|
2003
|
|
|
Ez «Zazpiak Bat», bistan da. Iparraldeko hiru
|
euskal
lurralde historikoak egitura batean sar zitezen eskatu zuen Lapurdiko Biltzarrak. Duela bi mende luze eskaera horiek aldarrikatu ziren eta gaur egun ere horiek dira eskaerak.
|
|
|
Eskubide hori noiz galdua zen ez zuen haatik inoiz argitu. Denborabe rean, Autonomi Aurreko Euskal Kontseilu Oroko rrean Hezkuntza Batzorde Mistoko partaide nintzen eta Karlos Santamariarekin Madrilen izan ginen
|
euskal
lurralde historikoentzat heziketa eta hezkuntza eskubideak berreskuratzeko lehian. Bertan errezibitu gintuen emakume funtzionarioak zioen bagenuela Nafarroan Hezkuntza eta Zientziako geure Ministerio propioa ren legezko oinarria. (Y pensar que en Navarra tenemos la base legal para tener nuestro propio Ministerio de Educacion y Ciencia!).
|
|
2014
|
|
|
99 bis Nafarroa Beherea eta Baxenabarre izenez. Axularrek, Gero liburuko aitzin solasean, 1643 urtean, zazpi
|
euskal
lurralde historikoen izenak honela eman zituen: Nafarroa garaia, Nafarroa beherea, Zuberoa, Laphurdi, Bizkaia, Gipuzkoa, Alaba herria.
|
|
2015
|
|
|
Kasu honetan hizkuntza da nazioaren ardatz nagusia, nola sinbolikoki hala praktikan. Euskal nazioa euskaldunek (euskaraz egiten dutenek) osatuko lukete, eta ez
|
euskal
lurralde historikoek. Beste oharra, nazionalismo batez ari naizela eta ez euskararen aldeko mugimendu soil batez; mugimendu hori osatzeko ez da nazionalismorik behar.
|
|
|
Horregatik, euskal lurraldeetan euskararen erreferentzia argi edo lausoa izanda ere, beti izan dira erdal eskualde, hiri eta auzorik. Eta beti izan da
|
euskal
lurralde historiko horietatik kanpo aski euskaldun, Axularrek esan gisa: "... bertze anitz lekutan".
|
|
2021
|
|
|
63 Honetan ere aitzindaritzat jotzen du Iglesiasek: "[...] alde batetik damu zen euskara batu baten ez existitzeaz[...] eta beste alde batetik pentsatzen zuen euskara Euskal Herriko hizkuntza ofiziala izan behar zela[...] euskararen irakaskuntza
|
euskal
lurralde historiko guzian zehar orokortua izan behar zela" (2010: 131).
|
|
2022
|
|
|
Hortik aurrera Iruñeko erresuma zen hura Nafarroako erresuma deituko da. Araba deiturak aldiz hiru Baskongadak biltzen ditu, hots mendebaldeko hiru
|
euskal
lurralde historikoak. Antso Jakitun edo zuhurrak Gaztelako erregeen janizatik zaindu ditu, haatik Errioxa galduz 1173an.
|
|
|
Geroztik iparraldera mugatzen da Nafarroako erresuma, eta horrela sortzen da zazpigarren
|
euskal
lurralde historikoa. Arriskutik urruntzeko, hiriburua Donibane Garazitik Donapaleura pasatzen da.
|
|
|
Ez dago hobeki erraterik. Aburu publikoa karlisten alde dago, eta ez soilik iparraldeko hiru
|
euskal
lurralde historikoetan, Frantzia osoan ere, bereziki legitismisten artean, baita errepublikanoen artean ere, lehen Karlistadan bederen: bi alderdietakoak elkartzen dira noiztenka, 1830eko iraultzan agintea hartu dien gobernu liberalari bizkarra emanez.
|
|
|
1873ko apirilan, le Courrier de Bayonne kazetak 4 638 aterpetu kontatzen ditu Donibane Lohizungo kantonamenduan: Urruñan biztanleetarik% 47, Biriatun% 70 Eta Paueko le Memorial kazetaren arabera, 1873ko apirilan eta maiatzean, 15.000 ihesliarrek aterpea lortu dute BassesPyrenees departamenduan, hots iparraldeko hiru
|
euskal
lurralde historikoetan eta Biarnon. Bakearekin hegoaldera itzuliko dira, haatik ez denak.
|
|
|
Galde bat gelditzen da eta geldituko, ezin erantzunezkoa baita: Nafarroa Garaian, eta beharbada orokorkiago Espainiako erresuman, zer gertatuko zen 1936an, Hegoaldeko lau
|
euskal
lurralde historikoen erkidegoak bere autonomia ukan balu 1932tik, Kataluniak bezala?
|
|
|
Erresistentzia zibila goizik hasiko da edonon, bereziki Pauen. Aldiz Zuberoa, iparraldeko beste bi
|
euskal
lurralde historikoak bezala, iheslarien gordetzeaz eta mugara laguntzeaz arduratuko da lehenik. Berantago borroka armatuan sartuko diren gizonak ere gidari lanetik hasiko dira.
|
|
|
Honek idatzi zuen Enbataren Ageri Politikoa bere bi proposamenekin: epe laburrean Ipar Euskal Herriko departamendu bat euskararen araudi ofizial batekin, bigarren epean zazpi
|
euskal
lurralde historikoak batuko zituen eskualde bat, Europako beste eskualdeei federatua.
|
|
|
Egungo
|
euskal
lurralde historikoak Goi Erdi Aroko baskoien eremuan sortu kategoriak dira, Baskonian. Denboraren joanean, lurraldeok eremu geografiko eta ezaugarri juridiko politiko aldakorrak izan dituzte.
|
|
2023
|
|
|
Aipatutako autoreek horretarako arrazoia oso modu adierazgarrian aipatzen dute: " Izan ere, EAE ez da araubide erkideko autonomia erkidegoa, eta
|
Euskal
Lurralde Historikoak ez dira probintzia erakunde arruntak, eta, hain zuzen ere, haien berezitasuna da berme instituzionalaren eta foraltasunaren muin ukiezinaren parte den ezaugarria, Konstituzioaren Lehen Xedapen Gehigarriak bereziki babesten duena, Konstituzio Auzitegia interpretatuz" 641.
|
|
|
Eskumenen esparru honetan, KAren 118/ 2016 Epaiak adierazten duenez, lurralde historikoen foru izaerak horiei lurralde erkideko probintziek dituzten eskumenak baino gehiago aitortzen dizkie: " Aurreko guztiak agerian uzten du
|
euskal
lurralde historikoek berezitasun bat dutela, araubide erkideko probintziei emandako eskumen eremutik desberdina eta zabalagoa, konstituzioaren eta estatutuen arabera bermatutako foru araubidetik datorrena, ez bakarrik Euskal Autonomia Erkidegoko erakunde komunen aurrean, baita, adierazi dugun bezala, Estatuko botere zentralen aurrean ere" 636.
|
|
|
Aldaketaren inguruan VELASCO CABALLEROk honakoa esaten du: " Testu alanbikatu batekin, LHLren 8 xedapen gehigarriaren hasierako testuak ezartzen zuen
|
euskal
lurralde historikoek beren ekonomiaeta finantza araubide bereziari eusten diotela, Ekonomia Itunaren Legearen arabera. Foru babes horrek bere horretan dirau 8 xedapen gehigarri berrian (LHL).
|
|
|
KAk argi adierazi zuen 76/ 1988 Epaian ideia hori eta goi auzitegi horren ekainaren 23ko 118/ 2016 Epaian ere horrela laburtu zuen: "
|
Euskal
lurralde historikoek badute berezitasun bat, araubide erkideko probintziei emandakoaren eskumen eremu desberdin eta zabalago batean gauzatzen dena, Konstituzioaren eta estatutuen bidez bermatutako foru araubidetik eratorria, ez bakarrik Euskal Autonomia Erkidegoko erakunde erkideen aurrean, baita, adierazi dugun bezala," Estatuko botere zen tralen" aurrean ere (Konstituzio Auzitegiaren ... Berezitasun hori babesteko sortu da foru autonomiaren aldeko gatazka berria," Euskal foraltasunaren babes konstituzionalaren defizita" konpontzeko modu gisa; izan ere," euskal Autonomia Erkidegoko lurralde historikoei ez zaie aitortu Estatuko legegilearen balizko erasoen aurrean beraien foru araubidea konstituzio bidean defendatzeko".
|