|
2000
|
|
|
Besteen esanak esan, gu konturatu gara guri balio digula eta gainera sortzaile bezala esperientzia aberasgarri bat ari garela sortzen, baita proiektu soziokultural bezala ere, baduela bere lekua. Elkartearen inguruan proiektu autoeratu bat sortzen ari gara
|
euskal
lurralde guztietan, bertsolaritzako agente guztien partaidetzaz, eta gizarte esperientzia bezala ere ezaugarri interesante batzuekin.
|
|
2001
|
|
|
Euskara berreskuratzeko lehen pauso adierazgarriak1918an eman ziren, kualitatiboki garrantzitsuagoak direnak. Urte horretan EuskoIkaskuntza sortu zen, Hegoaldeko lau Aldundien eta Baionako eta Gasteizko elizbarrutien artean sortu ere,
|
euskal
lurralde guztiak lehen aldiz instituzionalki elkartuz. Oñatiko Kongresuak ospatu ziren, Eusko Ikaskuntzak antolatuta, Euskal Herria zentzu guztietan berreskuratzeko asmoz.
|
|
2002
|
|
|
Nahiz eta sistema horren sorreran behin behineko tresna izateko helburuarekin jaio (Espainiako estatuko zerga sistema
|
euskal
lurraldeetan guztiz ezarri arte), sistema horrek Espainiako 1936ko Gerra Zibila hasi arte iraun zuen indarrean.Garai horretan, Bizkaia eta Gipuzkoa, probintzia traidoreak, izendatuak izan zirenez, frankismoaren garaian indargabetu egin zituzten herrialde horiekiko Kontzertu ekonomikoak.
|
|
|
Alde batetik, euskal irakaskuntza eta ikerkuntza ez dira garatu gaur egungounibertsitateetan duela hogei urte pentsa zitekeen bezala. Arlo ez unibertsitarioanD ereduak eta euskal ikastetxeek
|
euskal
lurralde guztietan izandako arrakastak etahedapenak ez dute beren isla izan Unibertsitatean. Ez, behintzat, espero zitekeenneurrian.
|
|
2003
|
|
|
Bere idatzien itzal ideologiko eta politikoa ez da makalagoa. Bera izan zen probintzia bakoitzaren gainetik euskal identitate komun bat iradoki zuen lehena, eta baita Espainian eta Frantzian zeuden
|
euskal
lurralde guztiak batuta estatu independente baten aukera irudikatu zuen aurrenekoa ere; Estatu egitasmo hori ez  zitzaion egingarria ezta komenigarria ere iruditzen, baina bai zilegia. Larramendiren idatziek Borboien zentralizazio asmoen aurrean" euskal berezitasuna" ren hastapena seinalatzen dutela esan dezakegu.
|
|
2004
|
|
|
Nik konfederazioaren ideia luzatu nion, eta hor ibili ziren PSEko buruzagiak nafarren zatiketa saihestu nahian, baina alferrik. Rubialek berak, sentimendu abertzalerik ez izan arren, Eusko Kontseilu Nagusiaren lehendakaritza utzi zuenean, Nafarroa aipatu zuen, minez eta bihotzez,
|
euskal
lurralde guztien arteko anaitasuna goraipatzeko. Baina azken finean, oportunismo politikoa eta hauteskunde kalkuluak nagusitu ziren.
|
|
2008
|
|
|
euskaldunok aukeratu nahi dugu eta hauteskunde bakoitzean euskaldunok geure kontra bozkatzen dugu. Uneon, azken bozketaren arabera euskal nazionalistok minoria gara
|
euskal
lurralde guztietan.
|
|
|
Gernikako Arbola abestia asmatu zuena gipuzkoarra genuen, eta herrialde hartan Batzar Nagusien izaera ibiltariaren ordez, bizkaitarrek Gernikako arbola nola gurtzen zuten ikusita konturatu zen Gernikako arbolaren esanahiaz. Gipuzkoarra izanik ere, Gernikako arbolari abestu zion, bere herrialdean foruzaletasuna hain garden islatzen zuen sinbolorik ez zuelako aurkitu, eta ordura arte Bizkaiko askatasunen ikur izandakoa,
|
euskal
lurralde guztiena bihurtu zen. Are gehiago munduko herri guztiena, garaiko ikuspegi erromantikoarekin bat datorren zatiak gogoratzen digun bezalaxe:
|
|
|
118).
|
Euskal
lurralde guztiak gobernu bakarrean antolatzeko lehen proiektua ere ordukoa da: «Uztaritzeko (L) Garat familia oso ezaguna zen Lapurdi guztian, herrialdeko kargu handiak bere eskuetan bait ziren maiz.
|
|
|
26 Zenbait iturri erabili dira. 2006 urteari dagokionez, Eustat, INSEE eta INE erakundeen errolda datuak, eta batez ere,
|
euskal
lurralde guztiak bere baitan hartzen dituen estatistika iturri bakar eta baliagarria, hau da, Aztiker: Euskal Herria.
|
|
2009
|
|
|
Hamabost kultur aldizkari inguru plazaratzenzen sasoia dugu.
|
Euskal
lurralde guzti guztiek berezko aldizkaria zuten eta, gehiengehienetan, euskara nagusi zen. Argiaren itzalpean, Txistu komikia eta umeentzakoPoxpolin gehigarria jaio ziren.
|
|
|
Hortaz,
|
euskal
lurralde guztietako arkitektura instituzional orokor bat proposatzea jarri du helburutzat EAJk, betiere, Nafarroako eta Iparraldeko biztanleen erabakia errespetatuz. Horrek, lurraldeen batasun politikoa lortzeko aukera emango lukeela dio.
|
|
|
Izan ere, euskal nazionalismoaren sortzea bera ezin uler bailiteke gatazka historikoari erreparatu gabe. Eta gatazka hori, neurri batean edo bestean,
|
euskal
lurralde guztietan aurki dezakegu.
|
|
|
Horiekin batera, euskal nazionalistentzat pisuzkoak diren beste arrazoi batzuk ere badaude, indar handiz finkatuak, gainera. Arrazoi ekonomikoek —euskal aberastasunak alde egitea saihesteko— edo arrazoi nazional edo sentimentalek —kirol selekzioak edo
|
euskal
lurralde guztiak baturik ikusi nahia— azaltzen digute gatazka honen iraupena.
|
|
2010
|
|
|
Etxe baten muga fisikoak txikiak gelditu zitzaizkion. Etxe eskolen aroa, beraz, 60ko hamarkadan zehar gertatzen diren aldaketen ondorioz bukatu zen, eta horren eragile nagusia euskal irakaskuntzarekiko gizarte eskaeraren hazkundea izan zen,
|
euskal
lurralde guztietako hiri eta udalerrietan. Etxe eskolen ekarpena hiru mailatan balora daiteke:
|
|
|
Ikastolen Hizkuntz Proiektua zen testuinguru berri hori, eta aldi berria gidatzeko Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioak AEKn eskarmentu handian zuen profesional bat, Erramun Osa, kontratatu zuen 2001ean. Talde zabala antolatu zen, tartean
|
euskal
lurralde guztietako teknikariak eta irakasleak, eta berritze teorikoa azkartu zen; halaber, finantzazio iturriak handitu ziren eta egitura profesionala egonkortu zen. Egindako lanen lekuko dira 2002, 2003 eta 2004ko Jardunaldi Pedagogikoak, Eusko Jaurlaritzaren Ulibarriren baitan egindakoa edo materialen ekoizpena.
|
|
|
Euskal hezkuntzaren lehen eskola ekintza antolatuak 50 urteko ibilbidea egin du. XX. mendearen lehen erdiko ahaleginen ostean, Azkuek, Muñoak, Euzko Ikastola Batzak eta Elbira Zipitriak eragindako saioen ondotik, gaur egun eta
|
euskal
lurralde guztietan ezagutzen den ikastola mugimendua abian jarri zen 1960an.
|
|
|
|
Euskal
lurralde guztientzat gutxieneko komun bat izatEA
|
|
|
"... ez delako naziorik munduan, bere aberriko jatorrizko mintzaira estimatu ez duenik, eta eskoletan irakurtzen eta idazten irakatsi ez duenik[...] Hau dela eta, bidezkoa da gure euskal hizkuntza balora dezagun[...] eta ondoren gaur egun arte, Iruñeko oso hiri noblean mantendu da, eta
|
euskal
lurralde guztian..."
|
|
|
Euskal hizkuntza eta kulturaren aldeko atxikimendua edozeinek izan dezake. Nahiz eta, adibidez, bere burua oso espainiarra sentitu eta
|
euskal
lurralde guztiak batzen dituzten instituziorik ez nahi. Baina euskaltasun hori lortzeko, esparru honetan ez du bere ideiekin kontraesanik izan behar, Ez du, nahitaez, pakete abertzale osoa onartu behar.
|
|
2012
|
|
|
Abenduaren bostean zabaldu zituen ateak Euskal Dendak, “Artisautza eskura” lelopean. Euskal Herriko erakusleihorik garrantzitsuena bihurtuz,
|
euskal
lurralde guztietako ordezkariak izanik. 56 artisauk hartu dute parte aurten, gehiengoak bizkaitarrak izan dira, 25 Gipuzkoako 14, Nafarroako sei, Arabako hiru eta Ipar Euskal Herriko hiru artisauk osatu zuten Durangoko Euskal Denda.
|
|
|
Gaur hirian jokatzen da euskararen partida. Batetik, hiriak direlako jende gehienak biltzen dituzten biziguneak, baina beste alde garrantzitsuago batetik, hiri bizimodua delako guztiz nagusi
|
euskal
lurralde guztietan. Beraz, hasieran aipatzen nituen bizimoduetan bizi den jendea da jende euskalduna, haietan biziarazten du, edo ez, euskara. habitatari dagokionez, euskarak hor izan du indargune bat. elkartzen, batzen eta auzotasuna lantzen jendeak elkar ezagutu eta lagunarteko sareak atondu ahal direlako, elkarteeta talde itsaso horretan goxoago bizi izan da euskara (nahiz eta askotan, sinbolo hutsa izan). okerrago du pasabideen hirian. han, fragmentazioan, atomizazioan eta kontsumo harreman joankorretan, euskara galdu egiten da.
|
|
|
Gaur hirian jokatzen da euskararen partida. Batetik, hiriak direlako jende gehienak biltzen dituzten biziguneak, baina beste alde garrantzitsuago batetik, hiribizimodua delako guztiz nagusi
|
euskal
lurralde guztietan.
|
|
|
estatu baterako bidea, berez konplexua dena, etabide aldia, berez luzea, baliatu behar ditugu bidaideok Euskal Herriko bihar etzikoestatua ez dadin izan gaur krisiari modu bidezkoan ezin aurre eginez dabiltzanestatuen ispilu. ...anpora begira bideragarriaizan daitekeen arren, bideragarria egin behar dugu barrura begira ere, estatu horrenlurraldean zehar garapen eredu sozioekonomiko harmoniatsu eta bidezkoa bultzatuz, iraunkortasuna helburu, kontzeptu honek dituen lau dimentsiotan, lurraldekoa barne.Beste modura esanda, krisiek berez dakarten arriskua aukera bihur dezagun, EuskalEstatua neurriko ongizate estatua izan dadin
|
euskal
lurralde guztietan. Funtsezkokontua ez da krisitik nola atera, nora sartzeko atera baizik; hortxe kokatzen ditugualdatzeko aukerak, Einstein zenak zioena gogoan:
|
|
|
Giro horretan, Konbentzioko egunetan protagonismo handia jaso zuen J.D. Garat lapurtarrak, Napoleoni
|
euskal
lurralde guztiak administratiboki bildu eta estatu autonomoaren antzeko zerbait Frantziako inperioaren barruan11 sortzeko proiektua aurkeztu zion, hizkuntzadun komunitatea, itsas pertsonez ongi eraturiko herrialde izango zena, Frantziako inperioaren laguntzaile irmo bihurtzeko.
|
|
|
Hala ere, gobernu militar eta zibil berriek, esperientzia laburra izan zuten. 1811ko urtarrilaren 15ean, Istriako Dukea armadaren arazoak eta gainontzeko arazo zibil eta administratiboak antolatzeko
|
euskal
lurralde guztien eta ondoko batzuen (Burgos, Soria, Santander) buru bihurtu zen.
|
|
|
bata, 1850etik aurrera euskal liberalen arteko zatiketak gaindituak dirudite eta jarrera foruzalea inoiz baino gotorrago ageri da, bai elite politikoen artean zein gizarte maila guztietan; eta bestea, hiru lurraldeen arteko batasunean urrats erabakigarriak etengabe egiten diren bitartean, Nafarroa ez da dinamika berean sartzen. Kasu guztietan, dena den, foruzaletasuna da jaun eta jabe
|
euskal
lurralde guztietan, bi hamarkada horietan (1852tik 1876ra) urrezko aro moduko bat bizi duelarik; gure egilearen arabera" abertzaletasun bikoitzaren garaia (euskalduna eta espainiarra)" da (245 or.). Zeren liberal foruzaleek ez zuten inolako eragozpenik Foruen defentsa irmoarekin batera beraien espainiartasuna harro aldarrikatzeko. Ez dezagun ahantz.
|
|
2013
|
|
|
Eta, 1993an, Josebak oso polizia desberdinean, Ertzaintzan, lan egiten zuen, berorren unitate antiterroristaren buru. Hiru hilean mugaren alde bietan ikerketa isil eta bikain bat egiten ibili ondoren, uda hartan, aipatu segurtasun gorputz sortu berriak, artean
|
euskal
lurraldean guztiz hedatu barik, eta sarri eta bidegabeki gutxietsita, profesionaltasun itzela erakutsi zuen, lehenengo bider desegin zuenean ETAk estortsio terroristarako baliatzen zuen sarea. ETAk ez zion inoiz barkatu, eta orain dela hogei urte ETAk asasinatu egin zuen Tivoli kalean, beti legez, atzetik, eta beraren seme Fernandoren aurrean, umea ikastetxera zeramala.
|
|
|
Gaur egungo
|
euskal
lurralde guztiak, eta inguruko hainbat lurralde
|
|
2015
|
|
|
...npartitu eta elkarlanerako adostasun eta bilgune berriak sor daitezen", bide horretan aurrera egiteko bere borondatea ziurtatzen du, eta" alderdi politiko, sindikatu, kultur bilgune, gizarte antolakunde eta oro euskal herritarrei[...] beharrezko konpromezuak hartu eta urrats zehatzak eman ditzaten" eskatzen die; urratson artean" gaurko zatiketa instituzionala gainditu" eta
|
euskal
lurralde guztiak" bere baitan hartuko dituen instituzio egitura bakar eta subiranoa sortzeko[.] gaurdanik urrats eraginkorrak" emateak du garrantzia gehien; Euskal Herriaren" eskubide demokratiko eta eraikuntzaren aldeko indarrak" premiatzen ditu" oinarrizko eta gutxiengo beharren inguruan hitzarmenak lotu eta dinamikak eragin" ditzaten....
|
|
2016
|
|
|
hitzetik abiatuta, jende askok uste baitzuen garai hartan astro horia gurtzen zuen herria zela euskalduna. Interes politiko garbiarekin sortu zuen,
|
euskal
lurralde guztiak izendatzeko, Euskal Herria deitura linguistiko kulturalegia iruditzen zitzaiolako edo. Nola?
|
|
2017
|
|
|
Ardanza Agiriak eta Lizarra Garaziko Hitzarmenak (hilabete batzuk beranduago sinatu baitzuten zortzi alderdi politikok, zazpi sindikatuk eta gizarte zibileko bederatzi elkartek) hasiera eman zioten euskal politikaren aro berri bati. Lizarrako Hitzarmenak berretsi egin zuen alde eta eragile guztien arteko negoziazioaren eta elkarrizketa zabalaren beharra,
|
euskal
lurralde guztietarako erabateko irtenbidea lortzeko eta Euskal Herriak bere etorkizuna erabakitzeko eskubidea izan zezan (Tamayo 2007: 595).
|
|
2018
|
|
|
, 11:10. ", beheko bi galderekin funtsean ados nago, bainan Euskaltzaindiak zihurtatu luke, euskera arloko herri mugimendu, administrazio, eta
|
euskal
lurralde guztien partehartze orekatua. Bestalde euskeraren aurrera begirako erabilera eta lan mundura zabaltzearenaz aparte, erabilerari buruzko pare bat atalek, hildoak markatzea behar dutelakoan nago, nire inguruan behintzat:
|
|
|
Nondik heldu ote zen Iruñerrira" mozkortu" hitzaren esanahi berria? Edo hemen berean eman ote zitzaion lehenbizikoz adiera hori,
|
euskal
lurralde guztietara zabaldu baino lehen?
|
|
2019
|
|
|
Egia da, bestalde,
|
euskal
lurralde guztietan ez dela berdin partekatzen" euskararen balioa", lurralde gobernantza demokratikoaren ezinbesteko
|
|
|
Eusko Ikaskuntzak abiatu duen" herri hausnarketaren" helburua horixe da, hain zuzen ere.
|
Euskal
lurralde guztietan bizi garen herritarron zoru komuna –gobernantza demokratikoaren aurrebaldintza–, eremu desberdinetan zehaztea, eztabaida eratzaile zabal eta irekiaren bitartez.
|
|
2020
|
|
|
Erdara gurea? Monteano historialariak eta ederki erakutsi zigutek, ba, Iruñea eta Nafarroa euskalduna nola espainoldu zuten konkistatzaile gaztelauek; eta beste
|
euskal
lurralde guztietako hainbat lekukok ere kontatu zigutek, ba, nola erabili izan den eraztuna eta makilatxoak eta antzeko zigorrak euskara umeen ahotik baztertu eta arlote konplexu alimalekoa kaskezurrean sartzeko bertako elitearen konplizitate handiarekin, eta erdara geure egiteko behartzeko, eta J.M. Torrealdaik bi liburutan ere azaldu ziguk, ba, xehetasunez, zer nolako trikimailu erabili dituzte...
|
|
|
1937ko udaberrian
|
euskal
lurraldea guztiz konkistatzeari ekin zioten indar frankistek eta, horrela, oposizio gune katolikoena suntsitua izan zenean, Eliza katolikoak altxamendua bedeinkatu ahal izan zuen" Gurutzada" gisa (Botti, 2007; Dionisio Vivas, 2012).
|
|
2022
|
|
|
Biztanleria eta immigrazioarena, aldiz, Bilbon eta Gasteizen. Baina, Erkidegoan garatu den ereduak
|
euskal
lurralde guztirako balio du. Eta euskaraz hitz egiten dakitenen arteko kontaktuaren probabilitatea, azken finean, euskararen presentziaren edo dentsitatearen mende dago.
|
|
|
Kontua da Autrigonia eukal lurraldea dela. Gartziak
|
euskal
lurralde guztiak jasoko ditu, nire lurrak eta Muniaren partetik Trasmiera eta Gaztela Vetula, Arreba eta Urbeleraino.
|
|
|
Egon badago beste alternatiba bat: unibertsitate pribatu bat
|
euskal
lurralde guztietara zabaltzea, Euskal Unibertsitate bat sortzeko helburuarekin. Egun ditugun unibertsitate pribatuen artean, Mondragon Unibertsitatea izango litzateke helburu hori bere gain har lezakeen bakarra.
|
|
|
Gatazka politiko armatua oso bizi egon zen 1980ko hamarkadan,
|
euskal
lurralde guztietan (ETAren ekimen armatua, gerra zikina, GAL…): gatazka armatu hori bor bor zela, militante abertzaleen kontrako gerra bortxaketak ere gertatu ziren testuinguru gatazkatsu hartan.
|
|
|
Lagun gazteago batzuk euskaraz idaztera bultzatu zituen, haietan Kardaberaz eta Mendiburu. Gainera euskaldunak bere abertzaletasunaz dopatu nahi zituen, eta
|
euskal
lurralde guztien biltzea proposatu zien Pirinioetako Probintzia Batuetan, haatik Nafarroa Garaia behartu gabe, erresuma zelakoan, eta egia da oraino hala zela, teorian bederen.
|
|
2023
|
|
|
Horretarako, oraingoan ere, bere balio erantsia eskainiko du Eusko Ikaskuntzak:
|
euskal
lurralde guztietan errotutako erakundea da eta Euskal Herri osoan eta osorako herri hausnarketarako guneak sortzeko legitimitatea aitortzen zaio. Izan ere, hainbat eragilek eta egitura instituzionalek dituzten eremu mugatuak gainditzeko aukera du Eusko Ikaskuntzak, eta bere norabidea marrazteko autonomiari eutsiz, elkarlana sustatzeko borondatea adierazi du behin eta berriro.
|
|
|
Hezkuntzarekin lotutako zeharkako gai komunak ditugu
|
euskal
lurralde guztietan, horien inguruko gogoeta bultzatzea da gure bide orri nagusia. Euskal Herria osatzen duten herrialdeak bilduko dituen balizko hezkuntza sistema eremu baten oinarriak irudikatzeko bideak eskainiko dituena.
|
|
|
1853an konposatu zuen Jose Maria Iparragirrek Gernikako arbola abestia, eta, Urretxun bildutakoek argudiatu dutenez, kanta horrek gaur egun
|
euskal
lurralde guztiak batzen ditu, eta abertzaleak ez diren eta abertzaleak diren euskal herritarrak hartzen ditu bere barruan. Proposamenaren egileek, horregatik, EAEko, Nafarroako zein Ipar Euskal Herriro ereserkiak errespetatzen dituztela diote, baina Gernikako Arbola k horiek denak osatuko lituzkeela gaineratu dute.
|
|
|
579). Inprimategi horietan, ez dira gutxi jabe eta titular agertzen diren emakumeak,
|
euskal
lurralde guztietan.
|