|
2000
|
|
|
Baina, espainiar inperioaren harrotasunetik abiatuta, demokraziaren karetaz mozorrotuta dabiltzan hainbat esatari, iritzi emale, kazetari, intelektual eta politikok ez dituzte abertzaletasunaren kontra hain gauza gogorrak esan. Hitza, irudi eta idatzien indarkerian, inoiz baino bortitzago dihardute
|
euskal
abertzaletasunaren aurka.
|
|
2001
|
|
|
Zeren aurka defendatzeko eraso duten?
|
Euskal
abertzaletasunak distentsio giro batean landu zezakeen ofentsibaren aurka. Gero, gainera, azken hau ez da bide erdira ere iritsi, bide laurdenera agian eta bertan geratu da blokatuta, desaktibatuta.
|
|
|
Indarrak parera ekarri edota indar korrelazioa alda tzerik ba al dago?
|
Euskal
abertzaletasunaren barruan ba al dago aukerarik intxaurrondoa astindu eta intxaurrak jasotzerakoan orduan osagarritasuna lantzeko. Eta hori gabe, ba al dago irteerarik?
|
|
|
Beraz, PPk sekulako ostia bildu du, hotsa Moncloan ere entzun zuten. Batetik ez du lortu EAJ EAk Ajuria Enea abandona zezaten, eta bestetik EAEri eta
|
euskal
abertzaletasunari buruz eman irudia Espainian irentsi baldin badute ere, hemen inork gutxik jan du.
|
|
2002
|
|
|
Halarik ere, Agur, Euzkadiren irakurketa hau ez genuke osatuko baldin eleberrian ukitzen den gai nagusiari,
|
euskal
abertzaletasunaren gaiari, erreferentzia egingo ez bagenio. Julenek hasieratik onartzen duenez (26), euskara eta aberria izan dira betidanik bere kezka nagusiak, eta ezker abertzaletik gertu dagoela onartu arren, benetako gogoeta eta grinarik gabe bizi du euskal errealitate politikoa.
|
|
|
|
Euskal
abertzaletasunak XIX. mendearen hondarrean izaniko bultzada erabakigarria izan zen prosa berri haren helburu, gai eta are estiloetan ere
|
|
|
Kontsentsu handi samarradago gai honen inguruan, eta, nik dakidanez, bestelako iritzi bat plazaratu duen bakarra Jon Juaristi izan da18 Nazionalismoaren eta modernizazioaren arteko loturakez du esan nahi, ideologia nazionalista bera ere, modernoa? eta berritzailea zenik.Izan ere,
|
euskal
abertzaletasunaren historian zehar funtsezko ezaugarririk bilatunahiko bagenu, hori modernitatearen eta tradizionalismoaren arteko dialektikaizango litzateke. Nazionalismoak, sozialismoarekin batera, bidea urratu ziongizabanakoaren parte hartzeari, gaur egun ezagutzen dugun politika berriari ateakzabalduz.
|
|
|
Ondoren, arrazoidesberdinak zirela medio? gizartearen beste arlo guztietako ordezkariak barruratuzituen
|
euskal
abertzaletasunak; horien artean nekazariak, arrantzaleak eta baita industria langileak ere. Azken horiek 1911n Euzko Langileen Alkartasuna sindikatunazionalista sortu zuten20 Kanpoan gelditu ziren bakarrak langile ez euskaldunaketa goi mailako industria oligarkak izan ziren. Sota y Llano ren kasua kenduta?. Halere, nahiz eta lehen nazionalismoaren oinarri sozialei dagokienez aurrerapausoasko eman diren, gai horretan, nire uste apalean bederen?
|
|
|
EAJren hastapenetan aurreneko urratsak norabide honetan eman baldin baziren ere, Sabino Arana hil eta gero gauzatu eta sendotu zen
|
euskal
abertzaletasunaren interklasismoa. Ikusten denez, Euskal Herriko kasuan berriz ere baieztatzenda nazionalismoari buruzko beste ikerkuntzek aurkitu dutena; alegia, ideologianazionalistak gizartearen edozein alorretan sartzeko izan ohi duen gaitasuna.
|
|
|
Orain dela gutxi arte, 1923ko irailean zabaldutako zazpi urteko epealdi horriburuz izan dugun ezagupena hutsaren hurrengoa izan da, nazionalismoaren historiari dagokionez. Pare bat artikulutxo kenduta, inor ez da ausartu
|
euskal
abertzaletasunak diktaduraren menpean izandako bilakaera aztertzera. 1999 urtean argitaratutako El Pendulo Patriotico izeneko liburuaren atal batek argitasun gehiagoeman dio gai horri (Pablo, Mees eta Rodriguez Ranz, 1999).
|
|
|
Beraz, euskal nazionalismoaren izaera ulertu ahal izateko, beharrezkoa iruditzenzait bere lehiakidearen bilakaera ere aztertzea; bai euskal gizartearen barruan, eta bai Madrilgo alderdi politikoek euskal nazionalismoarekiko (eta, oro har,, euskal gatazkarekiko?) izandako jokabideari dagokionez ere. Mailateorikoan, Borja de Riquer ek zenbait hipotesi interesgarri planteatu ditu, eta ideia horiek
|
euskal
abertzaletasunaren sorrerarekin lotzen saiatu garagu. Coro Rubio-k antzeko gaia eztabaidatu du nazionalismoaren aurrekariforuzaleen inguruan29 Debate hori abiapuntutzat hartuz, eta Alemaniakohistoria garaikideak modernitaterako hartu omen zuen, bide bereziari?
|
|
|
|
Euskal
abertzaletasunak bizi zuen zatiketak eta 1960 hamarkadaz geroztikezkerreko filosofia politikoek izandako gorakadak sortu zituzten lehen ezaugarrikritikoak nazionalismoaren literatura historikoaren barruan. Francisco Letamendia(. Ortzi?), Emilio Lopez Adan(. Beltza?) edo Jokin Apalategi bezalako idazleekordezkatzen zuten euskal nazionalisten belaunaldi berriak bete betean ezagutuzuen pentsamendu marxista leninistaren eragina, eta, horrela, Trantsizioaren garaian batik bat, EAJ eta Eusko Jaurlaritzari buruzko oso liburu kritikoak argitaratzenhasi ziren12 Halere, haize berri horiek ez zuten lortu ohiko literatura historikoarenfuntsezko akatsak bere oinarrietan zuzentzerik, lehen aipatutako argitalpenen mailaondu bazuten ere.
|
|
|
|
Euskal
Abertzaletasunaren historiografia1
|
|
|
Laburbilduz, mendearen lehen herenean, EuskoIkaskuntzaren inguruan egindako Euskal Herriari buruzko ikerketek, estatus zientifikoa sendotu zuten, unibertsitaterik ez baitzegoen. Aldi berean,
|
euskal
abertzaletasunaren ikuspegi itxitik ere landu zen historia, Zabala, Bernardino de Estella etaBernardo Estornes Lasaren testuetan.
|
|
|
Guztira 37 aipamen daude, baina horietatik 32
|
euskal
abertzaletasunari buruzkoak dira.
|
|
|
Euskal abertzaleei, inoiz, txihita adjektiboa ezarri zaie hedabideetan, iraultza txihitaren atzerapauso historikoa eta logika historikorik eza gogora ekarriz. Horrela diharduten komunikatzaileak beste kultura batean izan dira sozializatuak, eta ez dute
|
euskal
abertzaletasuna konprenitzen. Beste kultura horretako komunikatzaileen produkzio intelektualak ez ditu ikusten eredu desberdinen balizko arrakasta politikoa, ekonomikoa, soziala eta kulturala; nahiago dute statu quoari eustea, frogaketa demokratikoagoetan hastea baino, froga horiek euren eredu bakartasun politikoa, ekonomikoa, soziala eta kulturala zalantzan jar ditzaketelako, maila intelektualean baino ez bada ere.
|
|
2003
|
|
|
Katalunian gauzak mugitzen hasten dira aurretik Euskal Herrian mugitu direnean. Uste dut badagoela halako pertzepzio bat
|
euskal
abertzaletasunean, gutxienez 36ko Gerratik hona. Egia al da?
|
|
|
Sabino Arana Goiri
|
euskal
abertzaletasunaren aitatzat ematen da, ongi merezita nik uste. Bere alde ditu ADNko froga nabariak:
|
|
|
Amorebieta Etxanon abertzaletasuna, bertsio moderatuan, batez ere? osoindartsua da (EUSTAT, 2002) eta zentzu horretan esan daiteke ZBeko aktibistagehienek nolabaiteko lotura daukatela
|
euskal
abertzaletasunarekin, nahiz eta, esanbezala, ez duten gai horiek jorratzen beren erakunde bizitzan. Harreman horrekfuntzionatzen du eta batzuek beren ekologiarekiko lotura zentzu abertzale bateandefinitzen dute.
|
|
|
Egoera berri horrek beste erreakzio mota batzuk ere sorrarazi zituen, eta euskara eta euskal kultura mundu modernora egokitu beharra azpimarratu zen. Hezkuntzaren arloan, 1969an sortu zen Seaska ren lehen ikastola; eta arlo politikoan, 1960 urtean Enbata taldea sortu zen, turismoak eta zerbitzu publikoen eskasiak sortutako eredu neokolonialaren aurka protestatzeko eta
|
euskal
abertzaletasuna aldarrikatzeko37 Ipar Euskal Herriko biztanle askok beren kultura alboratu eta frantseztearen alde egin bazuten ere, ez ziren gutxi izan bigarren aukeraren alde egin zutenak. Baina, ez zegoen batasun gehiegirik horien artean.
|
|
2004
|
|
|
Espainiako Justizia sisteman badirela Auzitegi (Audiencia Nacional) eta lege berezi batzuk" terrorismoaren" izenean
|
euskal
abertzaletasunaren aurka diseinatutakoak. Auzitegi eta lege berezi hauen bidez injustizia handiak ari dira gertatzen, Egunkariarena kasu, edota tortura bidez autoinkulpatu eta errugabe bi urte kartzelan eman duten lau gazte horiena.
|
|
|
Horren bitartez, Bizkaia, Gipuzkoa eta Arabako eskubide foralak deuseztatuta suertatu ziren. Bi urte beranduago, martxan jarritako Kontzertu Ekonomikoek lurralde horiek Nafarroako Komenio ekonomikoak finkatzen zuen egoerara hurbiltzen bazituen ere, orduan gorpuztu ziren foruzaletasunak eta
|
euskal
abertzaletasunak 1839ko statusera bueltatzea zuten helmuga. Hori lortzeko, XX. mendean zehar, euskal kontzientzia politikoak hiru ekimen esanguratsu abiarazi zituen, bitartean, 1931 urteetan eta hirugarren aldiz, 1975 abagunean.
|
|
|
Bietan talde abertzaleen gorakada oso nabarmena izan zen. EAJk eta sortu berria zen HBk
|
euskal
abertzaletasunaren gehiengo politikoa adierazi zuten orokorretan. Udal hauteskundeei dagokienez, Bilbon, Donostian eta Gasteizen EAJ lehen alderdia zen bitartean, Iruñean HB, UCDtik gertu, bigarren indar politikoa zen.
|
|
|
Niretzako hori harrigarria zen, eta amorragarria ere bai, nik esaten niona ulertu ezin zuelako. Hori izango da
|
euskal
abertzaletasunarekin nik izandako lehenengo harremana.
|
|
|
|
Euskal
abertzaletasunaren adar batzuetan ideologia totalitario horren aldaera batzuek erabat errotuak daude. Etxekaltez josia dago, beraz, balizko abertzale batzuen pentsaera eta praxia.
|
|
|
Ez da beraz harritzekoa izango, idazle donostiarrak aditzera eman diguna horrelaxe gertatu izana: hain zuzen, azkenik izendatu dugun nazionalismo horixe bera baita
|
euskal
abertzaletasunari bere hizkuntzan bizitzeko eskubidea ukatu diona. Maisuarengandik beti ikasten da zer edo zer, batik bat maisu horrek inoren duintasuna eta nortasuna ezerezaren pare jartzeko herra duenean.
|
|
|
Azkenik, euskalgintzari
|
euskal
abertzaletasunaren aldetik babes moduan orain arte zetorkion ideologiaren harrobia agortuxea ote dagoen esaka datorkigu Saizarbitoria: –Baina, eta hau da esan nahi nuenaren mamia, denborak aurrera egiten duen neurrian, gero eta zailago egiten da euskarari eustera behartzen duen kontrol ideologiko eta sozialaren defentsa.
|
|
|
Tentuz, gehiegikeriarik gabe, jokatzeko gomendioa egin digu Zabalok. Euskalgintzaren izari politikoa aitorturik, eta aitortzeaz batera berretsirik, euskararen eta
|
euskal
abertzaletasunaren arteko joan etorrietan, ahal den neurrian, kidetasun makurrak ekiditeko iradokizuna isuri digu. Ahal den neurrian, gauzak horrela egitea, zentzuzkoa ez ezik, ezinbestekoa ere badela esango nuke nik.
|
|
|
euskal nazio identitatearen sistemako mendi-lerroan oraindik ez du behintzat erpinik bereganatu euskaltasunak. Eta
|
euskal
abertzaletasunaren historia ikusita, ez du berehalakoan halako balentriarik egingo; badu aurreragoko lanik abertzaletasun horrek, aberri erdaldunaren bide azkengabean. Guztiarekin ere, ez genuke ahantzi behar, botere politiko hutsak, batez ere aginte publikoaren esparrura mugatutako aginte hutsak, ez duela etnozidioak jotako hizkuntza herri baten nortasuna iraultzeko aukera handirik.
|
|
|
Zertan gara euskal hezkuntza sistemaren oinarriak zehazteko orduan? Nola dabil
|
euskal
abertzaletasunaren gogo egarria hezkuntzaren borroka eremu latz horretan. Euskal nazionalismo klasikoaren eta hezkuntza proiektuaren arteko loturak aztertu zituenean, besteak beste, honako ondorio hau atera zuen Iñaki Zabaleta Imazek bere ikerlanean.
|
|
|
Horregatik, euskaltzaleen mugimenduaren baitan ere kokatu genuke pertsonaia, bere ideiak eta ekintzabidea. Ikusi besterik ez dugu,
|
Euskal
Abertzaletasunaren agiritegian Sabino Arana Goiriren ondarea hain ederki eta ikerlariontzat erabilgarri eta mesedegarri eratua, oraingoz behintzat artxibategian erdara txukunean sailkaturik egon arren. Euskara, euskal zibilizazioa geroa haren kezken muina dugu.
|
|
|
|
Euskal
abertzaletasunaren doktrina berritzailea asmatzen zegoelarik, euskararen defentsan ere arduratu zen, baina premia handiagoa zuen, politikagintza jeltzale berria aurreratzea, Bizkaia herbestetarren menpeko herrialdea bihurtu zelako. Konturatu zen honezkero, gaztelania hizkuntza nagusia zela Bilbo eta Abandoko gizartean.
|
|
|
Beraz, Bizkaia edo Euskadiren independentzia lortu arte ez zen itxaron behar, euskararen zabalkundea eta geroa ziurtatzeko, batez ere euskara hizkuntza bizia zegoen tokietan. Hala ere, euskaltzaletasunaren aldeko grina pizteko,
|
euskal
abertzaletasuna premiazko politika zen, euskararen aldeko irrnotasuna sendotzeko.
|
|
|
Beraz, bere bizitzaren azken aldian, euskararen aldeko ekintzan sartu zen, ez bakarrik hizkuntzaren gorpuzte modemoan (ortografía, gramatika eta abar) baita ere bere zabalkundea gizartean bideratzeko. Eta ekintza honen iturburua,
|
euskal
abertzaletasunean kokatzen zuen.
|
|
|
Hala ere, R. Maria Azkuek berak onartu zuen moduan,
|
euskal
abertzaletasunaren aldeko mugimentuak, euskararekiko begirune berria ekarri zion. Euskarak prestijio soziala irabazi baitzuen.
|
|
|
Oraindik orain, Sabino Arana hil zenetik mendeurrena bete denean, ha ren inguruko erreferentziak polemikoak suertatu ohi dira. Euskal abertzaleen tzat Sabino
|
euskal
abertzaletasun politiko modernoaren sortzailea da; berak gainditu zuen ordura arteko foruzaletasuna eta bera izan zen joera politiko ho rren oinarrizko kontzeptuak ezarri zituena, aldaketa sozio-politikoaren eragile bihurtuz kontzeptuok. Guretzat, abertzaleontzat, aipatutako ezaugarri hori ho rren garrantzitsu da ze, askotan erabili izan dugula justifikazino nagusitzat eta nahikotzat, eta hori ezagutzearekin asetutzat sentitu garela, eta alde hatera utzi dugu Sabinok landutako esparruetan egin zituen ekarpenak sakontze eta azter tzeak eskatzen zuen lana.
|
|
|
Bukatu berri dute txangoa, Andaluzian, eta Urangak berak Sevillan batean parte hartu zuen Savaterrekin, Lasarte Oriako PPko zinegotzi batekin eta Terrorismoaren Biktimen Elkartea izeneko ordezkari batekin. Basta Ya taldekoek
|
euskal
abertzaletasunaren kontra jardun dute; batez ere, Juan Jose Ibarretxe EAEko lehendakariaren planaren kontra.
|
|
2005
|
|
|
1934an Gasteizen ospatu zen Aberri Egunaren nondik norakoak azaldu ditu Roman Berriozabalek liburu honetan, argazki eta kartel gogoangarriz lagundurik. Aberri Egun hura ez zen izan gure historian egindako lehendabizikoa Bilbon, 1932an ospatu zen, ezta bigarrena ere, Donostian izan zen, baizik eta hirugarrena, baina garrantzi handia izan zuen, Arabako lurretan
|
euskal
abertzaletasunaren indarra erakutsi nahi zelako, jauntxokeria arabarrak abertzaletasunari eta euskalduntasunari nolako eraso bortitza egin zion ikusita. Egun gogoangarri hartan gertatu zirenak eta data haren ingurumariak dauzka hizpide Roman Berriozabalek lan honetan.
|
|
|
XX. mendean euskal naziotasun politikoa aldarrikatuko zuen Euskal Herriko biztanleriaren zati batek; aldarrikapen hori, XIX. mendean barrena, foruzaletasun politiko eta konstituzionalaren teoria politikotik abiatu zen.
|
Euskal
abertzaletasun politikoaren mugimendua ez da bat batean mende bukaeran sortutako asmakizun soila edo landare berria. Badu eduki beste oinarri sendoa, sakona eta gizarte arlokoa.
|
|
|
Beraz, beldur ziren autonomia independentziaren bidean lehen maila ote zen. Ildo honetan, 1919ko urtarrilaren 7an Bilbon, Artxandan, eratu zen Liga de Accion Monarquica, autonomia politikoaren aurka, eta
|
euskal
abertzaletasunari aurre egiteko partidu dinastiko guztiak elkartu zituena, R. Berge eta G. Balpardaren gidaritzapean.
|
|
|
Bertan ironikoki azaltzen zaigu leinu askok osatutako herri bat, behin independentzia lortuta, zelan ez diren benetan gauzak konpontzen eta zelan azkenean herritarrak lehengo egoerara itzultzeko lehiatzen diren. Sasoiko
|
euskal
abertzaletasunari egindako kritikatzat har genezake, izan ere, egoeraren antzekotasuna gorabehera, ipuinaren sarreran ironikoki azaltzen zaigu egileak hartu duela alegiazko herri bat (errokaltarrak) ez duelako inor mindu nahi.
|
|
|
Gonbitea jaso nuenean, euskal Batzar Nagusien elkarkidetza proze zuez, tradizio politikoaz eta, beraz, abertzaletasun politikoaren gihartzeaz XIX. mendean zehar 1877 artekoa lantzea pentsatu nuen, hau da, herrialdee tako Batzar Nagusiak eta bereziki Conferencias izenekoak, herrialdeen elka rren arteko bilkurak3? Delako garaian ere
|
euskal
abertzaletasun politikoa ere nabarmena izan zelako, bereziki, euskal foruzale liberalen ekimenez. Baina gaia beharbada zehatzegia ez ote den beldur naiz, agian historialarion arlokoa.
|
|
|
Badu, Ugaldek El Mundo del País Vasco egunkarian 1991 21an biolentziari buruz idatziriko beste artikulu bat. Garai haietan, PNV alderdiak Espainiako zenbait alderdirekin paktatu zuen beste
|
euskal
abertzaletasunak alde batera utziz. Politikaren inguruko begi bista arin bat egingo bagenu, erraz ikusiko genuke:
|
|
|
Orain dela lau urte inguru PP k egindako kanpainari buruz ari denean, kanpaina honek izan zituen faktore abrasiboez aritzen da Joaquín Navarro eta modu honetara PPk
|
euskal
abertzaletasunaren inguruan bere ustez eman zuen ikuspegia aitortzen digu: –El nacionalismo vasco en su conjunto era cómplice de ETA, campamento de retaguardia de los violentos, encubridor y auspiciador de la actividad terrorista?.
|
|
|
–El nacionalismo vasco en su conjunto era cómplice de ETA, campamento de retaguardia de los violentos, encubridor y auspiciador de la actividad terrorista?. Beraz, PP k aditzera eman zuen
|
euskal
abertzaletasunaren ikuspegiak ez luke ezertan Azurmendik esandakoarekin antzik izango, azken honek euskal abertzaletasunaren zatiketa, biolentzia hartzen dutenak eta, desesperazioaren, bidean daudenak eta biolentzia hartzen ez dutenak eta, itxaropenaren?
|
|
|
–El nacionalismo vasco en su conjunto era cómplice de ETA, campamento de retaguardia de los violentos, encubridor y auspiciador de la actividad terrorista?. Beraz, PP k aditzera eman zuen euskal abertzaletasunaren ikuspegiak ez luke ezertan Azurmendik esandakoarekin antzik izango, azken honek
|
euskal
abertzaletasunaren zatiketa, biolentzia hartzen dutenak eta, desesperazioaren, bidean daudenak eta biolentzia hartzen ez dutenak eta, itxaropenaren?
|
|
|
Elkarrizketan aipatu den bezala,
|
Euskal
Abertzaletasuna bultzatzen duten alternatiba politikoen artean bi bide daude: bata biolentziarena eta bestea biolentziarik gabekoa.
|
|
|
Garai hau
|
euskal
abertzaletasuna ren garaia da, erlijioaren/ fedearen eta euskararen defentsa egiten dute eta emakumeei dagokienez amatasun aberkoia sustatzen da. Ezizen zehaztugabeak, inizialak edo anonimatua oso ohikoak dira, bai gizon bai emakumeen artean; beraz, oso zaila da emakume idazleei buruzko informazio zehatza lortzea, identifikatzea, kokatzea.
|
|
2006
|
|
|
Horretarako, 15 azalpen panel ipini dira, baita beira arasak ere, dokumentazio eta gauzaki ugari barruan.Durangoko EAJ PNVk eta bere egoitzak, Batzoki Tabiratarrak, ehun urte bete dituzte orain gutxi, horregatik era guztietako ekitaldiak antolatzen ari dira Batzoki Tabiratarrean. Astarloa Kultur Taldeari aproposa iruditu zitzaion ekitaldi horien artean,
|
euskal
abertzaletasunaren ideal legitimoak eta demokratikoak zabaltzearen alde lan egindako gizon emakumeei omenaldi xume bat egitea eta ordutik lan horretan jardun du Sabino Arana Fundazioaren lankidetzarekin.Helburua Durangoko EAJ PNVren historia kontatzea da. Sorrera eta zabalkundea azpimarratzen dira erakusketan, abertzale ezagun zein anonimoen lana nabarmenduz.Erakusketa abenduaren 3ra arte egongo da irekita.
|
|
|
" Ehun urte eta... osasuntsu!
|
Euskal
abertzaletasuna Durangon" erakusketa, Durangoko Arte eta Historia Museoan
|
|
|
Ehun urte eta … osasuntsu!
|
Euskal
abertzaletasuna Durangon izenburuko erakusketa horren asmoa da, Durangon euskal abertzaletasunak hasieratik bertatik ibilitako bide luze, gorabeheratsu eta emankorra erakustea. Horretarako, 15 azalpen panel ipini dira, baita beira arasak ere, dokumentazio eta gauzaki ugari barruan.Durangoko EAJ PNVk eta bere egoitzak, Batzoki Tabiratarrak, ehun urte bete dituzte orain gutxi, horregatik era guztietako ekitaldiak antolatzen ari dira Batzoki Tabiratarrean.
|
|
|
Ehun urte eta … osasuntsu! Euskal abertzaletasuna Durangon izenburuko erakusketa horren asmoa da, Durangon
|
euskal
abertzaletasunak hasieratik bertatik ibilitako bide luze, gorabeheratsu eta emankorra erakustea. Horretarako, 15 azalpen panel ipini dira, baita beira arasak ere, dokumentazio eta gauzaki ugari barruan.Durangoko EAJ PNVk eta bere egoitzak, Batzoki Tabiratarrak, ehun urte bete dituzte orain gutxi, horregatik era guztietako ekitaldiak antolatzen ari dira Batzoki Tabiratarrean.
|
|
|
Zapateroren helburua ETAren desagertzea da eta bestaldetik
|
euskal
abertzaletasuna Espainiako Konstituzio sisteman barneratzea. Baina euskal herritarron gehiengo zabalarentzat normalizazio politikoa ezin daiteke horretara mugatu; demokratikoki herri bezala dagozkigun eskubideak praktikara eraman nahi ditugulako:
|
|
|
Urte horretan, Enbatakoek aldarrikaturiko Itxasuko agiriak belaunaldi gazteen agerpena islatu zuen. Bestalde, hurrengo urtetan, Pirinioz honuntzako deialdiek frankismoari berari erakutsi zioten
|
euskal
abertzaletasuna gorantz zihoala. Izan ere Gernikako Aberri Eguna, 1964an, Bergarakoa 1965ean, Irun Hendaiakoa 1966an, Iruñekoa 1967an eta 1968ko donostiarra mobilizazio arrakastatsuak izan ziren, diktadurak ezarritako neurri errepresiboak gaindituta.
|
|
|
Euskal Herrian ikuspegi eta iritzi ez abertzaleak edo, are gehiago,
|
euskal
abertzaletasunaren aurkakoak plazaratzea erraza da oso: Miguel Sanz, Alliot Marie edota Mayor Oreja dira horren lekuko.
|
|
|
Leninismoak, troskismoak, maoismoak eta enparauek marxismoa latinezko meza bihurtu zuten, bakoitzak bere saindu eta esankizun bereziekin.
|
Euskal
abertzaletasunaren latinezkomezak ere baditugu, gure alderdi gaixo bakoitzak bere erritoak, bere otoitzak, berelitaniak finkatu dituelarik.
|
|
|
Barandiaran arrazista zen noski (kritiko gogorrak agertu zaizkio" antropologo" modernoago batzuetan). Zergatik ez, orduan, Caro Baroja ere (nahiz eta beste batzuek
|
euskal
abertzaletasunaren kritikoa bakarrik ikusten duten horrengan; eta horrek jada ez arrazista bihurtuko luke).
|
|
|
Bai, egia begitantzen zait Bernardo Atxagaren esana, Joan Mari Torrealdai etxetik preso ateratzen ikustea aro baten zinezko bukaera izan zela. Garbi dago, nire irudiko, Francisco Tomas y Valienteren, Miguel Angel Blancoren eta Fernando Buesaren hilketen ondoren (1996, 1997 eta 2000), amildegi bat zabaldu zela espainiar liberalen eta
|
euskal
abertzaletasun ororen artean, eta, lehenengo aldiz Errepublikaren denboretatik, amildegi hori mailaz maila gizartearen sektore zabaletara hedatu zela. Ondorioz, espainolismoaren sektore gogorrenek bidea libre ikusi zuten euskararen kontra ageriki jotzeko, Euskaldunon Egunkaria itxiz eta bere sortzaileak atxilotuz terroristak izatearen akusaziopean.
|
|
2007
|
|
|
Bere historia laburrean, Nafarroan gaur egun nagusi den ideologiak, alegia navarrismoak, hiru garaipen handi izan ditu. Lehendabizikoa,
|
euskal
abertzaletasuna kanpoko indar gisa ikusaraztea izan da: prentsa irakurrita, hori da irudi nagusia Espainian, baina hori da Nafarroan berean ere nahiko hedaturik egon den eta oraindik dagoen ikuspuntua.
|
|
|
|
Euskal
abertzaletasuna iraitzia, espainolismoa definitzea izan da navarrismoaren bigarren garaipena. Hau da, batek irudika dezake edo nik, behinik behin, nire xaloan irudika dezaket espainolismo tolerante bat, arerioa errespetatzeko gai dena.
|
|
|
15 Pruden Garzia k oharrarazten dit, izenburuak batzuei
|
euskal
abertzaletasunaren aurka eslogan merke moduan bestelako erabilerak erraztu dizkien arren, Caro Baroja-ren saioa, zinez izan, leunki edo nolabait gortesiaz bada ere,, autokritikoa, dela Espainiako historiografia (liberal!?) Menéndez Pidal ez gero ofizialarekiko:
|
|
|
Gizakian ikusten dugu garbi asko izpiritua nola doan, bere agerketa den materiatik gora, forma geroz eta garbiagoak hartzen, hots, bere baita hutsera itzultzen berriro pentsamendu hutsean. Berdin, edozein gertakari ulertu nahi dudala historian. Klistenes-en erreforma edo
|
euskal
abertzaletasuna?, idoroko dut, elementu material pila dagoela itxuraz kasual hutsa, irrazionala dirudien beste pila bat (jendearen instintoak, etab.), edo gizartearen eta historiaren kontrarioak diruditen elementuak (egoismoak, gerrak), edo zientzia, etab., pentsamendua eta hausnarketa (burutazio xumeenetatik arrazoiketa zorrotzenera); eta horrek denak elkarbatasun razional bat biltzen duela uler... Beraz, unibertsoa izpirituaren ezizpiritutara jaiste eta materia bihurtze, eta materiaren baitan goititze, izpiritualtze prozesu bat da, azkenean bere buruaren ezagutza osoan bere baitara osoki itzultzera bidean.
|
|
|
Katolikotasun ortodoxia bakarrean, nkatzen diren euskaldunak, eta euskal zibilizazioaren oinarria kristautasunean zetzala defenditzen zutenak, bidegurutzean aurkitu ziren; batzuek, industrializatu gabeko herrialdeak alegia, ohizko integrismo tradizionaletik abiatuz ikuspegi totalitario esklusiboan agian; faxismoaren proposamenak zuzen zuzenak ikusiko dituzte. Aitzitik, oinarri berdintsuetatik abiatu arren, industriagintzak eragindako hiritar bizimoduak eta gizarte antolakizun berriak eta pluralak beharbada, abertzale aderdiko buruzagien bilakaera ideologikoak ere ezbairik gabeko garratzia iza nik,
|
euskal
abertzaletasuna aureka demokratikoaren bidean ezarriko zen, zalantzak izan arren10.
|
|
|
Izan ere, Eskualzaleen Biltzarra X X. mendearen hasieran sortu zuten, hain zuzen ere nazionalismoak indarra hartzen ari ziren garaian, hala nola nazionalismo frantziarra eta alemaniarra220
|
Euskal
abertzaletasuna hala hola garatu zen, nazionalismo frantziar boteretsuak ez baitzuen biderik uzten frantziarraz kanpoko beste nazionalismorik hazteko221.
|
|
|
Ikusiko dugu aurrerago, hala ere, La, tteren jarraitzaile gazteek
|
euskal
abertzaletasunaren aldeko saiakera berri bat burutuko zutela, baina 1940 hamarkadako ekintzak dira horiek eta geroko utziko ditugu.
|
|
|
Esan beharra dago, hala ere, Jean Ybarnégaray, nazionalismo frantziarraren ordezkaria izanda,
|
euskal
abertzaletasun moduko bat sustatzen saiatu zela: euskara bikaina zerabilen Ybarnégaray politikoa antzinako euskal ezaugarriak babestearen alde agertu zen, Elizarekiko harremanak ere zainduz.
|
|
|
Azken baten, Ybarnégaray nazionalismo frantziarraren irmotasun eta zorroztasunaren erakuslea zen (botoak lortzearren euskaltasunaren ezaugarriez baliatu bazen ere). Euskaltzaleek, ostera,
|
euskal
abertzaletasuna ordezkatu zuten, Frantziarekiko deszentralizaziora joz.
|
|
|
ezarritako nortasun baten sorrera. Euskara antimodernoa dela entzun beharizan dugu askotan, euskara modernizaziotik erauzi dutenen ahotik entzun ere.Baina euskaltzaletasuna
|
eta
euskal abertzaletasuna oso modernoak dira, ez duteinongo zentzurik modernotasun ideologiko eta historikorik gabe.
|
|
|
Baina horiek azken finean, ez dira euskal kulturaren irudikapenaren eragile zuzenak, horiek ideologiari eta euskara jakiteari eragitendiote. Nolabait,
|
euskal
abertzaletasunak eta euskara jakiteak euskal kultura etanortasuna euskararen baitan ainguratzera eramaten gaituzte. Eragile horietatikurrundu ahala, berriz, euskal kulturan eta nortasunean euskarak pisua galdu etabestelako ezaugarriak agertzen dira:
|
|
|
|
Euskal
abertzaletasunak euskaldun euskalerrikoa euzkotartu bide zuen: nazionalismoaren diskurtso baliabideak eskura jarri zizkion, horretarako behar besteasmatuz eta kopiatuz.
|
|
|
XIX. mendeko euskaldun baztertuarengandik, bere burua kulturelkargo politiko baten zentroan irudikatzen duen XX.eko euskalduna bereiztenduena hiritartasuna deritzon modernitatea da. Euskalduna eta euskalerritarraidentitate diskurtso berri baten zentroan kokatu zuen
|
euskal
abertzaletasunak.
|
|
|
|
Euskal
abertzaletasuna eta euskaltzaletasuna mundu tradizionalaren suntsipenaren ondoriotzat jotzea topiko bihurtu zaigu, nonbait euskalduntasuna munduhorretako parte izanik, haiekin batera zenduko zelakoan erreakzio erromantikoakizan ziren. Hala ere, modernizazioak ez zuen aurrez agindu zer modernizatuko zeneta zer geratuko zen zaharkinen kutxan.
|
|
|
Pruden Garzia k oharrarazten dit, izenburuak batzuei
|
euskal
abertzaletasunaren aurkako slogan merke moduan bestelako erabilerak erraztu dizkien arren, Caro Baroja-ren saioa, zinez izan, leunki edo nolabait kortesiaz bada ere, «autokritikoa» dela Espainiako historiografia (liberal!?) Menéndez Pidal ez gero ofizialarekiko: betidaniko karaktere nazional espainola, berdin esentzia nazionala, berdin Gaztelaren metafisika, berdin, azkenean?
|
|
|
|
Euskal
abertzaletasunaren historia landu duten ikerlariek jarrera aldakorrak izan dituzte 1936ko Gerra Zibilak sortutako garai historikoarekin. Franco hil ondoren hainbat lan argitaratu ziren orduko testigantzak jasoz Eugenio Ibarzabalen eskutik; ordukoa dugu Emilio Lopez Adanen El nacionalismo vasco en el exilio liburu garrantzitsua.
|
|
|
leku gehienetan, urbanizatu eta industrializatuenetan ere, arrantza munduak iragan mitiko eta mitifikatua suposatzen du, herri horiei nortasuna eta historia eman dien jarduna; eta horrek lotura dauka beste fenomeno batekin:
|
euskal
abertzaletasunak —indar politiko hegemonikoa espazio horretan— bere imajinarioa eraikitzean garrantzi handia eman die baserriari eta kaiari, garoari eta kresalari (euskal nazionalismo literario bukolikoak sortutako bi eleberrien izenak erabiltzearren) tradizioaren ofizioei azken finean (Martinez Gorriaran eta Agirre 1995).
|
|
|
Beste hau ere esan ahal zaio Artetari.
|
Euskal
abertzaletasunaren oinarrian omen dauden, edo berak aurkitzen dituen," decimononicas medidas craniometricas y peculiaridades sangumeas" gisako ideiak oraindik salatzen jarduteak, erlojua gelditu zaion pertsona baten ulertezintasunak uzten ditu agerian. Hamarkadak dira euskal abertzaleek planteamendu horiek gainditu zituztela eta gaur eskatzen dutena beren nazioaren errekonozimendua dela (sahararrek, palestinarrek, katalanek eta dozenaka herri txikik bezala).
|
|
|
Horien artean, jakina, onirizten dituzten elementu kultural propioak garatzeko bermea, batez ere hizkuntza.
|
Euskal
abertzaletasunaren zati bizienak aspaldi egin zituen bakeak Europako tradizio liberal errepublikar marxistekin, pentsamendu horien elementu demokratikoenak barneratuz.
|
|
|
Hastapeneko ezberdintasun horrek asko zailtzen du, ziur aski, barne gatazka politikoei soluzioa eskaintzeko Espainiaren aukera. Asko zailtzen duenez espainiar nazionalismoari ohitutako teoriko ez euskaradun batek
|
euskal
abertzaletasuna errotik ulertzea.
|
|
|
ni nazionalista edo abertzale espainiarra naiz, nazio espainiarraren nortasun adierazle gehienekin bat nator... eta horiekin identifikatzen naiz. Baina Artetak hori onartuz gero, nola egurtuko du
|
euskal
abertzaletasuna. Sentitzen duena mozorrotzeko bidea hartzen du orduan.
|
|
2008
|
|
|
Baina, guri dagokigunez, Ramon y Cajal osoki zen
|
euskal
abertzaletasunaren kontrakoa: " Hasta en la noble Navarra existe un partido separatista" (136).
|
|
|
Kezkatzeko moduko arrazoiak aurkitu dituzte beren webgune kutunetan: noraino eta UPN bera kutsatzeraino ari direla Foru Erkidegoan sustraitzen
|
euskal
abertzaletasunaren desarrazoiak; horra, batzuen iritziz, zer jarri duten agerian Nafarroako gertakariek. Azkenean, koherentzia ezak nahasmendua areagotu du haien artean.
|
|
|
Joera historiografiko horrek ezaugarri batzuk ekarri ditu berarekin: euskal nazioaren ustezko asmatzailearekiko obsesioa, jatorrizko asmatze prozesua zehatz mehatz aztertzeko eta geroko
|
euskal
abertzaletasunaren gaitz guztiak (eta ez dira gutxi) ustezko jatorri horretan kausitzeko joera, euskal kulturaren parte handi bat jatorrizko asmatze/ gezur horrek kutsatuta ikusteko irrika, eta abar. Hitz batean, Euskal Herria Sabino Aranaren amesgaiztoa da (edo, gehienera jota, Sabino Aranaren amesgaiztoa, ETAk eguneratua).
|
|
|
José Javier Uranga. Ollarra? Diarioko zuzendari ohiak lana kritikatu zuen4, erranez bera nafarra baino ez dela, eta ez navarrista; izan ere,
|
euskal
abertzaletasunerantz (vasquismo zen berak erabilitako hitza) lerratzea leporatu zien egileei. Ollarraren ikuspuntutik, ez dago navarrismorik (hots, ideologiarik), nafar izaera baizik; eta soilik ikuspuntu maltzur eta ustel batetik (hots, ikuspuntu ideologiko batetik) saiatzen ahal da nafar izateko modu natural hori ideologiaren fruitutzat salatzen.
|
|
|
Navarrismoa zerbaiten alde dagoen neurri berean, zerbaiten kontra dago, eta kontra egote hori funtsezko osagaia izan da ideologia horren hasieratik bertatik. Etsaia, betidanik,
|
euskal
abertzaletasuna izan da; Yanguasen lanean, ordea, ez dago euskal kulturaren kontrako grinaren arrastorik(, euskal kultura?, diot, Yanguasen garaian ez baitzen euskal abertzaletasunik). Beraz, puntu batzuetan 20 mendeko navarrismotik nahiko hurbil bazebilen ere, zaila da Yanguasen obra ikusmolde navarrista baten arabera ulertzea, haren lana desitxuratu gabe.
|
|
|
Navarrismoa zerbaiten alde dagoen neurri berean, zerbaiten kontra dago, eta kontra egote hori funtsezko osagaia izan da ideologia horren hasieratik bertatik. Etsaia, betidanik, euskal abertzaletasuna izan da; Yanguasen lanean, ordea, ez dago euskal kulturaren kontrako grinaren arrastorik(, euskal kultura?, diot, Yanguasen garaian ez baitzen
|
euskal
abertzaletasunik). Beraz, puntu batzuetan 20 mendeko navarrismotik nahiko hurbil bazebilen ere, zaila da Yanguasen obra ikusmolde navarrista baten arabera ulertzea, haren lana desitxuratu gabe.
|
|
|
Beharbada, Nafarroaren espainiartasun esentziala azpimarratu eta aldeztu zuen lehena,
|
euskal
abertzaletasunaren aurkako testuinguru batean, Victor Pradera idazle eta politikari iruindarra izan zen. 1920 eta 1930.eko hamarkadetan, liburu eta mintzaldien bitartez, bere ideiak zabaldu zituen.
|
|
|
azken iritzi hori ahoz aho dabil abertzale gehientsuenen artean, eta gehien gehienak irizkide dituela esango nuke. Aldeak alde eta xehetasunak xehetasun, burubide orokor horretara bilduko nituzke nik neuk
|
euskal
abertzaletasunaren egungo jarrera, interpretazio eta joera gehientsuenak, zein bere ezaugarrien mendeko.
|
|
|
Ordurako euskal izatearen oinarriak pitzatuak, ongixko arrailduak egongo ziren, pentsatzekoa denez. Eta, horiek horrela, pentsatzekoa da orobat, euskal izatearen ezaugarriak erauziak zeuden neurrian, karlismoarekikoak eginda,
|
euskal
abertzaletasunaren hazia ereiten hasi zirenean, erdararen itzala indar boteretsua izango zela hiri eta herri hazietan.
|
|
|
Suak frogatzen omen du burdina, eta euskalduntasunak frogatzen du inondik ere abertzaletasunaren zinezko izaera.
|
Euskal
abertzaletasunaren eta euskalduntasunaren arteko hartu emanak ikertu nahi nituzke saiotxo honetan. Egia esan, ikertu ez, gure asmoa ez baita jarduera teoriko zehatz eta zurrunetan barrena abiatzea.
|
|
|
Hori eta horrenbestez, kanpoko etsaiak buruz buru ditugunean, aldea erabatekoa da ezkerraren eta eskuinaren artean
|
euskal
abertzaletasunaren munduan; betiere, noski, kontraesan antagonikoaren izaera politikoa denean. Besterik da, ordea, kontraesanaren izaera etnokulturala denean.
|
|
|
Euskal nazionalismoak begiz jota dituen aukera batzuk atera zaizkigu bidera aurreko bidegurutzeetan. Honezkero bada garaia
|
euskal
abertzaletasunak aurrez aurre daukanari erronka jotzeko, eta erronka horren arrazoiak ezagutzeko. Gure aldetik, berriz, gauzak aski garbi daude hasiera hasieratik:
|
|
|
|
Euskal
abertzaletasunari jotako erronkatzat har dezakegu pasartearen muina. Orain arteko bideari eutsi behar dioten, nazio identitatearen egituran euskara bigarren graduko osagarritzat jota, ala euskal identitatearen gailurrean kokatu nahi duten gainerakoen buru.
|
|
|
euskara, kontigentea? da
|
euskal
abertzaletasunak egin dezakeen hautu nazionalean. Holakorik!
|
|
|
|
Euskal
abertzaletasunaren nondik norakoak ikusita, hartua duen bide okerra aztertuta, hil edo biziko auzia izan dakiguke nazio ereduaren afera hau euskal nazioaren eraikuntzarako. Auzi honen inguruan espainiarren eta frantsesen paradigmak eta diskurtsoak aintzat hartuta ari baldin bagara, gureak egin du.
|
|
|
Ez ditzagun bada aipatu berri ditugun hala holako ondorio arinegiak errazegi atera geure kolkotik, gauza hauek ez dira eta ustez diruditenak: hain zuzen, diruditenak baino askozaz makurragoak baitira
|
euskal
abertzaletasunaren iturriak euskal geografiaren luze zabalean. Nola ustezko eskualde euskaldunetan, hala izatezko eskualde besterenduetan.
|
|
|
Alde edo kontra, oso rik zein zatika, Larramendiren ekarria ezinbestekoa izan da gaztelaniazko testugintza juridiko administratiboa euskaratzeko unean. Geroago, Euskal Herriari ikuskera berria ekarrita,
|
euskal
abertzaletasunak. Sabino Aranak eta bere jarraitzaileek, hon doratu nahi izan zuten Larramendiren lan osoa.
|
|
|
Inazio Mujikak1 honela dio Za la ka in abenturazaleari idatzitako sarreran: . Izan ere, asko idatzi eta erausi ugari egin da abertzaletasunaren kontrako Don Píoren jarreraz eta abertzaleek zioten herraz, baina
|
euskal
abertzaletasuna barojazale habia ere izan da aspaldi aspaldidanik eta gaur arte?. Baina berrogeita hamarreko urteetatik aurrera zerbait hasia da aldatzen (ez pentsa, hala ere, Koldo Mitxelenaren jarrera nagusi izango denik ondorengoen artean ere).
|
|
|
– XIX. mendean
|
Euskal
abertzaletasunak berrasmatu zuen bertoko izen tradizioa, baina ez zuen egin santu izendegia inposatu baino lehenagoko izenak berpiztuz, baizik eta izendegi hori, euskaldunduz? (literaturagile erromantikoek ere, kondairako?
|
|
|
Komunikabideei igorritako ohar batean Jose Miguel Nuin NEBeko koordinatzaile nagusiak kritikatu du UPNk 30 urteotan Nafarroako gizartea hausteko ahaleginean errepikatu duen betiko diskurtso atzerakoi eta zaharkitua dela.
|
Euskal
abertzaletasunarekin gatazka bilatzen dute, borroka politikoa ardatz horren gainean jarri eta abantaila ateratzeko.
|
|
2009
|
|
|
Antikomunismotik
|
euskal
abertzaletasunaren aurkari izatera
|