogu: zenbat irakurle alfabetatuk irakur zezakeen Ene Jesus bezalako nobela bat?
|
|
|
Zenbakien arabera, euskaraz nobela bat irakur dezaketenen kopurua 750.000 hiztunetara hurbiltzen den honetan,
|
euskal
mundura hurbiltzen doazen irakurtalde potentzialak ugarituz doaz. 1993an euskaltegietan 52.000ren bat ikasle bagenituen, euskal herriprentsak 300.000 irakurle zituela jakin genuen, edo 1991n eguneroko prentsak 44.000 irakurle zituela, edo eta 94 ikasturte honetarako OHOko ikasleen %62a eredu euskaldunetan matrikulatua dagoela.
|
|
|
Gaztelaniaz egindako literatura nazionalista tradizionala deitoragarria egitenzait, euskarak aspaldi arbuiatu eta baztertu zuen
|
euskal
munduari buruzko idealizazio atzerakoi kitsch idiota batek bizi baitu literatura hori. Ni nago euskaltzalenazionalisten eta ez nazionalisten fedea eta pazientzia frogatzeko daukagulaeuskara souvenir soiltzat hartzen duen nazionalista klase hori.
|
|
|
Ni nago euskaltzalenazionalisten eta ez nazionalisten fedea eta pazientzia frogatzeko daukagulaeuskara souvenir soiltzat hartzen duen nazionalista klase hori. Berek jakingobalute nolako kaltea egiten dioten defendatu uste duten
|
euskal
munduari!
|
|
|
Inoiz idatzi nuen bezala, interesgarria litzateke ezagutzea euskaraz ez dakiten euskal herritarrek
|
euskal
munduaz duten irudia eta euskal munduarekin duten harreman sentimentala: guk proiektatzen duguna eta proiek  tatzen dugun horretatik jasotzen dutena.
|
|
|
Inoiz idatzi nuen bezala, interesgarria litzateke ezagutzea euskaraz ez dakiten euskal herritarrek euskal munduaz duten irudia eta
|
euskal
munduarekin duten harreman sentimentala: guk proiektatzen duguna eta proiek  tatzen dugun horretatik jasotzen dutena.
|
|
|
guk proiektatzen duguna eta proiek  tatzen dugun horretatik jasotzen dutena. Interesgarria, halaber, frankismoaren azken hondarretan
|
euskal
munduak sortzen zuen lilura gaur zertan den aztertzea; eta orduko lilurak distira galdu badu, zergatik galdu duen ikustea. Irudi aldaketarik balego, zeri egozten diogun batzuek eta besteek.
|
|
|
Euskal hiztunen komunitatearen berri eman:
|
euskal
munduaren aberastasuna erdaldunen begi bistan jartzean dugu beste erronka handi bat.
|
|
2002
|
|
|
Euskararen geroak arduraturik zituen euskaltzale guztiak. Baina bakoitzak bere erara ikusten zituen arazo hark izan zitzakeen irtenbideak, eta horrek hika mika eta liskar franko sortuak zituen haien artean, egoera nahiko nahaspilatsu eta kezkagarria eraginez
|
euskal
munduan. Hala ere, euskaltzaleen arteko borroka kupidagabe horren erdian, bazen baikor agertzen zenik ere:
|
|
|
" Gu nafarrak gara" erantzun genion gure buruari, eta nafar izatea Iruñea zen, euskara zen... Hor hasi ginen piska bat
|
euskal
mundua ezagutzen, hutsune bat betetzeko alde batean.
|
|
|
Gure bazkideen erdia baino gehiago katalanak dira. Batzuek senideren bat euskalduna dutenak dira, eta besteak
|
euskal
munduarekiko interes handia dutenak. Ekintza puntualetan, berriz, 2.000 pertsona elkartu daitezke.
|
|
|
Berak balio zuen ikasteko, baina ez zuen aukerarik izan, eta guri ikasketak ematen saiatu zen.
|
Euskal
munduan sartu bagara, amarengatik izan da.
|
|
|
Baina zu hemengoa zara, eta honuntza itzuli zara. Zure ibilbidearen hasieran Iruñean ikusten zaitugu Merkatal Ganbaran, Principe de Vianan, Misericordia, aparte ikastola eta
|
euskal
munduko mugimenduetan... Gaur zail egiten da abertzale bat egotea Iruñeko leku inportante batean zerbait agintzen.
|
|
|
Irakurle esparru ezberdinak daude eta horiei ere erantzun behar zaie.
|
Euskal
munduan, goi mailako idazle horien lanak irakurtzeaz gain edo horien lanak irakurri gabe ere, beste liburuak irakurriko dituzten irakurleak badaude, hainbesteko kalitaterik ez dutenak, baina bidea eta formazioa egiteko balio dutenak, irakurlearen gozamenerako eta irakur zaletasuna piztu eta mantentzeko balio dutenak.
|
|
|
Hurrengo urterako, beste kantu bat asmatu nuen" Lotan nago lotan, ametsetan ta lotan...". Umeetako bat erdalduna zen,
|
euskal
munduan integratua. Haserre etorri zitzaidan, eta erdaraz esan zidan:
|
|
|
Borroka horrek txikitan elkar gorrotatzera, gero emakume bera (Margari) erakartzeko lehian jardutera eta, heldutasunera iritsita, aurkako bando politikoetan (karlista eta liberal) borrokatzera eramaten ditu. Haien alboan, zenbait emakumezko pertsonaiaren garrantzia azpimarratu genuke, hala nola amona Roxalirena,
|
euskal
mundu ez arrazional eta mitikoaren iraunarazle denarena. Irigoienek berak adierazi izan du bere eleberrian landa giroko nobela, karlistaldietan zentratutako nobela historikoa eta euskal kulturaz zenbait antropologok egindako interpretazioak batu nahi izan dituela.
|
|
|
Batetik, euskaldun patetikoak, hau da, euskaldunak izanik euskaraz bizi nahi dutenak eta, euren buruarekin kontraesan izugarrian, aukera hori kontzienteki egiten dutenak euren burua behartuz (militanteak ere deituak). Patetiko hauekin batera, sinpatikoak egongo lirateke,
|
euskal
mundua maite eta itxuraz errespetatzen dutenak, baina inongo behar eta obligaziorik sentitzen ez dutenak euskaraz bizi eta sentitzeko. Azken taldea antipatikoek osatuko lukete, eta hauen inguruko deskribapenak beharrezkoak ez direlakoan nago.
|
|
|
Dirudienez, lehenengo euskal agentzia 1995ean sortu zen Hego Euskal Herrian (Ikeder). Hala ere, jakina da idazle gutxi baliatzen direla agenteez
|
euskal
munduan eta oraindik ez dagoela hedatuegia pertsonaia horren beharra gure sortzaileen artean. Agente literarioaz gain, literatur lanen promozioa eragin dezaketen beste elementu batzuez ere mintzatu ginateke, hala nola, 1980ko hamarkadaz geroztik gurean gutxituz joan diren literatur sariez.
|
|
|
Gipuzkoako Filosofia eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea izan zen Letrenarloan euskalduntzea lehenik bizi izan zuen gune garrantzitsuena. Filosofia etaHezkuntza Zientzien Fakultateak, Donostiako Zorroaga auzoan kokatutazegoenak, berebiziko garrantzia izan zuen, bertan
|
euskal
munduko pertsona ugariintegratu zirelako: Ipar Euskal Herritik etorritako R.
|
|
|
Lehen atalak Historia Contemporanea aldizkarian argitaratu ziren, eta azken bi bildumak Vasconia aldizkarian; 1998 izan zen argitaratuzuten azken urtea26 Gogora dezagun, bestalde, bitartean honakokongresu hauek egin zirela: Congreso de Historia de Navarra de los siglos XVIII, XIX y XX, Primer Congreso General de Historia de Navarra, Euskal HerriarenHistoriari buruzko Biltzarra, II.
|
Euskal
Mundu Biltzarra, eta Gizarte aldaketak etamodernizazioa izenburuko kongresua. Bilera hauek, neurri handian, EuskalHerriko27 ekoizpen historiografikoaren heldutasuna markatu zuten.
|
|
|
|
Euskal
Mundu Biltzarrak Euskal Herri osoa, edota, gutxienez, Hego Euskal Herria, hartzenzuen bitartean, historiografia akademikoak askoz gehiago errespetatu edota bultzatu ditu mugajuridikoak.
|
|
|
Trinidoren alde eta Felizianoren kontra...?. Ez bada ere horretarako unea, komeni da, Literaturako liburu ezagunetatik hasita, bai Euskadin nahiko berria den zibilizazio teknikoa eta beronen ondorioak, bai
|
euskal
munduan, haiek, eta, gu?, ordukoak eta gaurkoak, aztertzea.
|
|
|
Horregatik ziren, beharbada, Arantxa eta Sara lagun minak, gurasoen eta aitona amonen historia haiek sekretuak zirelako eta isilpean eraman beharrekoak, horma, harresi eta murraila ezin ilunagoek inguratua zirudièn Francoren diktadura zurrunean ez baitzegoen argitara jo zezakeen zirriturik. Halakoa baitzen garai hartan
|
euskal
mundua: ilunpekoa.
|
|
|
Eta, Arantxaren bidez, El dúo dinámico eta modan zeudèn beste talde espainiarrak alde batera utzita –irrati eta telebistan ez baitzen haiena besterik entzuten–, euskal musika eta euskal kantak buruz ikasteari ekin zion Sarak, Arantxak uzten zizkiòn liburuxkez eta diskoez baliaturik. Huraxe baitzen urte luzeetan itzalean egondako
|
euskal
mundua itzalpetik ateratzeko modurik onena eta eraginkorrena. Abesti haien artean Mixel Labegerierenak ziren ezagunenak, garaiko gazteek mendira egiten zituzten irtenaldietan ere kantatzen zituztenak, Gu gira Euskadiko gaztedi berria, Euskadi bakarra da, gure aberria..., Ez dok hamahiruko kantariak Baga, biga, higa izeneko ikuskizunarekin plazaratu baino urte gutxi batzuk lehenago.
|
|
|
Gure literatura beste maila batera eraman baitute. Hau nahiko berria da
|
euskal
munduan eta, zalantza gabe, ez da batere seinale txarra. Osasun seinale.
|
|
|
|
Euskal
mundua txikia da. Ez da inondik ere unibertsoa, batzuek esan izan duten gisa.
|
|
|
Eta hau ez da aztalak jatea, baizik gauzei bere izena ematea. Zalantzarik gabe,
|
euskal
mundua ez da existitzen, ez dugu lekurik gizarte ofizialean, martziano hutsak gara erdarazko Euskal Herri honetan.
|
|
|
Zerbitzu publiko bat eskaintzea da helburu, menturaz programa minoritarioak egin ditugula onartuz, edo ahalik eta jende gehien biltzea, inolako nortasunik gabeko programak ezinbestekoak ditugula aldarrikatuz, besteren pare jartzen ahalegintze hori beharrezkoa ez denean? Elkarrizketak, albistegiak edo dokumentalak jartzen baditugu pantailan batzuek uste dute apalesten dugula telebista, eta
|
euskal
mundua gutxiesten, ikusle gutxiago izateko arriskua ekarriko bailuke horrek, baina zerbitzu publikoek badituzte beti beren mugak eta ez dugu ibili beharrik teleikusleen merkatu antzu horretan nor baino nor gehiago, nahi eta ezin, iragarki eta lehiaketa arruntez bete nahian programazioa. Gainera, horrenbeste libururen irakurtzeko gai den hiritarrez inguraturik bizi garen herri honetan, uste dut kultura zainduko lukeen telebista batek sekulako arrakasta izango lukeela.
|
|
|
Baina holakoa da
|
euskal
mundua: ez, otoi, holakoa ere, baizik maizkara holakoa, zoritxarrez.
|
|
2003
|
|
|
Baina beren esperientziak fruituak eman ditu, euskal internauten artean erreferente bilakatu baitira. Horregatik, urtarrilaren 24an Argia Saria eskuratu zuten, pantaila txiki batean
|
euskal
munduan dauden iritzien aniztasuna jasotzen eta erakartzen asmatu baitute.
|
|
|
... nola ez ditut ezagutuko, bai Joan Mari Torrealdai, bai Txema Auzmendi, bai Iñaki Uria, bai Pello Zubiria, bai.... nola ez ditut ezagutuko. Nik hasieratik esan nuen, Jaurlaritzaren izenean egin nuen balorazioan, zenbaterainoko mindura sortu zuen euskaldun askorengan
|
euskal
munduan erreferente izan direnak atxilotuak ikusteak. Hortik aurrera, behin eta berriro aldarrikatu dugu denok garela errugabe besterik frogatzen ez den bitartean.
|
|
|
Orain asko hitz egiten da horretaz. Niri zaila egiten zait gure
|
euskal
munduan horren oihartzuna neurtzea.
|
|
|
Askok ezina sentitzen du.
|
Euskal
mundua defentsiban dago. Orain 20 urte euskal kantua programatzen zen besteekin batera.
|
|
|
Orain 20 urte euskal kantua programatzen zen besteekin batera. Orain emisoretan badute programa zehatz bat
|
euskal
munduari buruzkoa eta hor sartzen zaituzte. Beraz, ghettoan zaude, ez zaituzte programatzen, nolabait, zure estiloko batzuekin.
|
|
|
Beraz, ghettoan zaude, ez zaituzte programatzen, nolabait, zure estiloko batzuekin. Gero horrek indarra hartzen du hitz egiten dugunean euskal musikaz, gu bagina bezala gauza homogeneo bat,
|
euskal
mundua bat balitz bezala. Ez, barkatu.
|
|
|
Nire kezka da irudipena dudala azken hogei urte hauetan atzera egin dugula nabarmen Euskal Herrian bertan. Euskal Herriko erdaldun jendeak maiz ez du inondik ere ezagutzen
|
euskal
munduan egiten dena eta hori edozeinek esan lezake. Nik uste dut esparru hori berriz hartu behar dela.
|
|
|
Gotzon Garitaonandia. Urdulizko seme hau, gogoz eta bihotzez goitik beherako euskaldun sutsua zan,
|
euskal
mundu osoa maite ebana eta bere zaletasun hori inguruan erein eta jorratzen ekiana. Ondo dakie horren barri bermiotar askok.
|
|
|
" Latinoen" pabelloia itxi eta" Filosofiara" aldatu zinan. Ezer aldatu al zan, toki-aldatze horregaz, zure
|
euskal
munduan?
|
|
|
Izan ere, ohiko jende multzo batek ez zuen aurkitu gustuko gairik UEUn eta bai, ordea, beste erakunde batzuek antolatutako ikastaroetan (Adarra pedagogia taldearenak esaterako). Beraz, konponbidea erraza zen, hurrengo urteko programak zabalagoa izan behar zuen, UEUra hurbildutakoen heterogeneotasuna eta
|
euskal
munduak zituen beharrak kontuan hartuta, UEUra hurbildutako askok ez zuelako zerikusirik unibertsitate munduarekin eta zituzten ikasketak eta motibazioak era askotakoak zirelako150 Programa lau zutabe nagusitan banatzea izan zen Zalbideren proposamena: 1 Hizkuntza (glotodidaktika eta itzulpengintza), 2 Irakasleen prestaketa, erabakirik hartu urtarrileko bilerara arte151 Batzarrak jorratu zuen azken puntua irakasleriarena izan zen, eta honako hau erabaki zen:
|
|
|
lehenengoan UEUk egindako lana goraipatu zuen: euskarari bere lizuna kendu, irakasleak eta testuak prestatu eta
|
euskal
munduko beste erakunde batzuk izan ez zuten irekitasuna erakutsi, edonori ireki baitzizkion bere ateak. Bigarrenean, aldiz, etorkizuna izan zuen abiapuntu.
|
|
|
Ikastetxe hori Gasteizko Filosofia eta Letretako Fakultatearen adar moduan sortu zen, 1978ko martxoan. Baliabide gutxi eduki arren, eta irakaskuntza baldintzak oso kaskarrak izan arren, Filosofia eta Hezkuntza Zientzien Fakultateak (Donostiako Zorroaga auzoan kokatua) berebiziko garrantzia izan zuen euskalduntze prozesuan, bertan
|
euskal
munduko pertsona ugari integratu zelako: Ipar Euskal Herritik etorritako R.
|
|
|
Ikastaro horien filosofia, dakigunetik ez dakigunera? joatea izan zen eta, horren haritik, bizkaieratik abiatu ziren, euskaldunak alfabetzatzeko, eta, orokorrean, ikaslea
|
euskal
munduan murgiltzeko26 Hiru urte geroago, Bilboko Apezpikutegiaren Irakasle Eskolak 1973/ 74 ikasturtean bertako ikasleentzako euskarazko klaseak antolatu zituen eta 200 ikasletik 40ren bat joan ziren27.
|
|
|
" Euskararerkiko eta
|
euskal
munduarekiko hartutako konpromisoa hartu genuen eta euskarazko egunkari berriaren akzioak erosiz ale txiki bat jarri dugu euskarazko egunkari berrirako".
|
|
|
Testuak atzera botako zizkidatelako susmoa bainuen, besterik gabe, gutxieneko kalitaterik ezean. Baina
|
euskal
mundua beste mundu bat zen sasoi hartan, basamortu bat, eta basamortu hartan bai argitaratzaileek eta bai irakurleek ere aurkitu zieten bi idazki haiei beren lekutxoa. Eta ni, pozik... nahiz eta, beste alde batetik, halako ezinegona sortu zidaten, nik amestu bezain biribilak ez zirelakoan, bai aldiz askoz gehiago landu beharrekoak.
|
|
|
XIX. mende guztian zehar, Euskal Herriaren frantses aldean bederen, historiak hilerrietako bake urrina dakarren arren, Errepublika Estatuaren legeen kontrako erasoak ugariak izan ziren. Agusti Xaho salbu,
|
euskal
munduko pentsalarientzat errepublika gorria zen, infernuko suaren kolorekoa  hain zuzen. Eskualduna astekari bonapartistako artikulu herratsuen irakurketa argigarria da karia horretara:
|
|
|
 Moralaren toleste bitxi batez, debekatzen ditu.
|
Euskal
mundua kudeatzen duen elitearen aurrean izateko, laborantza gune edo langileriatik ilkitako gaztearentzat ezagupen ildo bat suertatu da. Borroka armatuan edo karrika erasoetan harrapatzen den gaztea, ez da bere ekintzaren gaitzaz errudun sentitzen eta hori gizartean hedatua den biktima ikuspegiari esker.
|
|
|
Aski laster isiltasuna berriz hedatzen zen eta saldoetarik auhen piliskarik ez zen eskapatzen. Abertzale hazi eta etsaia kalitzea soportatzen ez zuten burges ume mindulin, frustratu eta eskizofrenikoek taula gaina abandonatzen zuten eta ez ziren engoitik
|
euskal
munduan nehon ikusten. Hobe.
|
|
|
Boz kartzelatik atera zen eta bertan bere ohiko klandestinitatean berriz urtu. Munduaren, eta bereziki
|
euskal
mundu txikiaren giderrak ilunpeetarik eta sekretuaren larderiaz plegatzea maite zuen funtsean.
|
|
|
horixe da bere izenburu osoa eta esanguratsua. Peru Abarcan, baserritarraren  bizimoduak eta
|
euskal
munduak zeharo bat egiten dute; laborarien lanarekin zerikusi zuzena ez duten beste lanbide eta jarduerak desagertu egiten dira: nabigazioa, arrantza edo merkataritzaren berririk ez dago.
|
|
|
Elizak mendeetan izan duen monopolio ideologikoa galdua badu ere, ez dakigu, hala ere, gaurko egunean gustura sentituko ote litzatekeen Pio Baroja bezalako idazle bat, XX. mendearen hasieran jada euskal ikuskera katoliko hertsiari aurre egin zion euskal idazle nagusia. Katolizismoari kontra egin ez ezik, Barojak" benetako
|
euskal
mundu jatorra" osa  tzen zuenaren ideia irauli zuen, eta balio kristau estutzaileei balio pagano askatzaile eta alaiak kontrajarri zizkion, Nietzscheren erara. Elizaren babes eta agintaritza esturik izan ez balu, Euskal Herria zer izan zitekeen irudikatu zuen Barojak:
|
|
|
Horrez gain,
|
euskal
mundu sendo bati eutsiz gero, euskara nahikoa erakargarria izango da erdaldunak ere hurbil daitezen; euskal hiztunen komunitate ahul baterantz, aldiz, inolaz ere ez.
|
|
2004
|
|
|
Hor Orixe gizonaz dihardu, existentzi egoera lazgarriak bizi behar izan zituen gizon batez. Amarik ezaren sentipena modu tragiko batez biziko du; berebat, apaizgintzatik baztertua izanak erruduntasun konplexua eragingo dio, kondenatua sentitzeraino; politikan, gerrate zekenak erbestean jarriko du, nora joan aukera handirik gabe, batean kartzelan, bestean atzerrian ihesi, noiz Iparraldean, noiz Amerikan; eta erbestetik bueltan, etxeratua izan eta gero, berriro erbeste egoera arnastuko du
|
euskal
munduan, Euskaltzaindiatik urrundua, belaunaldi berrikoekin loturarik egin ezinik. Bakarrik bizitzan.
|
|
|
Gauzak egoera batetik bertze egoera batera aldatzen ari diren aroak, trantsizio aroak alegia, interesgarrienetako eta, beraz, zailenetakoak izaten dira, eta irudipena dut hori dela hain juxtu Euskal Herrian azken aldiotan gertatzen ari dena. Zehazte aldera, memento honetan bi trantsizio abian daudela erranen nuke, bata Estatu mailan »eta, hortaz, soilik Hego Euskal Herriari dagokiona» eta bigarrena
|
euskal
mundu politikoan.
|
|
|
Goazen orain
|
euskal
mundura eta has gaitezen honako proposamen honekin: baliteke euskal gatazkak beti bezain gatazkatsu izaten jarraitzea, baina agian ez lehen bezain bortitz.
|
|
|
Ez da politika, ez da alderdi bat, ez da lurraldetasun arazoa, ez independentzia edo autonomia kontua...
|
Euskal
mundua zabaltzea da koxka. Ez naiz hemengoa eta ez dut hemen boto emateko eskubiderik, ezta erreferendum batean parte hartzeko ere.
|
|
|
" Ez dut nahi holako droga berririk, holako alienaziorik, herria jendetu, masatu egiten duen tramankulu ganorabakorik". Eta, askotan,
|
euskal
mundu zaharreko ahozkotasun aberatsari kontrajarriak. Ijitoen paradisuko inozentziazko mundu idealizatuan, horregatik," Ijitoek ez dute telebisiorik.
|
|
|
Badut lagun zahar bat gai honetan erdi obsesionatua dabilena, eta ez da bakarra
|
euskal
munduan. Baina honenak marka guztiak hautsiko ditu azkenean:
|
|
|
Zenbait girotan, lumaz jantzita ibiltzea besterik ez da falta. . Jende batzuek
|
euskal
mundua ez dute ezagutzen. Ur Apalategi ari zaigu?, ez hurbiletik ez urrundik ere. Fantasmatzen dute.
|
|
|
Euskal Herriaren errealitateari dagokion ezagumena hizkuntza batean edo bestean egingo da beti, nahitaez gainera, hizkuntza errealitate horren osagarri eta eratzailea delako hain zuzen. Ba ote dago orduan euskararik gabeko
|
euskal
mundurik. Ez dirudi.
|
|
|
Batzuetan ñabardurak eta xehetasunak nagusitu dira, beste batzuetan funtsezko kontraesanak. Besterik dioenik eta pentsatzen duenik baldin bada ere,
|
euskal
mundu murriztua ez da monolitikoa: euskara dugu lokarri, baina lokarri horrek ez gaitu itotzen, ez gaitu artalde bereko bihurtzen.
|
|
|
Euren nazio nortasunak Estatuaren abaroan zurkaiztuak dauzkaten nazio nortasunak gu ez bezalako egoeran daudela alegia. Bada, halere,
|
euskal
munduan bertan besterik pentsatzen duenik, eta zurrunbilo oroberdintzailearen uhinari beldurrik ez dionik. Orain arteko esperientziaren argitan gauzak ez omen zaizkigu alegia batere oker atera.
|
|
|
Atxagaren kalkuluak gaizki baldin badaude, goitik jo izanak sortuko zuen hutsegitea, ez behetik ibiliak. Ekintzaren diskurtsoak izan ere jarraitzaile urriak ditu
|
euskal
munduan, txit bakanak. Ez dago horretarako euskal kultura eta informazio idatziaren eremuan batez besteko euskaldunaren jarduna eta erantzuna apur bat behatzea besterik.
|
|
|
Jakingarria da zinez bien arteko iritzi desberdintasuna erreparatzea: erdal mundutik zetorkigun euskaltzaina euskararen pizkundeaz mintzatu zaigu pozarren;
|
euskal
mundutik jasoko ditugun idazle urrestillarraren hitzak, berriz, arranguraz zipriztinduta datoz. Hara:
|
|
|
Ideologia horren esanetara dabiltzanak ezeren kutsurik gabeko euskara nahi dute, ordea, euskal gizarte osoak aho batez onartuko lukeen hizkuntza garbia. Jokabide maltzur eta zeken horren aitzinean
|
euskal
mundutik egin izan den gogoetaren lagin bat erakutsi nahi nuke segidan. Abertzaletasunetik urrun dabiltzanak euskal mundura erakartzeko, ondoko proposamen hau egin zuen behiala Julen Zabalok:
|
|
|
Jokabide maltzur eta zeken horren aitzinean euskal mundutik egin izan den gogoetaren lagin bat erakutsi nahi nuke segidan. Abertzaletasunetik urrun dabiltzanak
|
euskal
mundura erakartzeko, ondoko proposamen hau egin zuen behiala Julen Zabalok: –Euskara desidentifikatu esaten dudanean, ez dut despolitizatu esan nahi.
|
|
|
berri berria dugu erakunde horretan. Hor ere lan bikaina egingo duelako, gure mirespena Andolin Eguzkitzari, honek dagoeneko
|
euskal
mundu txikian euskalgintzaren handia erakutsia daukalako: –Argi eta garbi adierazten du lanak emaitzak dakartzala.
|
|
|
Hiztunak ez daki oso ziur noiz agertuko zaion mamua, ez baitaki noiz non norekin erabili ahal izango duen aldez aurretik. Euskara, mamu baten tankeran, egun garbietako ostarteen zain dagoen hizkuntza bihurturik, hiztunak ez du
|
euskal
munduaren erreferentzia garbirik. Hain zuzen ere, euskal mundu hori bera baita mamuaren sortzailea, tarteka marteka eta zatika erabiltzen den mintzabidea delako.
|
|
|
Euskara, mamu baten tankeran, egun garbietako ostarteen zain dagoen hizkuntza bihurturik, hiztunak ez du euskal munduaren erreferentzia garbirik. Hain zuzen ere,
|
euskal
mundu hori bera baita mamuaren sortzailea, tarteka marteka eta zatika erabiltzen den mintzabidea delako. Oker ez banago, Begoña del Tesoren elebitasun esperientziak horren itxurako zerbait iradoki nahi digu euskaldun berriaren lekuko:
|
|
|
Elebitasunaren kontraesanak gordin gordin lehertu dira euskal esparru komunikatiboa sortzeko eta finkatzeko hainbat egitasmotan. Zalakainek argiro dioen moduan, inoizko elebitasun ametsen eremutik lurrera jaitsi behar izan du euskaltzaleak, baldin eta
|
euskal
mundutik euskal mundurako erreferentzialtasuna duen informazio eta iritzi sailari oinarririk ezarriko bazaio. Elebitasunaren eremuak, orain jakinaren gainean gaude, eta ez da gutxi, egungo gizartean merkatuaren logikak daraman dinamika berberera garamatza:
|
|
|
Elebitasunaren kontraesanak gordin gordin lehertu dira euskal esparru komunikatiboa sortzeko eta finkatzeko hainbat egitasmotan. Zalakainek argiro dioen moduan, inoizko elebitasun ametsen eremutik lurrera jaitsi behar izan du euskaltzaleak, baldin eta euskal mundutik
|
euskal
mundurako erreferentzialtasuna duen informazio eta iritzi sailari oinarririk ezarriko bazaio. Elebitasunaren eremuak, orain jakinaren gainean gaude, eta ez da gutxi, egungo gizartean merkatuaren logikak daraman dinamika berberera garamatza:
|
|
|
Han hemenka egon bide dauden horiek espainieraren monopolioa ezertarako auzitan jartzen ez duten horiek bakarrik ote dira? Edota, horietaz gainera,
|
euskal
munduan bertan ere ez ditugu ale bakanak halakoak. Are gehiago, euskaltzaleen artean bertan ere ez dira izan gutxi orain arte, eta gaur bertan ere uste baino gehiago harrapatuko genituzke sarea jaurtiko bagenu.
|
|
|
Horren harira, halaber, Hegoaldeko erdal komunitatearen arduragabekeria areago sakontzeko, betor Jabier Muguruzaren testigantza hau: . Oso muga arriskutsua dago
|
euskal
mundua eta bestearen artean. Nire ustez muga hau sakontzen ari da, gainera.
|
|
|
Sekulakoa baita, izan, leize horren sakonera, alor honetan lanean diharduen edozein irakaslek aho batez aitortuko ligukeen gisan. Hala, giza eta gizarte bizitzaren hartu emanak eratzen dituen kultura eta informazio erreferentzia nagusiak erdal mundu hegemonikoan txertatuak dauzka euskaldun berriak, eta izan/ ez izan bizi den
|
euskal
munduan, euskal kulturaren gai eta aipamenak, berriz, euskal kultura etnikoaren ezpalekotzat hartuko ditu. Bizitzaren kultura, kultura bizia, kultura erdaldunaren harremanez josia dago; aldiz, euskal kultura ikuskizun eta jaialdi agerraldiei atxikia dagoen folklore gaien pareko irudituko zaio.
|
|
|
Ez, haatik, zantzu adierazgarririk isuri ez duen problematika; bertakoak bertako, kanpoan ere bada non ikusia eta zer ikasia problema horren sustraiak begietsi nahi izanez gero. Hangoak eta hemengoak ikusi ondoren, gorago aditzera eman dugun gisa, balorazio kontrajarriak atzeman ditugu
|
euskal
munduan.
|
|
|
356 Juan Cobarrubias: Normalización y planificación lingüística en el País Vasco,. II.
|
Euskal
mundu biltzarra: euskara biltzarra?, II. alea, 1988, Eusko Jaurlaritza, 162.
|
|
|
Alabaina, biziaren erdia galdua dugu dagoeneko egungo munduaren eta kulturaren komunikazio jardunak ezin ditugulako euskaraz osoki gauzatu. Oker ez bagaude, jadanik esana dugu hor nonbait ahozko kulturaren inoizko
|
euskal
munduan aski zela ahozko hizkeraren bitartekotza gizarte komunikazioaren trukean jarduteko. Era berean, ez dago esan beharrik, idatzizko kultura gailendu zenetik ahozko hizkera hutsean bizi nahi duen herriak ez daukala zereginik egungo munduaren gizarte dinamikan.
|
|
|
Nabar mentzekoa da Hendaia eta Hondarribiako Batzar Ortografikoen inguruan izandako protagonismoa, zenbaitek modu negatibo batez epaitu izan dutena, baina bidegabeki, oraindik zer argiturik badelako hor, geroago zehatzago iku siko dugun bezala. Oraingoz aski bekigu iradokitzea Sabino Arana azken ur teetan, agian politika instituzionalean sartuta dabilelako eta
|
euskal
munduan murgilduago, euskararen kausari orokorrean diogu hau, hasieran baino ga rrantzi handiagoa ematen diola, nahiz eta alderdi hau ere zehaztu beharrekoa da, euskal naziotasunari buruzko ikuspegian jarrera aldaketarik edo eboluzio antzekorik ez dugun sumatzen. Euskaltzaleago izatea baliteke, bai, baina ez horregatik arrazari gutxiago atxikia.
|
|
|
Ez, nik ez dakit mutil hark zinez esaten zizkigun gauza haiek, edo pose bat ote zen, edo adarra jo nahi ote zigun, besterik gabe. Edo antzerkia egiten ari ote zen,
|
euskal
munduan arrakasta handia duen antzerki talde batean sartua baitabil gaur egun. Kalean ere bizpahiru aldiz ikusi izan dut azken aldi honetan, eta guztietan oroitarazi izan diot anekdota, zorionak ematearekin batera, bere arrakastarengatik. Eta berak:
|
|
2005
|
|
|
Gure hizkuntza indarberritzeko ahaleginean konpromisoa behar da, norberarena zein gizartearena, arian arian landutakoa eta berritutakoa. Euskaltzaleok ere ez gara erdal mundua euskararen beharrez ohartarazteko zein
|
euskal
mundura erakartzeko gauza izan. Ez dugu euskararen aldeko langintza oro har irabazpide bihurtu, zubiak eraikitzeko ez-gauza izan gara.
|
|
|
Bere erakaspenak ahantzirik eta ukaturik, Elizak
|
Euskal
Mundua galdu du XX. mendean, XIX.ean langileen mundua galdu duen bezala. 1960ko hamarkadan Aberri Eguna mezarekin hasten zen.
|
|
|
Hortik urratsa logikoa da, begi bistakoa. Babes geruza hori osatzen dutenei
|
euskal
munduan —Euskal Herrian, Euskal Hirian— egiten denaren berri eman behar zaie. Balora dezaten, ikus dezaten hori ez dela eskasa, bazterrekoa edo politizatua.
|
|
|
Esoporen 50 alegia itzuli eta egokitu zituen euskarara eta
|
euskal
mundura. Gipuzkeraz idatzi zuen, bizkaierazko ukitu batekin.
|
|
2006
|
|
|
Hizkuntza aipatuta, elebidunok Euskal Herrian bi mundu bizi izan ditugu, alfabetizatua eta alfabetizatu gabekoa. Bigarren hau
|
euskal
mundua da, euskal kultura belarritik heldu zaigu eta erdal mundua batez ere idatzizkotik.
|
|
|
Azken faktore horri lotuta, erdal mundua euskarara erakarri behar dugu, ez daitezela bizi
|
euskal
munduari bizkar emanda. Bestalde, behar dugu politika malgua, pragmatikoa, pazientzia handiz egindakoa euskaldunak heren bat baino ez garelako.
|
|
|
errealitate fiktibo birtual bat eraiki duen ideologia bat (izan) da, hiztegi eta ibilmolde bereziekin:
|
euskal
mundu erreal bakarra. Leku frankotanideia horien eramaileak gizartearen ehuneko 10 ozkara igo dira, bozketan.Jende kopuru horren, zementua?
|
|
|
Bernardo Atxagak, KoldoIzagirrek eta beren belaunaldikideek ez zuten, gu argitaratzen hasi ginenerakobehintzat, rock askorik azaldu beren obretan, edo bat ere ez, nahiko zaleak izanarren. Rock edo pop ez da ondo ikusita egon
|
euskal
munduan nahikoberandu arte. Galdetu bestela Errobiri edo Euskal Rock Radikaleko hasierakoprotagonistei.
|
|
|
Oso prebisibleak garela esan nahi dut, eta handik espainiarren, arrotzen pertzepzio okerra.Alde horretatik, uste dut gureak, euskarazko literaturak, dinamikoagoa, biziagoa, pluralagoa behar lukeela izan. Akaso horregatik sentitzen naiz erosoago erdalmunduan
|
euskal
munduan baino. Akaso horregatik nire lagunik onenak hemen, Nafarroan, erdaldunak dira.
|
|
|
Zorionekoa zu! Etsipenean itxaropena piztuko duen argi gunea aurkeztuko dizugu; ezintasunaren lainoetatik aterako zaituen argi izpia emanen dizugu;
|
euskal
munduaren txikitasunean handi eginen zaituen formula eskainiko dizugu. Nora ezean zabiltzan euskaltzale zintzo hori, gutxiengoaren kaiola estutik gehiengoaren jendarte oxigenatura airoski ateratzen lagunduko dizuten jarraibideak emanen dizkizugu.
|
|
|
Orixe handiaren euskara, Zaitegiren jakituria grekoa... Jasandako erdal eskolatze gaizto batek ulertezina bihurtutako
|
euskal
mundua, alegia.
|
|
2007
|
|
|
Frankisten erasoaldia zela medio, ez zen ahozko epaiketarik egin baina gerra ostean mundu osoan zehar emandako hitzaldietan eta bereziki 1956an egindako
|
Euskal
Mundu Biltzarrean, egun hura hizpide izan zuten, Jose Antonio Agirrek buruturiko txosten nagusiaren bitartez. Hogei urte lehenagoko abagune hartan biktimak «gure jendailak» erail zituztelako eta aginte tresnek kale egin zutelako errudun jotzen zuen bere burua lehendakariak berak, nahiz eta erailketak Euskal Gobernutik kanpo zegoen esparru politiko batek anarkistenak gehienbat sustatu.
|