|
2002
|
|
|
|
Euskal
autonomia estatutuaren hogei urte bete ondoren, Osakidetzan oraindik ez da euskaranormalizatzeko planik burutu, euskaldunen osasun eskubideak behartuz, bortxatuz.
|
|
2003
|
|
|
Euskadiko Ezkerraren garai hartako txostenetan ez zen nabarmentzen jarrera garbi bat.
|
Euskal
Autonomia Estatutua onartzeko prozesuan, zera azpimarratu zuen alderdi honek argitaratzen zuen Arnasa aldizkariaren 2 zenbakiak: Estatutua ez zela ez Euskal Unibertsitatea, ezta Euskal Eskola Publikoa lortzeko tresna miragarria, baina bai euskal hezkuntza sistema hemendik antolatzeko baliabidea16 Hurrengo hausnarketetan, ordea, ez zen Euskal Unibertsitateari buruzko aipamen zuzenik.
|
|
2004
|
|
|
eta segidan Bigarren gerra). Industrializazioaren gaitik
|
Euskal
Autonomia Estatutura ere zuzenean salto egiten da, arteko erregimen politikoen aipamenik egin gabe (Errestaurazioa, Primo de Riveraren diktadura, II. Errepublika). Ez dut esaten erregimen guzti horiek xeheki azaldu behar direnik, baina uste dut industrializazioa edo euskal estatutua zein testuingurutan azaldu ziren aipatu litzatekeela, airean zintzilik sortu zirela eman ez dezan.
|
|
2006
|
|
|
Kasu horretan, autonomia erkidegoek legeak egin ditzakete beren legebiltzarren bitartez, eta lege maila izango duten arauak, beren gobernu autonomikoen bitartez. 3/ 1979ko Lege Organikoak,
|
Euskal
Autonomia Estatutuarenak, abenduaren 18koak, 10.27 artikuluan adierazten du eskumen esklusibo baten edukiaren gaia dela publizitatea, eta harekin lotura duten beste gai batzuk aipatzen ditu: barne merkataritza edo kontsumitzaile eta erabiltzaileak defendatzea, besteak beste (10.28 artikuluan).
|
|
2007
|
|
|
1936ko urriaren 1ean onartutako
|
Euskal
Autonomia Estatutuak ez zuen zehazten Euskadiko hiriburua zein izanen zen. Hala ere, Bilbok hartu zuen horren ardura.
|
|
|
Horretarako, Estatuaren antolaketa politikorako modu bat aurkitu nahi zen, estatuaren batasuna eta erregio berezitasunen aitorpena bateragarriak izateko. Arazo hori Donostiako Itunean aipatu zen eta Konstituzioaren I. tituluak eta Kataluniako Autonomia Estatutuak, 1932koak, eta
|
Euskal
Autonomia Estatutuak, 1936koak, garatu zuten (Galiziako Autonomia Estatutua ezin izan zen aldarrikatu gerra zibila zela eta).
|
|
|
Honela,
|
Euskal
Autonomia Estatutuaren 42.a) artikuluak dio Foru Aldundiektzatzeko. Beraz, Foru Aldundiak dira itundutako zergen etekinak eskuratzen dituz EAEri ekarpen ekonomikoak egingo dizkiotela bertako aurrekontu gastuak finantenak, baina erkidegoaren barne eraketa eta barne eskumenen banaketen arabera, ogasun autonomikoak diru kopuru bat jasoko du eta berau, menpeko finantza iturria bailitzan, Foru Aldundiek burutuko dute, gainontzeko aurrekontu sarrerak ez baitira nahiko EAEko erakunde komunen eskumenak finantzatzeko.
|
|
|
Poesia, historia lanak, legeen azterketak, soziolinguistika eta bestelako hainbat jorratu zituen. Karmeloren anaia zumaiarra izan zen 1932ko
|
Euskal
Autonomia Estatutuaren egitasmoa erredaktatzeko ardura hartu zuenetako bat. Karmelo zendu zenean Boni jarri zen Euskaltzaindian hark utzi zuen aulkian.
|
|
2009
|
|
|
Euskal Herriari dagokionez, lekukoak zein historialariak bat datoz euskallurretan gerrak iraun zuen bitartean izan zituen aroak zehazteko. Lehendabizikoa,
|
Euskal
Autonomia Estatutua baino lehenagoko garaia dugu. Orduko hainbat lekukok, Manuel Irujok edo Indalecio Prietok esate baterako, testigantza zuzenak utzizituzten lege goren hura mugarritzat joz.
|
|
|
Gudan bertan, Madrilgo Legebiltzarrak
|
Euskal
Autonomia Estatutua onartuzuen. Horren ondorioz, Agirre lehendakaria izendatu eta Jaurlaritza eratu zen.Euzkadi egunkariak Agirreri lehen albistea eskaini zion 1936ko urriaren 18an.Diario de Navarrak, ordea, «Napoleonchu» esaten zion, besteak beste (Chueca, 1990:
|
|
|
Batasunean eta, aldian aldiro izan ezik, sindikatuen arteko ñabardura politikoak alboratuz, langile mugimendua abian jarri zen, eta harekin batera hedatu zirenhainbat aldarrikapenek, eskubideak berriro indarrean jartzea, milaka presorentzako amnistia osoa,
|
euskal
autonomia estatutua onartzea, Kataluniako autonomiaestatutua berriz ezartzea, eta lehen biurteko politika erreformazaleari berriro ekitekoborondatea, politika berriro lehen mailara ekarri zuten.
|
|
2010
|
|
|
EAEko hezkuntza moldeak Espainiako Konstituzioa eta
|
Euskal
Autonomia Estatutua ditu marko arau gidari. 1978ko Espainiako Konstituzioak ofizialtasun statusa aitortzen die gaztelaniaz aparteko beste hizkuntzei, zeini bere lurraldean (3 artikulua, 2 eta 3 pasarteak).
|
|
|
1978ko Espainiako Konstituzioak ofizialtasun statusa aitortzen die gaztelaniaz aparteko beste hizkuntzei, zeini bere lurraldean (3 artikulua, 2 eta 3 pasarteak). Horretan oinarrituz,
|
Euskal
Autonomia Estatutuak zera dio bere seigarren artikuluan: 1.Euskara, Euskal herriaren berezko hizkuntza, gaztelaniarekin batean hizkuntza ofiziala izango da Euskadin.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Estatutuak zera dio bere seigarren artikuluan: Autonomia Erkidegoaren amankomuneko Erakundeek, leku batetik besterako desberdintasun soziolinguistikoak kontuan izanik, hizkuntza bien erabilera garantizatuko dutela, beren izaera ofiziala arautuz eta beren ezaguera ziurtatzeko behar diren neurri guztiak hartuz eta bideratuz.
|
|
2011
|
|
|
Rodriguezek Euskal Herriaren askatasun nahiari aipamen eginez bukatu zuen bere hitzaldia: 1932ko ekainaren 19an udal honek bere ordezkari Silverio Astiz Lakuntzaren bidez
|
Euskal
Autonomia Estatutuaren alde bozkatu zuen. Gaur, guk gure herriaren etorkizunaren inguruan askatasunez erabaki nahi dugu".
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Estatutuan, 1979an, komunitate autonomoaren izena" Euskadi zein Euskal Herria" dela aipatzen da.
|
|
|
Dimentsio historiko horrek gako nagusi bat du:
|
euskal
autonomia estatutua (1979), zeinaren bidez utzi diogun frankismo garaiko zapalketa hutseko egoerari, hots, orain ez gaude Abdelkrim bizi izan zen egoera berean (kontuz! EAEn bakarrik, ez Nafarroan!).
|
|
2012
|
|
|
a) Bitariko harreman instituzionala versus homogeneizazioa:
|
euskal
autonomia estatutuak (EAEkoa eta NFEkoa) onartu zirenean Espainiarekikoharremanak bitarikoak izango zirela onartu zen (Espainiako estatuaEAErekin alde batetik eta NFErekin bestetik), baina bitariko harreman horiahulduz joan da, Konstituzio Auzitegiaren laguntzaz estatuaren nagusitasunaezarriz eta gainerako autonomia erkidegoekin parekatuz, «denontzakokafea»ren teoriari jarraiki.... Nolanahi ere, bitariko harreman hori, ahuldutaere, zenbait arlo zehatzetan oraindik ere gordetzea lortu da, hala nola itunekonomikoaren finantza arloan, zenbait eskumen esparrutan (hezkuntzakobekak, segurtasun publikoa, errepideak, Europako gaiei buruzko bitarikobatzordea...).
|
|
|
b) Euskal berezitasuna:
|
euskal
autonomia estatutuak beren foru izaerarenbidez eta eskubide historikoetan oinarrituta saiatu ziren Espainiako estatukogainerako autonomia erkidegoek baino autogobernu maila altuagoa lortzeneta Espainiako araubidetik aparteko berezko araubide bat izaten33 Alabaina, euskal berezitasuna hein handi batean neutralizatuta geratu daeta Espainiak ahal izan duen heinean gainerako autonomia erkidegoekinpar...
|
|
|
Kasu horretan, autonomia erkidegoek legeak egin ditzakete beren legebiltzarren bitartez, eta lege maila izango duten arauak, beren gobernu autonomikoen bitartez. 3/ 1979 Lege Organikoak,
|
Euskal
Autonomia Estatutuarenak, abenduaren 18koak, 10.27 artikuluan adierazten du eskumen esklusibo baten edukiaren gaia dela publizitatea, eta harekin lotura duten beste gai batzuk aipatzen ditu: barne merkataritza edo kontsumitzaile eta erabiltzaileak defendatzea, besteak beste (10.28 artikuluan).
|
|
|
Ondoko hilabeteak, 1918ko azarotik 1919ko urtarrilera bitartekoak,
|
euskal
autonomia estatutuen definiziorako lehen proiektu artikulatuak landu eta idatzi zirenez, emankorrak izan ziren. Espainiako legebiltzarretik at eratutako batzordeak ere, Romanonesen Gobernuaren aginduz herrialdeetako autonomia estatutuak arautzeko proiektuak asmatzen lan txukuna egin zuen.
|
|
2015
|
|
|
Eusko Legebiltzarkideen Biltzarrean
|
euskal
autonomia estatutuaren lehen zirriborro bat hitzartu zuten ordezkari politikoek, eta bertan, besteak beste, Nafarroako bi politikari esanguratsuren sinadura zegoen. Historiaren bidegurutze hartan, bi belaunaldi eta bi korronte politiko erabat diferente elkartu ziren:
|
|
2016
|
|
|
ondoren, 1979an
|
Euskal
Autonomia Estatutu berria onartu eta Eusko Jaurlaritza
|
|
|
Jose Antonio Agirrek 1936ko urriaren 7an egin zuen Lehendakari zina Gernikako arbolaren azpian. Errepublikako Gobernuak
|
euskal
autonomia estatutua onartu zuen, berandu, Bizkaia eta Gipuzkoa isolatuta eta setiatuta zeudelarik, gerra hasi eta hiru hilabetera.
|
|
2017
|
|
|
Lurraldeen arteko berdintasun ekonomikoa Kontzertu Ekonomikoa deitutakoak arautzen du (1981/ 2002), zeinak garatu eta eguneratzen baitu
|
Euskal
Autonomia Estatutuak eta LHLak 1979an eta 1983an ezarritakoa. Finantziaziorako itun horrek zerga guztien %92 formulatzeko, arautzeko eta biltzeko ahalmena ematen die hiru lurralde historikoei; hots, zerga guztiak kontrola ditzakete, salbu eta EBtik kanpo inportatzen diren salgaiei ezartzen zaizkien aduana zergak.
|
|
|
Espainiako gobernuek euskal autogobernuari eta
|
euskal
autonomia estatutuari jarri dioten etengabeko blokeoa azaldu nahi badugu, kontuan hartu behar ditugu liskarra areagotu duten beste bi aldagai, eta ez soilik euskal egitura politikoa. Lehenengoa, Espainiako alderdien sistema (alderdi bikoa edo maioritarioa):
|
|
|
Ikerketa eta garapen politiken programa horiek, beste behin, Eusko Jaurlaritzako sail guztiei eskatu diete konprometitzeko teknologia eta zientzia politiketarako tresna berriak diseinatzen, horrek, bide batez, autonomia politiko handiagoa izateko eskaera bultzatu du, sua piztu baitu EEEen eta Espainiako estatu zentralaren artean, 1979ko
|
Euskal
Autonomia Estatutuaren blokeoaren gaiaren inguruan?. Estatutuak dio EAEk eskumen esklusiboa duela zientzia eta teknologia ikerketan, Estatuarekin koordinatuta (I. titulua, 10.6 artikulua).
|
|
|
Orduan, Jesus Maria Leizaolak kargua hartu zuen. Franco hil ondoren, 1979an
|
Euskal
Autonomia Estatutu berria onartu eta Eusko Jaurlaritza berria sortu zen. 1980an, Carlos Garaikoetxea izendatu zuten lehendakari.
|
|
2018
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Estatutuaren negoziazioa Adolfo Suárez Espainiako presidentearekin.
|
|
|
Errepublikaren garaian, Nafarroa barne hartzen zuen
|
Euskal
Autonomia Estatutuaren idazleetariko bat izan zen eta hura defendatu zuen Madrilen diputatu izendatu zutenean.
|
|
2021
|
|
|
*
|
Euskal
Autonomia Estatutuaren aurkako eraso politikari amaiera emateko UCDko Gobernuari egindako oharra da+.
|
|
|
* Moncloa jauregiko kanpoaldearen kontra lehen ekintza hori, abisu bat izan da. UCDko Gobernua gaztigatu nahi izan dugu,
|
Euskal
Autonomia Estatutuaren aurkako eraso politikari amaiera eman diezaion+.
|
|
2022
|
|
|
Jeneralen altxamenduari buru emateko, Gorteek
|
Euskal
Autonomia Estatutua onartu zuten azkenean, 1936ko urri lehenean. Euskaldun alkateek, Gernikan bildurik, Eusko Jaurlaritzako lehendakari izendatu zuten urriaren zazpian, eta jarraian zin egin zuen arbolaren azpian.
|
|
2023
|
|
|
alde batetik, EAEk autonomia erkidegoek toki araubidearen inguruan dituzten eskumen amankomunak ditu; eta bestetik, eskubide historikoetatik eratorritako eskumenak ditu255 Legeak berak honako oinarria aipatzen du 3 artikuluan: " Lege hau onesten da Euskal Autonomia Erkidegoari Konstituzioaren lehenengo xedapen gehigarriak,
|
Euskal
Autonomia Estatutua onesten duen abenduaren 18ko 3/ 1979 Lege Organikoak eta Euskal Autonomia Erkidegoarekiko Ekonomia Ituna onesten duen maiatzaren 23ko 12/ 2002 Legeak ematen dizkioten eskumenak baliatuz". Oinarri horretan lurralde historikoen papera ere nabarmendu nahi izan zuen artikulu berberak bigarren parrafoan, eta horren arabera, Eusko Legebiltzarrak toki araubidean egikaritu dezakeen lege ahala lurralde historikoek gaiaren inguruan dituzten berezko eskumenak kaltetu barik egin da256.
|