|
2000
|
|
|
Kanpokoak merkeagoak badira haiek erosiko dira. Bertakoak garestiagoak izateko arrazoiren bat izan behar dute; adibidez
|
euskal
jatorriaren labela izatea, kalitatea, alegia. Uneotan ordea, ez dago labelik.
|
|
|
Ilustrazio modernoaren aitzindaria
|
euskal
jatorrikoa zen. 1851an jaioa, Daniel Urrabieta Vierge irudigilea Frantzian egin zen ospetsu.
|
|
|
Horrenbestez, 1922ko uztailean hainbat jokalarik, beren garaipenaz zeharo ziur, luxuzko transatlantiko batean itsasoratu eta plazerrezko bidaiari ekin zioten. Disziplina eta erantzukizuna alde batera utzita, euskaldunek Buenos Airesera iritsi orduko Argentinaren aurka 4 0eko astindua jaso zuten,
|
euskal
jatorriko argentinarren aldetik denetarik entzun behar izanez. Hortik aurrera Argentina, Uruguay eta Brasilen garaipen eta porrotak tartekatzen joango ziren, baina orokorrean eskainitako irudia espero zena baino okerragoa izan zen (bi garaipen, berdinketa bat eta bost porrot).
|
|
|
Uztaileko azken asteburuan euskal jai handia ospatuko da Boisen. Euskal komunitate zabaleko hirian,
|
euskal
jatorriko estatubatuarrak euskal kulturaz blaituko dira lau eguneko jaialdian. Euskal Herritik hara propio joango denik ere ez da faltako, noski.
|
|
|
Ezagutu dezagun bada. Idahon oro har,
|
euskal
jatorriko 10.000 pertsona inguru daude, halarik ere, horietako guztiek ez dute euskal nortasuna mantentzen edo ez diete haien seme alabei transmititu. Boisen, euskal jatorriko 800 bat familia dira euskal etxeko kide," Euzkaldunak Incorporated" delakoaren kide.
|
|
|
Idahon oro har, euskal jatorriko 10.000 pertsona inguru daude, halarik ere, horietako guztiek ez dute euskal nortasuna mantentzen edo ez diete haien seme alabei transmititu. Boisen,
|
euskal
jatorriko 800 bat familia dira euskal etxeko kide," Euzkaldunak Incorporated" delakoaren kide. Gehientsuenak Bizkaitik emigratutakoak dira.
|
|
|
Gehientsuenak Bizkaitik emigratutakoak dira. Elkarte honetako kide izateko,
|
euskal
jatorrikoa izan behar du izena ematen duenak edo familiako kide batek behintzat. Euskal Etxeak duela 51 urte ekin zion bideari, eta ez da gutxi jaso duen uzta.
|
|
|
Argentinako Senatuak" Canal Vasco" ren seinalea (EITBko nazioarteko kanala), Hego Amerikako lurralde horretan jasotzea interes publikoko gaitzat jo du. Aurrerantzean, beraz, bertako
|
euskal
jatorrikoek zuzen zuzenean izango dute Euskal Herriko berri.
|
|
|
Ez dakigu Euskal Telebistako arduradunek horrelakorik espero zuten, baina
|
euskal
jatorriko argentinar senatore baten ekimenez, Hego Amerikako lurralde honetako Senatuak" Canal Vasco" jasotzea interes publikotzat jotzea erabaki du.
|
|
|
Puntu kardinalen izendapenetan nagusi
|
euskal
jatorrizko hitzak badira ere, badiraerdal jatorrizko berbak ere, datuetan ikus daitekeenez.
|
|
|
|
euskal
jatorria
|
|
2001
|
|
|
Baiezkoa ateraz gero, Estatu hartako Senatuak onartu luke eta hala balitz, Idahoko ordezkariek Washingtoneko Kongresuan eta Senatuan defenditu lukete. Hilaren hasieran Javier Ruperez Espainiako enbaxadorea Boisen izan zen bertako
|
euskal
jatorriko zenbait agintarirekin eta eztabaida sutsua izan ei zuen haiekin. Hilaren 16ko' Deia' k eta 18ko' Egunkaria' k, zabal jorratzen dituzte aipatutako berri hauek.
|
|
|
ETAren su etenaren biharamunean eta ondoko egunetan, bereziki enfatizatu zituzten Barne Ministro Mayor Orejak erabili zituen argudioak(" tregua trampa"). Hauteskunde Auto  nomikoen kanpaina bitartean, argudio zikinenak edo atzerakoienak bultzatu eta azpimarratu zituzten batez ere(
|
euskal
jatorrikoa ez zen jendeak maletak egin zituela eta abar) eta inolako erreparorik gabe goraldu zituzten hauteskunde haiei" plebiszito" izaera eman zietenen hitzak. Lotsa izpirik gabe, haize eman diote" euskaldun guztion multzoak bere etorkizuna erabaki" ahal izateak Euskadin gizarte haustura dakarrelakoa eta Espainiako Estatuko demokrazia arrisku bizian jartzen duelakoa dioen diskurtsoari.
|
|
|
Hargatik, astekari aberatsetan elkarrizketa mamitsuak irakurtzen genizkion, batez ere" euskarazko erroaren sakoneko polimorfema irekien bilakaera baldintzatuaz" mintzo zela. Joanesen mintzaldiak ez genituen bistan dena erabat ulertzen; alabaina gure manifestaldi, negoziazio, burutazio, imana zio, isila zio bezalako hitzen sustraiak ez ziren benetako
|
euskal
jatorrikoak," bilakaera" mugatuegikoak aldiz Joanesen talentu zilarraren ez kolpatzeko. Euskaltzainak, bizkitartean ez zuela nehoiz salatzen euskara hilobira bidaltzeko estatuek eta hauen mutil ziren ikerlariek eraman zuten joera sistematikoa, egunkarian zeraman Hobets sailean, gazteon euskararen masakratzeko jaidura tzarra etengabe azpimarratzen zuen.
|
|
2002
|
|
|
XX. mendean euskaldun askok Argentinarako bidea hartu zuen bizimodu hobe baten bila, baita aurkitu ere. Gaur,
|
euskal
jatorriko komunitatea herrialde horretako zabalenetakoa da; 5.000.000 euskal argentinar daudela esaten da. Duela bizpahiru belaunaldi izan zen diasporarik indartsuena eta oraindik loturak estuak dira bi herrien artean.
|
|
|
Nrork ez du gurean senitartekoren bat, urruna bada ere, Argentinan? Bertan bizi diren
|
euskal
jatorriko argentinarrek, Euskal Herriko biztanleak bikoizten dituzte. Horregatik, azken asteetan Argentinatik datozkigun berri ilunak interes bereziz jarraitu ditugu hemen.
|
|
2003
|
|
|
283 orrialde Colon
|
euskal
jatorrikoa ote?
|
|
|
Colon
|
euskal
jatorrikoa ote?
|
|
|
Asociacion Vasconavarrak bere taldeak izan zituen. Bestalde,
|
euskal
jatorriko jokalariak izan dira beti hemengo futbol talde onenetan. Esaterako, Ruperto Lekue, Juan Tuñon eta Jose Luis Larracoechea.
|
|
|
Oihenart, Bela edo Sanadon ez gain, Hiribarrenek bere garaiko Iparraldeko historialariengan ere ikusiko zuen hau. Manex Goihenetxek erakutsi duenez, arteko Iparraldeko historiografian,
|
euskal
jatorrien inguruko gaiak ziren nagusi.88 Eta orduko ikertzaileen artean Hiribarrenengan eraginik zuzenena izan zezakeena Agosti Xaho bide zen.
|
|
|
Bere Histoire des Basques lan mardulean (artean idatzia) zazpi herrialdeak hartu zituen kontakizunaren markotzat (Oihenartek eransten zien Akitania albo batera utziz). Kantabrismotik abiatuz, euskal noblezia eta
|
euskal
jatorri berezia defendatu zuen, irakurketa hierarkizatu eta aristokratiko bat eginez. Frantses Iraultza aurretxoan idatzitako liburu honen xedea Iparraldeko euskal aristokraziaren estatusa defendatzea eta ohoratzea zen, eduki aldetik nahiko kalitate halamoduzkoagaz.
|
|
|
Etxepareren hitzaurrean salaketa argia egiten zen:
|
euskal
jatorrikoen artean, sciencia gucietan lettratu handiric, bazen ere (pentsa, Alcalatik
|
|
|
Gertatzez, erdal jatorrizko iturrietatik bizi da gehien liburu mota hau:
|
euskal
jatorrizko nobedadeak %32, 2 dira eta gainerako %67, 8 itzuli egin da. Iaz orekatuagoa zen proportzioa.
|
|
|
Liburu autoktonoa dei genezakeena da nagusi lehen argitaraldian. Izan ere,
|
euskal
jatorrizko liburua da gehiena: %84, 2 Baina, egia esateko, hemen ere bada aitortu gabeko itzulpenik, seguru.
|
|
|
Ia ia nobedadea besterik ez dago sail honetan, eta nobedadeen barruan
|
euskal
jatorrizko liburua.
|
|
2004
|
|
|
Horiek guztiak argira atera nahiko lituzke Sua edizioak kaleratzen duen Euskal Herria aldizkariak, eta bere azkenengo zenbakian, euskal geografian aurki daitezkeen 26 arroila eta leize zuloren berri emateaz gain, beste lan hauek ere agertzen ditu: gure lurraldean dauden gotiko garaiko altxorrik preziatuenak, Floridako dortoken inbasioari aurre egin nahian dabiltzan
|
euskal
jatorrizko dortoken egoera, ia ezagutzen ez diren Xabier Minaren biografiako hainbat pasarte gaztetan frantziar armadaren kontra egin zuen borroka, gero Mexikoko independentziaren alde ekitean espainiarren kontra egingo zuen bezala, eta abar luzea.
|
|
|
Hala, kanpotarrari bitxi suertatuko zaio sokorru in (oihu egin), antoju (nazka), paraje (hurbil), sano (oso), aumenta (aipatu) … bezalakoak entzutea.
|
Euskal
jatorria dutenen artean gutxi batzuk ere aipa daitezke: ilena (astelehena), bestala (hobeto), aiko (harridura adierazteko esamoldea), amarratza (olagarroa) …
|
|
|
Liburu honetan, zerbitzu sekretuen inguruan desagertu zen beste ustezko agente baten kasua ere aipatzen da. Manuel de Dios Unanuerena,
|
euskal
jatorrikoa eta New Yorkeko kazeta inportante baten zuzendaria. Agente bikoitza izan zela esan da.
|
|
|
Geroago piztuko den eztabaidan agertuko den bezala, alderdi linguistiko zein historikotik begiratuta, berak adierazi nahi zuen herri errealitatea adieraz teko desegoki asmatutako hitza izango da Euzkadi-rena; baina arreta jarri, hitz horren bidez azaldu nahi zuen kontzeptuaren edukian ezarri behar da, hor ha tez ere, honek baitu garrantzirik gehien, eta ez hainbeste, agian, kategoria po litiko hura adierazteko berak erabilitako hitzaren desegokitasunean. Euzkadi hitzak, lehenik eta funtsean, bere lurralde historikoan zein diasporan bizi den
|
euskal
jatorriko guztien komunitate etnikoa esan nahi du. Noski, inmigrazio populazioa ez da sartzen hor, egungo estatu moderno batzuetan, Alemaniako an bezala, sartzen ez den bezala.
|
|
2005
|
|
|
Roman del Cerro-k antzinako transkripzio fonetiko hau onartzeaz gain, gaur kutur oisor bezala irakurtzen baita, esanahi berria aurkitzen dio58, eta jada bere garaian J. Urkixok Beltran-i egotzitako akatsa gainditzeko, autoreak dei morfema isolatzen du (latinezko jatorria duen, tu kenduta). Hala ere oraindik gudu hitzaren
|
euskal
jatorria azaltzea geratuko litzaioke.
|
|
|
Laburtzeko egun Beltran-en gudua deitzdeari egiten zaizkion kritikak hauek dira: alde batetik gudu hitzak beharbada jatorri germanikoa duela, eta itsatsirik daraman a artikulutzat har daitekeela, hots, euskarak erromantzetik jasotakoa26 Bestalde deitu aditzari dagokionez, ez dirudi hitzak
|
euskal
jatorria duenik, latinezkoa baizik (dictum), tu daramaten aditzak ez baitira normalean euskal jatorrikoak. Horretaz guztiaz gainera, euskaraz tzd kontsonante multzorik ez da ezagutzen.
|
|
|
Laburtzeko egun Beltran-en gudua deitzdeari egiten zaizkion kritikak hauek dira: alde batetik gudu hitzak beharbada jatorri germanikoa duela, eta itsatsirik daraman a artikulutzat har daitekeela, hots, euskarak erromantzetik jasotakoa26 Bestalde deitu aditzari dagokionez, ez dirudi hitzak euskal jatorria duenik, latinezkoa baizik (dictum), tu daramaten aditzak ez baitira normalean
|
euskal
jatorrikoak. Horretaz guztiaz gainera, euskaraz tzd kontsonante multzorik ez da ezagutzen.
|
|
|
Espainiako harpidedunez ez dakigu nagusiki
|
euskal
jatorriko emigranteak ziren, ala propioki espainiarrak. Gainera aldizkarian agertzen diren aipuek badute arazorik.
|
|
|
Hola Gaztelan jaio baina Gasteizen bizi ziren Ateneoko kideak, adibidez, arabartzat jotzen ditugu. «Gainerako euskal herritarrak» multzoan, bizkaitarrak, gipuzkoarrak, nafarrak eta
|
euskal
jatorri zehazgabeko idazleak sartzen dira. Espainiarrak esatean, Hego Euskal Herrikoak ez diren espainiarrak adierazten da.
|
|
|
Hori irakurtzen ari nintzela, burura etorri zait garai beretsuan, 1938an, Gabriela Mistral
|
euskal
jatorriko poetatxiletarrak, bere Tala izeneko poema liburu eder harenegile eskubideekin, ume euskaldunak babesten zituzten erakunde katalanei eman ziela sostengu. Artean, Gabriela Mistral goitizena erabili zuen Lucila Godoy Alcayaga ez zen Nobel Saridun.
|
|
|
Eta Txumak gogait eragiteraino errepikatzen zigun" Bravo por el vasquito!" egin zuela algara Peronek, eta bere morroiei agindu ziela emateko mutikoari eskupeko gizen bat, hala esan omen zuen," gordo". Jakin ezazu nik sinetsi egiten diodala, batetik Txuma ongi ezagutzen dudalako, eta bestetik Eva Duarte
|
euskal
jatorrikoa zelako, Pinochet bezala, Ugarte bigarrenez berau, eta euskaldunon harrokeria belaunaldiz belaunaldi eteten ez den kaltea delako, ingurukoak ere kutsatzen dituena, endemas Eva moduko emazteki batengandik hartzen denean. Idatzi behar dut halako batean Txumaren ipuin hori, ez sinestekoak gertatu zitzaizkion uda hartan hiriburuko hotel nagusian.
|
|
2006
|
|
|
1852an, Pedro Egaña eta Blas Lopez politikari eta legelariek, espainiar konstituzionalismoaren baitan, mendebaldeko hiru euskal herrialdeetako euskaldunen berezko konstituzio politikoa zertan zetzan definitu zuten. 1839an jadanik euskal «nazionalitate»aren erakusle zirela aldarrikatu zuten Madrilen bizi ziren lau herrialdeetako
|
euskal
jatorriko buruzagi politikoek.
|
|
|
21 Interesgarriak begitantzen zaizkigu Weber-ek jesuiten inguruan egiten dituen hausnarketak; izan ere, pentsatzekoa da
|
euskal
jatorriko mugimendu katoliko horrek eragina izan duela euskal gizartean eta euskaldunon eratze psikologikoan. Ez da hau aspektu horiek aztertzeko lekua, eta ondoko aipuarekin konformatuko naiz, jesuiten ereduan puritanismoarekin zenbait antzekotasun badaudela ikustearren, besterik ez:
|
|
|
Ameriketako Estatu Batuetan (AEB) ere milaka euskal herritar edo
|
euskal
jatorriko bizi dira, eta hango diasporako euskal etxeak (33) eta elkarteak biltzen ditu Ipar Ameriketako Euskal Federazioak (NABO; North American Basque Organizations). Badute Euskal Herriko berri, harremanen bidez, biltzarren bidez, euskal hedabide nazionalen webguneen bidez... Asmoa,' Hitza' ren bidez ere izatea da.
|
|
|
Eta ez al da beste oximoron baten antzekoa
|
euskal
jatorriko Albaniako printze bat?
|
|
|
Filologia eta hizkuntzalaritza ikasketarik gabeak, ausart, irmo eta konfiantzaz enpo abiatzen dira etimologien itsasoan, testuen eta esamoldeen interpretazioan, euskararen zuzentasunaren matazan... Lasai asko azalduko dizu bere abizenen jatorria, bere herriaren izenaren esanahi gordea, auzo hizkuntzetako hitzen
|
euskal
jatorria...
|
|
|
Baina zeini esker:
|
euskal
jatorrikoari esker ala erdal jatorrikoari esker. Itzulpenari euskarazkoak hartu dio aurrea.
|
|
|
Jatorrizko eta itzulitako liburuen eboluzioaren aurreko bi grafikoak alderatuta ikusten dena da XXI. mende honen hasiera eta orain arte itzulitako liburuen multzoak etengabeko gorakada izan duela modu nabarmenean. Aitzitik, ez da gauza bera gertatzen
|
euskal
jatorriko liburuaren multzoarekin, azken hamarkadako urte batzuetan hazkunde motela izan baitu.
|
|
|
Eztabaidarako edo gogoetarako gaia da. Nik neuk nahiago dut
|
euskal
jatorriko liburua indar dadin, baina tira. Ikusi egin behar da, bestalde, itzulpena zein liburu motatan gauzatzen den.
|
|
2007
|
|
|
Erakunde publikoen dirulaguntzen menpe baino irauten ez duten elkarteen geroaz; Ipar eta Hego Amerikako
|
euskal
jatorriko sektoreen pentsamolde ezberdinaz; ideologia edo alderdi politiko zehatz baten hegemonia eta paternalismo asaldagarriaz; sekula iristen ez den belaunaldi erreleboaz... Zubigintzan ari omen da Eusko Jaurlaritza, baina kontuz!
|
|
|
Zenbait bat egiteren ostean, Banco Bilbao Vizcaya Argentaria (BBVA) bilakatu da, baina gaurko kudeatzaileek ez dute zerikusirik orduko burgesiarekin, ezta Neguriko oinordekoekin ere.Banco bilbao Vizcaya Argentariak (BBVA) euskal burgesiaren erroekiko lotura galdu du. Kontseiluko kide gehienak espainiarrak dira, eta horietatik bik baino ez dute
|
euskal
jatorria eta bizilekua. Erakundearen presidentea Francisco Gonzalez (FG) galiziarra da, PPko Aznar presidenteak Argentaria banku publikoko presidente izendatua, eta Euskal Herriarekin inolako zerikusirik ez duena.
|
|
|
Egileak bi gara, bi kontinente desberdinetan bizi garenak, eta bi espezializazio gune desberdinetan dihardugunak. Alde batetik, Euskal Herriko historialari euskalduna; eta bestetik, Uruguaiko
|
euskal
jatorriko eleberrigile erdalduna. Kontatu nahi genuen eta dugun bizimodua hainbat eratan egin daiteke; hala ere, ez dugu uste biografia historiko baten zientifikotasuna nahikoa denik islatu nahi genuen konplexutasuna adierazteko.
|
|
|
Toki izen baten esanahia ilundu edo ahazten denean, izena ere desitxuratu egiten da batzuetan, eta erdaratu beste batzuetan. Hala aldatu dira itxuraz
|
euskal
jatorriko hainbat toki izen, batez ere euskara galdu eta erdara nagusitu den eremuetan. Nafarroan Irunberri zaharra Lunbier bihurtu da; Lizarra zaharra, Estella.
|
|
|
Toponimiari buruz dugun dokumentu zahar baliotsuena goian aipaturiko Donemiliagako Kartularioa dugu (1025). Beronen bidez ezagutzen ditugu ondoen Erdi Aroko Arabako toki izenak, bai
|
euskal
jatorrikoak, bai erromantze jatorrikoak. Euskal itxura osoko herri izen mordoa ageri da hor, batez ere Arabako Lautadakoak.
|
|
|
Errioxa eta Burgosen iparraldeko lurretan toponimia ugaria dago
|
euskal
jatorrikoa. Han euskaldunak bizi izan ziren seinale da hau.
|
|
|
Errioxa Goienarekin muga egiten duen Burgosko lurraldean ere
|
euskal
jatorriko toponimia ugaria da, batez ere San Vicente, Juarros, Valdelaguna eta Burebaren goi partean. Ibar hauek Belorado, Salas de los Infantes eta Burgosko epaitegi barrutiei dagozkie, eta guztiok Tirón, Oca eta Arlanzón ibaien goialdean kokaturik daude.
|
|
|
Durango izeneko hiri bana badira Mexikon eta Oregonen.
|
Euskal
jatorriko jende ugari hara joan bazen ere, gaztelania bihurtu zen kolonietako hizkuntza, eta euskararen arrastorik nekez gelditu zen.
|
|
|
Hilarri inskripzio hauez gainera, gogoan hartzekoak dira agiri zaharretan dokumentatzen diren euskal izenak, batez ere toponimoak. Izan ere, hainbat
|
euskal
jatorriko izen dugu Gaskoniako lurralde horretan. Euskal izenok hainbat ugariago dira gaurko Euskal Herriko mugarantz hurbildu ahala, batez ere Biarnoan eta Pirinio barreneko ibarretan.
|
|
|
Ondoren egin diren ikerketek ere gauza bera frogatu dute:
|
euskal
jatorriko toki izenok guztiz ugariak direla, batez ere Aragoi Goienean, baina baita ere Kataluniaren ipar mendebaldean ere (Aran, Andorra). Hala, sarri (baso) errodun toki izenak ugariak dira, kasurako.
|
|
|
Pirinio Goieneko toponimiari begiratu bat ematea nahikoa da, hango izen askoren
|
euskal
jatorria bistaratzeko. Hitz edo hitz erro zabalduenak hauek dira:
|
|
|
Gaurko Errioxaren iparraldea eta Burgos iparraldeko Bureba antzinako autrigoien lurrak ziren. Zilegi da pentsatzea hor ere
|
euskal
jatorriko lagunak bizi zitezkeela antzinatean.
|
|
|
Sartaldean,
|
euskal
jatorriko jende taldeek asturiar eta kantabriar leinuak zituzten, euskaldunekin zerikusirik ez zuten beste jatorri batekoak zirenak. Leinu edo jendetza horiek, zeinek euren hizkuntza zuten.
|
|
|
Horiek
|
euskal
jatorriko jendetzekin muga egiten zuten seguruenik.
|
|
|
Garbi ez dakiguna da zenbateko multzoa osatzen zuten Euskal Herrian izan ziren zelta horiek; edo ze harreman izan zuten bertoko biztanleekin,
|
euskal
jatorrikoekin. Azken baten ez dakigu zenbaterainoko eragina eta zertan izan zuten zehazki euskaldunen artean.
|
|
|
Aurelio Aguirre Galarraga, adibidez, galiziarra sorkuraz eta sentimenduz, nahiz
|
euskal
jatorrikoa, Rosalíarekiko maitasun arbuioaren ondorioz (beronek Murguía hobetsi zuenean) A Coruñako San Amaro inguruan bere buruaz beste 1857an egin (bide) zuena, gaztelaniaz mintzo zen galizieraren alde: –
|
|
|
Adibidetxo bat, Bilboko Udalak erabaki du Bilbao hitza erabiltzea, Bilbo berba, antza, herri apalaren hitza izaki zatarra da. Udal agintariei bost axola zaie Euskaltzaindiak berak honetaz ebatzi duena, etaBilbao
|
euskal
jatorriko hitza dela argudiatuz, bertoko euskaldunek, hots, euskarari eutsi diotenek ahoratu duten hitza baztertu egin dute45 Herrikulturarekiko erdeinu hori euskal kulturarekiko erdeinua da: ez da inongokasualitatea erdarazko forma lehenestea.
|
|
|
Taloak historian zehar Taloa
|
euskal
jatorriko ogia da, eta arto irinez egiten da. Forma laua du eta Erdialdeko Amerikan egiten diren opiltxoen itxura du.
|
|
|
Sarri eztabaida honetan gurasoen iritziak eskatzen direnean, litekeenik eta ikuspegi arrazista eta klasistarena emateko izaten da... Nahiz eta gure ikastetxeetan euskaldun diren haurren %25 baino ez den
|
euskal
jatorrikoa, eta gainerakoa erdal jatorrikoa edota familia mistoetakoa den.
|
|
2008
|
|
|
Belaunaldi berriko neska mutil gazteak, irakaskuntzari esker eskualde batzuetan bederen euskaldunak izan behar omen luketen horiek, belaunaldi zaharreko jendeak baino jarrera eta kontzeptu espainolagoa daukate euskal nortasunaren izaerari buruz. Zaharren artean, eta ez soil soilik
|
euskal
jatorriko zaharren artean, euskaldun izatearen ezaugarri nagusia euskarari lotua dago. Euskararik gabeko herritarrari nekez deituko diote euskalduna.
|
|
|
–En cuanto a las voces exóticas (uler bedi, arrotzak,
|
euskal
jatorrikoak ez direnak?), he incluído aquéllas que no tienen equivalente castizo y han tomado carta de naturaleza en el idioma, como eliza, > lege, > errege, > liburu, > meza, > etc.?
|
|
|
a) Nafarroako euskal oikonimiaz ari gara, hots,
|
euskal
jatorria duten etxe izenez, Arotzarrarena> [ez* Casa> del> herrero> viejo], edo euskal forma hartu dutenez, Morenorena> [ez* Casa> del> moreno].
|
|
|
Nahiz ez diren, asko,
|
euskal
jatorrizkoak, sarritan, Egiategiren obran dira lehen aldikoz agertzen; ohargarria da animaliak ez direla hanbat agertzen tropo horietan, eta urrunago konparaketetan gehiengoa izanen dutela.
|
|
|
Bestalde, zenbait euskal ipuinen eta Europako beste batzuen arteko kidetasuna dagoela aipatzeaz gain kidetasun hori hobeto zehazteko saio bakanen bat ere egin zuen Azkuek. Euskaldunak Europako herri zaharrena zirela esan zuenez, posible zen Azkuek europar paralelismoei
|
euskal
jatorria egoztea, halako jarrera handiusteak ohikoak baitziren garaiko Euskal Herrian. Baina ez zen hala gertatu.
|
|
|
Ikusten denez Azkuek gaizki ikusten zuen
|
euskal
jatorrikoak atzerritarrekin ezkontzea. Hala adierazi zuen Eguzkia nora zarzuelan eta hala berretsi zion Santa Azkue lobari gutun pribatuan.
|
|
|
Bestalde, lobari idatzitako beste gutun batean
|
euskal
jatorriko senarrekiko preferentzia argi adierazi arren, euskal jatorria izate soila ez zela aski esan zion (bestelako kualitateak ere behar zirela). Izatez espainiar jatorriko bat ere onartu eta maitatuko zukeela aipatzera iristen zen (nahiz ez izan bere lehen aukera):
|
|
|
Bestalde, lobari idatzitako beste gutun batean euskal jatorriko senarrekiko preferentzia argi adierazi arren,
|
euskal
jatorria izate soila ez zela aski esan zion (bestelako kualitateak ere behar zirela). Izatez espainiar jatorriko bat ere onartu eta maitatuko zukeela aipatzera iristen zen (nahiz ez izan bere lehen aukera):
|
|
|
Izan ere, euskal arraza zegoela denek onartu arren, Arana Goirirentzat, euskal arraza egon ezezik euskal nazioaren funtsa zen, eta kezka arrazialak etengabe errepikatu zituen, maketoaren figura antagonikoa sortuz. Aldiz, Azkuerentzat, euskal arraza egon bazegoen, eta, hein batez, familia mailan behintzat,
|
euskal
jatorria zaindu nahi zuen. Baina beretzat ez zen arraza euskalduntasunaren funtsa, ezta bere kezka etengabea ere.
|
|
|
Hola, euskal kantu, ipuin eta esamoldeen europar edo mundu zabaleko kidetasunak sarri aipatzen zituen137, eta beraz arraza kontuan ere bere pentsaera paraleloa izango zen. Azpimarragarria da Azkuek konexioak bilatzen hasita, europar testuinguruan ez ezik are ekialde inguruan ere onar zitzakeela harremanak (adibidez Ipar Afrikan
|
euskal
jatorriko hizkuntzarik ote zegoen bilatzean138, edota alboka arabiar jatorriko musika tresna zela esatean, horregatik bere euskalduntasun jatorra ukatu gabe139). Modu horretara Azkuek teoria isolazionistak baztertzeaz gain, «ariar» elkartasun europeista soila ere gainditzen zuen.
|
|
|
Eta 2000 urtetik aurrera Christophe Lemaireren esku dago eginkizun hau. 75 urteurrena ospatzeko, Lacosteren sortzaileak
|
euskal
jatorria zuela jakinik, moda linea berri bat diseinatu eta New York en erakutsi zuen Christophe Lemairek.
|
|
|
izen bikoitz edo hirukoitzak murriztu dira oso, izen laburrak eta ozenak nahiago ditugu nonbait, bokal talde batzuk nonahi agertzen dira (adibidez,/ ai/ izen andana ikaragarrian topatuko dugu: Haizea, Araitz, Unai, Maider, Alaitz eta abar
|
euskal
jatorriko izenetan; Haimar, Sarai, Yeray, eta beste asko erdal jatorrikoetan;/ ier/ edo/ er/ taldeak arrakasta handia du bukaera gisa: Asier, Xabier, Oier, Iker, Maider, Ander...) Bestalde, Amaia eta Aitor izen literario eta aitzindarien arrakasta ama eta aita hitzekin duten antzari zor dakioke.
|
|
|
Argentinako Lehendakari izan da 1916etik 1930 urteraino. «Funtsean, 1853 eta 1943 bitartean, Argentinako 22 Lehendakarietatik, 10
|
euskal
jatorrikoak dira», azpimarratu du Poulouk. «Garai horietan, Argentinara joan baitzen euskaldun anitz, batez ere XIX. mende bukaeran.
|
|
|
Carmenen
|
euskal
jatorria, Merimeeren eleberrian
|
|
|
Esanguratsuena maiztasuna denez, halaxe antolatu dugu zerrenda. Elkarren ondoan daude liburu mota ezberdinak, helduen literatura, gazteena, ikasmaterialak, eta berdin
|
euskal
jatorria dutenak edo ez. 2006an berrargitaratutakoetatik edizio gehien duena Kutsidazu bidea, Ixabel da.
|
|
|
Bi dis simetria mota daude euskal gizartean. Lehendabizikoa oso konplexua da eta zerikusia du jatorri eta identitate espainiarreko eta frantziarreko kolektiboek duten harremanarekin, batetik,
|
euskal
jatorri eta identitatea dutenekin, eta, bestetik, bi jatorriak eta identitateak konbinatzen dituztenekin. Bigarren atalean ikusi dugun bezala, jatorri, identitate eta leialtasun politikoaren artean dagoen lotura, nahiz eta handia izan, ez da ez lineala, ezta zuzena ere.
|
|
2009
|
|
|
Filipinetako espetxe batean dagoen
|
euskal
jatorriko presoa Espainiako kartzela batera eramango dute, zigorra bete dezan, baina epaiak ezarri dion kalte ordainaren kontua konpontzeke dagoela gogorarazi du.
|
|
|
Paco Larrañaga
|
euskal
jatorria duen preso filipinarra zuhur agertu da gaur Minguel Angel Moratinos Espainiako Gobernuko Atzerri Politikako ministroak Espainiako kartzela batean zigorra bete dezan Filipinetatik estraditatzeko akordioa lortu dutela iragarri eta gero.
|
|
|
|
Euskal
jatorria duen gazteak beste epaiketa bat egitea lor lezake, aurrekoan hainbat irregulartasun izan baitziren.
|
|
|
Pablo Ibar
|
euskal
jatorria duen gazte estatubatuarraren abokatuak 2000 urtean Floridan hari ezarri zioten heriotza zigorra baliogabetzea eskatu du, epaiketan eskubide konstituzionalak urratu zizkiotela argudiatuta.
|
|
|
Francisco Larrañaga
|
euskal
jatorriko filipinarraren senitartekoek azken bi izapideak bete dituzte presoa aberriratzeko eta hilketagatik espetxe zigorra Espainian bete dezan.
|
|
|
Francisco Larrañaga
|
euskal
jatorria duen preso filipinarra Espainiarako bidean daukate jada hegazkinez, bertan beteko baitu 1997an bi ahizpa hiltzea egotzita Filipinasen ezarri zioten biziarteko espetxe zigorra. Dena dela, hark errugabe jo du beti bere burua.
|
|
|
Pablo Ibarren (2000tik AEBetako heriotzaren korridorean dagoen
|
euskal
jatorriko presoa) abokatuak uste du datorren hilabeteko epaiketarako prest izango duela bere bezeroari leporatzen zaizkion hilketak izan ziren lekuan aurkitutako DNA frogen alderaketa.
|
|
|
Bitxikeri moduan aipa daiteke Coronita, munduan gehien edaten den laugarren garagardoa, Braulio Iriarte baztandarrak sortu zuela Mexikon eta
|
euskal
jatorrizko Mariasun Aranburu Zabala duela gaur egun lehendakariordea.
|
|
|
|
Euskal
jatorriko preso filipinarrak Espainian 17 urte eta 4 hilabeteko kartzela zigorra bete duela erabaki du Auzitegiak.
|
|
|
Francisco Larrañaga
|
euskal
jatorriko preso filipinarrak 2027ko urtarrilaren 25era arte ez du kartzela zigorra beteko, Auzitegi Nazionalaren esanetan. Larrañaga urriaren 6an heldu zen Espainiara zigorra guztiz betetzeko.
|
|
|
Pablo Ibar 2000 urtetik AEBetako heriotzaren korridorean dagoen eta
|
euskal
jatorria duen presoaren abokatuak froga berriak aurkeztuko ditu gaur bere bezeroaren errugabetasuna erakusten saiatzeko.
|
|
|
–Jakin dut
|
euskal
jatorriko desagertuei buruz informazioa bilatzen ari zarela. Nik senide bat daukat desagertua.
|
|
|
Horregatik,
|
euskal
jatorriko errefuxiatuei buruz erreportajea prestatzen ari nintzela esan eta, maiz, lehen erantzuna txarra izaten zen. Horregatik nire zalantza, Cordobako lagunaren deiaren aurrean.
|
|
|
Alberto Barandiaran naiz, Berria ko kazetaria. Duela urte batzuk, hainbat artikulu argitaratu nituen Egunkaria n,
|
euskal
jatorriko Argentinako desagertu batzuei buruz.
|
|
|
Funtsean, kontatuko dizut zer den proiektua, ondoren idazten dizudanarekin. Hau da
|
euskal
jatorriko desagertuen balizko adiskide eta senideen artean banatu duguna.
|
|
|
–Argentinako azken diktadura militarraren garaian desagertutako
|
euskal
jatorriko hiritarrei:
|
|
|
Argentinako Justizia eta Giza Eskubideen Idazkaritzak ikerketa zabaldu du azken diktaduran desagertutako
|
euskal
jatorriko hiritarrei buruz, eta horretarako Eusko Jaurlaritzaren laguntza dugu, elkarkidetzarako hitzarmenaren bidez.
|
|
|
Ikerketa honen bidez,
|
euskal
jatorriko biktimen errolda egitea da asmoa, eta horretarako bilaketa exhaustiboa egingo dugu erakunde honen barne zein kanpoko iturrietan.
|
|
|
Gainera,
|
euskal
jatorriko senideei gonbita egingo diegu material genetikoa ateratzeko xedez, aurkitutako diktaduraren biktimen gorpuzkinekin alderatzeko, beti ere Antropologia Forentseko Argentinako taldearen bidez.
|
|
|
Oraingoz, biktimen izenen bila ari gara,
|
euskal
jatorria izan nahiz euskal herritarren seme alaba edo ilobak izan, dena gure iturrietako eta kanpoko iturrien bidez. Ondoren, edo aldi berean, identitate bakoitza osatzen ari gara ditugun datuen bidez, bahiketa edo desagerpenen zertzeladei buruz oinarrizko fitxa bat osatzeko, ahal den guztietan(?).
|
|
|
|
Euskal
jatorriko herritarrei buruzko Ikerketa taldea
|