|
2000
|
|
|
Gaur egun, Euskal Herrian kontraesan teoriko praktiko nabarmena bizi dugu: ia orok onartua da
|
euskal
identitate kulturala existitu egiten dela etaidentitate hori euskararen herriaren gainean osatua dela, alegia Euskal AutonomiaErkidegoaren, Nafarroako Foru Komunitatearen eta Pirinio Atlantikoen Departamentuaren gainean; baina horra hor kontraesana, ez dago kontsentsurik lurralde soziokultural horrek izan behar duen edukiontzi administratiboari buruz erabakitzeko. Esannahi baita, euskal herritar eta lider politiko gehienek fakto linguistiko kulturalaklurralde zabal bat (mugez gaindi) besarkatzen duela onartzen duten arren, herritar etalider horien artean ez dago kontsentsurik, lurralde linguistiko kulturalak izan beharduen ezarpen administratiboari buruz.
|
|
|
Bizirik jarraitu nahi badugu, bestek egin dutena egin behar dugugeuk ere:
|
euskal
identitateari zor zaion aterpe politikoa (euskal Estatua) eraiki, edobestela gauden egoera honetatik ez gara sekula aterako.
|
|
2001
|
|
|
2 Bigarren aldagai estaria (psik) aldagai psikosozialek osatzen dute, aldagaihorien artean subjektuen
|
euskal
identitatea (ide) eta subjektuen euskararenezagutza maila (eza) izanik esanguratsuak agertu direnak. Eredu teorikoan, aldagai horiez gain, bizitasun etnolinguistikoa (hautematea eta usteak), euskara eta euskaldunekiko jarrerak proposatzen ziren euskararen erabilera aurresateko.
|
|
|
Konstruktu teoriko horien arteko erlazio kausalak aztertuaz, hau ikusten da: euskararen erabilera bi aldagaiek baldintzatzen dutela; alde batetik, aldagai soziodemografikoak, hau da, subjektuen testuingurua (jaoiterria eta bizilekuaren euskaldun proportzioa); eta, bestetik, aldagai psikosozialak, hau da, subjektuen euskararen ezagutza maila eta
|
euskal
identitatea. Bi aldagai horien artean, psikosozialakpisu handiagoa du euskararen erabilera azaltzeko.
|
|
|
Bigarren eredu honetan, beste ereduarekiko aldaketa batzuk daude: aldebatetik, aldagai psikosozial estarian behatutako bi aldagaiak daude, euskararekikojarrera (jar) eta subjektuen
|
euskal
identitatea (ide), bien artean garrantzitsuenaeuskal identitatea izanik. Gogoratu behar da, lagin osoarekin egindako ereduanaldagai psikosozial estaria ere behatutako bi aldagaiek osatzen zutela:
|
|
|
Gogoratu behar da, lagin osoarekin egindako ereduanaldagai psikosozial estaria ere behatutako bi aldagaiek osatzen zutela: euskararenezagutza maila (eza) eta
|
euskal
identitatea (ide), bien artean garrantzitsuenaeuskararen ezagutza azaltzen zelarik. Bestalde, eredu honetan, aldagai soziodemografikoek (soz) aldagai psikosozialek (psik) baino pisu handiagoa duteeuskararen erabilera azaltzeko, aurreko ereduan kontrakoa agertzen bazen ere.
|
|
|
Euskararen erabilera orokorrean aldagai ezberdinek duten eragina ikusita, euskara erabilera altua dutenen perfil soziodemografikoa, soziolinguistikoazein psikosoziala egin da. ...ntrol instituzionala etaestatusa baxutzat jotzen dituzte; demografia, berriz, altua ikusten dute; gaztelaniaren estatusa eta demografia baxua iruditzen zaizkie; gaztelaniaren euskarri etakontrol instituzionala, berriz, altua; euskaldunekiko uste exozentriko eta euskararekiko uste egozentriko altuak dauzkate; erdaldunekiko uste exozentriko altuakdituzte eta gaztelaniarekiko uste egozentriko baxuak;
|
euskal
identitate altua etaidentitate espainiar baxua dute; azkenik, euskalduna izateko baldintzarik beharrezkoena linguistiko kulturala dela pentsatzen dute.
|
|
|
Baina behin ezagutza lortuta, aldagai estari psikosoziala konplexuago egiten da euskararen erabilera baldintzatzeko, identitate etnolinguistikoaren ondoan, kasu horretan jarrerekere eragina dutelako aldagai estari psikosoziala osatzeko, indar gutxiagorekin badaere. Horregatik, euskararen erabilera ziurtatu eta areagotzeko beti
|
euskal
identitatea indartu behar da, eta kasu batzuetan, ia euskaldunak direnen artean, adibidez?, euskararen eta euskaldunen aldeko jarrerak ere indartu dira. Kontuan hartzen bada testuingurua, egoera ezberdinei ematen zaien garrantzia, etagizarteko biztanle guztiak ez direla ikasle unibertsitariak, suposatu behar da bestezenbait azpipopulazio ere bereizi liratekeela euskararen erabilera gehienzerk baldintzatzen duen jakiteko; edo, bestela esanda, berriz ere testuinguru etaegoera ezberdinak bereiztea garrantzitsua dela ziurta daiteke.
|
|
|
alde batetik, badirudi euskararen ezagutza maila ona ziurtatu behar dela; badirudi datozenbelaunaldietan ziurtatuko dela hori, gaur egun hezkuntza prozesuan gertatzen denmoduan, euskal ereduetan matrikulatzen diren haurrek gehienak izaten segitzenbadute, Euskal Herri osoan. Horrela, subjektuen testuinguruan euskaldunen proportzio egokia egongo dela ere (edo gaur egungoa baino handiagoa izango dela) ziurtatzen da eta, ondorioz, baita
|
euskal
identitatea eta euskararen aldeko jarrerakere sortzeko, hezkuntza sistema izan daiteke prozedurarik erabilgarriena. Ildohorretatik jarraituz, eta euskararen erabilera bultzatzeko asmoz, euskal identitateaindartu litzateke zuzenean, eta ez orain arte instituzioetatik bultzatu denidentitate integratzailea, edo euskal espainiarra (elebiduna, kulturbiduna, edo antzekoa, beste ikerkeketa batzuetan), identitate kulturbiduna ez baita euskararenerabilerarekin lotzen, lan honen emaitzetan ikusten den bezala.
|
|
|
Etnizitatea ulertzeko, neurri batean, beharrezkoa da despertsonalizaziofenomenoa; despertsonalizazioaren bitartez talde etnikoetako kideek bat egitendute, ez bakarrik orainaldian taldea osatzen duten kideekin, baizik eta iraganeaneta etorkizunean taldea osatuko dutenekin ere.
|
Euskal
identitateari buruz egindakoikerketa gehienetan (Azurmendi, J., 1995, 1998; Intxausti, 1998; Azurmendi, 1999) Fishman-en ikuspegia erabiltzen da.
|
|
|
2) Gainera, nahiko modu berdinean edo aldagai konkretu antzekoekin gertatzendira esanguratsuki hiru aldagai motak; adibidez, euskalduntasunarenpresentzia beharrezkoa da, jadanik euskararekiko ikerketa gehienetanazpimarratzen dena berriro ere baieztatuz. 3) Bi ereduetan agertzen diraezagutza eta erabilera, hain zuzen ere, ezagutza maila azaltzeko, erabileraere beharrezkoa delako, eta alderantziz ere, erabilera azaltzeko, ezagutzaere beharrezkoa delako; zentzu horretan esan daiteke ezen bi azpiprozesuakprozesu orokor baten azpiprozesu interdependente eta osagarri gisa kontsidera daitezkeela; 4) Bietan,
|
euskal
identitate etnolinguistikoa eta motibaziointegratzailea eta euskararen aldeko jarrerak dira eredua osatzen dutenaldagai psikosoziolinguistikoak.
|
|
|
Euskara
|
euskal
identitatearen muina bihurtu nahi izateak eta, ondorioz, haren berreskuratzea eta komunikabide bizia hainbat estrategia erabiliz (ikastolak, gau eskolak, kantagintza, literaturgintza, ikerkuntza...) lortzeko gurariak garaian garaiko eta tokian tokiko egoerak iraultzea eragin dute bai euskal gizartea osatzen duten gizon eta emakumeen senean, bai gizartea ren barruko harremanetan ere....
|
|
|
2. Soziologo batek nik baino zuzenago erantzungo lukeenarren, ditudan datu apurrak eta nire intuizioa baliatuz, Hegoaldeko euskal gizartean hiru segmentu nagusi bereiz daitezke: euskalgintzaren alde (modu aktiboan zein pasiboan) ja rdun duena eta ari dena, batetik; euskalgintzaren alde egin ez duena (kontra zegoelako edo behin ere garrantzia eman ez diolako) baina une honetan euskararen garapenak eta
|
euskal
identitateak beldurtu egin duena, bestetik; eta egun eskoletan dauden haur eta gazteak, azkenik.
|
|
2002
|
|
|
Baiona, esaterako, gaskoia izan da historian, eta honek erakusten du bi kulturen arteko harreman historikoa. Baina horrek ez du ukatzen Baionak
|
euskal
identitaterik izatea, ez naiz identitate etniko batez ari, bertan bizi diren hiritarren identitateaz baizik. Nire ustez, bertako bizilagun gehienak euskaldunak sentitzen dira, baina ez zentzu etniko batez, hiritar zentzuan baizik.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian, oro har,
|
euskal
identitate etnikorik bada izan, bistan da, euskal kultura izanaren sentimendu oso azkarra baitago. Frantziako beste erregioetan Bretainian salbu ez da hemen bezala sentitzen bertako nortasunarekiko maitasuna.
|
|
|
Abertzaletasunarekiko izua, zentzu hertsian, ez dago. Hala ere, badaude Euskal Herrira bizitzera etorritako pertsonak, gutxiengo bat, abertzaleak potentzialki arriskutsuak kontsideratzen dituztenak eta
|
euskal
identitatea azkarregi garatuko ote den beldur direnak.
|
|
|
Euskara sustatzeko
|
euskal
identitatearen osagarri edukiak falta direla diozu. Egungo egoeran euskaldunaren nortasunak iraun dezake beste hizkuntz edo kultur nortasunekin batera?
|
|
2003
|
|
|
Eta zentzu horretan, euskal karlisten kasuan, erromatarrei aurre egiten zieten euskaldunak aipatzen dituen bertsoa, bakana izan arren, adierazgarria iruditzen zaigu: euskal karlista batzuk behintzat mito historikoak herritarrei zuzentzen zizkietela erakusten baitu (bidenabar espainiar nazionalizazioa barik
|
euskal
identitatea bultzatuz).
|
|
|
Bere idatzien itzal ideologiko eta politikoa ez da makalagoa. Bera izan zen probintzia bakoitzaren gainetik
|
euskal
identitate komun bat iradoki zuen lehena, eta baita Espainian eta Frantzian zeuden euskal lurralde guztiak batuta estatu independente baten aukera irudikatu zuen aurrenekoa ere; Estatu egitasmo hori ez  zitzaion egingarria ezta komenigarria ere iruditzen, baina bai zilegia. Larramendiren idatziek Borboien zentralizazio asmoen aurrean" euskal berezitasuna" ren hastapena seinalatzen dutela esan dezakegu.
|
|
|
Guk ere geuretzako moduko unibertsitatea nahi dugu. Diogun goi mailako prestakuntza horretan,
|
euskal
identitatea lantzeak izan behar du ardatz estrategikoetako bat. Giza eta gizarte zerbitzu horretan beharrezkoa da erakundeen konkurrentzia, bai eta partikularren sinergiak hurbiltzea ere.
|
|
2004
|
|
|
|
Euskal
identitatea egituratzen dutenen artean, erpin erpinean, euskararen zeregina kokatu digu. Euskal Herriaz ari baitzen Monzon, euskaldun egiten gaituen ezaugarriaz eta tasunaz, eta, jakina, ba al daukagu euskal izaera hori erants diezagukeen faktorerik euskara kenduta?
|
|
|
batzuk gailendu egiten dira, eta besteak horien osagarri gisa egituratzen. Euskararen oihartzuna zenbaterainokoa ote da
|
euskal
identitatearen osaeran. Ea zer dioten gure lekukoek gai honen inguruan.
|
|
|
|
Euskal
identitatearen balio eta ereduak oraindik definitu gabe omen dauzkagu, oinarrizko hezkuntza sistematik hasi eta unibertsitateraino. Balio eta eredu horien artean egongo dira noski, euskaldun gisa bizi nahi baldin badugu bederen, euskal nazioaren izari ezaugarri nagusiak.
|
|
|
Gatozen harira, gatozen atal honen bizkarrezur dugun gogoetaren muinera. Euskal nazio eraikuntzaren ildoan kulturaren berariazko ekarpena idoro nahi genuke,
|
euskal
identitatearen sistema osatzen duten elementuen artean, kulturaren egitekoa zertan den zehazteko. Hizkuntzarena, lurraldearena eta historiarena bezala, kulturaren lekua, goren goreneko lekua izango baita euskal identitatearen eraikuntzan, honek haiekin eta haiek honekin duten etengabeko elkarreraginari esker.701 Tartean, noski, asmoaren nahia egia material eta espiritual bihurtzeko ahalmena behar dugu, eta hori botereari edo politikari darion kemen gisa irudikatu dugu oraintsu.
|
|
|
Euskal nazio eraikuntzaren ildoan kulturaren berariazko ekarpena idoro nahi genuke, euskal identitatearen sistema osatzen duten elementuen artean, kulturaren egitekoa zertan den zehazteko. Hizkuntzarena, lurraldearena eta historiarena bezala, kulturaren lekua, goren goreneko lekua izango baita
|
euskal
identitatearen eraikuntzan, honek haiekin eta haiek honekin duten etengabeko elkarreraginari esker.701 Tartean, noski, asmoaren nahia egia material eta espiritual bihurtzeko ahalmena behar dugu, eta hori botereari edo politikari darion kemen gisa irudikatu dugu oraintsu.
|
|
|
euskararen, euskaltasunaren eta euskal kulturaren garapen bermerik ez dago harik eta abertzaletasunak nazio identitatearen ezaugarri horiek bere jardunaren helburu nagusitzat hartzen ez dituen bitartean. Are gehiago,
|
euskal
identitatearen eraikuntzan bazter izaera nabarmena dute gaur egun izendatu berri ditugun zeinu antropologiko horiek. Eta, hala eta guztiz ere, hortik ez litzateke ondorenik atera behar Atxagak eta Saizarbitoriak egiten duten sentiduan.
|
|
|
Gai horren karietara, lurraldetasunaren eta hizkuntzaren arteko dialektika zirriborratu zigun Baxokek. Jakingarria da, nola ez,
|
euskal
identitatearen sistema osatzen dutenen arteko elkarreragina irudikatzea.338 Azken buruan, egunen batean botere ahalmenak eskutik baldin baditugu, dialektika horixe bihurtuko baita nazioaren euskaltasuna erabakiko duen giltza. Are gehiago:
|
|
|
Hartu eman estu horien beharra, behar gorriak eragindako eskakizuna da: Quebecen frantsesak bizitza sozialean eta ekonomikoan integratzeko daukan erakarmenik ez dauka euskarak hemen, eta alde horretatik euskararen indarra hutsaren hurrengo denez,
|
euskal
identitatearen aldetik dauzkan zirrikituak baliatzeko bideak egin behar. Derrigorrez, gainera.
|
|
|
Alde horretatik, irizpide jakinetan oinarrituriko gomendioak emango dizkigu Garciak: . Ildo horretatik jarraituz, eta euskararen erabilera bultzatzeko asmoz,
|
euskal
identitatea indartu litzateke zuzenean, eta ez orain arte instituzioetatik bultzatu den identitate integratzailea, edo euskal espainiarra (elebiduna, kulturbiduna, edo antzekoa, beste ikerketa batzuetan), identitate kulturbiduna ez baita euskararen erabilerarekin lotzen, lan horren emaitzetan ikusten den bezala?. 635
|
|
|
–hizkuntza ez izanik elementu definitzaile bakarra?. 731 Zer esan nahi ote zuen horrekin? Beharbada,
|
euskal
identitatearen elementu bakarra ez dela hizkuntza. Hala balitz, ez lebilke oso oker.
|
|
|
Hori da bederen ene iritzi apala. Oker ez banago, begiz jota zituen helburuen zerumugan, euskarari aldez edo moldez loturik dauden eduki esanahiak jorratu ditu batez ere, eta
|
euskal
identitatearen sistema osatzen duten gai arantzatsuak ez ditu modu sakonean sozializatu. Batetik, hezkuntzaren iturrian datozen ur baree tan (euskara, ohiturak, literatura, bertsogintza...) aski murgildutako belaunaldiak sortu ditu.
|
|
|
|
Euskal
identitatearen osagarriak nagusitzen direnean nolako motibazio eragileak pizten dira euskaldun berriaren jokamoldean. Nola jokatzen du halako ezaugarriak dituen euskaldun berriak?
|
|
|
|
Euskal
identitatearen sistema osatzen duten elementuen artean euskal kultura izango dugu inondik ere haren osagairik funtsezkoena. Sistema horren barruan bizitzeko, beraz, gutxien gutxienez, euskaldun berriaren soslaiak euskal kulturaren ezaugarriak ere itsatsi lizkioke bere elebitasunari.
|
|
|
Euskaldunik euskaldunenak erabat eta osoki euskaraz bizi ezin duen herri madarikatu honetan, ez da harritzekoa idazle zaldibiarraren egiaztapena.
|
Euskal
identitatearen egituran sortu den pitzadurak erditu ditu era honetako giza hiztunak: batean, hizkuntza galdua duen euskal nortasunaren kontzientzia; bestean, kontzientzia galdua duen euskal hiztunaren nora eza.
|
|
|
Batean, nahi eta ezinaren borroka; bestean, ahal eta nahi ezaren talka. Dudarik gabe,
|
euskal
identitatearen batasuna eragozten duen gizaki eredua ekoitzi du etnozidioaren desorekak: erdibituak, osagabeak, kontraesankorrak...
|
|
|
Barne batasunik gabeko
|
euskal
identitatearen jarduera honek planteamendu eta hausnarketa intelektual jakingarriak egiteko bide ematen digu, ordea. Ondo asko dastatua baitugu euskaltzaleok ahogozo gazi geza duen fruitua:
|
|
|
Lehenik eta behin:
|
euskal
identitatearen osaeran eta eraikuntzan elementu objektiboak egon badaudela berretsi genuke, hizkuntza da horren lekuko, eta lekukotasun objektibo horrek, jakina denez, muga bat ezartzen dio askapen borrokari. Zorionez, euskara harria bezain objektiboa da.
|
|
|
Honezkero, zalantza arrastorik ez genuke eduki behar arazo honen gainean:
|
euskal
identitatearen proiektuan euskararen aferak leku goren bat bereganatzen ez badu, delako askapen politika iruzur galanta izango da Euskal Herriarentzat.
|
|
|
Agertu ez ezik, ordea, aurkariaren ahalmen ideologikoari egunen batean gain hartuko bazaio, gailendu ere egin luke gure gaitasun diskurtsiboan mezu molde honek: . Historia modernoan
|
euskal
identitatea eta euskal nazionalismoa nahasten dira. Ez dira gauza bera baina oso lotuak daude.
|
|
|
Ez dira gauza bera baina oso lotuak daude. Lotura honen garrantzia argi ikusten da historia eta sozio-linguistikaren bidez.
|
Euskal
identitate kulturala kontzientzia nazionalaren eraginpean agertzen da. Eman dezagun euskaldunak diren eta kontzientzia nazional frantsesa edo espainola duten indibiduo eta jende multzoak, adibidez Iparraldeko euskaradun gehienak, Nafarroako ipar ekialdeko karlistak, Bilboko tradizio hiritar liberala edo Euskadiko Ezkerra ohiaren ondoko intelektual eta politiko batzuek, badirudi kontzientzia nazional propiorik gabeko euskal identitatearen etorkizuna difuminatzea eta galtzea dela:
|
|
|
Lotura honen garrantzia argi ikusten da historia eta sozio-linguistikaren bidez. Euskal identitate kulturala kontzientzia nazionalaren eraginpean agertzen da. Eman dezagun euskaldunak diren eta kontzientzia nazional frantsesa edo espainola duten indibiduo eta jende multzoak, adibidez Iparraldeko euskaradun gehienak, Nafarroako ipar ekialdeko karlistak, Bilboko tradizio hiritar liberala edo Euskadiko Ezkerra ohiaren ondoko intelektual eta politiko batzuek, badirudi kontzientzia nazional propiorik gabeko
|
euskal
identitatearen etorkizuna difuminatzea eta galtzea dela: hizkuntza ordezkatzearen fenomenoak nabari nabariak dira eskualde ez abertzaleetan eta bakanak dira euskal nortasunaren defentsan ibiltzen diren intelektual eta politiko estatalistak.
|
|
|
338 Sabino Aiestaran: ?
|
Euskal
identitateak izaera geografikoa, historikoa, kulturala, linguistikoa, ekonomikoa eta soziala duen alderdi objektibo bat du. Hala ere, identitate sozial guztiak bezala, euskal identitatea nazio batekoa izatearen kontzientziatik abiatuta eraikitzen da?.
|
|
|
–Euskal identitateak izaera geografikoa, historikoa, kulturala, linguistikoa, ekonomikoa eta soziala duen alderdi objektibo bat du. Hala ere, identitate sozial guztiak bezala,
|
euskal
identitatea nazio batekoa izatearen kontzientziatik abiatuta eraikitzen da?. Euskal identitatea, Larrun, 2001, 20.
|
|
|
Hala ere, identitate sozial guztiak bezala, euskal identitatea nazio batekoa izatearen kontzientziatik abiatuta eraikitzen da?.
|
Euskal
identitatea, Larrun, 2001, 20.
|
|
|
–Horrelako ausiabartzetan ohi denez, denetik ikusten ari gara. Oro har,
|
euskal
identitateaz autodefinitzen garen komunitatearen erantzuna ona izaten ari dela uste dut nik ere, bikaina ere bai beharbada, ez dakit, hori denborak erranen, garagardoa aparra jaitsitakoan baita dastatzekoa; espainiar identitateaz erosoki harro eta lasaiki laketurik bizi den komunitatearen erantzuna, berriz, ohorezko salbuespenak salbuespen, negargarria?. 415
|
|
|
Izan ere, historia guztiak orainalditik egiten baldin badira gaurko ikuspegiak abiapuntutzat hartuz, egun dauden ikuspegi eta identitate guztiek dute eskubide berbera beren begirada propioa pausatzeko iraganean. Eta, konkretuki, gure jendartean,
|
euskal
identitatea presente baldin badago (eta hala dago), ikuspegi horrek beste edozein ikuspegik bezalaxe (espainiarrak, frantsesak eta tartean egon daitezkeen orotariko konbinaziok), eskubidea du bere ikuspuntutik historia lantzeko. Horrek, jakina, ez du esan gura edozein istoriok historia gisa balio duenik.
|
|
|
Ildo honetatik berretsi izan ditu Ezeizak (UPV/EHUren Donostiako Udako Ikastaroetan) bere garaian botatakoak, hau da, Euskal Zinemak zinema euskalduna behar duela izan,
|
euskal
identitatearen berreskurapen lanean ari dena, literatura edo kantagintza bezalako jardunen maila bertsuan.
|
|
2005
|
|
|
Efektuak
|
euskal
identitatean
|
|
|
\ Euskaldunen %63ren ustez, atzerriko inmigranteen etorrerak ez die erasango euskal nazionalismoaren aspirazioei, eta, %70 ingururen iritziz, ez du zerikusirik izango
|
euskal
identitatearen galeran.
|
|
2006
|
|
|
Poemaren muina bukaerako galderak dakarkigu. Identitatea norberak aukeratzen duen eta norberari dagokion zerbait bada, hots,
|
euskal
identitatea aldeandaramagun zerbait bada (boltsiloan daramagun harria), balizko euskal estatu batekindartu edo bermatuko ote digu identitate hori. Zer da garrantzitsuagoa, norberakhautatzen duen identitatea eta nork bere baitan daraman euskaldun izatea ala estatuak eman diezaiokeena?
|
|
|
Ez da bere arazoa. Ehun urte egon zara itxaroten, ea sozialistak Unamunok eskatzen zuen
|
euskal
identitatearen konprentsio pixka bat izatera noizbait heltzen ote ziren; beste ehun urte itxaron duzula ematen du.
|
|
|
Identitate apurtu bat da. (Probarik onena da, batzuek ukatu egin dezaketela, Euskal Herri edo
|
euskal
identitate bat egon dagoenik ere).
|
|
|
Identitate horrek badakigu ez duela arazorik, harrotu beharrik ez dauka, kuestionatua ere inoiz ez da izan. Ehun urtean beti eta etengabe Espainiarekin identifikatu dena, identitatearen arazorik gabe, eta
|
euskal
identitatea horregatik ignoratuz, hiritar liberal irekia da noski, ez da nazionalista. Egia da, zu mintzo zaren hizkuntza, ez duela piperrik ulertzen.
|
|
|
" Quisieramos un Gobierno que prohibiese los juegos florales(...), que no permitiera la literatura regionalista y que acabara con todos los dialectos y todas las lenguas diferentes de la nacional" (1899). 1890 urte horietan jada Unamunok berak (eta
|
euskal
identitatearen oso bere modukoa bakarrik zen defendatzailea) euskal eta katalan identitate eta arazoarentzako sozialisten ulerpen urria salatzen zuen, ez alferrik. Hala Alderdi Sozialistak, zuzenean asko eta zeharka gehiago, euskaldunentzat identitate espainola gotortzen zuen bitartean, hemen herri bat –identitate bat– desagertzen ari zen, hori sozialisten arazoa izan gabe.
|
|
2007
|
|
|
Marko politikoak bihurtu ditu arazo gai hauek, foru eta espainiartasunaren Nafarroak. Tafalla edo Iruñea ez dira Belfast, eta ezaugarri soziologiko desberdinak dituzten auzoak badira ere, hemen denak elkarrekin bizi gara, nahiz eta boteretik etengabe egiten den
|
euskal
identitatearen jazarpena.
|
|
|
UPNrekiko gobernu alternatiboa osatzen bada, aurrera egin ahal izango dugu lurraldetasunean, gure proiektu independentista demokratikoan eta, azken finean, Nafarroak subjektu politiko gisa onartua izateko egin behar duen ibilbide horretan.
|
Euskal
identitatea zapuztearen amaiera eta politika sozial berriak, horiek lirateke aldaketaren ezaugarririk indartsuenak.
|
|
|
Aipatu beharreko aldaketa bakarra jaioterria non dagoen zehazterakoan dago; Nafarroa eta Espainiaren artean, orain, Vasconia ezartzen duela. Hau guztia Ignazio Argiñarenak bizitzaren azkenaldian bizi izan zuen aldaketa ideologikoarekin lotzen da, euskaltasunaren defentsan ari zen eta
|
euskal
identitatea biziagotu egin zen beragan.
|
|
|
Gure artean aski ezaguna da Baroja-k euskarari ez baina arrazari ematen ziola inportantzia handia, eta arrazarekin lotzen zuela
|
euskal
identitatea (Mirande-k, arrazista izanik eta Barojazale, eta Baroja ez bezala madarikatua gure artean?, hizkuntzaren inportantziari eusten zion hala ere). Zerbait bitxiagoa, eta gutxiago ezaguna ausaz, euskal arraza, germaniartzeko?
|
|
|
Euskal Herrian aniztasunaz eta pluraltasunaz eta tolerantziaz mintzo garenean, badirudi
|
euskal
identitate eraikuntzaren prozesuan hemen bizi diren naziotalde guztien eskubideak eta tasunak onetsi genituzkeela demokratakizateko. Nazio identitatea prozesu historikoen barrena eraikitzen den gizarte moldebat denez gero, gizarte hori osatzen duten identitate aukera guztiek parte hartuezean, ez dirudi demokratikoa izango litzatekeenik euskal naziotasunarenberreraikuntza.
|
|
|
Delako
|
euskal
identitate horren eraikuntzan, uste izatekoa denez, hemengotalde nazional bakoitzak bere irudia eta izaera itsatsi nahiko dizkio hari, emandakozizelkadak ahalik eta sakonenak izatea nahiko du. Naziotasun espainiarrak bereak, frantsesak bereak, eta euskaldunok ere ahalegindu genuke zizelari ahaliketa mailukadarik sakonenak jotzen, hemengo nazio identitateak euskaldunetik zeredo zer izatea nahi baldin badugu behintzat.
|
|
|
Edonola ere, esan dezagun,
|
euskal
identitate nazionalaren proiektua nola edohala mamituko balitz, prozesu horretan esku hartuko luketen hiru nazio identitateen eragina izango lukeela hemengo identitate nazionalak, eta, horrenbestez, identitate konplexua eta nahasia izango litzatekeela hori. Hori onarturik, zehatzdezagun areago esandakoa:
|
|
|
Euskal Herriko herritarren identitate praxia, hots, herritar horiek nazioidentitate horien elementuak, ezaugarriak eta tasunak partekatzeko unean, nolajokatuko lukete? Donostian, Bilbon, Iruñean, Gasteizen eta beste hiri eta herrihandi eta hazietan bizi diren milaka eta milaka euskaldunek nola mamitzen duteberen nazio nortasunaren araberako bizitza soziala, kulturala eta linguistikoa. Talde nazionalen indarra eta itzala neurtzeko egin dudan sailkapenean irakurleaskori agian irudituko zitzaion oso behetik egin dudala kalkulua
|
euskal
identitateari dagokionez. Haatik, jakin nahi nuke, gustura jakin ere, ehuneko horiek erebeteko ote diren hemengo herritarren identitate praxian.
|
|
|
Eta, otoi, ez hezkuntza munduko hizkuntza eredurik aipatu konpartitzekontu hori zuritu nahirik. Onik onenean ere, hor ez baitago
|
euskal
identitatea osatzen duen elementu instrumental bat besterik sarrienik, euskarak atzerritar hizkuntzaren trataera jasotzen ez duenean. Ulertzekoa da adin arazoak eta tartean daudenean euskara ikasteko muga gaindiezinak egotea.
|
|
|
Kulturaren eta hizkuntzaren arteko harremanaren auzia etengabeko auzia daeuskal identitatearen teorizazioan.
|
Euskal
identitatearen sistema orokorra osatzenduten osagarrien artean elementu batzuk euskaldun ditugulako, eta beste batzuk, berriz, Euskal Herrikoak. Haien eta hauen artean dagoen elkarreraginak erabakitzen du euskal nortasunaren izaera, eta, beraz, nazio kulturalaren oinarrien auziahortxe dago, funtsik gabeko politikakerien eguneroko zalapartetan baino areago.Auzi horren arabera erabakiko da inondik ere herri honen bizkarrezurra:
|
|
|
2.2.6
|
Euskal
identitatearen dialektika
|
|
|
|
Euskal
identitatearen herri ezaugarriok eta osagarriok, esan bezala, batzuetaneta batzuentzat aski kamutsak diren bitartean, beste batzuentzat zorrotzak gertatuohi dira. Subjektu bakoitzaren biografiak eta esperientziak zeresan handia daukahemen:
|
|
|
Hizkuntzarekin gertatzen zaiguna, azken batean, identitatearekin eta kulturarekin gertatzen den gauza berbera da. Demagun elebitasunaren inguruko mitologia:
|
euskal
identitate eta kulturarik gabeko euskalgintza oinarritu nahi da, hizkuntzarenizari hirukoitz hori gatazkabide omen delako, baina ez zaigu inon esaten nolagizartera daitekeen bere huts soilean euskara bezalako mintzaira ahul batdimentsio horiek alde batera utzita. Hizkuntzakeriaren fetitxismoa sartu zaiguhezurretaraino.
|
|
|
Erdara ere hemengoa dela zuritzeko, Mitxelenaren esanak hartu izan diramaiz ahotan. Ez dakit zergatik hartzen diren haren iritziak gogoan
|
euskal
identitatearen aurka jokatzeko bakarrik, oraingoan bezala, alde jokatzeko argudioakeskueran dauzkagunean. Adibidez, euskal literaturarik ezin omen da sortu euskarazez bada, hori zioen Mitxelenak.
|
|
|
Bestela esan:
|
euskal
identitatearen aurkakoa da, harik etaherritarren bizitza sozialean eta kulturalean horietako nortasun geruza bakoitzazertan gauzatzen den zehazten ez digun bitartean. Smith-ek ongi dioen moduan, identitateen arteko hegemonian erreparatu ezean, askotariko izatearen inguruangailendu zaigun ikuspegia gezurrezkoa da.
|
|
|
2.3.9
|
Euskal
identitatearen diskurtso modernoaren sorrera
|
|
|
|
Euskal
identitatea eta euskaldunen nortasuna periferikoa izan omen da: periferiko izatera behartu dute estatu politikek, modernizazioaren betebeharrek.Bazterrekoa, mugakoa eta azpikoa izan da euskal identitatea:
|
|
|
Euskal identitatea eta euskaldunen nortasuna periferikoa izan omen da: periferiko izatera behartu dute estatu politikek, modernizazioaren betebeharrek.Bazterrekoa, mugakoa eta azpikoa izan da
|
euskal
identitatea: bi hizkuntza eta biestatu erraldoi, handi eta boteretsu artean bizi izan direlako euskaldunak eta estatuhoriek bi zentro horiek antolatutako indar eremuen ertzetan bizi izan direlako.
|
|
|
Zubi gogorra eta sendoa, pasatzeko eta lotzeko da.
|
Euskal
identitate politikoa, euskara eta euskal kultura konexio handi eta ugariko lotune gogor eta sarbideerrazekoa izango ahal dira!
|
|
|
Estudio cuantitativo ycualitativo» (1995) eta I. Garcia Fernandezen «Identificacion etnosocial en la C.A.V. y en la C.A.N.» (1995). Ikusi beste aldetik, J. Urlaren tesia;
|
euskal
identitatearen ardatza euskara dela esaten diguntesia: Being Basque, Speaking Basque:
|
|
|
Diskurtsoa errealaren isla baino ez da. Halako ikuspunturik gaitz onartukoda gaur egun.
|
Euskal
identitatea kontaera bat baino ez da. Ados.
|
|
|
Baina, esan dudanbezala, Modernitatearen kontaera nagusi baten aldaera apala baino ez. Eta hori berorida ukatu behar dena
|
euskal
identitate ez subordinatuaren kontaera ukatzen denean.
|
|
|
Ikusi dugun bezala,
|
euskal
identitate modernoak irudi bat eraiki zuen, baserritarraren inguruan?. Euskaldun hutsa, jatorra eta esentziala horixe zen.
|
|
|
Eta daukat hauxe dela euskaldun ororen patua. Hau ez da, diodanbidenabar, euskalduntasunari soilik dagokion egoera,
|
euskal
identitate zabalariberdin gertatzen zaio, eta oro har, gizartean, zerbait, aldatu nahi duen orori:
|
|
|
Postmodernizazioak planteatzen dituen erronken beldurra uxatzeko jakin behardugu zerk ematen
|
dion
euskal identitate eta kultur kapitalari bere bereizgarritasuna, bere izaera eta balioa. Hasieran ikusi dugunez, jendearen ustez bi dira, bereizgarri?
|
|
|
Modernitatean Estatuak gu politikoaren irudikapenaren bidez berebotere eta eginkizunak legitimatu ditu. Gu horren batasunak eta berdintasunakkultur batasuna izan behar zuten, arlo politikotik kanpo zegoen batasun sortzailea.Horrela irudikatu da, kontrara bada ere,
|
euskal
identitatea eta euskal kultura.Diskurtso horretan hartu dute euren balioa euskal kulturaren eta identitatearenkapitalek. Horrexegatik, ahalegin asko eta asko eman dira kapital hori araztera, garbitzera eta bereiztera.
|
|
|
Helburua, identitateak bizirautea, kultura biziberritzea, jendeakerabilgai izan dezan eta bere identitate eta kultur jarduera eta kontsumoetan baliagarri izan dezan. Baina horrek guztiak ez du zentzurik ez bada sortzen jarduera etaekintza horien publikoa, ez badugu euskal kultura eta
|
euskal
identitatea balioetsikoeta gozatuko duen jenderik. Behin baino gehiagotan entzun dugu:
|
|
|
2.3.8
|
Euskal
identitatearen diskurtsoa modernitatean
|
|
|
Aurrerago
|
euskal
identitateari buruzko diskurtso hegemonikoaren giltzadurakedo diskurtsogaiak aletuko ditut. Hitz gutxitan, gaur egun, ni euskalduna, renatzean dauden sustrai soziopolitikoak azalduko ditut.
|
|
|
|
Euskal
identitateari lotutako kultur kontsumoa handitzeko ahalegin mordoaegiten da maila guzti guztietan, erakundeei lan horretan behar beste laguntzekoeskatzen zaie (eta erakundeek beren legitimazioa indartzeko erabiltzen dituztekultur politikak). Baina, zergatik kontsumitu gauza bat edo beste?
|
|
|
Euskal kultura hori euskal museoetan topatu ahal dugu. Euskal Museoek asko irakasten digute lehengo bizieraz,
|
euskal
identitatearen diskurtsoa argitzeko behar beharrezko dugu, baina ez garamuseo horretan bizi. Museotik atera eta beste mundu bat topatzen dugu.
|
|
|
Ez al du ezerberezi saltzeko? Agian,
|
euskal
identitatea da euskal kulturaren bitartezsaltzen dena, erosten duguna. Baina, jakina, identifikazioaz besterik ezbadu nori interesatuko zaio?
|
|
|
Kulturak ez dit ematen identitatepolitiko legalik, ez nau bihurtzen eskubidedun. Baina
|
euskal
identitatea euskalkulturari datxekio, hau da, euskal identitatea ez da identitate politiko legala (soilikera subordinatuan, EAEn eta Nafarroa Garaian bizi garen hiritar espainolentzat). Ondorioa: euskal herritar osoa izan nahi baduzu, has zaitez euskal kulturapolitizatzen, nazio kultura dela aldarrikatzen.
|
|
|
Kulturak ez dit ematen identitatepolitiko legalik, ez nau bihurtzen eskubidedun. Baina euskal identitatea euskalkulturari datxekio, hau da,
|
euskal
identitatea ez da identitate politiko legala (soilikera subordinatuan, EAEn eta Nafarroa Garaian bizi garen hiritar espainolentzat). Ondorioa: euskal herritar osoa izan nahi baduzu, has zaitez euskal kulturapolitizatzen, nazio kultura dela aldarrikatzen.
|
|
|
bada, argi dago, gero eta elkarren urrunago daudela diskurtsoa etabizitza. Diskurtsoa identitate erritualetan egiten duguna bada, esan dugugeure bizitzaren alde edo osagai bat besterik ez dela
|
euskal
identitatea. Egia esan, badago beste biderik:
|
|
|
Hitz gutxitan, inoiz
|
euskal
identitatea mugatzen eta bereizten zuen euskalkultur kapitala izan bada, benetan kapitala izan zedin, berezko balioa izan zezan, kultura jakingarria, ezaguterraza, argi mugatua eta jatorra behar zuen. Hainbatgauza asmatuz, baserri munduko hainbat gai hartuz, hainbat berrikuntzaz, neurribatean lortu egin zen.
|
|
|
Ondo dago hori dena baldintza modernoetan, hala ere, prozesu hauez da gelditu eta ez da inoiz geldituko eta baldintzak arras aldatu dira.
|
Euskal
identitatea egiten duen kultur kapitala ez da behin betikoa. Borroka egin behar du bereizana ez galtzeko, izaten jarraitzeko.
|
|
|
Nonbait, hibridazioa bizitasunetik onartuahal eta behar da. Bestela
|
euskal
identitate kapitalaren eta euskal herritarrenkapitalen arteko aldea gero eta handiago izango da. Jendeak gero eta arazo gehiagoizango du bere burua tradiziotik eta modernitatetik datorkigun kapital horrenbitartez irudikatzeko eta bereizteko.
|
|
|
|
Euskal
identitatearen kapitala monologikoa eta esklusibista dela entzun ohidugu kritika egin nahian, baina, edozein identitate kapitalek bereizgarri behar du, identitate balioa izan dezan. Hala eta guztiz ere, bereizgarritasuna eta nagusitasuna diskurtso egoerak dira, gizarte dinamiketako une bat.
|
|
|
errealitateadefinitzeko borrokan, gatazkan eta eraldaketan murgilduta dauden talde eta eragileezberdinen emaitza mugagabea da.
|
Euskal
identitatea, beraz, edonorena etaedonolakoa, ez da monologikoa, ez materia bakarrekoa, ezta forma bakarrekoa ere.Kultur kapital guztiak bezala, dialogikoa eta multilogikoa izan arren onartu behardugu, menpeko kulturetan gertatu ohi den bezala, araztea eta bereiztea euskalgintzaren temak izan direla.
|
|
|
Laburbildurik,
|
euskal
identitateak tradiziotik modernitatera igarobidean hainbat harrobi izan zuen: foruak, kristau fedea, baserritar munduko elkargo txikienoroimina, arraza eta hizkuntzari buruzko diskurtso zientifikoen objektibitatea, arteeta literatura erromantikoa...
|
|
|
Harrezkero, irudikapen gauzapen prozesuarenetenaldiek (nortasun politikoen kasuan, jakina, politika arloko objektibazio ezak) markatu dute euskaldungoa eta abertzalegoaren izana71 Frankismoan, erreakzioapal eta geldoa gizarte harreman sare trinko bat eratzea izan zen72 Gizarte sarehorren bitartez euskal nortasun politikoaren diskurtsoari, nazio tradizioari, iraunarazi zioten. Diskurtso komunitateak ez zuen eremu publikoan parte hartzerik, bainaesparru pribatuetan, gizarte esparru erdipribatuetan eta gizarte zibilean indartu zen.Gerraostean etxe barnera babestu zen, bertan seme alabei benetako komunitateazein zen eta elkargo horren partaideak zeintzuk ziren erakutsi egin zitzaien73. Subjektibatuta?, familian, lagunartean eutsi zitzaion
|
euskal
identitatea ri, etahorrela berrasmatu da, behin eta berriro, tradizio etniko agoniko batean74.
|
|
|
Egoera euskararen debekua eta
|
euskal
identitatearen zokorapena bazen ere, egoeraren ulerkuntzari eragiten zion diskurtsoari begiratu behar diogu gertatuakulertzeko. Diskurtso horren inguruan atondutako jarduera eta bizipenetan gizarteratu zirenek sinbolikoki gainzamaturik aurkitu zuten euren identitate nagusi hori: galbidean eta debekuan baitzegoen, baita diskurtso horrek euskaldunari bere buruaeuskal herritartzat har zezala ziotsolako ere.
|
|
|
2.3.10
|
Euskal
identitatearen diskurtsoa: gaiak eta giltzadurak
|
|
|
|
Euskal
identitate modernoaren diskurtso bilbadura
|
|
|
historikoa baino ez da, botere eta gatazken historia du sorburu. Nire iritziz abertzaletasuna eta euskaltzaletasuna
|
euskal
identitatearen modernizazio berantiarraren jorrabideak baino ez dira.Zeren aldean berantiar. Nazio estatuek eratutako identitateen aldean.
|