|
2001
|
|
|
Beren baitan mende ugari gordetzen duten harri horiek Erdi Aroan errota bat osatu zutela uste da, beranduago berriz, okindegia eta labeak. Horrela, gaur egun ikastolako haurrek labe goxoetatik jaten dute
|
euskal
hezkuntza.
|
|
|
Foro de Ermuak beste gauza askoren artean zera esan du, euskal nortasunaren berreskurapenerako erabili ohi dela eskola, euskal kultura esklusiboki hobesten dela, gaztelania ordezkatzera datorrela euskara, eta lan diskriminazioa dakarrela horrek. Jaime Ignacio del Burgok (zeinek eta del Burgotar batek) aipatzen du
|
euskal
hezkuntza sisteman" espiritu nazionala" edo nazionalismoa irakasten dela, Francoren garaian baino areago.
|
|
|
Liburu horrek sinbolizatzen zuen frankismoaren ideologia atzeratuena," las esencias patrias". Bada, del Burgoren ustez
|
euskal
hezkuntza ez da Francoren sistema baino hobea. Harklibu rubatean biltzen omen zuena, orain liburu batean ez, guztietan agertzen omen da.
|
|
|
|
Euskal
hezkuntza ezin dute aipatu batzuek ezpadatestuingu ru politiko ideologikoan. Euskal hezkuntza publikoaren, eta areago ikastolaren, egitekoa ez da nonbait balioak transmititzea, baizik eta doktrinatzea, haurra politikoki eta ideologikoki" baldintzatzea".
|
|
|
Euskal hezkuntza ezin dute aipatu batzuek ezpadatestuingu ru politiko ideologikoan.
|
Euskal
hezkuntza publikoaren, eta areago ikastolaren, egitekoa ez da nonbait balioak transmititzea, baizik eta doktrinatzea, haurra politikoki eta ideologikoki" baldintzatzea".
|
|
2002
|
|
|
Nik gazteen eremua azpimarratuko nuke.
|
Euskal
hezkuntza ereduetatik ez dira berez sortzen hiztunak, kezka hori behin eta berriz agertzen da eta hori bereziki landu behar da. Gazteen erabilerak oro har gora egin du, baina Bilbon behera egin du, adibidez, eta beste zonalde askotan bere horretan dago.
|
|
|
Halaber, interesgarria izango litzateke Euskal Herrian berton eta kanpoandauden euskaldunak Unibertsitatean euskaraz sartzeko Urrutiko
|
Euskal
Hezkuntzaren Unibertsitatea zabaltzea, sistema integratu batean dauden eta sor daitezkeenEuskal Unibertsitateak eta euskal unibertsitarioak lotzeko, hezkuntza birtualeanzein presentziazko irakaskuntzan.
|
|
|
3 Unibertsitatearen lege propioa behar da Euskal Unibertsitatearen SistemaOsatua bideratzeko, finantzazio sistema egokiak sortzeko eta kudeatzekotresnak arautuz. Interesgarria izango litzateke lege horretan Euskal Herrianberton eta kanpoan ere dauden euskaldunak unibertsitatean euskarazsartzeko bidea izateko Urruneko
|
Euskal
Hezkuntzaren Unibertsitatea sortzea eta zabaltzea, sistema integratu batean sor daitezkeen euskal unibertsitateak eta euskal unibertsitarioak lotzeko helburuaz, hezkuntza birtualeanzein presentziazko irakaskuntzan, batez ere ikerkuntza, irakaskuntza etakultura euskaraz bultzatzeko.
|
|
|
irakasle elebidunen kontratazioa eskasaeginez? zeinak
|
euskal
hezkuntzaren egiazko eskariarekin zerikusirik ezduen?; adarraren zama, problematika eta ardura, unibertsitatearen plangintzaren ardura izan litzatekeena, irakasle elebidunei leporatuz, arazo estruktural horrek dakartzan arazoak irakasle elebidunen eskubideekin konfrontatuz?.
|
|
|
Oztopo legalak gaindituz, sarri definitu gabeko egoera alegaletan aritzera behartuta egonik herritarrenekimen pribatutik abiatuz, finantzamendurako herritarren diru-laguntzan oinarrituz, eta lan militantean oinarrituriko kalitatezko lanean fmkatuz, hasieran bederen?, ikastola mugimenduak praktikan lortu du herritarren eta erakunde ofizialen onespena, unibertsitatera iritsi arteko egitura sendoa gauzatuz. Nolanahi den, eta gauregun benetako errealitatea izan arren, ez ditugu ahantzi behar tartean egitura horideusezteko eginiko saioak,
|
beti ere
euskal hezkuntza sistema propioa eratzearenaurka azaldutako alderdi politikoen eskutik eginikoak, saio horien puntu gorenaikastolak banan banan, eskola publiko/ pribatu, aukera bikoitz faltsuaren inguruanerabakia hartzera behartu zituztenean azaldu zelarik, 1993 urtean hain zuzen.
|
|
|
F. Basurko (1989); F. Basurko eta P. Iztueta (1993); P. Castoreo (1993); Askoren Artean (1990); P. Iztueta (2000a); S. Mateos (1999); F. Rodriguez (1999). Ezin da aipatu gabe utzi bereizaera bereziagatik, agertu berri den Paulo Iztuetaren azken liburua, zeinean
|
euskal
hezkuntza garaikidearen azterketa historikoa eta analisi soziologiko eta erkatua uztartuz, etorkizun globalizaturakoproposamenak zehazten diren (Iztueta, 2000b).
|
|
|
Kilometroak 2000 antolatu genuenean,
|
euskal
hezkuntza nola interpretatzen genuen azaldu genuen eta berriro gogora ekarri nahi dugu gaur. Ozenki azaldu nahi dugu gure erreferentzia ez dela PPren kalitatearen legea kritikatuz geldituko zaiguna.
|
|
|
Urteak igaro ondoren denok onartuko dugu gure umeek aukera osoak dituztela oinarrizko ikasketak euskaraz burutzeko, euskara institutuetan ere ikas daitekeela, eta unibertsitatean ere hainbeste arlotan, hori ez dizut esan beharrik zuri. Hori hala gertatu da hainbeste jenderen lanari esker, eta hainbeste lagun buru belarri sartu zirelako, bere sakeletan diruaren ordez ilusioa zutela,
|
euskal
hezkuntza sistema berriak sortzen, zegoen hezkuntza ofizialari ia ia baliabiderik gabe lehia egin nahian. Hola sortu ziren ikastolak, adibidez, aitzindari nekaezinak ziren batzuen ahaleginen fruitu oparoa.
|
|
|
Familia erdalduna izanik aldi berean euskaltzalea baldin bada, eta umeei
|
euskal
hezkuntza eman nahi baldin badie, euskal programetara bidali behar dituzte seme alabak, ereduetara alegia, ez da horretan zalantzarik. Kontuan izanik, hori ere esan behar da inor ere engainatu gabe, etxean neketan ibiliko direla, eta umeek zailtasun batzuk izango dituztela, etxeko lanak egiteko orduan anitzetan behar duten laguntza dutelako eskuratu.
|
|
|
Aurrena, Euskal Herriko unibertsitateetan —publiko zein pribatuetan— euskararen normalkuntza politika garatzea eta sakontzea, xede horrenkariaz jartzen diren baliabideen erabilera optimizatu, ekimenak koordinatu eta unibertsitateen arteko lankidetza bultzatzea (UPV/EHU eta UPNA/ NUPen arteko hitzarmena, EIRE eta abar). Bigarrena, partaidetza sozialeko ekimenak sortu eta garatzea,
|
euskal
hezkuntza alorrean diharduten eragileak bildu eta goi mailako formazio proiektuak antolatu eta garatzea (Ikasgu Nagusiaren antzeko proiektuak). Eta, azkenik, antolakuntza autonomo eta malguetan indarrak metatu eta bilgune erreferentzialak eraikitzea (UEU), eragin alor sozial eta politikoan Euskal Unibertsita tea bideragarria izan dadin.°
|
|
|
|
Euskal
Hezkuntza Sistema honen alboan, akademi aholkulari gisa, Zientzien Euskal Akademiak egon behar du. Berau, batik bat, euskal irakasle emerituek osatuko dute, eta zientziaren jarraipena egiteaz gain, testuliburu eta erakusteko material egokiak prestatu, arlo bakoitzeko kongresuak antolatu eta edozein motatako akademi lanak egiten lagunduko lukete.
|
|
|
Dirudienez, hezkuntza ez da errentagarria politikarako; ez berezko
|
euskal
hezkuntza, bederen.
|
|
|
2. Onuragarritasuna. Onurak eta abantailak aipatzen dituzte batzuek: irakaskuntza sistema osatu eta burutzea,
|
euskal
hezkuntza komunitatearen premiei erantzutea... Joerazkoarriskuak edo kalteak seinalatzen dituzte beste batzuek:
|
|
|
Beraz, euskaldunok ere goi mailako ikasketetan euskaraz egiteko eskubidea dugu. Ho rrela,
|
euskal
hezkuntza komunitateak duen hutsunea bete behar du euskal unibertsitateak.
|
|
|
Duela hogei urte egoera guztiz desberdina zen, baina orain unibertsitateen arteko lehia oso handia da, ikasle kopurua nabarmenki murrizten den bitartean. Egoera horretan, kalitatezko unibertsitatea ren apustua (ikerketa barne) egiten ez baldin bada, unibertsitatearen sorrerak kontrako efektua eduki dezake,
|
euskal
hezkuntza sistema kaltetuz.
|
|
|
Nik ez dut inoiz bat egin ikastola unibertsitarioak eratu beharraren ideiarekin. Ikastolek ekarpen garrantzitsua egin diote
|
euskal
hezkuntza sistemari, baina egindako prozesuaz guztiok ikasi behar dugu: alde onak aprobetxatu, bai, baina ezin ditugu akats berdinak errepikatu.
|
|
2003
|
|
|
Euskal Autonomia Estatutua onartzeko prozesuan, zera azpimarratu zuen alderdi honek argitaratzen zuen Arnasa aldizkariaren 2 zenbakiak: Estatutua ez zela ez Euskal Unibertsitatea, ezta Euskal Eskola Publikoa lortzeko tresna miragarria, baina bai
|
euskal
hezkuntza sistema hemendik antolatzeko baliabidea16 Hurrengo hausnarketetan, ordea, ez zen Euskal Unibertsitateari buruzko aipamen zuzenik. Espainiako gobernua prestatzen ari zen Unibertsitate Autonomiaren Legea (LAU) aztertzean, Arnasa ren 4 zenbakiak Nafarroaren urruntzea kritikatu zuen, baina ez zen euskararen inguruko inongo aipamenik egiten17 Urtebete geroagoko Hitz Irakaskuntza aldizkarian LAUren zirriborro berriari buruzko analisiak hizkuntza eskubideen desagertzea salatu zuen18 1982an kaleratutako Arnasa 10 dugu Euskadi-ko Ezkerraren unibertsitateari buruzko azterketarik sakonena19 Berriro LAU legea kritikatu ondoren, EHUren egoera azaltzen zuen, eta unibertsitateak bizi zuen krisia salatzen zuen.
|
|
2004
|
|
|
Eta, jakina, hori ez da zilegi. Gure euskaltzale maitea, euskara besterik maite ez duena, hezkuntzaren izaera elebiduna oroz gain begiko duena, bere onetik ateratzen da
|
euskal
hezkuntza euskararen ikasbide garbira mugatzen ez delako.
|
|
|
Hau ez da tokia noski
|
euskal
hezkuntzaren auzi horretan sakontzeko, baina ezin bada, hala eta guztiz ere, isil isilik gelditu gure euskaltzaleari iradokizun txiki bat egiteke. Labur bezain trinko:
|
|
|
|
Euskal
hezkuntza sistemaren aipamena egin digu Uriak, arlo horretan onetsitako eredua baliagarria izan daitekeelakoan edo. Heziketa euskaldunaren eta euskal prentsaren arteko zubia dago tartean, bigarrenaren harrobia lehenengoak izan lukeelako.
|
|
|
Diktadurarik gogorrenean ereindako euskal hazia. Herri aginte gorenen aldetik eragozpenak eragozpenen atzetik; eta, hala eta guztiz ere, gogoko zereginetan aldaparik ez dagoelako edo,
|
euskal
hezkuntzaren ernamuina ezerezetik sortu zuen euskal populuaren kontzientzia euskaltzaleak. Euskararen ordezkapenari langak jarri nahi izan zitzaizkion, galera ikaragarri hura nolabait ere eragotzi.
|
|
|
Eta orain zer? Zertan gara
|
euskal
hezkuntza sistemaren oinarriak zehazteko orduan. Nola dabil euskal abertzaletasunaren gogo egarria hezkuntzaren borroka eremu latz horretan?
|
|
|
Ikus dezagun, bada, zertarainokoa den zabarkeriaren neurria: . Lehenik eta behin, dio Lore Erriondok?, Euskal Herriak ez du hezkuntza sistema propiorik, nahiz eta saioak izan diren
|
euskal
hezkuntza eraiki nahi izate horretan (ikastolen mugimendua, euskal unibertsitatearen aldarrikapena, esate baterako); eta ondorioz, euskal haurrek eskolaren bitartez jaso dituzten kultur eduki eta identifikazioa, Frantziako eta Espainiako estatuei dagokiena da?. 453
|
|
|
Ikastolen mugimenduak
|
euskal
hezkuntzaren alorrean egindako ekarpena sekulakoa izan da. Euskal hezkuntza nazionalaren baitako ezaugarri batzuk ondo garatu ditu, beste batzuetan herrenago ibili da, eta, seguru asko, batean baino gehiagotan ez du ezer askorik erdietsi.
|
|
|
Ikastolen mugimenduak euskal hezkuntzaren alorrean egindako ekarpena sekulakoa izan da.
|
Euskal
hezkuntza nazionalaren baitako ezaugarri batzuk ondo garatu ditu, beste batzuetan herrenago ibili da, eta, seguru asko, batean baino gehiagotan ez du ezer askorik erdietsi. Baldintza orokorrak ere aldekoak behar izaten dira hezkuntzaren eremutik nazio identitatea garatzeko.
|
|
|
Euskaldun izan nahi izatearen atxikimendurik sendoena ez da sentimendu kontu hutsa, hala holako leialtasun sena, euskaltasunak jasan duen zapalkuntza nazionalaren ezaguera eta sinesmen irmoa baizik. Alderdi honetatik begiratuta,
|
euskal
hezkuntza proiektuaren zutaberik mardulena irakasle andereñoen gaitasun ideologikoa eta jarrera irmoa direla iruditzen zait. Nolabait ere, eragile horien kontzientzia historikoa, Euskal Herriaren atarramentu latza eragin duen etnozidioaren gaineko kontzientzia ekilea.
|
|
|
Orain arte azaldutako teoriak errealitatearekin alderatu guran, Euskal Herriko hezkuntzan euskal historia nola irakasten den aztertzeko kasu bat hartu dut. Konkretuki
|
euskal
hezkuntza ustez ongien dagoen Euskal Herriaren zatian, hots, Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) euskal historiaren egoera zein den aztertzen saiatu naiz.
|
|
2005
|
|
|
• Irakasle orok du titulazioa eta Hizkuntz Eskakizunen baldintzak betetzeko beharra, langileen gabeziek ezin baitute baldintzatu
|
euskal
hezkuntza sistemaren garapena. Kasu honetan, kolektibo honek bere interes pertsonalak interes kolektiboen aurretik jarri ditu.
|
|
2006
|
|
|
Hasierara bueltatuko gara. Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak testuliburuen doakotasuna
|
euskal
hezkuntza sistema publikoan errealitate bihur dadin beharrezko neurri eta baliabideak ezartzeko erantzukizuna du. Guk urteak daramatzagu doakotasun hori ekonomikoki jasangarriagoa eta hezitzaileagoa izan dadin alternatibak lantzen:
|
|
|
Euskal argitaletxeak ekonomiaren, pedagogiaren eta giza baliabideen ikuspegitik euskal curriculumaren ikasmaterial berriak sortzeko egiten ari diren inbertsioa nabarmen murriztuko da, konkurrentzia desagertuko da eta, jakina, curriculum material horien kalitatea zinez jaitsiko da.
|
Euskal
hezkuntzaren esparru osoak —guraso, irakasle zein ikasle— nozituko du galera hori. Horren guztiaren ondorioz, gure euskal argitaletxeen ikasmaterial horietatik ikuspuntu pedagogikoa desagertuko da, gure euskal hezkuntzaren errealitatea areago pobretuz.y
|
|
|
Euskal hezkuntzaren esparru osoak —guraso, irakasle zein ikasle— nozituko du galera hori. Horren guztiaren ondorioz, gure euskal argitaletxeen ikasmaterial horietatik ikuspuntu pedagogikoa desagertuko da, gure
|
euskal
hezkuntzaren errealitatea areago pobretuz.y
|
|
|
Laguntza horren helburua bikoitza da: alde batetik, euskara ez dakiten ikasle etorkinei berariazko laguntza eskaintzea, hizkuntza eta komunikazio trebetasunak lehenbailehen eskura ditzaten; eta, bestetik, ikasle horiek
|
Euskal
Hezkuntza Sisteman sartzen laguntzea, eskolan eta gizartean lehenbailehen eta ahalik eta baldintza onenetan integra daitezen lortzeko.
|
|
|
|
Euskal
hezkuntza sistemaren oinarrizko printzipioetako bat eskola integrazioa da, hezkuntzako berdintasun eskubidearekin eta gizarte kohesioari laguntzeko xedearekin bat etorriz. Printzipio hori aplikatzeko eta helburu hori kultura desberdinetako ikasleekin betetzeko biderik koherenteena kultura arteko hezkuntza da, hau da, berdintasunean eta dibertsitatearekiko errespetuan oinarritutako hezkuntza.
|
|
|
|
Euskal
hezkuntzan dauden hamar giza-talde atzerritar ordezkatuenen esparru horretan hizkuntza ugarienak zein diren garrantzizkoa da. Horien artean gaztelania da ordezkatuena, gehiengo batez.
|
|
|
Dosier honetako artikuluetan, azken urteotako immigrazioa
|
euskal
hezkuntza sisteman izaten ari den eraginari eta ikasle etorkinek euskararekin duten harremanari buruzko datuak, azterketak eta gogoetak bildu ditugu. Era horretan, gaiari hainbat ikuspuntutatik begiratu diote adituek:
|
|
|
Era horretan, gaiari hainbat ikuspuntutatik begiratu diote adituek: Europan ikasle etorkinei eskaintzen zaien hezkuntza politika; azken bost urteetan hazten ari den ikasle etorkinen multzoa
|
euskal
hezkuntza sisteman integratzeko antolatutako zenbait programa eta egitasmoren helburu eta balioak; ikasle etorkinen eskolatzean eragiten duten baldintzapenak eta sortzen diren desberdintasunak; ikasle etorkinak, euskararen ikaskuntza eta ama hizkuntzak; ikasle etorkinak eta hezkuntza sistemako hizkuntz ereduak... Ezbairik gabe, hainbat ertz ditu gaiak, ikusi dugunez.
|
|
|
Dosierraren azken atal honetan, eta orain arteko azterketak osatzeko asmoz, hezkuntzaren eta hizkuntz irakaskuntzaren esparruko hiru esperientzia konkretu ekarriko ditugu. Izan ere, ekarpen hauen bidez argiago ikusi ahal izango ditugu immigrazioaren fenomenoak
|
euskal
hezkuntza sisteman eta euskararen irakaskuntzan eragiten dituen aldaketak. Hauexek dira, hain zuzen ere, aipatutako hiru esperientziak:
|
|
|
|
Euskal
hezkuntza sistema nazionalaren inguruan. Euskarazko irakuntzaren aldia.
|
|
2007
|
|
|
Beno, ordutik hona,
|
euskal
hezkuntza formalaren inguruan asko egin da, baina hezkuntza eragile mota guztien artean eraikitzen ari den errealitatean, oraindik ere, hutsune bat antzematen dut: euskal lurraldean jardun duten ikastetxeen izatea eta balioa eguneratzeko ikuspegi intelektual baten beharra.
|
|
|
" Hizkuntzaren eta nazioaren formazioaren arteko loturaren fundamentazioa", honela Humboldt," berez da garrantzi handieneko zerbait eta, egiaz, hizkuntz estudioaren azken emaitza bezala izan daiteke ikusia" 214 Horrela, bada, eta bukatzeko, zera esango dugu: " euskal hizkuntz komunitatea" berezko errealitate historiko sozial bat da, eta, horrenbestez,"
|
euskal
hezkuntzak" modu berezian arduratu du haren lokarri den euskal hizkuntzaz.
|
|
|
Gizabanakoaren eta hizkuntz komunitatearen arteko lotura, bada, ez da" mekanikoa", baizik eta" organikoa"; eta, horrenbestez, giza hezkuntzak ere —bai orokorrean bai euskal kasuan— ezinbestean elkartu behar ditu dimentsio indibiduala, kolektiboa eta linguistikoa. Hemendik abiatuz uler daiteke, hain zuzen,"
|
euskal
hezkuntza nazionala" kontzeptua, bai eta horrek euskarari aitortzen dion funtsezko papera: hasteko esan, orokorrean, ezinezkoa dela hizkuntzaz edota hezkuntzaz jardutea horiei dagokien nazioari —hizkuntz komunitateari— erreferentziarik egin gabe.
|
|
|
" Hizkuntza bat ez da inoiz gizabanako batena bakarrik, baizik eta beti eta aldi berean hizkuntza nazional bat. [...] Nazioaren baitan bakarrik da posible gizakiaren izatea eta formazioa" 215 Horrela, bada, eta euskararen perspektibatik,
|
euskal
hezkuntzaz aritzeak ezinbestean garamatza" euskal hezkuntza nazional" bat aldarrikatzera, zeinak egiaz euskal komunitate linguistikoa —bai talde mailan bai banako mailan— zaindu, sendotu eta hobetu lukeen. Euskal hezkuntza horrek, egiaz, mesede ederra edukiko luke" eskola sare nazional" baten laguntza edukiko balu, baina —Erriondok azpimarratu bezala— horrelakorik ez daukagu:
|
|
|
" Hizkuntza bat ez da inoiz gizabanako batena bakarrik, baizik eta beti eta aldi berean hizkuntza nazional bat. [...] Nazioaren baitan bakarrik da posible gizakiaren izatea eta formazioa" 215 Horrela, bada, eta euskararen perspektibatik, euskal hezkuntzaz aritzeak ezinbestean garamatza"
|
euskal
hezkuntza nazional" bat aldarrikatzera, zeinak egiaz euskal komunitate linguistikoa —bai talde mailan bai banako mailan— zaindu, sendotu eta hobetu lukeen. Euskal hezkuntza horrek, egiaz, mesede ederra edukiko luke" eskola sare nazional" baten laguntza edukiko balu, baina —Erriondok azpimarratu bezala— horrelakorik ez daukagu:
|
|
|
[...] Nazioaren baitan bakarrik da posible gizakiaren izatea eta formazioa" 215 Horrela, bada, eta euskararen perspektibatik, euskal hezkuntzaz aritzeak ezinbestean garamatza" euskal hezkuntza nazional" bat aldarrikatzera, zeinak egiaz euskal komunitate linguistikoa —bai talde mailan bai banako mailan— zaindu, sendotu eta hobetu lukeen.
|
Euskal
hezkuntza horrek, egiaz, mesede ederra edukiko luke" eskola sare nazional" baten laguntza edukiko balu, baina —Erriondok azpimarratu bezala— horrelakorik ez daukagu:
|
|
|
Euskal Herriak ez du hezkuntza sistema propiorik, nahiz eta saioak izan diren
|
euskal
hezkuntza eraiki nahi izate horretan[...] eta ondorioz, euskal haurrek eskolaren bitartez jaso dituzten kultur eduki eta identifikazioa, Frantziako eta Espainiako estatuei dagokiena da.216
|
|
|
Azken batean"
|
euskal
hezkuntza nazionalaz" edota" euskal curriculum propioaz" jarduteak, besteak beste, zera esan nahi du: gure hezkuntzak, nahitaez, euskal komunitate linguistikoa —eta berorren dimentsio sozio-kulturala eta historikoa— hartu behar duela erreferentzia nagusitzat.
|
|
|
" Hizkuntza bakoitzak, berori hitz egiten dutenen mundu ikuskera biltzen du. [...] Hizkuntza bat hiltzen denean, betiko galtzen da giza kulturaren zati bat" 221 Esan dezagun, horrenbestez,
|
euskal
hezkuntzara itzuliz, aniztasunaren aldeko aldarrikapen orokorra —lehenik eta beste ezeren aurretik—" euskal hizkuntz eta kultur komunitatea" indartzearen aldeko jarreretan eta ekintzetan konkretatu beharra dagoela.
|
|
|
|
Euskal
hezkuntzaren inguruko gure saiakerak, bigarren pauso batean, nahitaez hartu behar du ere kontuan egun euskal hizkuntz komunitateak —guretzat erreferente nagusia denak— bizi duen egoera soziolinguistikoa. Euskal hiztunak, jakina den bezala, espainol eta frantses hiztunekin batera bizi dira eta, egiaz, unitate instituzional ezberdinetan daude banatuta, hala nola, Espainiako" Euskadi" n eta" Nafarroa" n, baita Frantziako" Pays Basque" n —Pyrenees Atlantiques en barruan— Kontua da nahasketa hark eta sakabanaketa horrek ez dutela batere errazten" euskal komunitate linguistikoa" identifikatzen —ez barrutik ez kanpotik— eta, are gutxiago, berori osotasun nazional bezala garatzen.
|
|
|
Azken batean, euskal" errealitate antropologikoa" ez dago instituzionalki antolatuta, eta horrek, nolabait esateko, euskal hizkuntz komunitatea" errealitate birtual" moduko batean bihurtzeko arriskua areagotzen du. Zailtasunak zailtasun, eta"
|
euskal
hezkuntzara" itzuliz, ezinbestekoa da hemen berori" euskal lurralde eleanitzaren" perspektibatik ere aztertzea.
|
|
|
Jada aipatu bezala," euskara" hitz egiten deneko eta" euskaldunak" bizi direneko esparru geografikoa —bai bere osoan bai bere eskualdetan— anitza da linguistikoki eta politikoki, eta horrek
|
euskal
hezkuntzarako ere garrantzitsuak diren hainbat auzi aztertzera garamatza. Euskal hizkuntza, hasteko," egoera diglosiko" berezi batean aurkitzen da, zeina Sanchez Carrion Txepetx ek" oso" edo" lurraldeko" bezala ezaugarritzen duen:
|
|
|
hezkuntzaren erantzukizuna —gurean bezala orokorrean ere— ez da bakarrik gizabanakoarekiko, baizik eta baita gizataldearekiko ere: baldin eta euskal pertsona bada
|
euskal
hezkuntzaren erreferente nagusia —eta ez gizaki abstraktua edota gizabanako isolatua—, orduan hezkuntza horrek ezinbestean egin behar du lan ere euskal komunitatea bera osatzearen eta berorren talde nortasuna garatzearen alde. " Gizakiak", honela Ferrero," subsistentzia ‘indibidualaren’ beharrarekin batera, subsistentzia ‘kolektiboaren’ edo konpartituaren beharra sentitzen du ere" 228 Subsistentzia kolektiboaren behar hori, gure kasuan, euskal komunitate linguistikoak gutxieneko duintasun batekin bizirik irauteko ahaleginarekin du zerikusia, edo, bestela esanda, balizko euskal hezkuntza nazional batekin.
|
|
|
baldin eta euskal pertsona bada euskal hezkuntzaren erreferente nagusia —eta ez gizaki abstraktua edota gizabanako isolatua—, orduan hezkuntza horrek ezinbestean egin behar du lan ere euskal komunitatea bera osatzearen eta berorren talde nortasuna garatzearen alde. " Gizakiak", honela Ferrero," subsistentzia ‘indibidualaren’ beharrarekin batera, subsistentzia ‘kolektiboaren’ edo konpartituaren beharra sentitzen du ere" 228 Subsistentzia kolektiboaren behar hori, gure kasuan, euskal komunitate linguistikoak gutxieneko duintasun batekin bizirik irauteko ahaleginarekin du zerikusia, edo, bestela esanda, balizko
|
euskal
hezkuntza nazional batekin. Euskal hezkuntzak, bestela, ez du ahaztu behar euskal hizkuntz komunitatearen oinarrizko batasuna historian zehar ahuldu den bezala, egiaz, historian zehar indartu ahal izango dela ere:
|
|
|
" Gizakiak", honela Ferrero," subsistentzia ‘indibidualaren’ beharrarekin batera, subsistentzia ‘kolektiboaren’ edo konpartituaren beharra sentitzen du ere" 228 Subsistentzia kolektiboaren behar hori, gure kasuan, euskal komunitate linguistikoak gutxieneko duintasun batekin bizirik irauteko ahaleginarekin du zerikusia, edo, bestela esanda, balizko euskal hezkuntza nazional batekin.
|
Euskal
hezkuntzak, bestela, ez du ahaztu behar euskal hizkuntz komunitatearen oinarrizko batasuna historian zehar ahuldu den bezala, egiaz, historian zehar indartu ahal izango dela ere: edozein" hizkuntza" —baita euskara ere— berez gai da dagokion" komunitatearen funtzio guztiak betetzeko", honela Porzig, baina horretarako ezinbestekoa da berorren" lurraldeko mutur batetik bestera inolako ulermen mugarik ez egotea" 229 Batasun hori da, hain zuzen, euskal kasuan denboran zehar hautsiz joan dena; alegia, espainola eta frantsesa —bakoitza bere aldean— indartuz joan dira eta, pixkanaka, euskararen eta euskaldunen ohiko lurraldeetan nagusitu dira.
|
|
|
Horrek guztiak, aurrera eginez,
|
euskal
hezkuntzak berak oinarri eta erreferentziatzat hartu lukeen irizpide nagusia aztertzera garamatza, edo, zehazkiago, bertan euskal hizkuntzak eta euskal kulturak bete luketen lekua berraztertzera. Zentzu honetan, eta hasteko, interesgarria dirudi Iztuetak —besteren artean— egungo" euskal hezkuntza sistema elebidunari" egindako kritika aipatzea.
|
|
|
Horrek guztiak, aurrera eginez, euskal hezkuntzak berak oinarri eta erreferentziatzat hartu lukeen irizpide nagusia aztertzera garamatza, edo, zehazkiago, bertan euskal hizkuntzak eta euskal kulturak bete luketen lekua berraztertzera. Zentzu honetan, eta hasteko, interesgarria dirudi Iztuetak —besteren artean— egungo"
|
euskal
hezkuntza sistema elebidunari" egindako kritika aipatzea. Honela dio 1979az geroztiko hizkuntz ereduei buruz:
|
|
|
Batek ez du euskaraz hitz egiten bere borondatez bakarrik; aldiz, horretarako ezinbestekoa da ere bere inguruneak hori posible egitea edota ezartzea. " Elebidunen kopurua handitzeak", horrenbestez, euskararen" erabilera maila handitzea" dakar, eta, horrexegatik, hori baino ezin daiteke izan" planifikazio linguistikoaren" helburua, bai hezkuntzan bai orokorrean243 Esan dezagun, bukatzeko,
|
euskal
hezkuntzaren ardatza euskal hizkuntzan eta euskal kulturan kokatu beharra dagoela —Katalunian gertatzen denaren antzera244—, ze horrela bakarrik izango da posible euskal munduaren berreskurapen linguistiko kulturala bideratzea.
|
|
|
4.3
|
Euskal
hezkuntzaren dimentsio etikoa
|
|
|
Hirugarren puntu honetan —eta aurreko bi ataletan egindakoaren antzera— dimentsio etikoari helduko diogu, gure asmoa bertan
|
euskal
hezkuntzari buruzko hausnarketa etiko xumea eskaintzea baino ez delarik. Gogora dezagun, hasteko, hezkuntzaren antropologiatik eta hizkuntzaren pedagogiatik abiatuz iritsi garela, egiaz," jarduera pedagogikoaren zentzuaz eta erantzukizun etikoaz" eta" hizkuntzaren eta hezkuntza linguistikoaren esanahi etikoaz" hitz egitera247 Esparru horretan kokatzen ditugu gure oraingo galderak:
|
|
|
Gogora dezagun, hasteko, hezkuntzaren antropologiatik eta hizkuntzaren pedagogiatik abiatuz iritsi garela, egiaz," jarduera pedagogikoaren zentzuaz eta erantzukizun etikoaz" eta" hizkuntzaren eta hezkuntza linguistikoaren esanahi etikoaz" hitz egitera247 Esparru horretan kokatzen ditugu gure oraingo galderak: zein da
|
euskal
hezkuntza" orohartzaile" baten" zentzu" etikoa?, zein da" euskarak" bertan betetzen duen papera. Euskal hezkuntzak, beti ere, —euskaldun elebidunez osaturiko—" euskal hizkuntz komunitateak" idealki eskatzen dionari erantzun behar dio, bai, baina —erdaldun elebakar gehiago dituen—" euskal lurralde eleanitzak" erakusten duen errealitatea aintzat hartuz248 Herri honetan, egiaz, ezaugarri linguistiko ezberdineko hainbat komunitate bizi da —horregatik edo," euskaldun"," vasco" eta" basque" hitzak ez dira sinonimoak—, eta horrek ez du batere errazten guztion arteko bizikidetza —gogora dezagun" euskal gatazka" delakoa— Bizikidetza arazoa, baina, aldi berean da, ere, auzi etiko eta pedagogiko bat, eta, horrexegatik, euskal hezkuntzak ezin dio berorri bizkar eman.
|
|
|
zein da euskal hezkuntza" orohartzaile" baten" zentzu" etikoa?, zein da" euskarak" bertan betetzen duen papera?
|
Euskal
hezkuntzak, beti ere, —euskaldun elebidunez osaturiko—" euskal hizkuntz komunitateak" idealki eskatzen dionari erantzun behar dio, bai, baina —erdaldun elebakar gehiago dituen—" euskal lurralde eleanitzak" erakusten duen errealitatea aintzat hartuz248 Herri honetan, egiaz, ezaugarri linguistiko ezberdineko hainbat komunitate bizi da —horregatik edo,&qu...
|
|
|
zein da euskal hezkuntza" orohartzaile" baten" zentzu" etikoa?, zein da" euskarak" bertan betetzen duen papera? ...ezaugarri linguistiko ezberdineko hainbat komunitate bizi da —horregatik edo," euskaldun"," vasco" eta" basque" hitzak ez dira sinonimoak—, eta horrek ez du batere errazten guztion arteko bizikidetza —gogora dezagun" euskal gatazka" delakoa— Bizikidetza arazoa, baina, aldi berean da, ere, auzi etiko eta pedagogiko bat, eta, horrexegatik,
|
euskal
hezkuntzak ezin dio berorri bizkar eman.
|
|
|
Lehenik eta behin, eta
|
euskal
hezkuntzaren perspektibatik, begirada bat botako diogu —nagusiki" etika komunikatiboaren" gidaritzapean— hezkuntzaren etikaz eta hizkuntz pedagogiaren etikaz orain arte esandakoari. Hasteko, aipatutako etikaren —eta, honekin, baita etika pedagogikoaren— printzipio antropologiko eta linguistikoak ekarriko ditugu gogora:
|
|
|
horien haritik esan dezakegu, batetik, gizakiaren izaera berez dela" etikoa" (aske eta adimendun denez bere erabakien erantzukizuna du)," pertsonala" (hemen eta orain bizi da giza komunitate batean) eta" intersubjektiboa" (besteekin elkarreraginez osatzen du bere nortasuna) 249 Gizakiaren berezko izaera, bestetik, honela agertzen zaigu ere: ...izitza formak" dira)," komunikatibo" (hitz egitea bera jarduera pragmatiko bat da ere) eta" dialogiko" (elkarrizketan argudiatuz lortzen dira adostasunak) bezala250 Etika horren baitako printzipio horiek guztiak, finean, gizakiaren beraren" razionaltasun komunikatiboan" oinarritzen dira, eta, egiaz, hemendik abia gaitezke ere bai etika pedagogikoaz orokorrean bai
|
euskal
hezkuntzaren etikaz partikularki pentsatzerakoan. Aurrera eginez, jarraian, espresuki hezkuntzaren eta hizkuntz pedagogiaren dimentsio etikoaz esandako hainbat gauza azpimarratuko dugu:
|
|
|
lehenik esan, Herbart eta Lowisch gogora ekarriz, etikari esker bakarrik dela posible" hezkuntzaren helburua zehaztea" eta" ekintza hezitzailea suspertzea", jarduera horretan" erantzukizuna" egiaz" etika pedagogikoaren kategoria nagusian bihurtzen delarik" 251 Hizkuntz kontuetara etorrita, eta Bollnowen eskutik, esatekoa da ere hezkuntzaren zeregin garrantzitsuenetako bat dela" gizakia hitz egitera eramatea" edo" elkarrizketara gidatzea", hain zuzen, horretarako" jarrera eta gaitasuna" bultzatuz252 Azken batean" erantzukizunerako etika pedagogikoak" eta" elkarrizketarako hezkuntzak" bat egin behar dute, horrela bakarrik izango baita posible —euskal kasuan ere— guztion" askatasuna" areagotzea eta egitasmo komunak" negoziatzea" 253 Errepaso moduko honekin bukatzeko, labur ere, aniztasun sozio-kulturalak eta linguistikoak etika pedagogikoari suposatzen diona gogoraraziko dugu: ...lde horietako bakoitza gehien ezaugarritzen duen zirkunstantzia, eta, horrexegatik, hezkuntzak ezinbestean sustatu behar du" hizkuntz komunitatearen auto adierazpen linguistiko eta kulturalaren gaitasuna" 255 Aipatutako aniztasunak, finean, giza eskubideen baitan kokatu beharreko eskubide kultural eta linguistikoez hitz egitera garamatza, eta, egiaz, hemendik abiatuz ulertu litzateke ere
|
euskal
hezkuntzak euskararen normalizazioaren inguruan duen erantzukizuna. Esan dezagun, bukatzeko, honakoa:
|
|
|
Esan dezagun, bukatzeko, honakoa: etika komunikatiboaren" hiztunen komunitate ideala" erreferente orokortzat har daiteke, bai, baina
|
euskal
hezkuntzak ezinbestean hartu behar du aldatuz doan" euskal hiztunen komunitate erreala" abiapuntu eta jomuga konkretutzat.
|
|
|
Horrenbestez esan dezakegu, aurrera eginez," euskal hizkuntz komunitatea" hartzen dugula —gure atal honetako hausnarketa guztietan bezalaxe—"
|
euskal
hezkuntzaren dimentsio etikoaz" esango dugunaren marko orokor edo erreferentzia nagusi bezala. Euskal komunitate linguistikoa, finean, errealitate natural bat da —inork ez du" euskaltasuna" asmatu—, eta horregatik hitz egin dezakegu ere euskal hizkuntz eta kultur eskubide etikoez:
|
|
|
gizartean bizi da, hiztunengan; hiztunak ditu jasaile, hiztunek bizi dute" 262 Horrela, bada, eta bukatzeko, zera azpimarra dezakegu: "
|
euskal
hezkuntzak" euskararekiko duen —edota eduki behar duen— erantzukizuna, egiaz, euskaldunekiko eta horien giza garapenarekiko erantzukizuna da, eta, finean, horregatik hitz egin dezakegu haren sakoneko" dimentsio etikoaz".
|
|
|
Euskaldunak, alabaina," euskal lurralde eleanitz" batean bizi dira —jada ikusi eta aztertu bezala—, eta horrek nahitaez eramaten gaitu"
|
euskal
hezkuntzaren dimentsio etikoaren" beraren bestelako hainbat aspektu kontsideratzera. Azpimarra dezagun, zentzu honetan, euskal diglosia gainditu eta" benetako elebitasun sozial" baten aldeko lana egitea, egiaz, gure hezkuntzaren beraren konpromiso etikoa dela:
|
|
|
Horregatik euskararen" normalizazioa" —berori" beste hizkuntzen maila berean jartzea" (Ninyoles) 266—, funtsean, gure arteko komunikaziorako baldintza linguistikoak berdintzea da, eta, zentzu honetan, normalizazio hori etikoki inposatzen zaigun zerbait da. Beraz, egokiago dirudi, ikuspuntu etiko horretatik bederen, ez hainbeste"
|
euskal
hezkuntza elebidunaz", baizik eta batez ere" elebitasunerako euskal hezkuntzaz" hitz egitea: zentzu honetan beharrezkoa iruditzen zaio Iztuetari" ikastolen betiko helburua" gogora ekartzea, alegia," irakaskuntzaren bidez euskal gizarte osoa, Hegoa eta Iparra, hiri handiak nahiz txikiak, dena euskalduntzea" 267 Euskara da Euskal Herria egiten duena —hura galduz gero beste zerbait izango litzateke hori—, eta, horrexegatik, elebitasunaren aldeko diskurtsoa —erretorika errazetik urrunduz— euskararen berreskurapenaren aldeko neurri diskriminatzaileetan itzuli litzateke.
|
|
|
Horregatik euskararen" normalizazioa" —berori" beste hizkuntzen maila berean jartzea" (Ninyoles) 266—, funtsean, gure arteko komunikaziorako baldintza linguistikoak berdintzea da, eta, zentzu honetan, normalizazio hori etikoki inposatzen zaigun zerbait da. Beraz, egokiago dirudi, ikuspuntu etiko horretatik bederen, ez hainbeste" euskal hezkuntza elebidunaz", baizik eta batez ere" elebitasunerako
|
euskal
hezkuntzaz" hitz egitea: zentzu honetan beharrezkoa iruditzen zaio Iztuetari" ikastolen betiko helburua" gogora ekartzea, alegia," irakaskuntzaren bidez euskal gizarte osoa, Hegoa eta Iparra, hiri handiak nahiz txikiak, dena euskalduntzea" 267 Euskara da Euskal Herria egiten duena —hura galduz gero beste zerbait izango litzateke hori—, eta, horrexegatik, elebitasunaren aldeko diskurtsoa —erretorika errazetik urrunduz— euskararen berreskurapenaren aldeko neurri diskriminatzaileetan itzuli litzateke.
|
|
|
Horrenbestez, eta puntu honekin bukatzeko, zera diogu:
|
euskal
hezkuntzaren erantzukizun etikoa, besteak beste, euskal gizartea egituratzearen eta kohesionatzearen —berori giza komunitate bakar eta bateratu baterantz eramatearen— aldeko lana egitea da, zeregin horretan nahitaezkoa delarik euskararen ezagutza eta erabilera orokortzea. Horren haritik, eta Alvarez Enparantza Txillardegi gogoan hartuz, zera dio Thomasek:
|
|
|
|
EUSKAL
HEZKUNTZAREN ERRONKA
|
|
|
Idazlan hau, Paideia eta hizkuntza:
|
euskal
hezkuntza, gure hizkuntzaren eta herriaren egoerarekiko kezkatik eta, modu zehatzago batez, euskal hezkuntzak auzi horretan duen erantzukizunaren inguruko galderatik abiatu da. Egungo pedagogian ohikoa da —globalizazioaren eraginez edo— aniztasun linguistiko kulturalaz, interkulturalitateaz edota eleaniztasunaz hitz egitea, horrek orokorrean galdera bat pizten duelarik:
|
|
|
Idazlan hau, Paideia eta hizkuntza: euskal hezkuntza, gure hizkuntzaren eta herriaren egoerarekiko kezkatik eta, modu zehatzago batez,
|
euskal
hezkuntzak auzi horretan duen erantzukizunaren inguruko galderatik abiatu da. Egungo pedagogian ohikoa da —globalizazioaren eraginez edo— aniztasun linguistiko kulturalaz, interkulturalitateaz edota eleaniztasunaz hitz egitea, horrek orokorrean galdera bat pizten duelarik:
|
|
|
zein da beste hizkuntzek eta kulturek hezkuntzan betetzeko duten lekua? Oso kontuan hartzekoa da, baina, errealitate global hori ezberdina dela han eta hemen, eta, horrenbestez,
|
euskal
hezkuntzak ere eskubidea eta beharra duela aipatutako aniztasunari buruzko irakurketa partikularra egiteko eta eman nahi dituen pausoak beretik arrazoitzeko. Gogora dezagun, sarreran esan bezala, aniztasunaren inguruko diskurtsoa askotan arinegia dirudiela, adibidez, berorrek ezberdintasun linguistiko kulturalak onartzearen eta errealitate linguistiko kultural horien egoera ezberdinak atzematearen artean bereizten ez duenean.
|
|
|
Gogora dezagun, sarreran esan bezala, aniztasunaren inguruko diskurtsoa askotan arinegia dirudiela, adibidez, berorrek ezberdintasun linguistiko kulturalak onartzearen eta errealitate linguistiko kultural horien egoera ezberdinak atzematearen artean bereizten ez duenean. Eta bereizketa hori, jakina, funtsezkoa da egoera gutxituan dagoen euskal hizkuntzaren eta herriaren etorkizunerako —aniztasunaren aldeko aldarrikapena, bestela, homogeneizazioaren aldeko jarduera bilakatuko litzateke—, bai eta
|
euskal
hezkuntzak duen erronkarako ere.
|
|
|
Jarraian, bada, gure idazlanaren izenburuko hirugarren atalean(
|
euskal
hezkuntzaz) azaldutakoa bilduko dugu, oraingoan modu zehatzago eta zabalago batean, hasieratik gogora ekarriz euskararen beraren interes pedagogikoa izan dela berorren erreferentzia nagusia. Horren baitan, lehenik," euskal hizkuntz komunitatea eta hezkuntza" kontsideratu dugu:
|
|
|
euskaldunek edo euskaraz hitz egiten dutenek gertakari antropologiko propioa osatzen dute, edo, bestela esanda, euskal errealitate linguistiko kulturala gizadiaren berezko aniztasunaren fenomeno natural moduko bat da, zeina orokorrean" nazio" bezala ezaugarritu dezakegun.
|
Euskal
hezkuntzak, bada, egiaztapen horretan kokatu behar du bere abiapuntua —bestela bere oinarrizko zentzua galduko luke" euskal" izenlagunak— eta, horrekin, kontuan hartu behar du ere zeregin eta erantzukizun berezia duela bere erreferentziazko hizkuntz komunitatearekiko. Horrek berak, baina, euskal hezkuntza nazional eta euskal curriculum propioaz hitz egitera garamatza, non euskararen sakoneko funtzio humanizatzailea eta euskal komunitate linguistikoaren dimentsio sozio-kulturala eta historikoa serioski kontsideratzen diren.
|
|
|
Euskal hezkuntzak, bada, egiaztapen horretan kokatu behar du bere abiapuntua —bestela bere oinarrizko zentzua galduko luke" euskal" izenlagunak— eta, horrekin, kontuan hartu behar du ere zeregin eta erantzukizun berezia duela bere erreferentziazko hizkuntz komunitatearekiko. Horrek berak, baina,
|
euskal
hezkuntza nazional eta euskal curriculum propioaz hitz egitera garamatza, non euskararen sakoneko funtzio humanizatzailea eta euskal komunitate linguistikoaren dimentsio sozio-kulturala eta historikoa serioski kontsideratzen diren. Jarraian, bigarrenik," euskal lurralde eleanitza eta hezkuntza" izenburuko puntura pasatu gara:
|
|
|
Jarraian, bigarrenik," euskal lurralde eleanitza eta hezkuntza" izenburuko puntura pasatu gara: kontua da, aurrekoa oinarritzat eta erreferentziatzat hartuta ere,
|
euskal
hezkuntzak ezin duela ahaztu egungo euskaldunen egoera diglosiko glotofagikoa —ez bakarrik funtzionala—, zeinaren arabera euskal hiritar askok ez dakien euskaraz baina euskal hiztun orok erdaraz ere dakien. Euskal hezkuntzak, horrenbestez, aipatutako egoera eleanitza hartu eta onartu behar du abiatu aurretik, baina ezin du berori behin betiko egoera bezala ontzat eman; egiaz, bere gain hartu behar du euskararen normalizazioaren inguruan egiteko duenaren erantzukizuna.
|
|
|
kontua da, aurrekoa oinarritzat eta erreferentziatzat hartuta ere, euskal hezkuntzak ezin duela ahaztu egungo euskaldunen egoera diglosiko glotofagikoa —ez bakarrik funtzionala—, zeinaren arabera euskal hiritar askok ez dakien euskaraz baina euskal hiztun orok erdaraz ere dakien.
|
Euskal
hezkuntzak, horrenbestez, aipatutako egoera eleanitza hartu eta onartu behar du abiatu aurretik, baina ezin du berori behin betiko egoera bezala ontzat eman; egiaz, bere gain hartu behar du euskararen normalizazioaren inguruan egiteko duenaren erantzukizuna. Horren arabera, beraz, euskal hezkuntzak badu zereginik erdal elebakarrak elebiduntzerakoan —elebitasun indibidualaren maila igoz bakarrik lor daiteke egiazko elebitasun soziala—, eta, jakina, horretarako ezinbestekoa dirudi euskararen aldeko diskriminazio positiboa.
|
|
|
Euskal hezkuntzak, horrenbestez, aipatutako egoera eleanitza hartu eta onartu behar du abiatu aurretik, baina ezin du berori behin betiko egoera bezala ontzat eman; egiaz, bere gain hartu behar du euskararen normalizazioaren inguruan egiteko duenaren erantzukizuna. Horren arabera, beraz,
|
euskal
hezkuntzak badu zereginik erdal elebakarrak elebiduntzerakoan —elebitasun indibidualaren maila igoz bakarrik lor daiteke egiazko elebitasun soziala—, eta, jakina, horretarako ezinbestekoa dirudi euskararen aldeko diskriminazio positiboa. Eta bukatzeko, hirugarrenik," euskal hezkuntzaren dimentsio etikoa" delakoaz aritu gara:
|
|
|
Horren arabera, beraz, euskal hezkuntzak badu zereginik erdal elebakarrak elebiduntzerakoan —elebitasun indibidualaren maila igoz bakarrik lor daiteke egiazko elebitasun soziala—, eta, jakina, horretarako ezinbestekoa dirudi euskararen aldeko diskriminazio positiboa. Eta bukatzeko, hirugarrenik,"
|
euskal
hezkuntzaren dimentsio etikoa" delakoaz aritu gara: jarduera pedagogiko eta hezkuntza linguistiko ororen berezko alde etikoak, gure kasuan, euskal hezkuntzaren beraren zentzu etiko orohartzaileaz galdetzera garamatza eta, bide batez, baita bertan euskarak betetzen duen edota bete lukeen paperaz hausnartzera ere.
|
|
|
Eta bukatzeko, hirugarrenik," euskal hezkuntzaren dimentsio etikoa" delakoaz aritu gara: jarduera pedagogiko eta hezkuntza linguistiko ororen berezko alde etikoak, gure kasuan,
|
euskal
hezkuntzaren beraren zentzu etiko orohartzaileaz galdetzera garamatza eta, bide batez, baita bertan euskarak betetzen duen edota bete lukeen paperaz hausnartzera ere. Kontua da, bada, aniztasun antropologikoaren diskurtso teorikoa gure errealitatera ekarri beharra dagoela eta, orduan, ezinbestean hitz egin behar dugula giza eskubide orokorren baitan kokatu eta ulertu beharreko euskal hezkuntza, hizkuntz eta kultur eskubideez.
|
|
|
jarduera pedagogiko eta hezkuntza linguistiko ororen berezko alde etikoak, gure kasuan, euskal hezkuntzaren beraren zentzu etiko orohartzaileaz galdetzera garamatza eta, bide batez, baita bertan euskarak betetzen duen edota bete lukeen paperaz hausnartzera ere. Kontua da, bada, aniztasun antropologikoaren diskurtso teorikoa gure errealitatera ekarri beharra dagoela eta, orduan, ezinbestean hitz egin behar dugula giza eskubide orokorren baitan kokatu eta ulertu beharreko
|
euskal
hezkuntza, hizkuntz eta kultur eskubideez. Horrela, bada, eta etika komunikatiboaren haritik, beharrezkoa dirudi gure euskal hezkuntza elebiduna, funtsean, elebitasunerako euskal hezkuntza bezala planteatzea, zeinak egiazko —bazterketarik gabeko eta baldintza berdinetan gauzatutako— elkarrizketa ahalbidetuko duen.
|
|
|
Kontua da, bada, aniztasun antropologikoaren diskurtso teorikoa gure errealitatera ekarri beharra dagoela eta, orduan, ezinbestean hitz egin behar dugula giza eskubide orokorren baitan kokatu eta ulertu beharreko euskal hezkuntza, hizkuntz eta kultur eskubideez. Horrela, bada, eta etika komunikatiboaren haritik, beharrezkoa dirudi gure
|
euskal
hezkuntza elebiduna, funtsean, elebitasunerako euskal hezkuntza bezala planteatzea, zeinak egiazko —bazterketarik gabeko eta baldintza berdinetan gauzatutako— elkarrizketa ahalbidetuko duen. Euskal hezkuntzaren inguruko gure azterketa, beraz, hezkuntzaren zentzu" paidetikotik" eta pedagogia linguistikoaren funtzio humanizatzailetik burututakoa izan da, bertan propioki gurea den problematikari —euskararen auziari— bakarrik heldu nahi izan diogularik.
|
|
|
Kontua da, bada, aniztasun antropologikoaren diskurtso teorikoa gure errealitatera ekarri beharra dagoela eta, orduan, ezinbestean hitz egin behar dugula giza eskubide orokorren baitan kokatu eta ulertu beharreko euskal hezkuntza, hizkuntz eta kultur eskubideez. Horrela, bada, eta etika komunikatiboaren haritik, beharrezkoa dirudi gure euskal hezkuntza elebiduna, funtsean, elebitasunerako
|
euskal
hezkuntza bezala planteatzea, zeinak egiazko —bazterketarik gabeko eta baldintza berdinetan gauzatutako— elkarrizketa ahalbidetuko duen. Euskal hezkuntzaren inguruko gure azterketa, beraz, hezkuntzaren zentzu" paidetikotik" eta pedagogia linguistikoaren funtzio humanizatzailetik burututakoa izan da, bertan propioki gurea den problematikari —euskararen auziari— bakarrik heldu nahi izan diogularik.
|
|
|
Horrela, bada, eta etika komunikatiboaren haritik, beharrezkoa dirudi gure euskal hezkuntza elebiduna, funtsean, elebitasunerako euskal hezkuntza bezala planteatzea, zeinak egiazko —bazterketarik gabeko eta baldintza berdinetan gauzatutako— elkarrizketa ahalbidetuko duen.
|
Euskal
hezkuntzaren inguruko gure azterketa, beraz, hezkuntzaren zentzu" paidetikotik" eta pedagogia linguistikoaren funtzio humanizatzailetik burututakoa izan da, bertan propioki gurea den problematikari —euskararen auziari— bakarrik heldu nahi izan diogularik.
|
|
|
Laburpen horietaz gain, baina, interesgarria iruditzen zaigu, ondorio honetan,
|
euskal
hezkuntzaren erronkaren inguruko bestelako ohar batzuk ere eranstea, zeinek —modu batean bederen— gure idazlanaren hari ere izandako kontsiderazio etikoarekin zerikusia duten. Euskararen inguruko auzia, batetik, nahitaez da epe luzera kontsideratu beharrekoa:
|
|
|
Horregatik, bada, euskararen normalizazio prozesua, neurri handi batean, belaunaldi mailako prozesu gisa ulertu behar da, non euskararen aldeko" presioa" —diskriminazio positiboa— eta" erakarpena" —lotura afektiboa— elkarrekin uztartu diren. Azpimarra dezagun, bukatzeko, gure aburuz ohar horiek —zeinak batez ere hemen esandakoak osatzeko erantsi ditugun— serioski kontsideratu behar direla
|
euskal
hezkuntzaren aldetik, baldin eta horrek bere erantzukizun etikoari eta zeregin humanizatzaileari eutsi nahi badie.
|
|
|
Horrenbestez iritsi gara amaierara. Jakin badakigu idazlan honetan esandakoa baino gehiago dela, askoz ere gehiago gainera," hezkuntzaren antropologiaz"," hizkuntzaren pedagogiaz" eta, bereziki,"
|
euskal
hezkuntzaz" esan daitekeena. Baina gure egitasmoa, hasieran esan bezala, ez zen aztergai horien ikerketa agortzea —hori nahi izanda ere ezinezkoa gertatuko litzateke—, baizik eta gure hezkuntza aztertzeko beharrezkoa den marko antropologiko linguistikoari buruzko hausnarketa bat eskaintzea.
|
|
|
244 Ikus L. Erriondo, 1996: 25 Autoreak, artikulu horretan, Kataluniako Hezkuntza Sistemak katalandar hizkuntzari, kulturari eta talde nortasunari ematen dion lehen mailako trataera aztertzen du, eta, neurri batean, baita ere berori
|
Euskal
Hezkuntzarako eredugarri bezala kontsideratzen.
|
|
|
4
|
EUSKAL
HEZKUNTZAZ
|
|
|
Gure asmoa, hemendik aurrera,
|
euskal
hezkuntzari begirada bat botatzea da, hain zuzen orain arteko hezkuntzaren edota pedagogiaren inguruko hausnarketa antropologiko linguistikoak oinarritzat eta erreferentziatzat hartuz. Hasteko aipa dezagun —lehen atalean esandakoarekin bat eginez— paideia delakoaren perspektibatik kontsideratuko dugula hemen ere" hezkuntza" kontzeptua:
|
|
|
Horregatik —eta" norbait heztea" gehiago delako" zerbait irakastea" baino198— gure hezkuntzaren azterketa ez da eskola kontuan bakarrik geratuko. Esan ere —bigarren atalean azaldutakoaren haritik— hizkuntza izango dela, eta bereziki horren funtzio antropologikoa,
|
euskal
hezkuntzari buruzko gure oharpenen erdigunea: azken batean hizkuntza, bai orokorrean bai euskal kasuan, ez da hezkuntzaren baitako elementuetako bat bakarrik, baizik eta egiaz hezkuntzaren beraren" beharrezko eta oinarrizko" posibilitate baldintza199 Daukagun asmoa, beraz, hizkuntzak gure humanizazio prozesuan duen garrantzian eta esanahian sakontzea da, eta ez bestelako hizkuntz didaktika galderetan sartzea.
|