|
2000
|
|
|
Arantxa Urretabizkaia izatea,
|
euskal
emakume idazle bakarretakoa izatea hainbat urtetan... Zein harremana duzu zure pertsonaiarekin?
|
|
|
Espainiako gerra zibilean zehar, Iparraldeko burgesiaren jokamoldea biziki kaltegarria izan zen Errepublikarentzat. Horren aitzinean, Maddalen oldartu eta Francoren makurkeria salatzeko" Begirale"
|
euskal
emakume abertzaleen taldea sortu zuen. Bere bizi hondarrean, irakaskuntza alorrean aritu zen, euskara irakasten eta berak idatzi antzezlanak haurrekin lantzen.
|
|
2001
|
|
|
Hain zuzen hortaz ziharduen Gurutz Ansolak lehen orrialdean argitara ematen zuen idazlanak. Eta"
|
Euskal
emakumea, lankide" nahi arren, horregatik ez zen baikorregi agertzen egilea. "' Herri ekintzaren alde' izenburua jartzea errazago da, noski, praktikaren bideak irekitzen baiño.
|
|
|
|
Euskal
emakume sortzaileen plazaratzea: arazoak
|
|
|
|
Euskal
emakume sortzaileen plazaratzea: arazoak
|
|
|
Hutsuneak daude eta hutsune horiek betetzeko beharrak zirkuitu osoa sortzendu. Emakumeon literatura oso urria da, apenas dagoen
|
euskal
emakume idazlerik.Euskal Idazleen Elkarteko bazkide zerrendari erreparatuz, 215 kideen artean 23emakume aurkitu ditut bakarrik. Zer gertatzen da?
|
|
2002
|
|
|
Torrealdairen datuetara itzulita, argi dago
|
euskal
emakume idazleen kopurua inguruko literaturetakoa baino txikiagoa dela, gaztelaniazko literaturan idazleen% 14 baitzen emakumezko 1988an, eta frantsesezkoan% 18 baita egun. Horretaz gain, euskal emakume idazleen soslaiari begiratuz gero, honako ezaugarriok nabarmendu lirateke:
|
|
|
Torrealdairen datuetara itzulita, argi dago euskal emakume idazleen kopurua inguruko literaturetakoa baino txikiagoa dela, gaztelaniazko literaturan idazleen% 14 baitzen emakumezko 1988an, eta frantsesezkoan% 18 baita egun. Horretaz gain,
|
euskal
emakume idazleen soslaiari begiratuz gero, honako ezaugarriok nabarmendu lirateke:
|
|
|
X. Etxaniz (1996), E. Martin (1998), M. Lopez (2000) 33 Aipatzekoak dira, halaber, Nevadako Unibertsitateak Renon duen egoitzan irakurri diren bi tesiak: bata
|
euskal
emakume idazleei buruzkoa (White, L.: 1996), euskal polizi eleberriari buruzkoa bestea
|
|
|
Horiekin guztiekin batera, aipagarriak dira,
|
euskal
emakume idazleen lanak aztergai dituzten argitalpenak. Hasi Kultura Sailak argitara ematen duen Bidegileak sailean kaleratu diren Euskal emakume idazleak() (M. Atxaga, Eusko Jaurlaritza, 1997) eta Emakumea Euskal Antzerkian (H.
|
|
|
Horiekin guztiekin batera, aipagarriak dira, euskal emakume idazleen lanak aztergai dituzten argitalpenak. Hasi Kultura Sailak argitara ematen duen Bidegileak sailean kaleratu diren
|
Euskal
emakume idazleak() (M. Atxaga, Eusko Jaurlaritza, 1997) eta Emakumea Euskal Antzerkian (H. Cano, Eusko Jaurlaritza, 1997) liburuxkekin, eta M. J. Olaziregik 1998ko Angel Apraiz bekari esker idatzitako Intimismoaz haraindi.
|
|
|
Cano, Eusko Jaurlaritza, 1997) liburuxkekin, eta M. J. Olaziregik 1998ko Angel Apraiz bekari esker idatzitako Intimismoaz haraindi. Emakumezkoek idatzitako euskal literatura (Eusko Ikaskuntza, Donostia, 1999) liburura, poliki poliki
|
euskal
emakumeek idatzitako literaturaren gaineko sorkuntza kritikoa umotuz joan da. Horien osagarri da 2000 urtean Anthropos argitaletxeak argitara eman zuen Breve historia feminista de la literatura española (en lengua catalana, gallega y vasca).
|
|
|
Deigarria da hainbat emakumezko idazlek parte hartu zuela argitalpen horietako batzuetan, hala nola Euskal Esnalea eta Euskalerriaren alde aldizkarietan. M. Atxagak
|
Euskal
Emakume Idazleak() (Eusko Jaurlaritza, Gasteiz, 1997) lanean egiaztatu duen bezala, emakume idazleen zerrendan zeuden, besteak beste, Rosario Artola, Katalina Elizegi, Sorne Unzueta, Tene Muxika, Julia Gabilondo, Maria Pilar Lekuona eta Julene Azpeitia.
|
|
|
1
|
Euskal
emakume idazleen lanei dagokienez, hogeigarren mendearen lehenengo berrogei urteak benetan emankorrak izan ziren. Nazionalismoaren deiari erantzunez, emakumezkoek euskararen defentsan eta hedapenean protagonismo itzela izan zuten.
|
|
|
Orduan hasi ziren kaleratzen emakumezko idazleen hainbat poema, ipuin eta antzerki. Antonio Elorzak gogoratu duen bezala, nazionalistek
|
euskal
emakumeen baitan, euskal amen baitan, uzten dute euskararen eta erlijioaren transmisioaren ardura.
|
|
|
Nuñez Beteluk tesiaren ondorioetan dioskun modura, erlijioak eta nazionalismoak zehaztu zuten
|
euskal
emakume idazleon lanen ildoa. Euskararen aldeko defentsa erlijioaren defentsaren barnean kokatzen da eta Ama Birjina bihurtzen dute euskaldun ama zintzoentzako eredu.
|
|
|
Esan dugun bezala, haurtzaroaren azterketarako ikertzaileak erabiltzen aridiren egitura analitikoetan, aldagai ezberdinak gurutzatzen ari dira gertakari honekduen konplexutasunari aurre egin nahian. Haurtzaroaren esparrura garamatzanhistoria sektorial garrantzitsu bat, besteak beste, emakumeen historia da; eta, abiapuntu horretatik, eta, batez ere,
|
euskal
emakume nazionalisten esparrutik, zenbait lan egin dira, bai haurtzaroaz eta hezkuntzaz darabilten diskurtsoaz, baitaeraturiko ekintzaz ere28.
|
|
2003
|
|
|
Bizitza bete betean erlijioari eskaini nahi zion XVIII XIX. mendeetako
|
euskal
emakumeak moja edo serora sartzeko aukera zuen. Serorek sakristauen antzeko funtzioa zuten, eta eliza edo ermita baten zerbitzura egoten ziren.
|
|
|
Halako bizimodu aszetikoa eta santu bidea hautatu zuten zenbait
|
euskal
emakumeren berri ere badugu, kasu gehienetan haien aitorleek beren biografia eredugarriak idatzita utzi dizkigutelako. Kardaberazek, Añibarrok eta J.A. Mogelek, esa  terako, joera mistikoa zuen moja banaren biografia idatzi zuten.
|
|
|
Mojak ugaldu baziren ere, nekez bete zitekeen osoki moralisten ideala, hau da, emakumeak leku publikoetatik urrundu eta etxe barruan ixtearena.
|
Euskal
emakumeak nekazaritzan gogor aritzen ziren (eta besteak beste, Larramendiren edota Mogelen goraipamena jaso zuten horregatik), eta beste hainbat lan egiten zituzten, etxean edo etxetik kanpo: inude, emagin, zerbitzari, jostun, ehule, bokatari, dendari, maistra, eta abar; gainera, lanean hasi ziren XVIII. mende bukaeran martxan jarri ziren lantegi protoindustrialetan ere, beti ere soldata negargarriekin, lan beragatik gizonezkoek baino askoz gutxiago jasoz.
|
|
|
|
Euskal
emakume kristau garbi eta gordea, esaneko eta apalaren eredutik haraindi ez dugu kasu askorik ezagutzen. Egia esan, Elizak eta gizarteak emakumeari ezarritako bide estutik ateratzen den izen goraipagarri bakarra ezagutzen dugu garai hartan, bera ere biziki elizkoia:
|
|
2005
|
|
|
|
Euskal
emakume idazleen lekua
|
|
|
Jakin aldizkariaren 148 zenbakian azaltzen diren lanen artean Amaia Alvarez Uriak idatzitako
|
Euskal
emakume idazleen lekua literaturaren historian. Dorrearen arrakalak agerian uzten dago.
|
|
|
Dorrearen arrakalak agerian uzten dago. Egilearen iritziz, izan ere, orain arteko historia ofizial androzentrikoak ez ditu
|
euskal
emakume idazleak aintzat hartu, baina izan beti izan dira, eta horren adibide modura XVI. mendetik gaur egunera arteko emakume idazle sorta bat aurkeztu du. Bestalde, Alan R.
|
|
|
|
Euskal
emakumea ikuspegi tradizionalistatik laudatzen du. Batez ere usadio eta fedearen babesle gisa duen garrantzia azpimarratuz.
|
|
|
Batez ere usadio eta fedearen babesle gisa duen garrantzia azpimarratuz.
|
Euskal
emakume eredua, jakina, baserritarra da, «el verdadero tipo de mujer fuerte de que nos hablan los sagrados libros.» Hartaz emandako irudi idealizatuan, gizonaren mailan deskribatzen da:
|
|
|
Hirugarren iritzi bat, hau ildo liberal kontserbadorekoa, Pablo Alzolak agertutakoa izan zen. Andrazkoen gaitasunak baieztatu ondoren(?[...] que la mujer tiene la aptitud y la inteligencia necesarias para ensanchar el campo de su actividad[...] no cabe ni siquiera que lo pongamos en duda?), Europan zehar eta AEBn haren hezkuntza eta jendarte maila zenbat hobetu zen aipatu eta
|
euskal
emakumeentzat antzekoa eskatzen zuen. Konkretuki, Bilboko Arte eta Ofizio Eskolan aurrenekoz emakumeei zuzenduriko ikastaroak azaltzen zituen,, enseñanza de corte de vestidos?
|
|
|
Hala ere ez dugu 1975era arte itxaron behar emakume idazleen lana aurkitzeko, 1804an argitaratu baitzen Bizenta Antonia Mogelen Ipui Onac liburua. Lehen
|
euskal
emakume idazlea.
|
|
|
Beste batzuek antzerkiaren bidez adierazi dute euren euskararekiko konpromisoa eta beste batzuek olerkietan papereratu dituzte euren sentipen abertzale eta jainkozaleak, besteak beste. Garai honetako
|
euskal
emakume idazleen profilahu rrengoa da: irakasleak, militanteak edo gizonidazle/ bertsolarien senideak.
|
|
|
Argitaletxe eta liburu dendak promozio kanpaina handiak egiten hasi ziren emakume idazle batzuen lan berriekin. Horrekin batera, gainera, Gutiziak ipuin bilduma argitaratu zen, Emakume Idazleen Lantaldearen egitasmo bat zen eta
|
euskal
emakume idazleen lana ezagutzera emateko helburua zuen liburu honek. Hogeita bederatzi egile eta ipuin biltzen ditu lan honek, hona hemen haien izenak:
|
|
|
Ana Urkizak gaur egungo
|
euskal
emakume idazlearen profila ematean produkzio murritza eta idazlearen estatusa bereganatu gabe dutela aipatzen du, publikotasunik ez dutelako euren lanek. Genero femeninoaren ezaugarriak (amatasuna, lanbide ‘femeninoak’ eta eremu pribatua) dira egoera honen erantzule; argitaratze eta promozio murritza, baloratzeko eta baliarazteko neurri gabezia eta presentziaren azterketaren beharra.
|
|
|
Dagoeneko
|
euskal
emakume idazleak aipatu berri dugun lanarekin hasi dira; haien ekarpenen zertzelada gutxi batzuk artikulu honetan jasotzen eta ezagutarazten ahalegindu gara. Ekarpenok andrazkoen ikuspegiez aparte euskal literaturan gutxi landuta zeuden estilo, gai, diskurtso mota eta generoak ere landu dituzte, beste aukera batzuk aztertuz.
|
|
|
Espero dugu artikulu honekin emakumeen lanen berreskurapen eta plazaratzean urrats txiki bat egin izana. Gustatuko litzaiguke honekin katebegi bat ipintzea lehenago egin diren
|
euskal
emakume idazleei buruzko lanen eta honen ostean egingo direnen artean, eta emakume idazleak haien tradizioa sortzera, bidea egitera, Vi rginia Wool fekzioen bezala, haien ahotsa bilatzera animatzen ditugu.°
|
|
|
• Mikel Atxagaren
|
Euskal
emakume idazleak() (1 9 9 7).
|
|
|
3. "
|
Euskal
emakume idazleei buruzko edozein eztabaidak genero literarioen banaketa gainditu behar du, emakumeek esparru desberdinetan idazten dutelako, askok genero literario desberdinak jorratzen dituztelako" (itzulpena nirea da).
|
|
|
Atxaga, Mikel;
|
Euskal
emakume idazleak(). Bidegileak.
|
|
|
Urkiza, Ana;"
|
Euskal
emakume idazleen lantaldea". www. euskonews.com/0057zbk/gaia5705eu.html
|
|
|
|
Euskal
emakume idazleen lekua literaturaren historian
|
|
|
Horretarako lan esanguratsuen zerrenda bat aurkeztuko dugu jarraian (zerrendak egiteak duen akatsa du honek; hau aukeraketa posible bat da, beste asko egin ahal ziren baina hau da oraingorako egin duguna). Honekin
|
euskal
emakume idazleek euskal literaturari egin dizkioten zenbait ekarpen4iruzkinduko ditugu:
|
|
2006
|
|
|
Aipamena bigarren eskukoa da, Jose Felix Diaz de Tuestak Euskal Herria atzerritarren ahotan liburuan egin duen bildumatik hartua. Ugariak dira atzerritarrek
|
euskal
emakumeez egindako iruzkinak, eta ez bakarrik gorpuzkerari eta itxurari buruzkoak. Ikusi bestela:
|
|
|
" Eta egun guztian horrela lanean jardun ostean, gauean neke izpirik agertu ez eta danbolinaren soinuan dantzatzen dira". Hala borobildu zuen Alexandre de Labordek
|
euskal
emakumeen erretratua. Estrabonek berriz, Kristo aurreko lehen mendean:
|
|
|
Martxoaren 22an hasiko da Bizkaiko Karrantzan eta apirilaren 1ean bukatuko da Iruñean, 2.000 kilometrotik gora eginda. Aurten Korrika 15ek
|
Euskal
Emakumea omenduko du euskararen eta euskal kulturaren mantentze, berreskurapen eta etorkizunean izan duen egitekoagatik.
|
|
|
Antropologo honek, Donostialdeko eta Nafarroako Erriberako amekenpleguaren eremuan murgiltzeko abiatu behar dituzten estrategiak aztertu ditu beredoktoretza tesian. Ondorio gisa,
|
euskal
emakumeen esperientziak amatasunareninguruan askotarikoak direla berresten du: «Hainbat emakumek ez dute ama izangura, beste batzuk aspaldi izan ziren beste testuinguru batean, edo euren lehenesperientzia bizitzen ari dira.
|
|
|
Oraingoan
|
euskal
emakumeak omenduko dituzte
|
|
|
Omenduari dagokionez, edizio honetan aurpegirik ez du izanen antolatzaileek
|
euskal
emakumeak oro har hautatu baitituzte. Eskertu nahi dute euskara eta euskal kultura mantentzeko eta berreskuratzeko egin duten lana.
|
|
|
Eskertu nahi dute euskara eta euskal kultura mantentzeko eta berreskuratzeko egin duten lana. Edurne Brouard, Korrika 15eko koordinatzailearen arabera “Dela gerra garaian, dela baserrian, dela itsasaldeko herrietan gizonak kanpoan zeudela,
|
euskal
emakumea izan da euskararen gotorleku nagusia. Eurek bermatu dute gaur arteko transmisioa”.
|
|
|
–Eskerrik asko proiektua aurkezteko laguntzagatik. Ez nuen uste Unibertsitateko argitalpen zerbitzuan hainbesteko interesik izango zutenik
|
euskal
emakume heterodoxoen gainean.
|
|
|
Arritxuloko fabrika txikiaren tximiniak. Izeba Margari
|
Euskal
Emakume Batzako mitin batean. Aitona pilota partidu baten ostean.
|
|
|
Ahanzturarena edo isiltasunarena. Halaxe frogatu zuen Linda White-k
|
euskal
emakume idazleez argitaratu den doktorego tesi bakarrean2 Renoko Unibertsitatean irakasle den honek azaltzen zuen Jon Kortazar, Koldo Mitxelena, Luis Mari Mujika, Ibon Sarasola eta Luis Villasanteren historietan aipatzen diren 261 idazleetatik sei bakarrik direla emakumeak (Mayi Ariztia, Katalina Elizegi, Lourdes Iriondo, Luisa de la Misericordia, Bizenta Mogel eta Arantxa Urretabizkaia).... Jesus Mari Lasagabasterrek, Jon Kortazarrek, Mari Jose Olaziregik eta Iñaki Aldekoak azterturiko 1975etik 2000 bitarteko nobela garaikidean batez beste 51 nobelagile nabarmentzen dituzte, horietarik zazpi emakume azaltzen dira (Arantxa Urretabizkaia, Laura Mintegi, Yolanda Arrieta, Itxaro Borda, Lourdes Oñederra, Ixiar Rozas eta Arantxa Iturbe).
|
|
2007
|
|
|
Pitxuk uzten du Korrika 15aren antolatzaileei Karabana Handia
|
euskal
emakumea omentzeko proposamena, ohartu baita hil aitzineko egunetan, emakumeria ma (g) ma dentsoa eta bana ezina bailitzan, emazteak globalki ohoratuko direla, gizonek aldiz izen deitura zehatzak merezi dituztelarik, eta entzutearren Maite Idirinen Ahizpatasunaren haizea samurra,
|
|
|
Bai Ortega eta bai S. de Madariaga euskaldunon (eta
|
euskal
emakumeen) karaktereari buruz behin baino gehiagotan mintzatu izan dira. Ortega-k izaera edo aiurri hori arrazarekin erlazionatzen dizu (euskalduna berainik arraza primitibo burumotza da); Madariaga-k gehiago inguru geografikoarekin harremantzen du (eta horrek ere jende burumotz kaskagogorra bihurtzen dizu euskalduna).
|
|
|
“Heldu elkarlanari, lekukoari, hitzari, euskarari eta herriari” lelopean eginen den 2007ko edizioan
|
euskal
emakumeen omentzea erabaki dute euskararen biziraupenean eta transmisioan rola garrantzitsua izan dutelako. Edurne Brouard, Korrika 15eko koordinatzailearen arabera “gerra garaian, baserrian, itsasaldeko herrietan gizonak kanpoan zeudela, euskal emakumea izan da euskararen gotorleku nagusia.
|
|
|
“Heldu elkarlanari, lekukoari, hitzari, euskarari eta herriari” lelopean eginen den 2007ko edizioan euskal emakumeen omentzea erabaki dute euskararen biziraupenean eta transmisioan rola garrantzitsua izan dutelako. Edurne Brouard, Korrika 15eko koordinatzailearen arabera “gerra garaian, baserrian, itsasaldeko herrietan gizonak kanpoan zeudela,
|
euskal
emakumea izan da euskararen gotorleku nagusia. Eurek bermatu dute gaur arteko transmisioa”.
|
|
|
Dagoeneko jakinen duzuenez, korrika 15ek
|
euskal
emakumea omenduko du, euskal emakumeak gure hizkuntzaren transmisioan izan duen garrantzia eta ezinbesteko papera goraipatu nahi dituelako. Beraz, urtetako menderakuntza, jazartze eta zigorrei aurre egiteko eta euskal kultura eta euskara, belaunaldiz belaunaldi, gorde eta transmititzeko, euskal emakumeek izan duten indarra, adorea eta balioa omendu nahi ditu korrika 15ek.
|
|
|
Dagoeneko jakinen duzuenez, korrika 15ek euskal emakumea omenduko du,
|
euskal
emakumeak gure hizkuntzaren transmisioan izan duen garrantzia eta ezinbesteko papera goraipatu nahi dituelako. Beraz, urtetako menderakuntza, jazartze eta zigorrei aurre egiteko eta euskal kultura eta euskara, belaunaldiz belaunaldi, gorde eta transmititzeko, euskal emakumeek izan duten indarra, adorea eta balioa omendu nahi ditu korrika 15ek.
|
|
|
Dagoeneko jakinen duzuenez, korrika 15ek euskal emakumea omenduko du, euskal emakumeak gure hizkuntzaren transmisioan izan duen garrantzia eta ezinbesteko papera goraipatu nahi dituelako. Beraz, urtetako menderakuntza, jazartze eta zigorrei aurre egiteko eta euskal kultura eta euskara, belaunaldiz belaunaldi, gorde eta transmititzeko,
|
euskal
emakumeek izan duten indarra, adorea eta balioa omendu nahi ditu korrika 15ek.
|
|
|
Literaturgintzaren urteotako ibilbidea ondo samar ezagutzeak ematen didan talaiatik, gizonezkook ia inoiz aipatzen ez dugun kontu bat ekarriko dut lerrootara, atrebentzia ez bada:
|
euskal
emakume idazleak. (Gizasemeok joera dugu gaia baztertzeko, literatura sexuen arabera epaitu behar ez delakoan, eta emakume batzuek erantzun ohi dute ez ikusiarena egitea egon dagoen diskriminazio egoera iraunarazteko bidea besterik ez dela; behingoz bada ere, neure iritzia emango dut beraz, mutur sartzetzat hartuko ez zaidan esperantzan.)
|
|
2009
|
|
|
Historikoki irakaskuntzaren baitan euskararen eta euskal kulturaren transmisioa izan du egiteko nagusia
|
euskal
emakumeak ikus 8 orriko koadroa. " Une historiko bakoitzean gizartean indarrean zeuden balore kultural esanguratsuenak transmititu izan dituzte, inongo kritikarik eta hausnarketarik egin gabe", Amaia Zubieta Stee Eilas sindikatuko Nafarroako Emakumeen Idazkaritzako arduradunak azaldu duenez.
|
|
|
Erromatarrek
|
euskal
emakumeen orrazkera eta buruko estalkien gainean berba egin zuten. Aymeric Picaudek, XII. mendean euskaldunok orduko eskoziarren moduan janzten ginela idatzi zuen1 Eta Berpizkunde sasoian zer esan handia eman zuten emakume euskaldunen kono formadun burukiek.
|
|
|
|
Euskal
emakumeek gizonek baino% 28 gutxiago irabazten dutela salatu du gaur Comisiones Obreras sindikatuak; azken urteotan murrizten joan den aldea izan arren ezberdintasuna ez dela desagertzen esan dute.
|
|
|
|
Euskal
emakumeek gizonek baino% 28 gutxiago irabazten dute, CCOOren arabera
|
|
|
Felisa Piedra sindikatuko Emakume eta Gizarte Gaietako idazkaritzako arduradunak aurkeztu ditu
|
euskal
emakumearen egoeraren datuak lan merkatuan. 2008an emakumeen langabezia tasa% 31 gora egin zuen, eta gizonena% 59,4 Gehien bat krisia gizonen lanbideetan eman delako gertatu da igoera hori.
|
|
|
|
Euskal
emakume idazleak (Bidegileak)
|
|
|
eta Espainiako kontsula joan zirela ere (hots, Espainiako ordezkari diplomatikoak). Hitzaldi horretan goratu egin zituen
|
euskal
emakumearen portaerak, eta horretaz baliatuta Espainiako emakumeen eredu jarri zituen.
|
|
|
Hainbat biografia kudeatu zituen, eta berak ere idatzi zituen, bilduma horren harira. Sabino Arana, Jaime Kerexeta,
|
Euskal
emakume idazleak eta Xalbador idatzi zituen. Bertsozalea zen Atxaga, eta Xalbadorren adiskidea, Urepeleko bertsolaria hil eta gero ere, oso leial egon zitzaion adiskidea.
|
|
2010
|
|
|
Euskadiko etorkizun politikoa negoziaketa sekretu batean erabaki behar ez dela ohartarazi du gaur Juan Jose Ibarretxe lehendakariak.
|
Euskal
emakume eta gizonek bide demokratikoen bidez erabaki behar dute, erantsi du.
|
|
|
Bide demokratikoen bidez
|
euskal
emakume eta gizonezkoek erabaki behar dute askatasunean, eta horregatik autodeterminazio eskubidea defendatu du Ibarretxek.
|
|
|
Horrez gain, lehen
|
euskal
emakume idazlea nor izan zen eta zer egin zuen aztertuko dute saioan.
|
|
|
Horrez gain, saioak beste emakume bat hartuko du protagonista, Bizenta Mogel, alegia. Arras ezezaguna da bere izena irakurleen artean, Mogel anderea lehen
|
euskal
emakume idazlea izan zen eta nolakoa zen eta zer egin zuen jakin nahi izango dute larunbateko Sautrelan.
|
|
|
Andre Madalen punta puntako
|
euskal
emakume kirolarien ahotsean entzungo dugu: Virginia Berasategi, Naroa Agirre, Ainhoa Murua, Leire Olabarria eta Maider Unda.
|
|
|
Eneritz Lasak hitz egin du orduan, dokumentazioko argazkietan ikusten den Mari Domingik
|
euskal
emakumearen ereduari ez ziola erantzuten gaineratzeko. Mijail Bakuninek euskal emakumearen eredua oso erlatiboa dela erantzun dio, denak ez zirelako, zorionez, txiki eta lodiak.
|
|
|
Eneritz Lasak hitz egin du orduan, dokumentazioko argazkietan ikusten den Mari Domingik euskal emakumearen ereduari ez ziola erantzuten gaineratzeko. Mijail Bakuninek
|
euskal
emakumearen eredua oso erlatiboa dela erantzun dio, denak ez zirelako, zorionez, txiki eta lodiak. Eneritzek ez iraintzeko eskatu dio eta Mijail Bakuninek argitu dio ez zela berari buruz ari, beraz, debatea ez desbideratzeko.
|
|
|
Areago, euskal lexiko jatorraren azterketan oinarrituta (egutegia, familia...) Vinsonek berreraiki nahi zuen hizkuntza prehistoriko horrekin asoziaturiko zibilizazio maila, eta iradoki zuen besteak beste euskaldunen gizarte primitiboa poliandrikoa izan zela: bai, ondo ulertu duzu, artzaintza aurretiko sasoi batean, Vinsonen ustez,
|
euskal
emakumeek gizonezkoez osoturiko haremak edo gobernatuko zituzten. Vinsonen begietarako, dena dela, euskaldunen originaltasun bakar bakarra euren hizkuntza zen, euskara, maileguz lortuak baitziren euskaldunen gainerako elementu kultural guztiak.
|
|
|
Julie Adrienne Karrikaburu, Emiliana Zubeldia, Emma Chacon, Maria Luisa Ozaita, Maite Idirin eta Zuriñe Gerenabarrena musikagileen lanak interpretatuko ditu Bilbao Orkestra Sinfonikoak hilaren 25ean Bilboko Campos antzokian emango duen
|
Euskal
Emakume Musikagileak 1827/ 2010 kontzertuan. Kontzertu horren bidez, Bizkaiko Foru Aldundiak orotariko kultura sustatu nahi du, eta, bereziki, euskal emakume musikagileek egindako musika landua.
|
|
|
Julie Adrienne Karrikaburu, Emiliana Zubeldia, Emma Chacon, Maria Luisa Ozaita, Maite Idirin eta Zuriñe Gerenabarrena musikagileen lanak interpretatuko ditu Bilbao Orkestra Sinfonikoak hilaren 25ean Bilboko Campos antzokian emango duen Euskal Emakume Musikagileak 1827/ 2010 kontzertuan. Kontzertu horren bidez, Bizkaiko Foru Aldundiak orotariko kultura sustatu nahi du, eta, bereziki,
|
euskal
emakume musikagileek egindako musika landua.
|
|
|
Maite Idirinek egindako ikerketa batzuetan du jatorrizko abiapuntua
|
Euskal
Emakume Musikagileak 1827/ 2010 kontzertuak. Euskal emakume musikagileak gaia aztertu zuen Idirinek 1985ean Donostian, antropologiari buruz egin ziren jardunaldi batzuetan, eta ordura arte aski ezezagunak ziren Euskal Herriko emakume musikagile askoren berri eman zuen.
|
|
|
Maite Idirinek egindako ikerketa batzuetan du jatorrizko abiapuntua Euskal Emakume Musikagileak 1827/ 2010 kontzertuak.
|
Euskal
emakume musikagileak gaia aztertu zuen Idirinek 1985ean Donostian, antropologiari buruz egin ziren jardunaldi batzuetan, eta ordura arte aski ezezagunak ziren Euskal Herriko emakume musikagile askoren berri eman zuen.
|
|
2011
|
|
|
EHUko Gizarte Antropologia katedradun Teresa del Valleri (1937, Donostia) emango diote Berdintasunaren Emakunde saria. Euskal Herriko mundu akademikoan berdintasunaren alorrean erreferente bat dela esanez argudiatu du erabakia Maria Silvestre Emakundeko zuzendariak «Epaimahaiaren iritziz, lan handia egin du emakumeen errealitatearen ezagutzaren transmisio, eta bereziki
|
euskal
emakumeen errealitatearen transmisioan».
|
|
|
Mujer vasca. Imagen y realidad(
|
Euskal
emakumea. Irudia eta errealitatea).
|
|
|
Lola Valverde Historia katedraduna aritu da ikerketa eta aukeraketa lanean; esaldi batean laburtu du kamisetan ageri diren guztiek duten gauza komun bat: «Gaur egungo
|
euskal
emakumeen aitzindari, eredu eta bidegileak: guztiak menderakaitzak».Bitxia da istorioa.
|
|
|
«Lanean hastean, harrituta gelditu naiz bildu dudan izen zerrenda luzearekin. Piloa gelditu zait kamisetatik kanpo, eta
|
euskal
emakumeen hiztegi bat egiteko gogoz gelditu naiz. Atzera begira jarri, eta ezinezkoa dirudi, garai batean emakumea hartzen zen bezain estu hartuta ere, hainbestek erroak apurtu izana».Adibide bat jarri du, bortitza:
|
|
|
|
Euskal
emakumeak omentzen dituen Nazioarteko Euskararen Eguna
|
|
2012
|
|
|
UEUk Gite Ipesekin (Gizarte Ikerketarako Talde Eragilea) elkarlanean antolatu du
|
Euskal
emakumeen historia osatzen ikastaroa. Eibarren izango da uztailaren 9an eta 10ean.
|
|
|
Antolatzaileen asmoa hizlariek eta ikastaroko parte hartzaileek jakingaiak elkarbanatzea eta eztabaidatzea da; ikasleak ere halakoak espero dituzte:
|
euskal
emakumeen historia lantzen ari direnak edo landuko dutenak.
|
|
|
|
Euskal
emakumeek ezetz uste dute, baina eraso psikologikoak indarkeria matxistaren lehendabiziko adierazleak izan ohi dira.
|
|
|
Datu kezkagarri bat:
|
euskal
emakumeek ez dituzte pertsonen gaineko kontrola, garrasiak, irainak edo mehatxuak indarkeria matxistarekin lotzen. Hala ondorioztatu daiteke Eusko Jaurlaritzak emakumeen aurkako indarkeriari buruz egindako ikerketan batetik. Ikerketaren arabera, 16 urtetik gorako emakumeen% 12,5ek onartzen dute indarkeria matxistaren biktima izan direla noizbait. Kasu gehienetan, erasotzaileak bikotekideak edo bikotekide ohiak izan dira, baina familiaren baitan, lantokian eta kalean ere jasan dituzte erasoak.
|
|
|
Carlos Soberak berretsi zuen erantzuna:
|
Euskal
emakumeei goian egotea gustatzen zaie.
|
|
|
Orain arte azaldutako estrategia eta neurri politiko horiek guztiak EuskalHerrian ere aplikatu izan dira modu zabal batez, banaketa administratiboak politikenhedapen mailan eragin handia izan badu ere. Hegoaldean, Espainiako estatuakezarritako ereduari eutsi zaio, eta horrela berdintasun politikak bideratu ahal izatekoEmakumearen Erakundeak sortu ziren 1980ko hamarraldian, Euskal EmakumearenErakundea eta Nafarroako Berdintasunerako Institutua29 Erakunde horien egintzagaitasuna dagozkien administrazioetan lortutako legitimitate mailaren araberakoaizan da, ildo horretan argitu behar da, egun
|
Euskal
Emakumearen Erakundea V.Berdintasun Plana martxan jartzen ari den bitartean, Nafarroako BerdintasunerakoInstitutuak duela urtebete eskas itxi duela I. Aukera Berdintasunaren Plana (20062010) 30 (halaber, Euskadiko Autonomia Erkidegoak Espainiako estatuak baino hiruurte lehenago onartu zuen Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Legea). Badirudi, beraz legitimitatea zabalagoa lortu duela Euskal Em... Datuen argitan ere administrazio bien arteko aldeanabarmena da:
|
|
|
Orain arte azaldutako estrategia eta neurri politiko horiek guztiak EuskalHerrian ere aplikatu izan dira modu zabal batez, banaketa administratiboak politikenhedapen mailan eragin handia izan badu ere. ...gun Euskal Emakumearen Erakundea V.Berdintasun Plana martxan jartzen ari den bitartean, Nafarroako BerdintasunerakoInstitutuak duela urtebete eskas itxi duela I. Aukera Berdintasunaren Plana (20062010) 30 (halaber, Euskadiko Autonomia Erkidegoak Espainiako estatuak baino hiruurte lehenago onartu zuen Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Legea). Badirudi, beraz legitimitatea zabalagoa lortu duela
|
Euskal
Emakumearen Erakundeak Nafarroakoak baino. Datuen argitan ere administrazio bien arteko aldeanabarmena da:
|
|
|
|
Euskal
emakumiak ze egoeratan zarete ziklismuan?
|
|
2013
|
|
|
Zergatik hautu hori? Katalina Eleizegik
|
euskal
emakumea izateko modu diferenteak daudela adierazi zuen; euskal emakumea ez dela bakarrik ama dena; ez dela bakarrik heterosexuala dena, ez dela bakarrik ezkonduta dagoena, tradizioaren gordailua dena, hizkuntzaren transmisioa egiten duena eta nazioaren sinboloa, garai hartako «emakume tradizionala» ren irudikapena. Badaude bestelako emakumeak eta Eleizegiren antzezlanetan agertzen dira XX. mendeko emakume modernoak, batzuk «pinpirinak» eta besteak autonomoak, beren desirak entzuten dituztenak, bestelako jokaera eta rol batzuk dituztenak.
|
|
|
Zergatik hautu hori? Katalina Eleizegik euskal emakumea izateko modu diferenteak daudela adierazi zuen;
|
euskal
emakumea ez dela bakarrik ama dena; ez dela bakarrik heterosexuala dena, ez dela bakarrik ezkonduta dagoena, tradizioaren gordailua dena, hizkuntzaren transmisioa egiten duena eta nazioaren sinboloa, garai hartako «emakume tradizionala» ren irudikapena. Badaude bestelako emakumeak eta Eleizegiren antzezlanetan agertzen dira XX. mendeko emakume modernoak, batzuk «pinpirinak» eta besteak autonomoak, beren desirak entzuten dituztenak, bestelako jokaera eta rol batzuk dituztenak.
|
|
|
Emakume politikari bat nahiko lukete elkarrizketatu. «Laura Mintegi eta Maribi Ugarteburuz gain, oso gutxitan ikusten dira
|
euskal
emakume politikariak». Bada gonbidatuen partetik harrigarria gertatu zaien joera bat.
|
|
|
Nahiz eta gaurko pentsamoldetik aurkakoa pentsatzeko tentazioa izan. Familia eta etxearen kudeaketaz arduratzen ziren
|
euskal
emakumeak ziren gehienak, (sozialki) beraiek betebeharreko zeregin nagusia omen zen eta. Zentzu klasikoan matriarkatzat hartzeko aukera asko zituzten:
|
|
|
jakina da, mitoak dioen bezala, etxean edota baserrian agintedunak; hori bai eremu pribatutik kanpo, ikusezin. Baina ohiko eginkizun horiei lotuta euskal nazionalismoak (zehatzago izateko, Eusko Alderdi Jeltzaleak), bestelako betebehar batzuk ere egokitu zizkien emakumeei. Alderdiaren aburuz, Jaungoikoa eta Lagi Zarra ren leloa jarraituz,
|
euskal
emakume zintzoek hainbat praktika eraman behar zituzten aurrera: alde batetik beti laguntzaile, behar zutenei emateko prest (ikastoletan, arropategietan katekesian?); bestalde tradizioen zaintzaile eta, bereziki, hizkuntzaren (euskararen) babesle.
|
|
|
Horrela ez da denboran oso atzera joan lehenengo tentsioak antzemateko, hau da teoriatik praktikara jauzi egiterakoan sortukoak zein diren ikusteko. EABren sorrerak (1922) aurrerapauso bat suposatu zuen
|
euskal
emakumeen parte hartze sozialean. Erakunde honen bultzatzaileen artean Elías Gallastegui dugu.
|
|
|
Zorionez euren hitzak (eta bizitzak) jasota geratu dira aipatutako erakusketan eta bestelako materialetan (liburu, artikulu?). Hitzen arkeologia honek
|
euskal
emakumearen irudi konplexuaz ohartarazten digu, bere dimentsio aktiboaz, sortzaileaz eta sozialaz jabetzeraino. Baina, euren bizitza, ibilbidea eta lorpenak ezagututa, ahanzturaren beldurra ere pizten da une batez.
|
|
|
Euskal genero eta nazioari buruzko ikerketa lerroari begiratu ostean, esan daiteke aurretik ikusitako perspektiba globala kasu lokal honetan ere betetzen dela, hau da,
|
euskal
emakumeek ere euskal nazioa zenbait modutan birsortu dutela. –Biologikoki (amatasunaren bidez), kulturalki (hizkuntza eta kulturaren transmisioa eginez) eta sinbolikoki (baserriarekiko lotura bermatuz, etxekoandre lanari esker).
|
|
|
Euskal Herrian, XX. mendearen lehen hereneko feminismoa katolikoa, femeninoa eta abertzalea izan zen. Aldaketa garaia izan arren,
|
euskal
emakumeek ezin izan zuten bere egin emakume modernoaren irudia, orduko diskurtso katoliko errepresiozkoaz gain, diskurtso mediko zientifiko misoginoa zutelako kontra (Aresti 2001, apudAlvarez, 2011). Horren haritik, Miren Llonak (2010), amatasuna eta naziogintza ardatz harturik, II. Errepublikan emakumeek egindako lan politikoaz mintzatzeko, Polixene Astrabadua emakume abertzalearen ibilbide politikoa aztertu du.
|
|
|
2 XVI. mendeko
|
euskal
emakumeek liho fin finezko buru estalkiak erabiltzen zituzten, adar forma eginez txirikordatuta. Buru estalkiak zenbat eta metro gehiago izan, emakumeak kategoria handiagoa zuen:
|