|
2000
|
|
|
Harrez gero, alderdi espainolistak jarri dira gure kontra. Biolentoen lerroetara pasa garela eta
|
euskal
nazionalismoa berdin biolentzia dela diote. Dena zaku berean sartu eta euskal nazionalismoa lurperatu nahi dute.
|
|
|
Biolentoen lerroetara pasa garela eta euskal nazionalismoa berdin biolentzia dela diote. Dena zaku berean sartu eta
|
euskal
nazionalismoa lurperatu nahi dute. Finean, ohartu dira arazoa ez dela ETA, euskal nazionalismoa baizik.
|
|
|
Dena zaku berean sartu eta euskal nazionalismoa lurperatu nahi dute. Finean, ohartu dira arazoa ez dela ETA,
|
euskal
nazionalismoa baizik.
|
|
|
Guk ez genituen tresna guztiak arazoa ondo bideratzeko. Nolanahi ere, gure asmoa ETA desagertzea da, eta
|
euskal
nazionalismoa modu demokratiko batez espresa dadin gizarte libre batean.
|
|
|
Ez dago analisi politikorik, ez arrazionaltasunik, ez balore ez eta eskubide kolektiborik. Nazionalismo ukatzaile, harro eta intolerante batek
|
euskal
nazionalismoaren aurka etengabe martxan daukan eraso eta irainerako makina besterik ez dago.
|
|
|
Orain baino gaitasun gehiago zeukan sentsibilitate eta ikuspuntu ezberdinak biltzeko. Ez naiz ari
|
euskal
nazionalismoaren doktrinaren letrari dagokionean, baizik eta praktikan anitzago zela diot. Ezkerreko sentsibilitateak aktibatuagoak zirelako edo, gizartearen krisi gorriari erantzuten zion HBk.
|
|
|
ZABALO, J., (1996):
|
Euskal
nazionalismoa eta nazio lurraldea, Bilbo, Udako EuskalUnibertsitatea.
|
|
|
ZABALO, J., (1996):
|
Euskal
nazionalismoa eta nazio lurraldea, Bilbo, Udako Euskal Unibertsitatea.
|
|
|
|
Euskal
nazionalismoaren historian, hasiera hasieratik esan dezakegu, lehen kimuak eramoderno batean azaleratu baino aitzinago ere, geroxeago adar ezberdin izanen zirenakagertu ziren, bi pertsonaren ikuspegitan ordezkatuak: Sabino Arana, bizkaitarra, etaArturo Campion, nafarra.
|
|
|
Adibidez, hark karlismoaren tradizioak Euskal Herriadesagertzera zeramala ikusirik, kritika zorrotza egin zion eta. Euskadi euskotarrenaberria da? enuntziatuan kondentsatu zuen
|
euskal
nazionalismoaren etorkizunerakoabiapuntua. Baina enuntziatu horrek, bere garaian, ez zeukan inolako euskarririk, hutsean eginda zegoen, apustu hutsa zen, ez zen ebidentea, nahiz eta berak segurtasunosoz bota.
|
|
|
Urte haietan eta neurri handi batez Iparraldeko euskaltzale, apez eta Eliza euskaldunari esker, erantzuna eman zitzaion herritar askok eskatzen zuten euskarazko informazioa jasotzeko irritsari. Alde batetik, Estatu frantsesak turismoari ateak zabalduz Iparraldeko jatorrizko kulturari egindako mesprezuari aurre eginez, eta bestetik, herria bizi zedin
|
euskal
nazionalismoak agertutako grinari esker, euskarazko irratien panorama biziki aldatu da Baionako Gure Irratia, Nafarroa Behereko Irulegiko Irratia eta Xiberoko Botza irrati estazioen agertzeaz batera.
|
|
|
Azken kasu honetan zaila izango da nazioaren irudia gizartean zabaltzea, zeren lehen azaldu dugunez, aipatutako prozesu nazionalak ez baitu, besteak beste, hezkuntza sistema bezalako tresnarik. Beraz, hori lortzeko, beste bide batzuk aukeratzeaz gain (prentsa, folklorea, etab.), nazionalismoak hezkuntza sisteman izango du borroka fronte garrantzitsuenetariko bat (hauxe da, gure iritziz,
|
euskal
nazionalismoaren kasuan gertatzen dena). Gero aztertuko dugun kultura eta nazionalismoaren arteko lotura estuak bultzatzen gaitu hau esatera, Gellner ek dioenarekin bat eginez:
|
|
|
–Irlandaren edo Eskoziaren kasuan, adibidez? ez dituztela egon daitezkeen gatazka nazionalak desagerrarazten; baina gure testuinguruan lotura hau ezinbestekoa suertatzen da, hizkuntza ardatz nagusia izango den neurrian, bai
|
euskal
nazionalismoari dagokionez, baita Estatu frantsesari zein espainiarrari dagokienez ere.
|
|
|
Nazionalismoaren historiografiak, eta, esate baterako,
|
euskal
nazionalismoarenak zer esanik ez, bigarren mailan utzi izan du, baztertu ez duenean erabat, hezkuntza eremuko analisia (beharbada, fenomenoaren beste alderdi batzuei garrantzi handiagoa eman zaielako:
|
|
|
Hain zuzen, ez dago onarpen zabala izan duen nazionalismoaren inongo teoria zehatzik7, eta kontzeptu horrek izan duen bilakaera historikoa ikusi ondoren, agian nazionalismoaz baino nazionalismoez hitz egin genuke. Beraz, gure ikerketaren norabidetik ez aldentzeko, aukera egin beharrean aurkitzen gara, eta aztertu nahi dugun egoera argizta dezaketen nazionalismoaren teoria zehatz batzuen bila joko dugu, geure burua kokatu dugun denboraldian eta
|
euskal
nazionalismoaren kasu zehatzean, frantsesa eta espainiarra ahaztu gabe, noski?
|
|
|
Mendearen lehenengo erdialdean gertaturikoaren azalpen azkarra egin badugu, mendeko lehenengo berrogeita hamar urteetako zipriztinak azalduz, oraingo honetan hurbilpen sistematikoagoa egitea merezi duela uste dugu. Beraz, egituratzen ari zen sistemaren zutabe nagusiei banan bana helduko diegu, horiek baitira, gure iritziz, edonolako alternatiba edo jarrera kritikok(
|
euskal
nazionalismoarenak, adibidez) egin beharreko hori pentsa zitekeen behintzat analisiaren ardatzak, nahiz hezkuntza sistemaren barruan jokatzeko (lor litezkeen kontrol aukerak zirela medio), nahiz bultza zitekeen eraldaketaren bila joateko, edota beste hezkuntza sistema bat eraikitzeko ere.
|
|
|
Errekuperazio historikoaren haria utzi gabe, josu txuekaren tesiaren argitalpenak ilunbeetatik atera ditu Errepublikaren garaian
|
euskal
nazionalismoak Nafarroan izan zituen indarrak eta ahuleziak, lorpenak eta hutseginak. Datuak bildu eta horien analisia eskaini du Txuekak.
|
|
|
Hasiera batean politika, gizarte, antolakuntza eta hauteskunde mailan indartu behar izan zuen Euskadin nazionalismoak; bigarren plano batean, berriz, Madrilgo gobernuari aurkeztu behar izan zizkion bere eskaerak, baita Espainiako dinamika politikoan parte hartu ere; horrez gain, hirugarrenik, nazioarteko mailara bideratu behar izan zuen bere politika, nazionalitateen mugimenduak markatutako bideari jarraituz. Nire ustez, hortaz,
|
euskal
nazionalismoaren doktrinak eta haren kanpo jarduerak koherentzia erakusten dute.
|
|
|
3) Nazioarteko Harremanen eremuan:
|
euskal
nazionalismoaren kanpo jardueran eredu konkretu baten adierazleak eta osagaiak antzeman daitezke, bakoitzari dagokion bilakaera kronologikoarekin batera. Euskal nazionalismoaren kanpo jarduera hori mugimendu politikoek gauzatu ohi dutenen antzekoa izan zen, hau da, gobernuaren menpetik kanpoko diplomazia bat izan zen.
|
|
|
euskal nazionalismoaren kanpo jardueran eredu konkretu baten adierazleak eta osagaiak antzeman daitezke, bakoitzari dagokion bilakaera kronologikoarekin batera.
|
Euskal
nazionalismoaren kanpo jarduera hori mugimendu politikoek gauzatu ohi dutenen antzekoa izan zen, hau da, gobernuaren menpetik kanpoko diplomazia bat izan zen. Kanpo protagonismoaren azken xedea hauxe izan zen:
|
|
|
2) Nazioarteko testuingurua eta gertaerak aintzakotzat hartzea:
|
euskal
nazionalismoak nazioarteko esparruan gertatutakoa nola, noraino eta noizero aztertu zuen ikertzea; ikerketa horren iturri nagusia nazionalisten egunkariak eta aldizkariak izan dira.
|
|
|
aurreko elementu batzuk ahaztu gabe (2 kapitulua," Kanpo jardueraren aurrekinei buruzko erreferentzia laburrak"), kanpo jarduera XIX. mendeko bukaeran eta XX. mendeko lehen urteetan hasi zela esan daiteke. Garai horretan sortu eta hazten hasi zen
|
euskal
nazionalismoa, eta bere kanpo politikaren lehen urratsak eman zituen poliki poliki (3 kapitulua," Euskal nazionalismoaren lehenengo kanpo ekintzak, fase aranista()").
|
|
|
aurreko elementu batzuk ahaztu gabe (2 kapitulua," Kanpo jardueraren aurrekinei buruzko erreferentzia laburrak"), kanpo jarduera XIX. mendeko bukaeran eta XX. mendeko lehen urteetan hasi zela esan daiteke. Garai horretan sortu eta hazten hasi zen euskal nazionalismoa, eta bere kanpo politikaren lehen urratsak eman zituen poliki poliki (3 kapitulua,"
|
Euskal
nazionalismoaren lehenengo kanpo ekintzak, fase aranista()").
|
|
|
Euskal politika instituzionala deitu genioke politika horri, nazioarteko harremanak ez baitziren nazionalistekin eta alderdiekin ordura arte izandako harremanetara mugatu.
|
Euskal
nazionalismoak bere nahi garrantzitsuenetako bat lortu zuen horrenbestez. Bertoko beste talde errepublikarrei, berriz —elkarren arteko tirabirak gorabehera—, Euskadiren kanpo proiekzioaren une historiko baten protagonistak izatea ekarri zien.
|
|
|
|
Euskal
nazionalismoaren nazioarteko harremanak
|
|
|
Logikoa da, hortaz,
|
euskal
nazionalismoak interes akademiko eta zientifiko nabarmena sortu izana. Hainbat ikuspegitatik eta hainbat zientzia arlotan aztertu den fenomeno hori, euskal historiografia berriztatuak gehien jorratu dituen gaietako bat da.
|
|
|
Hainbat ikuspegitatik eta hainbat zientzia arlotan aztertu den fenomeno hori, euskal historiografia berriztatuak gehien jorratu dituen gaietako bat da. Guztiarekin ere, nahiz eta
|
euskal
nazionalismoari buruz azterlan ugari egin diren (A. Elorza, J. Corcuera, J. C. Larronde, J.J. Solozabal, J.L. de la
|
|
|
Halaber,
|
euskal
nazionalismoak aztergai izaten segitzen du, azkenaldian argitaratutako obrek argi uzten dutenez. Azpimarra dezagun, horien artean, S. de Pablo, L. Mees eta J.A. Rodriguez Ranzek ikuspegi orokor batetik egindakoa (El pendulo patriotico.
|
|
|
Gaiaren egoera ikusita,
|
euskal
nazionalismoaren kanpo jarduera (ikerketaren xede nagusia) aztertzeari eta baloratzeari lagun ziezaiokeen doktorego tesi bat itxuratu nuen1 Horretarako nahiko tarte kronologiko zabala aukeratu nuen, berrogeita hamar urtekoa alegia (1890etik 1939ra). Tesiaren helburu nagusia, beraz, kanpo jarduera horren alderdi teorikoak eta gauzatze praktikoa ikertzea izan da, funtsezko galdera bati erantzuteko, hots, ea euskal nazionalismoaren kanpo jarduerak eredu definiturik izan zuen zehaztutako garai horretan.
|
|
|
Horrek guztiak emaitza erabakigarri bat ekarri zuen: nazioarteko jardueraren mailak, betetako eginkizunek, antolakuntza egiturak, gauzatutako harremanek, zabaldutako ordezkaritzek (ofizialak zein ofiziosoak), egindako propagandak...
|
euskal
nazionalismoak —mugimendu politiko bezala— ordura arte lortutakoa baino garrantzi eta hedadura praktiko handiagoa izan zuten.
|
|
|
Gaiaren egoera ikusita, euskal nazionalismoaren kanpo jarduera (ikerketaren xede nagusia) aztertzeari eta baloratzeari lagun ziezaiokeen doktorego tesi bat itxuratu nuen1 Horretarako nahiko tarte kronologiko zabala aukeratu nuen, berrogeita hamar urtekoa alegia (1890etik 1939ra). Tesiaren helburu nagusia, beraz, kanpo jarduera horren alderdi teorikoak eta gauzatze praktikoa ikertzea izan da, funtsezko galdera bati erantzuteko, hots, ea
|
euskal
nazionalismoaren kanpo jarduerak eredu definiturik izan zuen zehaztutako garai horretan.
|
|
|
Bildu ditudan datu eta osagaien analisitik ondorioztatu dudanez, nazioarteko mailan
|
euskal
nazionalismoak gauzatu zituen ekintzak elkarri lotuta egon ziren; ekintza horien eraginez gauzatu zen politikak bi alde osagarri izan zituen: lehenik, ildo teoriko bat sortu zuen kanpo jardueraren eremuan; bigarrenik, ildo teoriko hori praxira eraman zuen, proposatutako nazioarteko harremanak gauzatu egin baitzituen.
|
|
|
1) Historia mailan:
|
euskal
nazionalismoa garai eta erakunde politiko desberdinetan antolatu zen, mugimendu politiko sozial bezala, eta XIX. mendeko 90eko hamarkadatik —sortu zenetik— XX. mendeko 30eko hamarkadaren amaierara arte areagotu zuen bere kanpo jarduera. Lehenengo urteetan, jarduera ahul eta irregularra izan zuen nazionalismoak, ondoren indartu egin zuen, eta errepublikako urteetan garapen garrantzitsu eta esanguratsua izan zuen.
|
|
|
2) Pentsamendu politiko mailan: nazioarteko esparruan txertatzeko nahia sendo errotuta dago
|
euskal
nazionalismoaren ideologian. Europa eta nazioarteko testuingurua euskal esparruaren erreferentziatzat hartu zuten nazionalismoaren doktrinak, printzipioek, xedeek eta programek.
|
|
|
ZABALO, Julen Europa batuaren ildoan,
|
euskal
nazionalismoa bidegurutzean. 105 zk. (1998), 99
|
|
|
7.1.1
|
EUSKAL
NAZIONALISMOA
|
|
|
ZABALO, Julen Europa batuaren ildoan,
|
euskal
nazionalismoa bidegurutzean. 105 zk.
|
|
|
7.1.1
|
Euskal
nazionalismoa
|
|
2001
|
|
|
Euskadiko Autonomia Erkidegoan, esate baterako, prentsa irakurle gehienek irakurtzen dute El Correo edo El Diario Vasco, eta entzule gehienak biltzen dituzte, oro har, Madrildik ari diren irratiek 4 Kasu bietan, hedabide horietako bezero egonkorrak ditugu alderdi nazionalisten boto emaile asko eta asko. Hedabide horien jokabide editoriala eta berri-emailea oso urrun dago
|
euskal
nazionalismotik, honen buruz buruko etsaia ez denean. Halarik ere, hedabide hauek ez dute, itxuraz, euskal nazionalismoaren sinesgarritasunean inolako galerarik eragin, ez dute haren gizarte eta hauteskunde eragina murrizterik lortu.
|
|
|
Hedabide horien jokabide editoriala eta berri-emailea oso urrun dago euskal nazionalismotik, honen buruz buruko etsaia ez denean. Halarik ere, hedabide hauek ez dute, itxuraz,
|
euskal
nazionalismoaren sinesgarritasunean inolako galerarik eragin, ez dute haren gizarte eta hauteskunde eragina murrizterik lortu.
|
|
|
Navarrismo a Espainiar nazionalismoaren gainjantzia besterik ez dela frogatzen du Izuk, nazionalismoen oinarriei errepaso kritikoa ematean.
|
Euskal
nazionalismoaren oinarrien ahuleziak ere astindu eta biluzgorritzen ditu.
|
|
|
Aurelio Artetak Nafarroako biolentzia eta tentsio politikoaren lehen kausa
|
euskal
nazionalismoaren hizkuntz proiektuan ikusi du. Gehiegizko proiektua eta gaineraETA rekin bat datorrena.
|
|
|
Baizik eta euskarak jatorrizko bekatua duela: intrintsekoki lotua dagoela
|
euskal
nazionalismoari. Beste hitz batzuetan esanda, ez dela guztion ondarea.
|
|
|
euskaltzalea da gaurinte resatuena euskarak erabilera balioa izan dezan, ez sinbolikoa edo identitarioa soilki. Hain zuzen ere
|
euskal
nazionalismoari euskalgintzatik egin zaion kritikarik gogorrena horixe izan da, euskara hizkuntza soil gisa ez hartuizana, sinbolo eta bandera gisa erabili izana, eta bazter utzi izanak bere balio komunikatiboak eta praktikoak.
|
|
|
Demokraziarekin batera, gizarte osoan euskara eta euskal kulturari (eta, azken finean,
|
euskal
nazionalismoari) kalte ordain motaren bat zor zitzaielaren mezua zabaldurik zegoen oso. Nazionalistak ez zirenak prest agertu ziren euskalgintzaren arloan beraien pentsakeraz haratago joateko, baina Espainiako Konstituzioaren eta Estatutuarentestuinguruaren barruan.
|
|
|
Lizarra Garazik eskema osoa bertan behera uzten du frentismoaren estrategiara pasatuz:
|
euskal
nazionalismoa espainiarraren aurka. Abertzaleen soberanismoari aurre egiteko, PP eta PSOEk, hedabideekin batera, izugarrizko kanpaina antolatzen dute.
|
|
|
Aurreko ildoan sakonduz gero, mende honetan
|
euskal
nazionalismoa hizkuntzaren babes, zabalpen eta berreskurapenaren bultzatzaile nagusia izan dela egiaztatu ahal dugu. Ziurtasun osoz laguntza hau beharbeharrezkoa zen, baina ezin da betirako luzatu, bestela nazionalismo eta euskararen defentsaren arteko identifikazio erabate koa sortzen baita.
|
|
|
Aurreko ikuspuntuak oso egoera ahulean jartzen du euskara, zeren eta, Nafarroan esate baterako, euskararensustapena eta hedapena
|
euskal
nazionalismoaren zabalpen posible gisa interpretatzen baitute, eta, ondorioz, hizkuntzaren aurkako legeak egiten dira. Euskararen erabilerari buruzko azken Dekretua horren guztiaren isla besterik ez da.
|
|
2002
|
|
|
Sozialismoak... horrela esanda badakit eztabaidagarria izan daitekeela, baina gaur hemen dugun sozialismoak ez du ezer ikustekorik historikoki ezagutu genuenarekin. Eta
|
euskal
nazionalismoak ezin izan du hartu beste leku batzuetan izan duen ordezkapena egiteko indarrik. Trantsizioan Euskal Herriko beste leku askotan ikusi ditugun ezaugarriak ahulagoak izan dira hemen, beranduago gertatu dira eta ez dira finkatu.
|
|
|
Hori da batzuek egin dutena edo duguna. Alderdi Sozialista nik asko maite izan dut eta berataz ikerketak egiten segitzen dut, eta esan behar da
|
euskal
nazionalismoaz ideia nahiko motza zuela. Eta ezkertiarrok garai hartan mundu horrekin gure kontuak argitu genituen.
|
|
|
Bestalde,
|
euskal
nazionalismoa logika zentrifugoarekin indeterminazio egoeran dago, Penelope sindromeak guztiz jota: gauez josten duena egunez desegiten.
|
|
|
PPk EAJrekiko darabilen estrategia honelakoa da: ETA berez desprestigiatuko den moduan,
|
euskal
nazionalismoa garaitua izan dadin bere erreferentzia menperatzailea ahuldu behar da. Sharon, Arafat eta Hamas en triangelu bera.
|
|
|
Nire adiskide batek aspaldi esan zidan: «Nireak datozela eta, ez dakit gureetarikoa naizen».
|
Euskal
nazionalismoaren etorkizuna jokoan dago
|
|
|
Lizarra Garaziko Akordioak Gasteizko Udaleko eta Arabako Foru Aldundiko gobernuen galtzea ekarri zizkiola
|
euskal
nazionalismo moderatuari esaten da. Bat al zatoz baiezpen honekin?
|
|
|
ETA eta ezker abertzaleari erantzun berri baterako oinarriak jartzeaz gain, funtsean, Lizarra Garaziko garaian Euskal Herri osoan zabaldu ziren aurreikuspen berri askori ohiko Espainia handiaren erantzuna emateko sortu zen. Eta Espainia horrentzat, oro har, ETAren aurka egiteaz gain, berak kontrolatzen ez duen nazionalismo indartsua da helburu sakonena; ETA, haren ikuspegitik,
|
euskal
nazionalismoak babestu eta elikatzen duen piztia da, eta oinarrian, haren sehaska.
|
|
|
Harridura iritziak entzun ditut azken asteotan, hala euskal politikagintzako eszenatokiaren inguruan nola
|
euskal
nazionalismoaren gainean. Egia esan, ez dut ulertzen harriduraren zergatia.
|
|
|
Haien artean, Jon Mirande handia dago, bere garaian indarrean zeuden moral zentzua, politika eredua eta gizarte ohiturei muzin egin eta bere mundu propioa sortzen ahalegindu zen idazlea. Orduko
|
euskal
nazionalismo motzari aurre egingo zion beste euskaltasun bat nahi zuen hark. Aintzinako euskal sinesmenen aitorle, paganismoaren aldarrikatzaile, euskal sorgin, azti eta belagileei eskaini zizkien bere poemak; eta sexuari dagokionean ere erabat hausle, pedofilia, lesbianismoa eta oro onartuko zituen sexualia kantatu zuen.
|
|
|
Nik maila pertsonalean hitz egingo dizut, apaltasun faltsurik gabe baina ni erretirotik mintzo naizela garbi utzita. Hasteko,
|
euskal
nazionalismoak konpontzeke zeukan puntu bat abertzaletasunaren eta sozialismoaren dikotomia hori zen. Eusko Alkartasuna antolatu genuenean euskal sozialdemokrazia egin nahi izan dugu.
|
|
|
Lizarra Garaziko Akordioaren garaian
|
euskal
nazionalismoak gatazka juridikoa sortzeko adorea behar zuela esan zenuen orri hauetan. Gaur egun gatazka juridikoa planteatzen ari da?
|
|
|
postmodernismoak diziplina honen izaera kolokan jarrita, Euskal Herrian historia nolaerabili eta ulertu den azaltzen digu, baita aurrera begira dituen erronkak planteatuere. Bigarren artikuluan, Ludger Mees ek,
|
euskal
nazionalismoaren historiografiaerrepasatzen du. Aurreneko lanetatik gaur egungo egoeraraino, zehatz azaltzendigu zer ikertu den, nola ikertu den eta oraindik zer dagoen eginkizun.
|
|
|
Baina ez dugu ahaztu behar, esparru politikoaren beste muturretik ere gauzabera egiten zela, eta, gainera, mundu nazionalistan baino lehenago. II. Errepublikabaino lehen agertu ziren dagoeneko zenbait liburu
|
euskal
nazionalismoaren aurkajotzeko eta nazio espainiarraren alde egiteko. Hemen, Victor Pradera, Juan Olazabaledo Gregorio Balparda bezalako idazleak, tradizionalistak edota liberal monarkikoak?
|
|
|
Panfleto horrekin alderatuta, ezusteko ia atsegina da Maximiliano Garcia Venero k lau urte geroago plazaratu zuen liburua. Kazetari falangista horrek bere Historia del Nacionalismo Vascoegin zuenean, liburu hori
|
euskal
nazionalismoari buruz egindako lehen historiaorokorra izan zen, eta Sierra Bustamante renak baino informazio gehiago zekarren, horretarako idazkera lasaiagoa erabiliz. Akatsak akats, Garcia Venero ren liburuahurrengo urteetan informazio iturri garrantzitsua izan zen, baita euskal nazionalistentzat ere, eta, oro har, frankismoaren aurkako edozein interesaturentzat.1968an, Garcia Venero k liburuaren berrargitalpenarako hasierako testua zuzendueta zabaldu zuen, eta horrela, hobekuntza nabarmena lortu zuen liburuak.
|
|
|
Horrela, liburu hori bakarrik irakurtzen badugu, ez dugu jakingo ezer frankistek Gerra Zibilean egin zuten zapalkuntzari buruz, eztaGernikako bonbardaketari buruz ere. Hala eta guztiz ere, orduan alternatibarik ezzegoenez gero, 70eko hamarkadan zehar gauzak aldatzen hasi bitartean, liburu horiezinbesteko kontsulta liburu bihurtu zen,
|
euskal
nazionalismoaz zerbait jakin nahizuen edonorentzat16.
|
|
|
|
Euskal
nazionalismoari buruzko historiografia profesionalaren gorakada frankismoaren desagertzearekin batera etorri zen. Gorakada horren lehen protagonistakEuskal Herritik kanpo ikasitako historialariak izan ziren, hemengo Letretako Fakultateak, ikusi dugun bezala?
|
|
|
Payne ren liburuarekin batera agertu ziren Antonio Elorza-k
|
euskal
nazionalismoari buruz egindako lehen lanak. 1978an, egile horrek zenbait artikulu liburubatean bildu zituen.
|
|
|
nazionalismoaren eta modernizazioaren arteko lotura estua. Gaur egun badakigu,
|
euskal
nazionalismoaren diskurtsoa errazago eta azkarrago zabaldu zela modernizazio sozioekonomikoak jotabizi ziren inguruneetan; hau da, ohiko gizarte egiturak goitik behera aldatzen ariziren lekuetan (Bizkaian, eta gutxiago Gipuzkoan). Pizgarri modernizatzaile horiekegon ezean, ordea, abertzaletasuna bezalako ideologia berritzaileentzat gizarteaneta sistema politikoan errotzeko aukera gutxi izaten zen.
|
|
|
arrazista izaten jarraitzen zuen. Dena den, funtzioberritzaile eta diskurtso tradizionalistaren arteko tentsioan datza
|
euskal
nazionalismoaren gako historikoa (Castells, 1997).
|
|
|
kontzeptua aipatu behar dugu. Gonzalez Portilla kprozesu kapitalistari egindako azterketatik abiatuz21, eta Ramon de la Sota y Llanoontzigile nazionalista handiaren adibidean pertsonifikatuz(, los sotistas?), Corcuera k
|
euskal
nazionalismoa, beste burgesiaren? –alegia, burgesia ez monopolistaren?
|
|
|
Berrezarkuntza garaiko ikerketek azaleratu duten beste puntu garrantzitsubat,
|
euskal
nazionalismoak politika egiteko erabiltzen zuen era berria da. Izan ere, beste mugimendu nazionalista askotan gertatu ohi den bezala, Sabino eta bereoinordekoak beren alderdia gainerako alderdi politikoetatik bereizten saiatu ziren.Horrela, komunitate modura garatu zuten EAJ eta inguruko mugimendua; politikaren ohiko esparrua gainditzen eta jarraitzaileen bizimodua bere osotasuneaneragiten zuen komunitatea, hain zuzen26 Politika, kultura eta soziabilitatearenalorretako ekimenak eta eskaintzak nahastuz, EAJ alderdi politiko arrunt bat bainogehiago izatera iritsi zen, komunitate nazionalistak identitate berri bat osatzeko etasendotzeko aukerak ematen zituelako; eta hori, zer esanik ez dago?
|
|
|
Bestalde, ezdugu ahaztu behar, beste alorretako historiak garatu eta gero sortu delaEuropako eta Estatu Batuetako historia kulturala. Beraz,
|
euskal
nazionalismoaren historia politikoan hutsune handiak dauden bitartean, ulergarria etabeharrezkoa da historialariok hutsune horiek betetzen saiatzea, bestelakoikerketei heldu aurretik.
|
|
|
–
|
Euskal
nazionalismoaren eta espainiar nazionalismoaren artekoharremanak
|
|
|
Izan ere, Euskal Herriko historia, neurri batean, bi nazionalismoren arteko lehia izan da (eta bada). Beraz,
|
euskal
nazionalismoaren izaera ulertu ahal izateko, beharrezkoa iruditzenzait bere lehiakidearen bilakaera ere aztertzea; bai euskal gizartearen barruan, eta bai Madrilgo alderdi politikoek euskal nazionalismoarekiko (eta, oro har,, euskal gatazkarekiko?) izandako jokabideari dagokionez ere. Mailateorikoan, Borja de Riquer ek zenbait hipotesi interesgarri planteatu ditu, eta ideia horiek euskal abertzaletasunaren sorrerarekin lotzen saiatu garagu.
|
|
|
Izan ere, Euskal Herriko historia, neurri batean, bi nazionalismoren arteko lehia izan da (eta bada). Beraz, euskal nazionalismoaren izaera ulertu ahal izateko, beharrezkoa iruditzenzait bere lehiakidearen bilakaera ere aztertzea; bai euskal gizartearen barruan, eta bai Madrilgo alderdi politikoek
|
euskal
nazionalismoarekiko (eta, oro har,, euskal gatazkarekiko?) izandako jokabideari dagokionez ere. Mailateorikoan, Borja de Riquer ek zenbait hipotesi interesgarri planteatu ditu, eta ideia horiek euskal abertzaletasunaren sorrerarekin lotzen saiatu garagu.
|
|
|
|
Euskal
nazionalismoari buruzko lehen argitalpenak, zenbait salbuespen kenduta, II. Errepublikan agertu ziren, hala nola 1932ko lehen Aberri Egunari buruzkoliburua, besteak beste Eguileorrek eta Jemeinek idatzitako testuez osaturikoa7.Beste bi adibide ezagunak dira: Engracio Aranzadik(. Kizkitza?) idatzitako liburuaeta Jemeinek egindako Sabino Aranari buruzko biografia8 Ondorengo urteetanere, Euzko Alderdi Jeltzalearen sortzaile eta, heroi nazionalak?
|
|
|
asko lagunduko liguke, bai nazionalismoarenfenomenologia orokorra hobeto ezagutzen, bai mugimendu bakoitzarenezaugarri bereziak argitzen ere. Alex Ugaldek (1996) egin du pauso bat norabide honetan,
|
euskal
nazionalismoak zeuzkan kanpo harremanak, baitabeste nazionalismoekikoak ere, aztertzen.
|
|
|
Historiografia espainiarrari buruzko argitalpenetan, sarritan aipatzen daikerketen zatiketa eta dispertsioa, alde batetik, eta ekarpen puntual horiekguztiak elkarrekin lotzeko eta sintesi batean biltzeko omen dagoen zailtasuna, bestetik. Artikulu honen abiapuntu diren hitzaldiak eman nituenean, Katalunian ere baieztatu den tesi hori32 aplikatu nuen
|
euskal
nazionalismoaren kasuan. Beldur hori gainditu beharra zela esan nuenean, neure buruari ere horixe eskatzen ari nintzaion.
|
|
|
|
Euskal
nazionalismoaren historiografiaz egindako gainbegirada honen bukaeran ikusten den bezala, historialariok azken hamarkadetan erantzun asko aurkitzensaiatu baldin bagara ere, erantzun horiek beste galdera anitz sortu dituzte. Beraz, ez dago lanik gabe gelditzeko arriskurik; bai, ordea, politikaren zurrunbiloetanitotzekoa.
|
|
|
Zabaleta Imaz, I. (1998):
|
Euskal
nazionalismoa eta hezkuntza(), EHU, Leioa.
|
|
|
Mateos, S. (1999):
|
Euskal
nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolenpublifikazioa, EHU [argitaratu gabeko doktoretza tesia].
|
|
|
, (1998):
|
Euskal
nazionalismoa eta hezkuntza(), EHU, Leioa.
|
|
|
Foruen galeraren garaitik eta II. Errepublikara iristen den aldiari dagokionez (estatuko hezkuntza sistemaren ezarpen mailakakoa, euskara eta euskal kulturarenaldeko defentsa eta haren ezarpenari jarritako erresistentziak. Hego Euskal Herrian?, eskola eredu berriak, irakaskuntza elebiduna, unibertsitatea...), badituguzenbait lan: Bizkaiko auzo eskolak, lehenengo
|
euskal
nazionalismoaren hezkuntza ideologia, Euzko Ikastola Batzaren esperientzia, eta Eusko Ikaskuntza edotaDeustoko Unibertsitateari buruzkoak12 Nafarroari dagokionez, badugu Errepublikaren garaiari dagokion hezkuntza politikaren azterketa (Berruezo, 1991b). BaitaValladolideko unibertsitate barrutiari buruzkoa ere; bertan 70eko hamarkadara arte. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa sartzen ziren neurrian?
|
|
|
Gure herrian ospe handia bereganatu zuten bigarren hezkuntzako erakundeeiburuz, hutsuneak dauden arren, baditugu burutu berri diren ikerketen emaitza interesgarriak, eta beste horrenbeste esan behar dugu irakaskuntza pribatu erlijiosoareneta
|
euskal
nazionalismoaren ideologia pedagogikoari buruz18 Azkenik, lanbide heziketaren arloan ere ekarpen berriak daudela gaineratu behar dugu, eta, zorionez, lehenagoko joera deskriptiboetako lanak (xehetasunez beteak baina ezergutxi aztertzen dutenak) gaindituz, Bizkaiko eta Gipuzkoako Lanbide Eskoletakoazterketa testuinguratua eskaini digu P. Davila irakasleak bere azken liburuan19.Hutsuneak hor daude,...
|
|
|
Konplexuagoa da. Besteak beste, ustezko gatazka modu anitzean irakurri behar delako, aniztasuna ez soilik Ezker Abertzalea,
|
euskal
nazionalismo gobernantea eta estatu nazio espainiarraren nazionalismoa bereizteagatik; kulturala den gatazka ere badagoelako; baita beste aukera, erreflexiboak, posible direlako ere, Europak eta nazioarteak aro berri bati ekin behar diotela, horren araberako elkarrizketa eta gatazka Euskadin planteatuz.
|
|
|
|
Euskal
nazionalismoaren berreraikuntzaz Iturrioz, Ander, Uztaro 10, 95
|
|
2003
|
|
|
Batez ere
|
euskal
nazionalismo historikoaz ari naiz hori aipatzean, ezker abertzaleak neurri handi batean nazionalismo historikoaren ikuspegia gainditu duelako: herriaren kontzepzioa, euskarari ematen zaion garrantzia, aniztasuna...
|
|
|
Baina etorkizunari begira herri bezala indartsuago izateko oroitzapenaren berreskurapena garrantzitsua da, hori izan da nire asmoa. Agian gure historia ez dugu ongi ezagutzen eta
|
euskal
nazionalismoaren ikuspegitik astakeria asko idatzi dira. Adibidez, sarritan esan dugu egungo gatazka Gerra Karlistetatik hona datorrela, baina historiaren azterketak erakusten digu gaia hori baino sakonagoa dela eta gure egungo errealitatea hobeki aztertzeko gure historia ere hobeki ezagutu genukeela.
|
|
|
|
Euskal
nazionalismoak karlismotik eta Euskal Herriko eliteetatik hartu duen ideia txarrenetakoa da itunarena. Ez zen itunik izan, ez behintzat itun librerik, eta ituna hori da, bi aldetatik libreki adosten den zerbait.
|
|
|
Defentsiba hartu dute jokaeratzat, «Ez da egia» teknikaz lagundurik: ez da egia Euskal Herrian erdaldunak baztertuta daudenik, ez da egia euskara eta ETA gauza bera direnik, ez da egia… Erasotzaileak nahiko lukeen jarrera berbera, hain zuzen ere,
|
euskal
nazionalismoa azalpenak ematera mugatzen baitu, espainiar nazionalismoa ezertarako ere kuestionatu gabe.
|
|
|
IZAN ere, urte batzuetan isilik eta lotsaturik egon ondoren, espainiar nazionalismoa berriro piztu da, eta
|
euskal
nazionalismoaren kontrako ofentsiba zabal bat ireki du, horretarako estatu baten euskarri osoa atzean duela. Horrela planteatuta, berdin dio euskara eta biolentzia bereizten ibiltzea, behin eta berriro errepikatuko baitute ideia hori, ezeztatzen edo gezurtatzen den aldi bakoitzari batere jaramonik egin barik, ez baitute egia bilatzen, euskal nazionalismoaren oinarri teorikoei erasotzea baizik.
|
|
|
IZAN ere, urte batzuetan isilik eta lotsaturik egon ondoren, espainiar nazionalismoa berriro piztu da, eta euskal nazionalismoaren kontrako ofentsiba zabal bat ireki du, horretarako estatu baten euskarri osoa atzean duela. Horrela planteatuta, berdin dio euskara eta biolentzia bereizten ibiltzea, behin eta berriro errepikatuko baitute ideia hori, ezeztatzen edo gezurtatzen den aldi bakoitzari batere jaramonik egin barik, ez baitute egia bilatzen,
|
euskal
nazionalismoaren oinarri teorikoei erasotzea baizik. Hori dela eta, euskarari eraso egitea ETAri eraso egitea dela esaten dutenean, arrazoi dute, ETAren kontrako abertzalekeria sutan jarri arren, ETAren oinarrietako bat, abertzale guztiena bezala, euskara da-eta.
|
|
|
Cronica del antinacionalismo vasco y memoria incompleta de una transicion inconclusa". Bertan, erantzun egiten dio Jon Juaristiren" El buckle melancolico" liburuaren berrargitalpen bateko hitzaurreari, eta horrez gain,
|
euskal
nazionalismoaren aurka azken garaiotan azaldu diren hainbat lanen errepasoa egin, eta irakurlearen esku uzten du egia nork dioen erabakitzea, egilea ala besteek. Koldo San Sebastianentzat, egun, euskal nazionalismoaren aurkako taldea, (batik bat, eta edozein dela ere bakoitzaren atxikitze ideologikoa), aurretik zituen helburu politikoekin porrot egin duen jendez osatua dago:
|
|
|
Bertan, erantzun egiten dio Jon Juaristiren" El buckle melancolico" liburuaren berrargitalpen bateko hitzaurreari, eta horrez gain, euskal nazionalismoaren aurka azken garaiotan azaldu diren hainbat lanen errepasoa egin, eta irakurlearen esku uzten du egia nork dioen erabakitzea, egilea ala besteek. Koldo San Sebastianentzat, egun,
|
euskal
nazionalismoaren aurkako taldea, (batik bat, eta edozein dela ere bakoitzaren atxikitze ideologikoa), aurretik zituen helburu politikoekin porrot egin duen jendez osatua dago: frankista ohiez, zentrista ohiez, komunista ohiez, etakide ohiez...
|
|
|
LAIAren sortzaileetakoa 1973an eta joera libertarioaren hobesle.
|
Euskal
nazionalismoa aztertu du eta artikulu eta saio ugari argitaratu ditu euskal komunikabideetan. Euskal Konfederazioko kidea da.
|
|
|
Diario de Noticiasen eta Nafarkarian ere Nafarroako literatura zaharraren istorioak kaleratu izan ditu astero astero. Eta
|
euskal
nazionalismoaren sorrerak Nafarroan sortu zuen giroak liluratuta bi antologia plazaratu ditu. Lehena Euskara Iruñeko Kazetaritzan() orain bi urte argitaratua.
|
|
|
Badakigu
|
euskal
nazionalismoaren hazia erein zuen gizona, Sabin Arana Goiri, gazterik hil zela, 1903an eta, geroztik, anitz gorabehera jasan duela sabindar alderdiak. Bizkitartean ez da dudarik, XX. mende hastean, Bizkai aldetik zetorren indar berri horrek eragin izigarria izan duela gure Herriaren bilakaeran, nahiz ez urrats berean, ez maila berean, ez itxura berean, alde guztietan.
|
|
|
Lehenik, entzunik gaude Chahok asmatu zuela Aitor, euskaldunen arbaso mitikoa, eta ameslari zoro hura izan zela
|
euskal
nazionalismoak egin edo eginen dituen izigarrikeria guztien aita, hots, euskal terrorismoaren hobendun lehena. Baina ez dut uste hori zuzena den, historiak erakusten baitigu terrorismo guztien sorgia Frantzia bera izan dela.
|
|
|
1986an Gerra Zibila, 1989an iraultza garaiak eta Historiaurrea, 1990an Industrializazioa, 1991an Faxismoa, 1992an Langile mugimendua, 1993an Nazionalismoa, 1994an Historiografia eta aldaketa ekonomikoa (Ekonomia sailarekin batera), 1995ean Militarismoa eta antimilitarismoa, 1996an Erromatarkuntza eta Irakaskuntzaren historia (Pedagogia sailarekin batera), 1997an Ekologia, Eliza eta itsasoa, aurrenekoa eta azkena berriro ere Ipar Euskal Herrian, 1998an Kirola Iruñean (Antropologia sailarekin batera) eta Historia eta Literatura Miarritzen, 1999an Frankismoa Iruñean eta Historiografia Miarritzen eta 2000 urtean, azkenik, Iruñean Sozialisten agintaldien balantzea eta Irudia eta Historia Miarritzen. Gasteizen antolatutako jardunaldien gaiak, honako hauek izan dira, 1996, Gerraosteko
|
euskal
nazionalismoa(); 1997, Karlistadak, 1998 Ipar Euskal Herriaren Historiaz, 1999 Baztertuak Euskal Herriko Historian eta, 2001, Euzko Alderdi Jeltzalearen Historia.
|
|
|
Zelan uztar daitezke
|
euskal
nazionalismo separatista eta, esaterako, diskurtsoindigenista, humanitarioa eta galaxiarteko zapatistena. Nola liteke eskutik heldutajoatea hizkuntza minorizatuaren, euskararen, aldeko aldarrikapena eta Internetenerabilera militantea?
|
|
|
baztertua izateko izua eta ahantzia izateko lotsa panikoa. Iragan mendetik hona, gerlaz gerla hantu zen
|
euskal
nazionalismoarenak segurtasun apurra eskaintzen zieten. Bertsolariek, dan  tzariek, kantariek, idazleek, izan apez edo laiko, denek fran  tses eta espainol maketoek erroz gora suntsitzen zuten Aberriaren bihar edo etziko esnatze biolentoa auhenkatzen, amesten, asmatzen eta iragartzen zuten.
|
|
|
Dantza horietan zerbait ez garbia baldin badago atzerriko eraginari zor zaio, euskal dantza" jatorrizkoak"," zaharrak", dibertsio tolesgabe eta bihotz garbitasunaren eredu baitira. Sabino Aranak eta XX. mendearen lehen erdiko
|
euskal
nazionalismoak gogotik erabili eta zabalduko dute ideia hori. Izan ere, Aranak, euskal arrazaren gailentasuna erakusteko erabiltzen dituen hamaika adibideren artean, euskal erromeriak," dantza askatuak" eta abar goraipatzen ditu, Espainiatik ekarritako" dantza lotuen" lizunkeriari kontrajarririk.
|