|
2000
|
|
|
Mexikon zapatistek indigenen eskubideen alde egindako erreferenduma eredu harturik, eta Lleidan joan den udal hauteskundeetan egindako udal kontsultan arrakasta handiz burutu ondoren, kanpaina honen arduradunek Kanpo Zorra Deuseztatzeko Hiritarren Sarea eratu dute. Sare hau ari da gizarte kontsulta edo erreferenduma sustatzen, berau egitea posible den Espainiako Estatuko eta
|
Euskal
Herriko hiri eta herrietan
|
|
|
|
Euskal
Herriko hiriak mundu osoko besteek bezala hasiak dira kotxeak sortutako arazoak aztertzen eta hauei irtenbideak bilatzen. Kopuruen ikuspegitik aztertu dugu hemen arazoa:
|
|
|
Gobernagarritasunagatik bakarrik balitz, ahaleginduko ginateke Jaurlaritzakoa beste modu batekoa izan zedin, berdin aldundietan, edo Bilboko udaletxean. Bilboko kasuan EAJk eta EAk bederatzi zinegotzi ditugu, guk zortzi eta EAk bat, eta ICVko bi zinegotziekin gobernatzen dugu;
|
Euskal
Herriko hiririk handiena izanik, gobernagarritasunagatik bakarrik arituko bagina, beste moduren batera egin zitekeen.
|
|
|
Izan ere, Euskal Herria tikiagotu egin da eta aspaldiko abiapuntua den euskal zibilizazioa ezin dugu nola hala baztertu. Honela, duela 2.000 urteko
|
Euskal
Herriko hiririk populatuenak egungo zazpi sei lurraldeetatik at zeuden, Zuberoatik hamaika kilometro luze, alegia, gaurko Gaskonia betean (Autx, Eauze eta bertze).
|
|
|
Unai Iturriagak Bilbon kokaturiko istorio bat kontatzen digu bere lehen eleberrian. Izan ere, egileak aitortu zuen moduan," istorio urbanoa kontatzen dut eta
|
Euskal
Herriko hiri bat aukeratzerakoan ez nuen zalantzarik izan." (Argia 1716) Egileak eleberria hitz hauekin deskribatu zuen: Bilbo, parranda, rock & rolla, egunerokotasuna eta konpromisoa.
|
|
2001
|
|
|
|
Euskal
Herriko hiririk handiena Nerbioi ibaiaren bukaeran kokatzen da, mendiz inguratuta (hortik datorkio" Botxo" ezizena). Izan ere, euskal industri eta merkatal motore den hiri honen garapen eta garrantziaren zati handi bat bere kokapenari zor dio.
|
|
|
Easo Ederra, Ozeanoko Perla, Inguru Paregabea... Ukaezina dena zera da, Donostia dugula
|
Euskal
Herriko hiririk ederrena (Miarritzeri Igeldo faltako litzaioke, besteak beste), eta baita Europako politenetakoa ere. Hiria bera edozeinekin konparatzeko modukoa bada, zer esan badiarekin taiutzen duen osotasunaz, edota Igeldoko bista zoragarrietaz...
|
|
2002
|
|
|
Beraz, hasieran nion bezala, Bake Konferentzia prozesua ez da hemen bukatuko, eta urria arte jarraituko duenez, beste ekintzen artean, Bake Konferentziari buruzko informazioa zabaltzen jarraituko dugu
|
Euskal
Herriko hiri eta herrietan. Gizarteak parte bizia hartu du proiektu honetan eta gauzak nola doazen ezagutzeko informazioa jasotzeak merezi du
|
|
2003
|
|
|
Abenduaren 13 eta 14an, Euskal Herriko Naziotasun Aitormenaren tramitazio egun nazionala deitu dute.
|
Euskal
Herriko hiri eta herri guztietan agiria egiteko aukera egongo da, Udalbiltza hautetsien bitartez.
|
|
|
Datorren abenduaren 13 eta 14an Euskal Herriko Naziotasun Aitormenaren tramitazio egun nazionala deitu du Bai Euskal Herriari ekimena. Horrela,
|
Euskal
Herriko hiri eta herri guztietan" era publiko eta eraginkor batez" EHNA egiteko aukera egongo da Udabiltza hautetsien bitartez.
|
|
2005
|
|
|
Mila lagunez goragoko hiriak arras guti ziren Euskal Herrian. Iruñea, Gasteiz, Tutera, Baiona ziren Erdi Aroan
|
Euskal
Herriko hiri nagusiak.
|
|
2006
|
|
|
Zeozergatik esaten diote botxo Bilbori.
|
Euskal
Herriko hiri handienak bertatik bertara ditu mendizaleen gustuko hainbat tontor. Eta hiriko mendirik ezagunena izateko lehian zein baino zein bilbotar petoek zuzendu gaitzatela bestela, Artxanda eta Pagasarri ditugu.
|
|
2007
|
|
|
Berdin Plentziatik Bizkaiko hiribururaino, eta honago nahi izanez gero.
|
Euskal
Herriko hiri eta herri jendetsuenak hartzen ditu bere baitan Bilboko metroak. Hiri metropolitanoa dugu horregatik.
|
|
|
Hiri metropolitanoa dugu horregatik. Ez da inondik inora euskal hiria
|
Euskal
Herriko hiria. Atean sartzearekin bat, papera irentsiko du metroaren ahoan sartzen den hiritarrak, goizero bezala.
|
|
|
Laster, Basauri utzi genuen eta Gasteizera zihoan autobide zatian urtu ginen. Oren baten buruan
|
Euskal
Herriko hiri nagusian ginatekeen menturaz. Berantetsia nuen.
|
|
2008
|
|
|
Bere ezaugarri soziodemografikoengatik eta soziolinguistikoengatik iruditu zitzaigun Zarautz toki aproposa: herri urbanoa eta modernoa izateaz gain, herri nahiko euskalduna da Zarautz (Euskal Herriko testuinguruan); 20.000 biztanle baino gehiagoko
|
Euskal
Herriko hiri eta herri guztiak kontuan hartuta, Zarautz dugu (zentsuetako datuen arabera, betiere4), herririk elebidunena. Oinarrizko ezaugarri horiek laborategi egoki bihurtzen zuten Zarautz.
|
|
|
d. Ekonomia> razkoak.> Bilbo da, jakina,
|
Euskal
Herriko hiri nagusia, baina ez da euskalduna. Akats berbera dute Gasteizek, Iruñeak eta Baiona Angelu Miarritze (B-A M) hiribilguneak.
|
|
|
Egungo zenbait eleberriegile berri saiatzen dira mito hau lantzen. Iturriagaren Berandu> da> gelditzeko> edota Belmonteren Hamar> > barru> datozkigu boteprontoan oroimenera?, gehienetan Bilbo zikina (drogarena, militantzia klandestinoarena, langabeziarena) erakutsiz, baina Bilboren ahulezia handiena bere izaera erdalduna da, dudarik gabe. Behar bada
|
Euskal
Herriko hiririk hiriena da, baina ezin horraatik euskal literatura inkarnatu.
|
|
|
Gasteizko apezpikuari 1918an idatzi zion gutun batean esaten zionez: «Viviendo aquí [en Bilbao], en el crater del volcan que conmueve al País Vasco, posible es que padezcamos, por sus llamaradas, alguna ofuscación que a distancia no se experimenta; pero tambien es cierto que sentimos más vivamente la fuerza de esta conmoción»165 Azkue aise ohartzen zen Bilbo
|
Euskal
Herriko hiririk dinamikoena zela («el crater del volcan que conmueve al País Vasco»), eta horrek zorabioren bat eragin zezakeen arren («alguna ofuscación»), bizitasun horren erdian egon gura zuen, bilbotar izateak indar horretan parte hartzea ahalbidetzen baitzuen («tambien es cierto que sentimos más
|
|
|
Behin bazen aireko bat
|
Euskal
Herriko hiri batetik airatzen zena Errusiako hiri haundi bati buruz joaiteko. Berrehun bat ibiltari bazegon beren alkuetan jarririk.
|
|
2009
|
|
|
Sakon gorde nuen enfasi eta borondate handiarekin esan zenuen zerbait: Donostia egin behar genuela
|
Euskal
Herriko hiri handi euskaldun erreferentziazkoa; hiriburu euskaldunena izatetik hiriburu euskaldun prototipoa izatera eraman behar genuela, alegia.
|
|
|
Sakon gorde nuen enfasi eta borondate handiarekin esan zenuen zerbait: Donostia egin behar genuela
|
Euskal
Herriko hiri handi euskaldun erreferentziazkoa; hiriburu euskaldunena izatetik hiriburu euskaldun prototipoa izatera eraman behar genuela, alegia. Gogoeta orokor nagusia iruditu zitzaidan, eta sarri ekarri dut gogora harrezkero.
|
|
|
|
Euskal
Herriko hiri nagusi gehienetan gertatu ez den fenomenoa eman da Bizkaiko hiriburuan: azken urteotako eraikuntza garrantzitsuek inbertsio publiko mugatua izan dute dirua iturri pribatuetatik heldu baita eta, horrek, nazioarteko arkitekto famatu askok diseinatutako lanak eraikitzea ahalbidetu du diru gutxirekin, Perroten ustez.
|
|
|
Eguberriko afariaren aurretik, ume eta gurasoek Olentzero jarraitu zuten
|
Euskal
Herriko hiri eta herrietan atzo egin zituzten kalejiretan. Olentzerori bere abestia kantatu zioten desfileetan.
|
|
|
1996an iritsi zen, baina, aldaketa nagusia, irratia EITBren Miramongo egoitzara lekualdatu baitzuten. Gaur egun ere bertan dauka egoitza nagusia Euskadi Irratiak, eta ordezkaritzak ditu
|
Euskal
Herriko hiri nagusietan. Sorreraz geroztik, lau zuzendarik gidatu dute Euskadi Irratia:
|
|
|
Gasteiz, Bilbo, Donostia, Iruñea, eta, neurri apalago batean? Baiona ditugu
|
Euskal
Herriko hiri modernoen hazkundeari buruzko adibide aproposak (Zenbait egile, 1985).
|
|
|
Goizean goizetik hasi eta arratsaldeko desfileak bukatu bitartean agerikoa izan zen ilusio hori. Gutunak jaso eta jaso eta gozokiak banatuz aritu ziren
|
Euskal
Herriko hiri eta herrietan, gauean opariak banatzeari ekin aurretik. Haurren irribarreari erreparatuta, zinez lortu zuten helburua.
|
|
|
Israel Gazan egiten ari den sarraskia salatu dute
|
Euskal
Herriko hirietan
|
|
|
Hala ere, bada haziz doan publizitate modu bat.
|
Euskal
Herriko hiri eta herrietan gero eta gehiago dira zaharberritzen ari diren eraikinen kanpoko aldean jasotako aldamioak estaltzen dituzten iragarkiak.
|
|
|
Ehunka lagun aterako dira gaur kalera
|
Euskal
Herriko hiri eta herrietan, emakumeen eskubideen alde
|
|
|
Orduan Boiron jokatu zen, eta Zumaiako Telmo Deun ontziak irabazi zuen. 17 urte igaro dira, berriz,
|
Euskal
Herriko hiri edo herri batek Espainiako Txapelketa azkeneko antolatu zuenetik; 1992an izan zen, Donostian.
|
|
|
Zaharra zara Bilbo.
|
Euskal
Herriko hiria, ziutatea. Zuloa da baita ere.
|
|
2010
|
|
|
Badago
|
Euskal
Herriko hirietakoa baino eredu hoberik, Oribek dioenez. Danubio inguruan ibili naiz udan, adibidez, eta Europa Erdialdeko edozein hiritan ia, erraza da hiritik oinez edo bizikletan ateratzea.
|
|
|
Hego
|
Euskal
Herriko hiri gehienen periferietan ditugu 60ko hamarkadako poligono garapenzaleen adibideak, horieta riko asko Obra Sindical del Hogar erakundeak eginak. Bilboko
|
|
|
Urak, haren inguruan, Stonehameko bulegoan zeuden artxibategien kolore gris berbera zeukan, eta badian barrena zebiltzan ontziek estela zurixkak uzten zituzten leunean, segituan zabartzen hasten ziren lerro zuzenak. Beste ur batzuetan ere, nire oroimenekoetan, zerbait pasa zen, oso arin, leihotik ikusten nituen estela haiek baino arrasto are arinagoa utziz, eta Steve McQueen, Papillon, ikusi nuen
|
Euskal
Herriko hiri batean, Ali McGrawrekin eskutik helduta zihoala, euripean baina euriaren ardurarik gabe, eta Joseba nire alboan, esanez, haiekin gurutzatu eta gero: " Nik ere aktore izan nahi diat, horiek bezain zoriontsu izateko".
|
|
|
Letek ere azken erreginen begirada malenkoniaz beteak begiztatu zituen. Iruñea
|
Euskal
Herriko hiri nagusi historikotzat denek gogo izkina batean jarria dugu, Gernikako haritzaren bake mezuarekin batera eta Bizkaiko labe garaien sua, Gipuzkoako marinelen itsas zabalen leinuruak, Zuberoako bortuekin arras poliki uztartu ditugu gure euskal geopoetika berezian.
|
|
2011
|
|
|
Euskal preso eta iheslarien eskubideen eta haien Euskal Herriratzearen alde hileroko azken ostiraleko elkarretaratzek egin zituzten atzo
|
Euskal
Herriko hiri eta herrietan. Besteak beste, 625 lagun batu dira Gasteizen, 180 Donostian, 202 Ondarroan, 175 Zarautzen, 100 Azpeitian, 60 Irunen, 32 Getarian, 12 Sondikan, 20 Amezketan, 37 Arrigorriagan eta 43 Bakion.Atzo, bereziki Jose Mari Sagardui Gatza eta Jon Agirre Elurtxuri izan zituzten gogoan, denbora gehien preso daramaten presoak.
|
|
|
Laster egingo diegu aurre soldaduei eta, hori egin eta gero, gaitza izango da Espainiako karabeletan enetzako lekua aurkitzea. Gaitza Espainiako eta
|
Euskal
Herriko hiriak eta herriak ganoraz eta patxadaz ikusteko auke
|
|
|
|
Euskal
Herriko hirietako merkatariak eta lur jabe handiak Napoleon eta liberalismoaren alde ziren. Ez ahaztu Donostiako merkatariek Baionakoekin harreman ekonomiko eta ideologikoak zituztela.
|
|
|
Eta Hegoaldean 1879az geroztik antolatzen hasi zirenean, giro soziala sortu zen euskal jaien inguruan. 115 jaialdi antolatu ziren
|
Euskal
Herriko hirietan bitartean. 1881ean Iruneko jaialdiaren goiburua Euskal Herriaren batasuna izan zen.
|
|
|
Boterearen xarmak bizi du Bilboko aginte makila. Gehiengo absolutuek ematen duten absolutismoarekin begiratzen dio
|
Euskal
Herriko hiriak kultura txiki, konprometitu eta euskaldunari. Hori da egun daukagun eredua.
|
|
2012
|
|
|
Berriro diot, gehiegikeria dirudi deskripzio zabar honek, baina joera sozialen tentsioa hor da. eta hiria da, ezbairik ez, polikronien tentsioeremu nagusia. Gurean ere bai.
|
euskal
herriko hiriak erdal hiriak izan dira hiri moderno izaten hasi zirenetik, espainiar eta frantziar hiri probintzianoak. euskal abertzaletasunak eta euskaltzaletasunak ez zuten helburu hiri nazionala. Baina, jakina, ezin izan dira bizi hirietatik kanpo.
|
|
|
1 HiRia, euSKaRaRen auRKaKO KOnSpiRaziOa y hiria bizigune mota bat izateaz gain ideologia da. pluralismoa, demokrazia, indibiduoa, modernitatea, askatasuna eta halako hitzak darabiltza ideologia horrek. ondo ezagutzen dugu, gurekin bizi da. ...egunero. erromatikoei esker herriari ere atera ahal diogu zukurik zerbait, baina hirirako eta hiritarrentzat den heinean. ez berez, ez bere baitarako, ezta bere onerako ere. hiria da gure gogoaren bazkalekua. hiriaren ideologiak hiria historiaz eta kulturaz haraindi izan den eta den jendarte proiektu (askatzaile) gisa aurkezten digu. hiribarne, uriguen, uribarri eta Irizar guztiek pentsatuko dute
|
euskal
herria hiriz gainezka zegoela abizen hiritar horiek sortu zirenean; ez dabiltza oker. Baina garai hartako hiriak, besterik gabe, biziguneak ziren.
|
|
|
Kontra dauden hainbat protagonista aurkitu ditugu hitz egiteko prest zeudenak, baina ez aldekoak, nahiz eta ate asko jo ditugun.
|
Euskal
Herriko hirietan igandero zabaltzen duten saltoki gehienak multinazional edo marka handietakoak dira, baina badira euskalgintzaren alorreko beste saltoki handi batzuk ere. Tamalez, alde daudenen artean batzuek zein besteek ez digute beraien erabakien gaineko adierazpen ezta argudiorik eman nahi izan.
|
|
|
|
Euskal
Herriko hiri nagusietan, lege berria poztasun handiz hartua izan zen Foruen onespena zekarrelakoan. Batzordearen gehiengoak proposatutakoa baztertu egin zen.
|
|
2013
|
|
|
Giro horretan
|
Euskal
Herriko hiri eta herrietan, Antton Abadiak sustatutako lehenengo Lore Jokoekin harremanduta, Euskal Jaiak antolatzen hasi ziren. Lasarteko euskaltzaleek, giro hartan antolatu zituzten 1927.urteko Euskal Jaiak.
|
|
|
Luze egingo zaie gaua eurei, eta baita haurrei ere. Aurretik, Hego
|
Euskal
Herriko hiri eta herrietan desfileak egingo dituzte, ordea, eta magia eta ilusioa zabalduko dute. Hiriburuetakoak izango dira desfilerik handienak.
|
|
2014
|
|
|
Euskararen Eguna gaur, eta, bezperan, Bilboko Udalean ordezkaritza daukaten indar politiko guztiek euskararen aldeko adierazpena sinatu dutela albiste. Albiste, bai, lehendik ez zelako halakorik ezagutzen
|
Euskal
Herriko hiri handienean. Araba, Bizkai eta Gipuzkoari eragiten dien Euskararen Legea onartu eta 32 urtera.
|
|
|
mugimendu hiritarra zen, eta garaiko adierazpide politiko, sindikal eta sozialei estuki lotuta zegoen. Hortaz, hiruzpalau hamarkadatan euskarak
|
Euskal
Herriko hirietan zuen presentzia handitzea lortu zuen eta maila nazionaleko egiturak sortu zituen. Hilzorian izanikoak sasoia berreskuratu behar zuela zirudien, baina bidea okertu egin zen.
|
|
|
Hortaz, mundu hirietan bizi al gara honezkero?
|
Euskal
Herriko hiriak urrun daude hiri globalen ligatik, baina badira, zentzu askotan, globalizazioko mundu hirien sortakoak. Eta hartan aztertu behar dugu nola ari diren izaten, zer bilakatzen.
|
|
|
Metropoliak, ordea, globala eta lokala uztartzeko ahaleginetan bizi omen dira, esklusibotasunari eta esklusioari aurre egin nahian eta, inguru sozial, komunitario eta ekologikoa baztertu gabe.
|
Euskal
Herriko hiriak ez dira, bistan da, hiri globalizatuak: ez dira guztiz ingurutik eta lurraldetik askatu eta lokatu; baina badute euren baitan globala eta badaude globalizazioaren fluxuetan sarturik.
|
|
|
Garai luzean hiriek elkarretaratzeko sinkronia kolektibo behartuak ezartzen zituzten, maiz, elkarren ondoan (baina ez elkarrekin) bizi ziren hiri ataletan ezarriak.
|
Euskal
Herriko hiriak ere halako puzzleak izan ziren Erdi Aroan, hor dugu ondo ezaguna den Iruñearen adibidea. Modernitatean, arian arian, erritmo bakar batera batu ziren atal horiek eta koreografia bakar batera bildu ziren bizimoduak eta praktikak, hizkuntza praktikak barne.
|
|
|
hiritarrak (burgesak, jakina) dira lehendabiziko nazio klasea. Bai
|
Euskal
Herriko hirietan ere. Eta hirietan jazo eta jaso dira nazioaren sinkroniak.
|
|
|
Hori da, hain zuzen, euskararen historian ahaztu ezin duguna.
|
Euskal
Herriko hiriek bat egin zuten ez modernizazio orokor eta abstraktu batekin, ezta hemengora egokitutako modernizazio batekin ere, baizik eta estatuen erdal modernizazioarekin. Hiri zibilizazioa (edo, bestela esan, modernizazio urbanoaren proiektu ideologikoa) nazio estatuetan garatu da, ez haien kontra.
|
|
|
Euskara diskurtso abertzalearen erdigunean jarrita, abertzaleen aldarrikapen nagusietako bat bilakatu zen. Beste eskaera politiko batzuen artean, Euskal Herri euskaldun baten premia nagusitu zen abertzaleen helburuetan; horrela, euskararen balioa handitzeko, herritarrak euskaran alfabetatzeko, eta euskara ikas irakasteko mugimendu zabal bat sortuz joan zen
|
Euskal
Herriko hiri eta herrietan 60ko hamarkadatik aurrera (Tejerina, 1992: 134; Zabalo, 2006:
|
|
|
1 Osa ezazue
|
Euskal
Herriko hirien ezaugarriei buruzko testua zenbakiak dagokien lekuan jarrita. Ondoren, irakurri berriro testua eta adierazi datu deigarririk topatu duzuen.
|
|
|
|
EUSKAL
HERRIKO HIRIETAKO BIZTANLERIA, 2020
|
|
2015
|
|
|
Baionak, aldiz, alde. Azken hori bozketa garrantzitsua izan da, 45.000 biztanle inguru izanki Ipar
|
Euskal
Herriko hiri jendetsuena baita.
|
|
|
Hamabi urte Tenerife II presondegian igaro ostean, urte hasieran Albolote (Granada) espetxera mugitu zuten. Haren aldeko mobilizazioak bere horretan mantentzen dira
|
Euskal
Herriko hiri eta herrietan.
|
|
|
Hiri hazietako hizkera sarri gertatu da estandarraren oinarri; halaxe izan da Pariskoa Frantzian, Lisboakoa Portugalen, Bartzelonakoa Katalunian edo Londreskoa Ingalaterran. Bilbo da
|
Euskal
Herriko hiri nagusia, baina ez da euskalduna, eta Euskal Herrian ez dago horrelako nagusitasunik duen besterik.
|
|
|
– Kristauak
|
Euskal
Herriko hirietan sartu ziren: Pompae (Iruñea), Lapurdum (Baiona) eta Veleia (Iruña Oka)
|
|
|
Azken finean, ez da ahaztu behar kudeaketa pribatuan lehentasuna beti arlo ekonomikoak duela eta ez gizakiarekin eta gizartearekin harremanetan dauden beste mota bateko helburuak, ondorioz, eremu publiko batean kudeaketa bere gain arlo pribatuak hartzen duenean, erakunde publikoak bertan zuzenean parte hartu gabe askotan ere eremu publikoetan gertatzen den bezala gabeziak eta hutsuneak sortzen dira. Azken baieztapen horren adibide esanguratsu bat
|
Euskal
Herriko hiri handien bilbe nagusien kale garrantzitsu askotan topa daiteke, asteko jaiegunetan edota arratsaldeko azken orduetatik aurrera tamalez «basamortu» bihurtzen baitira, bizirik gabeko gune, finantza erakundeak eta dendak nagusiki, multinazional handiak ipinitakoak, soilik ireki ditzaketelako auzo eta kale horietan salmentaguneak, nolabaiteko «monolaborantza» garatuz aberasgarriagoa den aniztasunaren aurrean (Fernandez de Betoño, 2014).
|
|
2016
|
|
|
Angeluko Herriko Etxeak (Lapurdi) bozkatu zuen elkargo bakarraren kontra.HELEPari ezezkoa eman dioten herriak zazpi baino ez dira oraingoz, baina Angeluren ezezkoak pisua eman dio kontrakoen herritar heinari. 39.184 biztanlerekin, Ipar
|
Euskal
Herriko hiririk handienetan bigarrena da Angelu, eta, hori gehituta, 71.787 biztanle ordezkatzen dituzte kontrako herriek jada. Angelukoa ia erabateko ezezkoa izan da, gainera.
|
|
|
Trago bakoitzean biziari segundo bat irabazi.
|
Euskal
Herriko hiri bakoitzean festa bana egin ezazue, ene alde, eta batik bat munduaren aurka eta txiste txarrak kontatu. Murugarren, Ordorika, Café Tacuba, Ed Kanon, edo iragarki edo marrazki bizidunetako kantuak ozen kantatu, edozein lotsagorritzeko moduan.
|
|
|
EiTBko kazetariek sarri aipatu behar izaten dituzte
|
Euskal
Herriko hiriak, herriak, auzoak, mendiak, mendateak, ibaiak eta bestelako lekuak euren informazioetan. EiTBk eredugarri izan behar du Euskal Herriko toponimoak erabiltzean, eta, horrenbestez, kazetariek beti egiaztatu behar dute zuzenak ote diren.
|
|
|
Balizko arnasgune, nekazari landagune baztertu idilikoak hemendik aurrera ere euskarari atxikiak mantendu daitezen modu bakarra izango da
|
Euskal
Herriko hiriak euskalduntzea, modernitatea, eta hirian (ere) euskaraz eroso bizitzeko aukera ziurtatzeanekazari landagune idiliko inolaz ez baztertuetan bizi diren euskaldunei eta euskaldunon komunitate osoari. Bitartean galtzen jarraituko dugu gure balizko arnasguneak ere, galtzen ari garen bidetik.
|
|
|
Kristauak
|
Euskal
Herriko hirietan sartu ziren: Pompae (Iruñea), Lapurdum (Baiona) eta Veleia (Iruña Oka)
|
|
|
1986rako
|
Euskal
Herriko hiri, herri eta auzoetan irrati libreak agertzea normala bihurtu zen modu berean, ohikoa zen irrati haiek ixtera kolore guztietako poliziak bidaltzea ere. Garai hartan jaiotako irrati asko emititzen hasi eta gutxira desagertu ziren, izan errepresioaren ondorioz zein belaunaldi berriak proiektuan inplikatzeko ezintasunagatik.
|
|
|
Urte berean, udako ikastaldi horiek
|
Euskal
Herriko hiri ainitzetan iragaiten dira. Iparralde huntan ere bai.
|
|
2017
|
|
|
(asmo edo proiektu komunik bai?) Harremana badago, baina harreman hori ez da ofizialki hitzarmen batean gauzatu. Euskararen alorrean, EAEko eta Ipar
|
Euskal
Herriko hiriekin baduzue ezelako proiekturik edo elkarlanerako asmorik. Momentu honetan Iruñeko Udalaren baitan euskararen egoera aldatzeko lanean ari gara buru belarri, lan handia baitago egiteke. Euskararen ordenantza eguneratzen dugunean beste egoera bat izango dugu eta orduan agian posible izango da beste udalerri batzuekin elkarlan proiektuak egitea, baina egia da udalerri bakoitzak oso egoera soziolinguistiko ezberdinak dituela eta tokian tokiko euskararen testuingurua arras ezberdina dela.
|
|
|
inprenta edo telebista bezalako aldaketa garrantzitsu bat, baina, azken finean, aldaketa bat. Gabriel Arestiren Harri eta herri liburuak, ingurune digitalaren aurreko garaian,
|
euskal
herriak hiriak gizarteak kulturak identitateak hizkuntzak herritarrak izandako aldaketa sakonak azaldu eta mahai gainean jarri zituen era bikain batean. Adibidez, Internet agertu baino lehen, etorkin langile espainolen immigrazio garaian, mundura irekitzearen duda bazegoen:
|
|
|
|
Euskal
Herriko hiri buruzagira noa txakur deslai baten antzera...
|
|
|
Alderdi politiko guzietako kideak izan dira ekitaldian eta mintzaldien ondotik plaka bat agertu eta lore eskaintza egin dute. Hego
|
Euskal
Herriko hiri nagusietan ere izan dira gisa bereko elkarretaratzeak.
|
|
2018
|
|
|
EAJk, bere aldetik, jakinarazi du ez dituela egun hauetan bozkatu beharrak diren Espainiar Estatuko aurrekontuak onartuko Katalunian indarrean den 155 artikulua bazterrera utzi eta presoak libratu arte. Bestalde, ehunka lagun bildu dira igandean
|
Euskal
Herriko hiri nagusietan Katalunian bizi duten" salbuespen egoera" salatu eta preso politikoak libratzea galdegiteko.
|
|
|
Ez! Gernika
|
Euskal
Herriko hiri famatuenetarik da eta hor zituzten bizpahiru orenez garbitu merkaturat etorriak ziren 1.654 jende, haur, emazte eta xahar, denak nahas mahas. ETAk 59 urtez egin duenaren doblea!
|
|
|
Sortzaileen eta herritarren arteko elkarlana pizteko aukera eskainiko du Sormenaren Kabiak, eta prozesuan da erabili ingurumenari kalte egin diezaiokeen materialik edo teknikarik.«Mundutik gertu eta urrun»Edurne Ayuso Fagus Alkizako kultur dinamizatzaileak argi esan zuen kultura ez dela bakarrik hirietako kontua; «landa eremuan zerbait badago, hori kultura da».Munduan gero eta gehiago dira artistentzat propio sortu edo egokitzen diren espazioak; Gipuzkoan halako eskaintzarik ez zuen aurkitzen Ayusok, «ez landa eremuari lotuta, behintzat».Gipuzkoaren bihotzean egingo da artistaren egonaldia, naturgune batean, gertu eta urrun:
|
Euskal
Herriko hirietatik kilometro gutxira, baina hiriko erritmo eta zaratatik urrun.Nora iritsiko diren ez dakite oraindik, baina Sormenaren Kabiak udazkenean hartuko du bere lehen bisitaria, kultura hiritik basora eramateko.
|
|
|
Euskal gatazka1 deiturikoak ageriko markak utzi ditu
|
Euskal
Herriko hirietan eta herrietan2 Ohikoak dira, espazio publikoan, oroigarriak zein margoketak, kaleen izendegietan eta, oro har, memoria espazialaren eremuan aztarna ikusgarri hauek nabarmentzea. Alabaina, gatazkaren ondorioek ez dituzte soilik biolentzia horren markak agerikoak diren espazioetan utzi, badira ikusezinak diren bestelako zeinuak ere.
|
|
|
Modernoan Iruñea
|
Euskal
Herriko hiri handiena izan zen biztanleei dagokienez. Hirugarrenean, Bilbokoa izan ezik, bertze hiriburuen bilakaerak antzekoak dira.
|
|
2019
|
|
|
–
|
Euskal
Herriko hiri ertain eta handietako haur eta gazte euskaldunen jatorri linguistikoa gero eta anitzagoa izango da, gehienen aldaera nagusi edo bakarra batua izango delarik. Guraso euskaldunen artean ere, euskalkirik gabekoak eta euskalki desberdinetako bikote mistoak ugaritu egingo dira.
|
|
|
Aldaketa askoren artean, prozesu horrek modernitateak egonkorturiko eskalen aldaketa sakona ekarri du Giddens en hitzetan (1990).
|
Euskal
Herriko hiri posiziotik, auzo, hiri, eskualde, probintzia, erkidego eta estatuaren arteko harremana era hierarkizatu eta egonkor batean egun ulertzea ez da nahikoa, praktikan, materialki ez baita horrela gertatzen. Erregio berriak sortzen ari dira Europar Batasunarekin elkarrekintza zuzenean (EuroHiria kasu), mundu mailako zenbait fenomenok zuzenean zeharkatzen dituzte gure auzoak, estatuek garrantzia galdu ez badute ere, subiranotasun kuota garrantzitsuak lotu dituzte EB proiektura (udalerrietako eskumen asko eskala horretatik arautuz), etab. Labur, eskala ezberdinek sakonki gurutzatzen dute elkar, lekukotasunaz dugun ideia eta esperientzia eraldatuz (Azkarraga, 2011).
|
|
|
Udalak" gogor" gaitzetsi du Urruñan (Lapurdi) astelehenean izandako hilketa matxista, eta
|
Euskal
Herriko hiri eta herrietan egingo diren mobilizazioetan parte hartzera deitu ditu herritarrak. Astelehenean hilik aurkitu zuten bikote bat Urruñan, eta hango Poliziak gaur baieztatu du hilketa matxista izan zela.
|
|
|
Azpeitiko Udalak" gogor" salatu du Urruñan gertaturikoa, eta hildakoen senideei eta gertukoei" babesa eta elkartasuna" helarazi die. Horrez gain, datozen egunetan
|
Euskal
Herriko hiri eta herrietan hilketa matxista gaitzesteko egingo diren mobilizazioetan parte hartzera deitu ditu herritarrak. Horrez gain, Udalak gogorarazi du ez duela" ez Azpeitian eta ez inon" giza eskubideen urraketarik onartuko, eta eskubideen urraketen aurrean herritarrek" modu aktiboan" jardun behar dutela gaineratu du.
|
|
|
Turistifikazioa urte osora zabaldu da
|
Euskal
Herriko hirietan eta zenbait herritan. Bilbo bisitatuena ez bada, bisitatuenetakoa izango da eta, hargatik, komertzio asko eta asko turisten nahietara bideratu dira.
|
|
2020
|
|
|
Zuek beste era bateko zapalkuntza jasan duzue bizi baldintza hauetatik: " Guk beti gaztelaniaz hitz egin dugu, Espainiako familia migratzaile pobreen ondorengo garelako edota
|
Euskal
Herriko hiri/ herri erdaldun batean hezi garelako. [...] Gu ez gara subjektu pribilegiatu zapaltzaileak, estrategia inklusiboen faltaren ondorioetariko bat baizik".
|
|
|
Oraintxe aditzen den gauza bakarra da egoera zuzentzeko ezintasuna urte osora luzatzeko beldurraren aldaba kolpea.
|
Euskal
Herriko hiri eta herri bisitatuenen kaleak eta plazak bakardade apokaliptiko batek estali ditu, eta isiltasun antzu horretan turismoaz bizi diren milaka euskal herritarrek kezka bat dute jira-biran buruan: Zenbat iraungo du honek?
|
|
|
|
Euskal
herriko hiririk handienean jaio nintzen, Bilbon hain zuzen ere. Horregatik gustatu izan zaizkit, agian, hiriak eta paisaia urbanoak betidanik.
|
|
|
Garrantzitsua da XX. mende hasieran
|
Euskal
Herriko hirien morfologia zein zen eta euskal idazleek harekiko zeukaten jarrera ezagutzea, euskal eleberrigintzaren eta hiriaren arteko harremana hobeto ulertzeko. XX. menderako, industrializazioak eta kosmopolitismoak oinarri sendoak zituen Europako hiritarren pentsamenduan, baina horrek, ordea, talka nabarmena egiten zuen Euskal Herriko errealitatearekin, baita euskal literaturak Mendebaldeko literatura hegemonikoekin ere.
|
|
|
Nahiz eta negurik oraingotz ez ageri,
|
Euskal
Herriko hirietan badira jendeak aterberik ez dutenak lo egiteko eta kale gorrian daudenak: 130ez goiti Bilbon, Donostian 87 eta Gasteizen 18 kondatu dituzte kasu hoietaz arduratzen diren nahiantek.
|
|
2021
|
|
|
ren Aurkako Nazioarteko Eguna ospatzeko, ekitaldiak antolatu dira
|
Euskal
Herriko hirietan," Gaurkoan indarkeria matxistarik gabeko bizitzak orain!" lelopean. Hego Euskal Herriko hiriburu ezberdinak zeharkatuko dituzte mobilizazioek.
|
|
|
34.5.3c [t (z) en+ izan/* edun] duten oraineko baldintzazko perpausek (ibiltzen bada, ekartzen badu), denboraren aldetik, solas uneari eta geroaldiari dagozkion denborazko kokapenak adieraz ditzakete. Solas unean bururatuak izan gabe hasiak diren (Zuk hortxe ikusten baduzu, hor dago noski;
|
Euskal
Herriko hirien historia idazten ari bazara, ez ahaztu jatorri askotako jendea biltzen zela haietara), edo oraino hasi gabeak diren egoerak, gertakariak edo gertakari segidak (Zure esanetara makurtzen banaiz, herritarrek ez didate barkatuko) aipa daitezke haietan, bai eta, balio generikoa edo gnomikoa izanik (Lehoi ar berriak taldea menderatzen badu, aurreko kumeak hiltzen ditu) denborazko kokapen... Hauetan guztietan, hipotesia solas unean edo geroaldian jartzean, ez da guztiz ziurra hipotesi hori gauzatuko denik; baina(+ alegialdia) motako adizkera erabilita baino gertakortasun handiagoa aitortzen zaie.
|
|
|
2018an batezbesteko 4.250 euro balio zuen metro koadroak eta hori horrela, bakarrik familien %30ak zuen erosteko ahalmena. Miarritze da
|
Euskal
Herriko hiri garestiena: 6.489 euro metro koadroa (ondotik daudelarik Angelu 4.800 euro/ m2 eta Donostia 3.737 euro/ m2).
|
|
|
Duela mende erdi pasa, bi prozesu gertatu ziren bata bertzearengandik hurbil denboran, eta uneren batean biak gertatu ziren batera: urbanizazio eta industrializazioak eraman zituen Bortzirietako hainbat herritar
|
Euskal
Herriko hirietara, baita atzerrira emigratzera ere (artzain, basolanetara, neskame, Immigrazioari eta kultur zein hizkuntza aniztasunari buruzko ikerketa sakonagoak genituzke, bai hemen, bai oro har: 2019an Bortzirietan erroldatutakoen% 8,7 atzerrian jaiotakoak dira, eta azken hamabortz urteetan zenbateko hori bikoiztu egin da. etab.), eta, 60 hamarkadatik aitzinera, Espainiako Estatutik batez ere hainbat herritar etorri zen bizitzera Bortzirietara, bertan lantegi handiak eraikitzearekin batera (Arburua 2005).
|
|
|
Ziur asko kinka berri batean gaudela esango lidake zinegotzi gazte eta jator horrek azken hiru urteotako aldaketei begira. Nire koinatak ederto azaldu zidanez, beste zinegotzi gazte eta jator hura, Ermukoa, hil eta gero gauza asko aldatzen hasi dira herri madarikatu honetan, jende asko ustekabean itzarri egin zen, ordura arte isilik edota uzkurturik zegoen gizakume asko eta askok, multzoka, lehenengo aldiz aski da aldarrikatu egin zuen
|
Euskal
Herriko hiri eta herri gehienetan. Luzaron ere protestak egon ziren, oso talde xume bat udaletxearen aurrean, pankarta ziztrin baten atzean, ia ia ezkutuka, koinatak ere ondotxo kontatu bezala.
|
|
|
Bilbotarren harrotasun mugagabekoa kanpokoen begietara askotan, gehienetan agian, sarritan behar bezala ulertzen ez den arren, Bilbo inguruko herri gehienek behintzat benetako harrokeriatzat hartzen dute, baina ez da egia, bilbotar harropuzkeria adar jotze hutsa da, adar jotze xume bat, batez ere kanpotik datozenei zirika mirika egitearren. Baina, jakina, Bilbo
|
Euskal
Herriko hiri nagusia dugu nahitaez, eta hori hain txikia den herri batean barkaezina suertatzen da, harrotasunaren ordaina beti inbidia. Nik behintzat aitortu behar dut, oraingoan ere, Bilbok harritu egin nauela, egia esan miresten dut bilbortasunaren ganora, berez oso ederra eta are gutxiago dotorea ez den hiri batez harrotzeko motibo bat egiteko, duen edertasun edo dotorezia apurra inon baino hobeto nabarmentzeko edota apur horren txikertasuna ageriago uzten duten proiektuak aurrera ateratzeko, eta zer esanik ez, guztiz alferrikakoak, itxura besterik ez diren osagai urbanoei buruz, besteak beste ibilbide laburreko tranbia txatxu hori, ezinbestekoa, noski, tranbiadun hiri bat izateko eta kito.
|
|
|
Milioika urte dira izaki haiek bizi izan zirela, baina oraindik bizirik da haien arrastoa, non eta hirietako kaleetan.
|
Euskal
Herriko hirietan itzulitxo bat emanda, eta begia ongi zorroztuta, berehala aurki daitezke izaki haien fosilak: eraikinen oinarrietan, portaletan, ostatuetan, zoruan...
|
|
|
Egun osoan, mobilizazio ugari egin ziren
|
Euskal
Herriko hiri eta herrietan, baina iluntzean elkartu zen jende gehien. Oro har, lasai joan ziren denak, eta segurtasun neurriak mantendu zituzten manifestariek.
|
|
|
Berriz ere, atentatuak jo zuen graduazio edo egoera, nortasun pertsonalaz axola gaberik eta ondokoen artean sortu triskantza posibleen jakinean. Lehergailua kale erdian, jendea zebilen orduan, eta
|
Euskal
Herriko hiri nagusi batean, marra bat gainditzea izan zen.
|
|
2022
|
|
|
Jendeak halako espazioen beharrizana du, eta, gainera, badago halako gehiago egiteko tartea ere. Horrez gainera, Bilbo da Emakumeen Etxerik ez duten
|
Euskal
Herriko hiri bakarrenetarikoa, eta argi utzi nahi dugu La Sinsorgak ez duela egiteko hori beteko. Emakumeen Etxea aldarrikapen bat da, hori lortzeko borrokan ari gara, eta erantzukizuna instituzionala da.
|
|
|
Bidaia honen helburua,
|
Euskal
Herriko hiri garrantzitsu hau kokatzeaz gain, historikoki ekonomian ukan duen bilakaera aztertzea izan da, bertako arkitektura eta arte adierazpenak ezagutuz.
|
|
|
Saretzenek EiTBk eta Tokikomek abian jarritako proiektua berriki emandako datuen arabera, Hego
|
Euskal
Herriko hiri handienetatik Bilbo da azken hogei urteetan biztanleria galdu duen bakarra (%1, 38), baina herritar gehien bizi den gune urbanoa izaten segitzen du. Irteera fluxuak (heriotzak, emigrazioa…) handiagoak izan dira sarrerakoak baino (jaiotzak, migratzaileen etorrera…) eta herritar stocka gutxitu zaio hiri zaharrari.
|