|
2000
|
|
|
Arantxa Urretabizkaia izatea,
|
euskal
emakume idazle bakarretakoa izatea hainbat urtetan... Zein harremana duzu zure pertsonaiarekin?
|
|
2002
|
|
|
Torrealdairen datuetara itzulita, argi dago
|
euskal
emakume idazleen kopurua inguruko literaturetakoa baino txikiagoa dela, gaztelaniazko literaturan idazleen% 14 baitzen emakumezko 1988an, eta frantsesezkoan% 18 baita egun. Horretaz gain, euskal emakume idazleen soslaiari begiratuz gero, honako ezaugarriok nabarmendu lirateke:
|
|
|
Torrealdairen datuetara itzulita, argi dago euskal emakume idazleen kopurua inguruko literaturetakoa baino txikiagoa dela, gaztelaniazko literaturan idazleen% 14 baitzen emakumezko 1988an, eta frantsesezkoan% 18 baita egun. Horretaz gain,
|
euskal
emakume idazleen soslaiari begiratuz gero, honako ezaugarriok nabarmendu lirateke:
|
|
|
X. Etxaniz (1996), E. Martin (1998), M. Lopez (2000) 33 Aipatzekoak dira, halaber, Nevadako Unibertsitateak Renon duen egoitzan irakurri diren bi tesiak: bata
|
euskal
emakume idazleei buruzkoa (White, L.: 1996), euskal polizi eleberriari buruzkoa bestea
|
|
|
Horiekin guztiekin batera, aipagarriak dira,
|
euskal
emakume idazleen lanak aztergai dituzten argitalpenak. Hasi Kultura Sailak argitara ematen duen Bidegileak sailean kaleratu diren Euskal emakume idazleak() (M. Atxaga, Eusko Jaurlaritza, 1997) eta Emakumea Euskal Antzerkian (H.
|
|
|
Horiekin guztiekin batera, aipagarriak dira, euskal emakume idazleen lanak aztergai dituzten argitalpenak. Hasi Kultura Sailak argitara ematen duen Bidegileak sailean kaleratu diren
|
Euskal
emakume idazleak() (M. Atxaga, Eusko Jaurlaritza, 1997) eta Emakumea Euskal Antzerkian (H. Cano, Eusko Jaurlaritza, 1997) liburuxkekin, eta M. J. Olaziregik 1998ko Angel Apraiz bekari esker idatzitako Intimismoaz haraindi.
|
|
|
Deigarria da hainbat emakumezko idazlek parte hartu zuela argitalpen horietako batzuetan, hala nola Euskal Esnalea eta Euskalerriaren alde aldizkarietan. M. Atxagak
|
Euskal
Emakume Idazleak() (Eusko Jaurlaritza, Gasteiz, 1997) lanean egiaztatu duen bezala, emakume idazleen zerrendan zeuden, besteak beste, Rosario Artola, Katalina Elizegi, Sorne Unzueta, Tene Muxika, Julia Gabilondo, Maria Pilar Lekuona eta Julene Azpeitia.
|
|
|
1
|
Euskal
emakume idazleen lanei dagokienez, hogeigarren mendearen lehenengo berrogei urteak benetan emankorrak izan ziren. Nazionalismoaren deiari erantzunez, emakumezkoek euskararen defentsan eta hedapenean protagonismo itzela izan zuten.
|
|
|
Nuñez Beteluk tesiaren ondorioetan dioskun modura, erlijioak eta nazionalismoak zehaztu zuten
|
euskal
emakume idazleon lanen ildoa. Euskararen aldeko defentsa erlijioaren defentsaren barnean kokatzen da eta Ama Birjina bihurtzen dute euskaldun ama zintzoentzako eredu.
|
|
2005
|
|
|
|
Euskal
emakume idazleen lekua
|
|
|
Jakin aldizkariaren 148 zenbakian azaltzen diren lanen artean Amaia Alvarez Uriak idatzitako
|
Euskal
emakume idazleen lekua literaturaren historian. Dorrearen arrakalak agerian uzten dago.
|
|
|
Dorrearen arrakalak agerian uzten dago. Egilearen iritziz, izan ere, orain arteko historia ofizial androzentrikoak ez ditu
|
euskal
emakume idazleak aintzat hartu, baina izan beti izan dira, eta horren adibide modura XVI. mendetik gaur egunera arteko emakume idazle sorta bat aurkeztu du. Bestalde, Alan R.
|
|
|
Hala ere ez dugu 1975era arte itxaron behar emakume idazleen lana aurkitzeko, 1804an argitaratu baitzen Bizenta Antonia Mogelen Ipui Onac liburua. Lehen
|
euskal
emakume idazlea.
|
|
|
Beste batzuek antzerkiaren bidez adierazi dute euren euskararekiko konpromisoa eta beste batzuek olerkietan papereratu dituzte euren sentipen abertzale eta jainkozaleak, besteak beste. Garai honetako
|
euskal
emakume idazleen profilahu rrengoa da: irakasleak, militanteak edo gizonidazle/ bertsolarien senideak.
|
|
|
Argitaletxe eta liburu dendak promozio kanpaina handiak egiten hasi ziren emakume idazle batzuen lan berriekin. Horrekin batera, gainera, Gutiziak ipuin bilduma argitaratu zen, Emakume Idazleen Lantaldearen egitasmo bat zen eta
|
euskal
emakume idazleen lana ezagutzera emateko helburua zuen liburu honek. Hogeita bederatzi egile eta ipuin biltzen ditu lan honek, hona hemen haien izenak:
|
|
|
Ana Urkizak gaur egungo
|
euskal
emakume idazlearen profila ematean produkzio murritza eta idazlearen estatusa bereganatu gabe dutela aipatzen du, publikotasunik ez dutelako euren lanek. Genero femeninoaren ezaugarriak (amatasuna, lanbide ‘femeninoak’ eta eremu pribatua) dira egoera honen erantzule; argitaratze eta promozio murritza, baloratzeko eta baliarazteko neurri gabezia eta presentziaren azterketaren beharra.
|
|
|
Dagoeneko
|
euskal
emakume idazleak aipatu berri dugun lanarekin hasi dira; haien ekarpenen zertzelada gutxi batzuk artikulu honetan jasotzen eta ezagutarazten ahalegindu gara. Ekarpenok andrazkoen ikuspegiez aparte euskal literaturan gutxi landuta zeuden estilo, gai, diskurtso mota eta generoak ere landu dituzte, beste aukera batzuk aztertuz.
|
|
|
Espero dugu artikulu honekin emakumeen lanen berreskurapen eta plazaratzean urrats txiki bat egin izana. Gustatuko litzaiguke honekin katebegi bat ipintzea lehenago egin diren
|
euskal
emakume idazleei buruzko lanen eta honen ostean egingo direnen artean, eta emakume idazleak haien tradizioa sortzera, bidea egitera, Vi rginia Wool fekzioen bezala, haien ahotsa bilatzera animatzen ditugu.°
|
|
|
• Mikel Atxagaren
|
Euskal
emakume idazleak() (1 9 9 7).
|
|
|
3. "
|
Euskal
emakume idazleei buruzko edozein eztabaidak genero literarioen banaketa gainditu behar du, emakumeek esparru desberdinetan idazten dutelako, askok genero literario desberdinak jorratzen dituztelako" (itzulpena nirea da).
|
|
|
Atxaga, Mikel;
|
Euskal
emakume idazleak(). Bidegileak.
|
|
|
Urkiza, Ana;"
|
Euskal
emakume idazleen lantaldea". www. euskonews.com/0057zbk/gaia5705eu.html
|
|
|
|
Euskal
emakume idazleen lekua literaturaren historian
|
|
|
Horretarako lan esanguratsuen zerrenda bat aurkeztuko dugu jarraian (zerrendak egiteak duen akatsa du honek; hau aukeraketa posible bat da, beste asko egin ahal ziren baina hau da oraingorako egin duguna). Honekin
|
euskal
emakume idazleek euskal literaturari egin dizkioten zenbait ekarpen4iruzkinduko ditugu:
|
|
2006
|
|
|
Ahanzturarena edo isiltasunarena. Halaxe frogatu zuen Linda White-k
|
euskal
emakume idazleez argitaratu den doktorego tesi bakarrean2 Renoko Unibertsitatean irakasle den honek azaltzen zuen Jon Kortazar, Koldo Mitxelena, Luis Mari Mujika, Ibon Sarasola eta Luis Villasanteren historietan aipatzen diren 261 idazleetatik sei bakarrik direla emakumeak (Mayi Ariztia, Katalina Elizegi, Lourdes Iriondo, Luisa de la Misericordia, Bizenta Mogel eta Arantxa Urretabizkaia).... Jesus Mari Lasagabasterrek, Jon Kortazarrek, Mari Jose Olaziregik eta Iñaki Aldekoak azterturiko 1975etik 2000 bitarteko nobela garaikidean batez beste 51 nobelagile nabarmentzen dituzte, horietarik zazpi emakume azaltzen dira (Arantxa Urretabizkaia, Laura Mintegi, Yolanda Arrieta, Itxaro Borda, Lourdes Oñederra, Ixiar Rozas eta Arantxa Iturbe).
|
|
2007
|
|
|
Literaturgintzaren urteotako ibilbidea ondo samar ezagutzeak ematen didan talaiatik, gizonezkook ia inoiz aipatzen ez dugun kontu bat ekarriko dut lerrootara, atrebentzia ez bada:
|
euskal
emakume idazleak. (Gizasemeok joera dugu gaia baztertzeko, literatura sexuen arabera epaitu behar ez delakoan, eta emakume batzuek erantzun ohi dute ez ikusiarena egitea egon dagoen diskriminazio egoera iraunarazteko bidea besterik ez dela; behingoz bada ere, neure iritzia emango dut beraz, mutur sartzetzat hartuko ez zaidan esperantzan.)
|
|
2009
|
|
|
|
Euskal
emakume idazleak (Bidegileak)
|
|
|
Hainbat biografia kudeatu zituen, eta berak ere idatzi zituen, bilduma horren harira. Sabino Arana, Jaime Kerexeta,
|
Euskal
emakume idazleak eta Xalbador idatzi zituen. Bertsozalea zen Atxaga, eta Xalbadorren adiskidea, Urepeleko bertsolaria hil eta gero ere, oso leial egon zitzaion adiskidea.
|
|
2010
|
|
|
Horrez gain, lehen
|
euskal
emakume idazlea nor izan zen eta zer egin zuen aztertuko dute saioan.
|
|
|
Horrez gain, saioak beste emakume bat hartuko du protagonista, Bizenta Mogel, alegia. Arras ezezaguna da bere izena irakurleen artean, Mogel anderea lehen
|
euskal
emakume idazlea izan zen eta nolakoa zen eta zer egin zuen jakin nahi izango dute larunbateko Sautrelan.
|
|
2014
|
|
|
Urte horretan bertan Euskadi saria irabazi zuen Lourdes Oñederrak, «Emakumeen literaturaren boom»ari buruz hitz egiten zen eta euskal emakumeenlantaldea biltzen zen noizean behin. Haiek Gutiziak (2000) antologia atera zutenorduko
|
euskal
emakume idazleen lanaren erakusgarri, ipuin bilduma bat osatuz.Eako poesia egunen VI. edizioaren izenburua eta gaia Erotismoa eta intimitatea izanzen 2009 urtean. Bertan egin zen eguerdiko «Sexua eta ideologia» mahai inguruanhurrengoa esan zuen Laura Mintegi idazleak:
|
|
|
Ikus dezagun azken aldiko
|
euskal
emakume idazleek nola hitz egin diguten sexueta sexualitateari buruz euren lanetan. Goazen orain narrazio lanetara eta har dezagunkatemearen irudia, Uxue Alberdiren Aulki bat elurretan (2007), Eider RodriguezenKatu jendea (2010) eta Irati Jimenezen Atsekabe zaitut (2010) lanei begiratuz5.Euskal nazionalismoak ematen zigun/ digun ama etxekoandre abertzaletik katemekaletarrerako bidea egingo dugu.
|
|
2015
|
|
|
Berak dioen moduan" tradizioa, historia bezalaxe, ezer izango bada, etenik gabe, astindu, aztertu eta berregin beharreko zerbait bizia delako". Hemen duzue bada, lehen
|
euskal
emakume idazlearengana fikzioaren bidez hurbiltzeko gonbitea.
|
|
|
izaten jarraitzen du. Halaxe frogatzen du
|
euskal
emakume idazleek ohiko promoziobideetan eta
|
|
2016
|
|
|
Emakumezkoek aspaldi ekin zioten euskaraz idazteari, baina euskal literaturak gizonezkoena izaten jarraitzen du. Halaxe frogatzen du
|
euskal
emakume idazleek ohiko promoziobideetan eta are eskola liburuetan duten leku eskasak.
|
|
|
Azpi saila baztertu izan dugun moduan, baina,
|
euskal
emakume idazleak mintzagai lezaketen ikerketen desiran bagaude, eta horregatik ere, plazara atera direnak aipatu beharrean gaude. Mari Karmen Garmendiak" Hegats" bilduman jada aspaldian agerrarazi zuen euskal emakume idazleen gaineko hainbat berri, alabaina, badira eskuragarriagoak diren beste bi lan, gaurkoan ekarri dugun liburuarekin batera gelako apalategia gorki polit horni dezaketenak.
|
|
|
Azpi saila baztertu izan dugun moduan, baina, euskal emakume idazleak mintzagai lezaketen ikerketen desiran bagaude, eta horregatik ere, plazara atera direnak aipatu beharrean gaude. Mari Karmen Garmendiak" Hegats" bilduman jada aspaldian agerrarazi zuen
|
euskal
emakume idazleen gaineko hainbat berri, alabaina, badira eskuragarriagoak diren beste bi lan, gaurkoan ekarri dugun liburuarekin batera gelako apalategia gorki polit horni dezaketenak. Bata antologia dugu, Itxaro Borda baxenafar zuberotartuak apailatua, Emakumeak idazle, Txertoaren eskutik 1984.ean ageri zena.
|
|
|
Bata antologia dugu, Itxaro Borda baxenafar zuberotartuak apailatua, Emakumeak idazle, Txertoaren eskutik 1984.ean ageri zena. Bestea eskuliburu eitekoa, Mikel Atxagak ondua da,
|
Euskal
emakume idazleak(), iazkoan argitaratua eta Eusko Jaurlaritzak sustatua.
|
|
2018
|
|
|
Mari Xor” saiakera liburua eta “Bizenta Txiki” haurrentzako ipuina.“Bizenta Txiki” k, Bizenta Mogelen biografia txiki bat biltzen du. “Ezagutzen dugun lehen
|
euskal
emakume idazlea da Bizenta Mogel. Hori jakin egin behar dute umeek”, adierazi zion NOAUA! ri azaroan, Yolanda Arrietak.
|
|
|
Mari Xor” saiakera liburua eta “Bizenta Txiki” haurrentzako ipuina.“Bizenta Txiki” k, Bizenta Mogelen biografia txiki bat biltzen du. “Ezagutzen dugun lehen
|
euskal
emakume idazlea da Bizenta Mogel. Hori jakin egin behar dute umeek”, adierazi zion NOAUA! ri azaroan, Yolanda Arrietak.
|
|
2019
|
|
|
Euskal literaturaren enbaxadore honek literaturari buruz pentsatzen eta sentitzen duena topatuko dugu bertan, idazle gisa izan duen eskarmentua eta literatura irakasle moduan eskolak prestatzean eta klaseratzean jaso dituen fruituak. Asko irakurri eta idatzitako
|
euskal
emakume idazle honen obra oparoko unibertsoa, erreferenteak, estiloa aletuz joango da orriz orri.
|
|
|
[3]
|
Euskal
Emakume Idazleen Lantaldeak bost bilera egin zituen 1999 eta 2001 urteen artean. Bileron helburua, besteak beste, emakumezko idazleen lana publikoari helarazteko aukerak lantzea izan zen.
|
|
|
|
Euskal
Emakume Idazleen Lantaldeak [3] egin zuen lehenengo bileran hitz egin zuen aurreneko aldiz beste idazle batzuekin zaintzaz. Arizkunen izan zen, 1999 urtean:
|
|
|
Bostek bilatu dituzte moduak emakumea eta idazlea izateak ekarritako arazoak bideratzeko, konplizitate eta jarraikortasun maila ezberdinekin. Meabek, Mintegik eta Urretabizkaiak
|
Euskal
Emakume Idazleen Lantaldearen bileretan parte hartu zuten; Jaio Emakundeko komunikazio arduraduna da; eta Alberdik bertsolaritzaren eraldaketa feministaren alde lanean dihardu.
|
|
2020
|
|
|
Hego Euskal Herriko antzerkiaren munduari ikuspegi feministatik begiratu dio Artetxek, berriki Lorea Agirrek eta Idurre Eskisabelek euskarari, Eider Rodriguezek
|
euskal
emakume idazleei eta Uxue Alberdik emakume bertsolariei egin bezala.
|
|
|
literatura generoei dagokienean, baina baita giza espeziearen generoei ere. Hala, denboran atzera egin ahala, gero eta zailagoa egin zait
|
euskal
emakume idazleak aurkitzea. Ekarri izan ditugu batzuk, Lourdes Oñederra, Pilar Iparragirre, Amaia Lasa, Laura Mintegi, Arantxa Iturbe, Mayi Pelot.
|
|
|
literatura generoei dagokionean, baina baita giza espeziearen generoei ere. Hala, denboran atzera egin ahala, gero eta zailagoa zait
|
euskal
emakume idazleak aurkitzea. Hona ekarri izan ditugu batzuk, Lourdes Oñederra, Pilar Iparragirre, Amaia Lasa, Laura Mintegi, Arantxa Iturbe, Mayi Pelot.
|
|
|
Nahiz gero antologia geratzen den ia name dropping hutsean: goian aipatutako Lasa, Mintegi, Pelot, Trekuz gain, Henriette Aire, Mari Ameztoy, Itziar Alkorta, Nerea Azurmendi, Teresita (sic) Irastortza, Mariasun Landa, Maite Lazkano, Marixan Minaberri, Arantxa Urretabizkaia, Laura Uruburu eta Itxaro Borda bera eta balirudike garai hartan autopunpa ez zegoela hain penalizatuta; baina, bestalde, egin al daiteke
|
euskal
emakume idazleen antologia bat Itxaro Borda ezinbestekoa gabe?. Batzuk idazle gisa ibilbide oparoa egin dutenak.
|
|
2021
|
|
|
Zortzi idazle (2006), Mariasun Landa Etxebeste, Aurelie Arcocha Scarcia, Yolanda Arrieta, Miren Lourdes Oñederra, Itxaro Borda, Miren Agur Meabe, Arantxa Urretabizkaia, eta Laura Mintegiren partaidetzaz; eta, bestetik, Eider Rodriguezen Idazleen gorputzak (2017) lana Arantxa Urretabizkaia, Laura Mintegi Lakarra, Miren Agur Meabe, Karmele Jaio eta Uxue Alberdiren partaidetzaz. Emakume idazleen lanez eta egoerari buruzko hausnarketa kritikoa bildu duten ikerlanak dira, egileen testigantzak jasoz, azken hamarkadetan
|
euskal
emakume idazleen garapenari buruzko hausnarketa eginez. Azken urratsen artean, euskaraz sortutako lehen liburu bilduma feministaren altzoan garaturiko Lisipe proiektuaren aurkezpenean Jule Goikoetxeak (2016) aipatu zuenez," beharra zegoen eta masa kritikoa ere badago orain horrelako proiektu bati hasiera emateko".
|
|
|
Alvarez Uria, A. (2005). "
|
Euskal
emakume idazleen lekua literaturaren historian: Dorrearen arrakalak agerian uzten", Jakin, 148:
|
|
|
Dorrearen arrakalak agerian uzten", Jakin, 148: 37:// www.jakin. eus/ aldizkaria/ artikulua/
|
euskal
emakume idazleen lekua lite raturaren historian dorrearen arrakalak agerian uzten/ 3157> [2021/04/19]
|
|
2022
|
|
|
Askotariko arlotako herritar igo dira Herriko Plaza aretoko oholtzara, haiek aukeratutako liburuetako pasarteak edo olerkiak irakurtzera.
|
Euskal
emakume idazleen edo itzultzaileen lanak izan dira irakurri dituztenak, eta jende ugari bertaratu da haien entzutera. Irakurketa ekitaldi kolektiboarekin itxi ditu ateak hiru eguneko azokak.
|
|
|
«Neure izenean etorri arren, egurrean idazkun hau grabatuta balu bezala hartu nahi nuke: euren arkatza makila bihurtu duten atzoko eta gaurko
|
euskal
emakume idazleei. Izan ere, arkatza izan dugu eta badugu makila, bai nork bere bidea urratu eta ibiltzeko, bai gure arteko zuloen artean zubiak eraikitzeko, bai arestian gurean lo egon dena esnatzeko.
|
|
|
Sareinak taldeak Gasteizko Emakumeen Etxearen laguntzarekin antolatu du topaketa, 2022ko uztailaren 1ean eta 2an.
|
Euskal
emakume idazleen ikusgaitasuna aldarrikatzen hasi zirenei omenaldia egingo zaie. Mariasun Landa, Arantxa Urretabizkaia eta Itxaro Borda bertan izango dira.
|
|
|
Sortzaileen txokoa, omenaldia:
|
euskal
emakume idazleen ikusgaitasuna aldarrikatzen hasi zirenei omenaldia. Mariasun Landa, Arantxa Urretabizkaia eta Itxaro Borda bertan izango dira.
|