|
2000
|
|
|
Duela hilabete batzuk, ez zegoen inolako itxaropenik Euskal Herritik hain hurbil dagoen Garoñako zentral nuklearra eta Espainiako Estatuan dauden beste zortzi zentral nuklear itxiarazteko. Esan beharra dago zentral nuklear horietan partaidetza garrantzitsua duela Iñigo de Oriolek zuzentzen duen Iberdrola
|
euskal
enpresak. Baina, Espainiako Gobernuko Lehendakaritzarako hautagai den Joaquin Almuniak orain dela bi hilabete adierazi zuenez, bera Moncloara iritsiko balitz, zentral horiek, pixkanaka, 2015 urterako ixteko prest legoke.
|
|
|
Interneten negozioa dagoeneko Euskal Herrira iritsi da.
|
Euskal
enpresa garrantzitsu bi, BBVA eta Iberdrola, zeharo murgilduta daude mundu berri honetan eta proiektu zehatzekin. Interneten negozioak egiteko Uno e Espainiako Estatuko aurreneko ziberbankua eta Kristina izeneko kontsultategia ere apustu honen erakusgarri dira.
|
|
|
Interneten negozioak dagoeneko badu oihartzuna Euskal Herrian. Negozioa Internetera zabaltzeko apustuaren erakusgarri gisa
|
euskal
enpresa biren bi proiektu zehatz aukezten ditugu orriotan: bata, BBVA finantza enpresarena eta, bestea, Iberdrola energia enpresarena, azken urteetan negozioa anizteko politika bideratzen ari baita.
|
|
|
AZKEN URTEETAN, JOSE MIGUEL MARTINEZ URQUIJO ZUZENDARI IZANIK, Iberdrola
|
euskal
enpresak, abian jarri duen aniztasun politikaren baitan, negozioa Internetera zabaltzeko erabakia hartu du. Horretarako Proxicom enpresa estatubatuarrarekin elkartu eta 1.000 inguru milioi pezeta (40 milioi libera) inbertitu ditu Kristina Internet Business Soluctions proiektua burura eramateko.
|
|
|
Enpresa biak elkarlanean ari dira sozietate berri hau sortzen, dagoeneko 1.160 milioi pezeta inbertitu dituzte, baina kopuru horretan Iberdrolak jarri du parterik handiena.
|
Euskal
enpresak %80ko kapitala du sozietate berri honetan eta enpresa iparramerikarrak %20 besterik ez. Iberdrola Diversificacion eta Iberdrola Sistemas enpresa filial biren bidez parte hartzen du Iberdrolak sozietate berri honetan.
|
|
|
Artean behin betiko erabakirik hartu ez den arren, seguru asko Polonia izanen da Industri Sustapen eta Eraldaketarako Baltzuak (SPRI)
|
euskal
enpresak Europako Ekialdeko merkatuetan sartzeko eta ezartzeko aukeratuko duen plataforma. Merkatu honek aukera ugari eskaintzen ditu populazioaren kopurua handia delako, industrializazioaren bidean urrats handiak egiten ari delako eta luze gabe Europako Batasunera bilduko delako.
|
|
|
Orain arte SPRIk hainbat agente izan du Europako Ekialdean, bereziki Polonian, Txekiar Errepublikan, Hungarian, Eslovenian eta Errumanian, baina agente hauek ez zuten esklusiban Eusko Jaurlaritzaren menpeko Industria Elkartearentzat lan egiten. Asmoak burura eraman eta Polonian euskal ordezkaritza bat kokatzen bada, askoz ere handiagoa izango da
|
euskal
enpresek berriro ere Europako Ekialdeko merkatu horietan muturra sartzeko izango duten aukera, biztanle kopuru handia kontuan izanik lehen mailako merkatuak izan baitaitezke.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, azpiegiturak dira (burdinbideak, errepideak eta beste batzuk) negozioa egiteko aukera gehien eskaintzen dutenak. Energiaren ekoizpena biltzen duen eta modernizatzeko behar handia duen industria termikoa da
|
euskal
enpresek sarrera izan eta negozioa egin dezaketen beste sektore bat. Bukatzeko, urekin zerikusia duena da Europako alde honetan euskal enpresentzako garrantzitsua den beste sektore bat, uraren tratamendua, banaketa eta ingurumena alegia.
|
|
|
Energiaren ekoizpena biltzen duen eta modernizatzeko behar handia duen industria termikoa da euskal enpresek sarrera izan eta negozioa egin dezaketen beste sektore bat. Bukatzeko, urekin zerikusia duena da Europako alde honetan
|
euskal
enpresentzako garrantzitsua den beste sektore bat, uraren tratamendua, banaketa eta ingurumena alegia.
|
|
|
Azkenik, Kubako enpresari eta zuzendariei eskainitako prestakuntza da SPRIren egitekoan aipagarria den beste alderdi bat. Horretarako, aldez aurretik
|
euskal
enpresa txiki eta ertainetan aplikatutako Zuzendaritzaren Garapena programa erabili da. Egiteko hau bere garaian Eusko Jaurlaritzak eta Kubako Gobernuak izenpetutako hitzarmenen baitan jasotzen da
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Industria Sailaren menpekoa den SPRIk aurreranzko jauzia egin nahi du oraingo honetan, eta industriaren birmoldaketaz kezkatu beharrean,
|
euskal
enpresak sustatzea du helburu Industria, Merkataritza eta Turismoa bultzatuz. Xede horretan, Sustatze, Nazioarteratze eta Teknologi Batasun arloak landuko ditu.
|
|
|
Nolanahi ere, SPRIren Ekonomia Sustatzeko planaren baitan, Berrikuntzarekin eta Nazioarteratzearekin zerikusia duten jardunbide bi bultzatuko dira hemendik aurrera. Plan honen arduradunen aburuz,
|
euskal
enpresa batek nazioartera egiten duen heinean sendotu egiten du Euskal Herriko bere enpresa egitura.
|
|
|
Kontestu honetan, Eusko Jaurlaritzaren menpeko erakunde honek atzerriko proiektuak bereganatzeko, atzerriko eta
|
euskal
enpresen artean elkarlanean jarduteko eta atzerriko herrialdeetan euskal enpresak irekitzeko akordioak lortu behar ditu. Europako Ekialdeko merkatuetan sarrera edukitzeko Poloniako plataformaren kasua SPRIk dauzkan plan eta helburu horien parte bat da hain zuzen.
|
|
|
Kontestu honetan, Eusko Jaurlaritzaren menpeko erakunde honek atzerriko proiektuak bereganatzeko, atzerriko eta euskal enpresen artean elkarlanean jarduteko eta atzerriko herrialdeetan
|
euskal
enpresak irekitzeko akordioak lortu behar ditu. Europako Ekialdeko merkatuetan sarrera edukitzeko Poloniako plataformaren kasua SPRIk dauzkan plan eta helburu horien parte bat da hain zuzen.
|
|
|
1998ko krisiak Asiako Hego ekialdea eta gogor astindu zituen arren, SPRIk lanean jarraitu zuen alde horietan
|
euskal
enpresen nazioarteratzeko xedean. Horrenbestez, urte horretan elkarlanean jarduteko 33 akordio itxi ziren, beste 80 lanpostu sortu ziren eta fakturazioa 1.000 milioi pezetako (40 milioi libera) kopuruan handitu zen.
|
|
|
Bidaiarientzako tren kotxe horiek CAF enpresan egin dira eta, horrenbestez, Beasaingo enpresak sarrera izan du Estatu Batuetako merkatuan. Bukatzeko, aipagarria da erakunde honek eskaintzen dituen laguntzak
|
euskal
enpresek atzerrian inberti dezaten. Garrantzitsuak dira Bellota enpresak Kolonbian eta Brasilen dauzkan proiektuak, Irizar enpresak Brasilen dauzkanak, Tavex Algodonera eta Artalde enpresek Marokon dauzkatenak eta Ulma enpresak Brasil, Argentina eta Txilen dauzkanak.
|
|
|
Azken orduko funtsezko aldaketarik ez badago, Iberdrola
|
euskal
enpresa Endesa enpresa espainiarrak bereganatuko duela iragarri daiteke laster batean. Eragiketa hau, aurreikusitakoaren arabera gauzatzen bada, kaltegarria izango da euskal Ogasunarentzat.
|
|
|
Kuba
|
euskal
enpresa txiki eta ertainentzako merkatu oso berezia bihurtu da. Horrela nabarmentzen da SPRI Industri Sustapen eta Eraldaketarako Baltzuak 1998ko irailean Habanan ireki zuen bulegoak piztu duen interesa eta horren bidez abian jarri diren negozioak ikusirik.
|
|
|
SPRIk Kuban duen bulegoa oso gune interesgarria bihurtu da Karibeko uharte honetan negozioak abian jartzea bideratzeko. Eusko Jaurlaritzaren erakunde honek abala ematen die Kuban sartu nahi duten
|
euskal
enpresei, eta horrek arindu eta biderkatu egiten ditu negozio aukerak. Aldi berean, Kubarekin zeharka lanean ari diren enpresei haiekin zuzenean aritzeko aukera eskaintzen die, eta horrek produktuak merkatu egiten ditu.
|
|
|
Zamudion bi pabiloi berri eraiki dira.
|
Euskal
enpresa aeronautiko honetako arduradunek mekanizatuaren prozedura egonkortzea espero dute, eta pabiloi berri horietako batean hodi sektorea, espedizio biltegia, mekanizatu elektrokimikoa eta muntaia gunea kokatuko dituzte. Beste pabiloia diskoak eta bestelako piezak egiteko erabiliko da.
|
|
|
– Diru-laguntzak erakunde autonomikoetatik jasotzen ditugu, baina agente sozialgehiago murgildu behar dira; adibidez, kirolaren munduan sarturik dauden
|
euskal
enpresak. Orain dela bi urte baimendutako legea landu litzateke, euskal federazio guztiak elkarrekin lan egin lukete, Euskal KirolKontseilua sortu litzateke... eta hau guztia, estatu handi baten aurreandiharduen herri txiki bat garela kontuan harturik.
|
|
|
Bestalde, entzule kopurua neurtzeko egindako zundaketa batek erakutsi zuenez, 16.000 bizilagun zuberotarretatik 6.000 gutxi gorabehera irrati honen entzule ziren (Muguruza, 1988). Siadeco
|
euskal
enpresak 1991 urtean egin zuen ikerketa soziologinguistiko baten arabera, Ipar Euskal Herrian entzuten diren irratien gaineko datuei dagokienez, honako emaitzak atera ziren (Herria, 1991): %68, 1ek ez zuten euskal emankizunik entzuten.
|
|
2001
|
|
|
Eraikuntza berri hauen eragina jasan duten biztanleak proiektua zalantzan jartzen ari dira, eta, aldiz, energi proiektu hauen arduradunak, Bizkaiko Badiako lehendakari eta EAEren Gobernuko Energiako sailburuorde Javier Aranburu buru dutelarik, proiektu hauek euskal ekonomian, orokorrean, eta ekipo ondasunen
|
euskal
enpresetan, bereziki, izango duten eragin pizgarria azpimarratzen saiatu dira. Arduradun hauek diotenez, proiektu hauei esker, energia oso prezio lehiakorrean lortzeko aukera izango dute euskal enpresek.
|
|
|
Eraikuntza berri hauen eragina jasan duten biztanleak proiektua zalantzan jartzen ari dira, eta, aldiz, energi proiektu hauen arduradunak, Bizkaiko Badiako lehendakari eta EAEren Gobernuko Energiako sailburuorde Javier Aranburu buru dutelarik, proiektu hauek euskal ekonomian, orokorrean, eta ekipo ondasunen euskal enpresetan, bereziki, izango duten eragin pizgarria azpimarratzen saiatu dira. Arduradun hauek diotenez, proiektu hauei esker, energia oso prezio lehiakorrean lortzeko aukera izango dute
|
euskal
enpresek.
|
|
|
Horrela, esleitu diren kontratuek garbi adierazten dute behar diren horniduren zati garrantzitsua EAEn eginak izan behar dutela. Planta elektrikoari dagokionez, ekipo ondasunen eta instalazioen %35
|
euskal
enpresek hornituko dute, beste %20 hornitzeko gainerako autonomi erkidegoetako fabrikatzaileak ere izango dute aukera, eta hortik aurrerakoa Europako Batasunean azpikontratatuko da. Birgasifikazio plantari dagokionez, euskal enpresen artean azpikontratatuko den kopurua handiagoa izango da.
|
|
|
Planta elektrikoari dagokionez, ekipo ondasunen eta instalazioen %35 euskal enpresek hornituko dute, beste %20 hornitzeko gainerako autonomi erkidegoetako fabrikatzaileak ere izango dute aukera, eta hortik aurrerakoa Europako Batasunean azpikontratatuko da. Birgasifikazio plantari dagokionez,
|
euskal
enpresen artean azpikontratatuko den kopurua handiagoa izango da. Planta honen eraikuntza zailagoa eta delikatuagoa da, barruan biltegi trenak baititu nikel altzairuzko tuneletan, eta karbono altzairuzko xafla bidez osatutako kanpoaldeko pantaila batzuk dituztelako.
|
|
|
Bien artean isolamendu sistema bat eratzen da. Trinidad eta Tobagotik etorriko den gasa, esate baterako, likidoturik etorriko da, eta hura biltzeko erabiliko den sistemak aukera izan behar du 163 gradutan zero azpitik biltegiratzeko, eta, beraz, behar duen isolamendu sistemaren zailtasuna dela medio, goren mailako
|
euskal
enpresen artean banatuko da azpikontratazioaren ia ehuneko ehuna, Javier Aranburuk bere garaian egindako adierazpenen arabera.
|
|
|
IGCC planta berri honi esker, bertako arduradunek adierazitakoaren arabera, fuel olioaren ekoizpen tasa %5era jaisteko asmoa dago eta, hala balitz, erabat hutsean ere gera daiteke. Gainera, gaur egun Repsolek kontrolatzen duen fintzeko
|
euskal
enpresa honek gordin astunagoak eta merkeagoak erabiltzeko aukera izango du. Fuel astun horren soberakinei irtenbidea ematen asmatzea izango da mundu guztiko findegien etorkizunerako erronka nagusia, lehiakortasun maila bideragarria lortzeko.
|
|
|
Hain zuzen ere, aurten bertan,
|
euskal
enpresa honek Iruñean garatutako bi prototipo berri merkaturatzea aurreikusten du. Horrela, tamaina handiagoko aerosorgailuetan sartu nahi dute.
|
|
|
Sokoa enpresa izan zen Herrikoaren erreferente nagusia, eta bera da egun ere Herrikoak sostenga tzen duen enpresa handiena. Sokoa
|
euskal
enpresa eta ekonomiaren erreferente izan da, eta bere ibilbidean ezin izan du gertakari soziopolikoetatik at gelditu. Esate baterako, GALen garaian, bere bulegoei sua eman zieten.
|
|
|
Aurten bertan ITPk Rolls Roycerekin kontratu garrantzitsu bat sinatu zuen. Akordio horri esker, aurrerantzean Zamudioko
|
euskal
enpresa hori izango da prestaziorik handieneko Rollsen hegazkinen motorretarako presio baxuko turbinen diseinatzaile eta fabrikatzaile bakarra.
|
|
|
Mundu guztiko ehun enpresa inguruk, eta horien artean Iberdrola
|
euskal
enpresak, joan den uztailean gutun ireki bat helarazi zioten hainbat Administraziori, non energia nuklearraren aldeko jarrera nabarmentzen zuten. Aldi berean udako itzalaldi batzuen kezka ohartarazten zuten, penintsulako sistema elektrikoa behar baino indar gutxiagorekin zebilela eta dagoen elektrizitate eskariari erantzuteko gaitasunik ez zuela adierazi nahian.
|
|
|
Aldi berean, bere mozkinak ere areagotzen jarraitzen du. Aurtengo lehen seihilekoan
|
euskal
enpresa elektriko honek 70.115 milioi pezeta (2.805 milioi libera) irabazi zituen guztira, hau da, joan den urtean baino %10, 1 gehiago. Mozkin garbiak, hau da, zergak ordaindu ondoren, 2000 urtean 141.821 milioi pezetakoak (5.673 milioi libera) izan ziren, eta aurreko urtean, berriz, 121.532 milioi pezetakoak (4.861 milioi libera), hau da, %16, 69 gehiago.
|
|
|
Inolako zalantzarik gabe, filosofia horren emaitza da MCCren
|
euskal
enpresa hau lortzen ari den arrakasta, eta horrela adierazten dute munduan zehar eman dizkioten sariek. Irizarrek egindako autobusek industri sari garrantzitsuak jaso dituzte Europa osoan, bere kalitate eta berrikuntzagatik.
|
|
2002
|
|
|
guztizko eskariaren %38tik abiatuta, 1999 urtean %22 jaitsi zen esportaziotan, eta, hain deigarria izan gabe ere, antzekoa izan zen aldaketa inportazioetan. Datu horrek, azterlan honen arabera,
|
euskal
enpresen merkatu lokal naturala, neurri batean, estatuko merkatua izatetik, Europako Batasunaren merkatua izatera igaro dela adierazten du. Hala eta guztiz ere, 2000 urtean oraindik izugarria zen euskal ekonomiak kanpokoarekiko zuen mendekotasuna:
|
|
|
hain zuzen ere, estatuko ekonomia baino bi bider mendekoago zen. Ikuspegi honetatik, azterlanaren arabera, esan beharra dago garrantzitsuagoa dela espainiar merkatua
|
euskal
enpresentzat, mundu merkatua estatu guztiko enpresentzat baino.
|
|
|
Fabrikazio garbia altzairu gordineko 5,617 milioi tonaraino igo zen urtarrilaren eta apirilaren artean, eta 1999 urteko hilabete beretan berriz, 5,290 milioi tona burdinurtu ziren, Burdinaren eta Altzairuaren Nazioarteko Institutuak eskainitako datuen arabera. Burdingintzako
|
euskal
enpresek altzairuaren ekoizpenaren kuota %45ean mantendu zuten, 2,530 milioi tona baino gehixeago ekoitzi baitzuten, hodi enpresetako altzairutegien jarduera ere kontuan hartuta.
|
|
|
Esan dezagun, aurrera baino lehen, armamentua, munizioak, hegazkin militarrak, tankeak, kanoiak eta obusak fabrikatzeari deritzogula produkzio militarra. Espainiako Defentsako Ministerioaren enpresen 2001eko katalogoan, dozena bat
|
euskal
enpresa ageri ziren. Zerrendan, hauexek ziren nagusiak:
|
|
|
ITP, Gamesa, Sener, Expal, Sapa, CAF eta Fabrinor. Horrez gainera, ehunen bat
|
euskal
enpresa txikik ere kolaboratu dute bi programa militarretan, aldian aldian edo noizean behin. Hala nola, Erisarri eta Suberbiolak, Novaltik, Grupo de Ingenieria Reconstruccion Y Recambios, S.A. enpresak, Larrañaga y Elorzak eta Siegelek.
|
|
|
Nolanahi ere, badira talde antimilitaristak, Gasteizkoak taldea kasu, joan deneko aspalditxoan urtero urtero Euskal Herriko produkzio militarraren gaineko datuak ematen dituztenak. Dakigula inork ez ditu inoiz ukatu talde horren datuak, eta, horrenbestez, produkzio militarreko
|
euskal
enpresen gaineko datu zenbaitek talde horren informazioa dute iturri.
|
|
|
Espainiako Defentsako Ministerioak 25
|
euskal
enpresari esleitu zizkien 569 kontratu, 1990 eta 2001 bitartean. Enpresa horien artean, aeronautikako sektorekoak ziren nagusi:
|
|
|
Euskal Herrian ere sektore horixe da negozio handiena duena. Testuinguru horretan kokatu behar da, beraz, ITP eta Gamesa bi
|
euskal
enpresa handiek gauzatu duten fusioa. Arduradunek adierazi zutenez, taldea sektoreko nazioarteko liderra izan daiteke, lauzpabost urteren buruan.
|
|
|
|
Euskal
enpresek sorturiko zinema euskaldun bat erantzuleen artean duen zinemarekin nahasten jarraitzen den artean; euskal industria ETBren zerbitzu enpresekin nahasten den artean edo ETBk zinema independientearen babeserako Europar Direktiba (lege bat dena) betetzen ez duen arte (hau da, dirusarreren ehuneko bost zineman berriz inbertitzea), oso zaila izango da ezer garbirik ateratzea, ezta borondaterik...
|
|
|
Pertsonal horretan, ordea, ez da ageri Galindokoa (Trapagaran), ordainketen etenduran dauden enpresen blokean ageri baita. Sindikatuen arteko zatiketa bortitz baten erdian (ESK eta LAB alde batetik, eta CCOO, ELA eta UGT bestetik), gero eta zurrumurru gehiago dabiltza
|
euskal
enpresaren etorkizunari buruz. Zenbaitek diotenez, sozietate aleman berria Trapagarango plantaren kargu egin dadin ari dira saiatzen, baina beldur dira multinazional alemana ez ote dabilen luzamendutan, azkenean Galindoko pertsonalean murrizketa handiagoa lortze aldera.
|
|
|
XX. mendearen hasieratik aurrera, Espainiako gobernuek politikagero eta biziagoa egin zuten ekonomiaren abian esku hartzeko, hain zuzen ereEspainiako merkatua eta inbertsio arloak kapital espainiarraren esku uzteko etaEstatuan okerren zeuden produkzio sektoreak, besteak beste, siderurgiarena, sustatzeko.
|
Euskal
enpresa siderurgikoek, aldi berean, beren interes ekonomikoakEspainiako leku ezberdinetaraino zabaldu zituzten, batez ere meategien, elektrizitatearen eta bankuen arloetan. Hartara, Euskal Herriko sektore industrial handienenlogika ekonomikoa Espainiako merkatuari eta Estatu Espainiarreko erabaki ekonomikoei lotuta jarri zen geroago eta gehiago; baina beren biztanleentzako elikagai hornidurak behar zituzten, eta Arabatik eta batez ere Nafarroatik eskuratuzituzten horiek.
|
|
|
|
Euskal
enpresa asko Ekimen Hitzartuetan sartu ziren: altzairugintzakoak, ontzigintzakoak eta ekipo ondasunekoak, besteak beste.
|
|
|
Horrez gain, Estatu espainoleko ekonomia 1986 urtera arte nahiko itxia izanik,
|
euskal
enpresek ez zuten hobetzeko pizgarri nahikorik. Ondorioz, kudeaketaren arloak, giza baliabideen kudeaketak, adibidez?
|
|
|
ontzigintza, altzairugintza, ekipo ondasunak, aluminioa, etab. Adar horietan funtsezko
|
euskal
enpresak zeuden: Altos Hornos de Vizcaya, Acenor Sidenor, Babcock Wilcox, AESA, Inespal, Tubos Reunidos, etab. Hauetakobatzuk estatuak formalki nazionalizatu zituen INIren bitartez:
|
|
|
Era berean, bizirik iraun duten
|
euskal
enpresa askok Estatu espainoleko enpresetan edota transnazionaletan enbortuta jarraitzen dute. Euskal Herrian makineria elektrikoa ABBren eskuetan geratu zen 1989 urtetik aurrera.
|
|
|
Ondoren, 1990 urtetik aurrera,
|
euskal
enpresa askok zailtasunak eduki zituzten. Ondorioz, Eusko Jaurlaritzak onbideratze politika berria jarri zuen abian:
|
|
|
Elektronika eta telekomunikazioen inguruko cluster aren izena GAIA da.Berriki GAIAk bere Plan Estrategiko Plurianuala aurkeztu du. Horrenardatzak
|
euskal
enpresen arteko elkarlana bultzatzea, elektronikaren lehentasunaberreskuratzea, etab. dira.
|
|
|
Hurrengo urteetan
|
euskal
enpresak balio berri horien bidetik joan lirateke; hala ere, gaur egun erresistentzia nabaria dago bide horretatik abiatzeko.Kasu gehienetan, enpresa txikien interesak eta enpresa transnazional handieninteresak ez doaz batera; hori dela eta, beren jarduera ekonomikoa garatzen dutengizartean dituzten inbrikazio mailak oso desberdinak dira. Gaur egun, EAEn bienpresa mota bereiz daitezke:
|
|
|
Pezeta arruntetan neurtuta egon arreneta, beraz, prezio igoeren eragina ere barneratzen duten arren, ondorioa ukaezinada: azken hamarkadetan
|
euskal
enpresek eta eragile ekonomikoek aparteko joeraerakutsi dute nazioarteko beste eragile ekonomikoekiko harreman ekonomikoaksendotu eta areagotzeko. Joera hori ikusgarria da, batez ere 1993 urtetik aurrera; izan ere, 1992 urterainoko lehen epean barne merkatu espainiarrak indar handiazuen, gastu publikoaren hazkundeari zein inbertsioaren igoera trinkoari esker.Horrela, Hego Euskal Herriko enpresentzat kanpo merkatuaren erakarpena gutxituegin zen sasoi horretan; are gehiago, pezetaren garaiko indarra kontuan hartuta.Dena den, arrazoi desberdinak daude 1993 urtearen ondorengo jauzia ulertzeko.
|
|
|
Azpimarratzekoa da teknologia edukihandiko ondasunen esportazioak hartu duen nolabaiteko pisua. Egoera honetarairisteko, erabakiorra izan da 90eko hamarkadan
|
euskal
enpresek eginiko ahalegina, hamalau puntu aurrera egin baitu teknologia eduki handiko eta ertain handikoondasunen esportazioak, teknologia maila apaleko eta, batik bat, ertain txikikoondasunen esportazioen kaltetan.
|
|
|
Beren produktuetako teknologia eduki garaiagoan islatzen den euskal industria jardueraren berrikuntza eta modernizazioa erakusten ditu bilakaera horrek.Egoera horretan,
|
euskal
enpresek munduko merkatuetan lehiatzeko duten kokapenak gora egin du, produktuen kalitatea eta teknologia edukia hobetu den neurrian.
|
|
|
Horrek agerian uztendu, arestian agertutako euskal ehun produktiboaren modernizazio saioa mugatuadela. Izan ere, puntako teknologiaren defizita azalerazten du aipatutako bilakaerak: inportazioetako teknologia edukia ez da nahikoa izan euskal sare produktiboazaharberrikuntza erritmo egokian bideratzeko, nahiz
|
euskal
enpresek ekipo ondasunetan eginiko inbertsio indartsuak puntako teknologiadun ondasun ugarireninportazioa ekarri duen.
|
|
|
Irudi horrek bi argibide ematen dizkigu esportazioen norabidearen arloan.Lehena: euskal esportazioak gehien hartzen dituzten hamar herrietatik zortziEuropako Batasunekoak dira, eta beste biak Estatu Batuak eta Brasil; alegia, Europako Batasuneko merkatua giltzarri bihurtu da
|
euskal
enpresentzat. Bigarrena: esportazioen kontzentrazio espazialaren lehen lagina eskaintzen digu 13.5 irudiak; hots, 2000 urteko euskal esportazio guztien hiru laurdenak hamar herrialdehorietara bideratu dira, gainerako laurdena herrien multzo zabal batera bideratuz.Gainera, 1990eko hamarkada hasierarekin alderatuz, kontzentrazio maila aldatu ezdela baieztatu ahal da, orduan ere indize horrek antzeko zifra erakusten baitzuen8.
|
|
|
Areago, euskal ekonomiak Europarekin duen harreman hazkor hori indartu egingo dela iragar daiteke, kontuan hartuta moneta bakarrarekin merkatu bateratuak koherentziaeta integrazioa irabaziko dituela.
|
Euskal
enpresen atzerriko merkataritza ezarpenakEuropako Batasuneko herrialdeetan aurkitzea ez da, hain zuzen, euskal kanpomerka taritzaren dibertsifikazio espazialerako bidea urratuko delako aurreikuspena.
|
|
|
Alabaina, nahiko urrun geratzen da Estatukoarenbatez bestekoarekin alderatuz (%3, 4). Beraz, aldagai honen azken urteetakobilakaerak hauxe erakusten du, alegia,
|
euskal
enpresen lekualdaketa dinamikagertakizun berria baina irmoa dela. Helburu diren herrialdeen artean aipagarriakdira, batik bat, Europako Batasuna, Latinoamerika eta ELGEko gainerakoa.
|
|
|
delakoan ehunliburu baino gehiago argitaratu ziren. Hori dela eta, frankismoa euskal kulturaren arrasto guztiakezabatu nahian zebilen unean, Ekin erbesteko?
|
euskal
enpresa kulturalik garrantzitsuena, bihurtu zen.Ikus.
|
|
|
Gehienbat kulturaz, politikaz edo herriminez jantzita ehun urte luze iraun duen panorama hau erabat aldatu da azken hamarkadan, mundu ekonomiaren zein informazio gizartearen globalizazioaz. Gaur egun 739 dira Euskal Autonomia Erkidegoko
|
euskal
enpresen nazioartekoezarpenak eta berauen kanpo inbertsioa 36,55 milioi eurotik (1991) 1.358,97 milioi eurora (1999) pasatu da zortziu rte eskasotan, 12.000 milioi euro ren esportazioak kontuan hartzeke. Arrantzale, misiolari edo iheslariak baino, enpresak dira gaur egun gure ikurrin eta enbaxada.
|
|
2003
|
|
|
Izenez zerrendatzen hasita, ondoko sektore hauek aipatu behar ditugu: gasaren sektorea, zeinetan Naturcorp
|
euskal
enpresa publikoa Asturiasko HidroCantabrico enpresa pribatuari saldu baitiote duela gutxi; eta ondasunen ekipamenduen sektorea, zeinetan, antzina ez dela desagertu den Mecanica de la Peña ez ezik, Babcock Wilcoxen berehalako likidazioa baitugu ate joka.
|
|
|
|
Euskal
enpresa batek %30eko errekargua ordaindu dio langile bati arriskuak ez ebaluatzeagatik.
|
|
|
INASMET
|
euskal
enpresak ardogintzan karga organiko handiko isurketak egiteko teknologia lortzera bideratutako proiektua garatu du. Oraingoz, 300 l/ h isuri tratatu dituen instalazio pilotua eraiki da Nafarroan eta Errioxan dauden bi upategiren instalazioetan.
|
|
|
Jarrera hau praktika arrunta da, Euskal Herrian kokatzen diren enpresa atzerritarren artean zein dagoeneko atzerrian lekutu diren 184
|
euskal
enpresen artean. Guztiakhelburu bakar batez:
|
|
2004
|
|
|
SPRIren txostenetik ondorioztatzen denez, euskal sektore aeroespazialak aireontzi zibilentzat lan egiten du, baina defentsa arloko hainbat programa eta helikoptero militarrentzat ere bai. Beste proiektu batzuen artean, sektore honetako
|
euskal
enpresek munduko hegazkin komertzialik handienarentzat, Airbus 380entzat, lan egiten dute eta, A340rentzat ere diseinu, egituraren kalkulu eta pisua gutxitzeko lanak egin zituzten; aktuatzaileak eta lurreratze trenetako piezak, adibidez. Eskualde mailako hegazkin zibilei dagokienez, aipagarria da Embraer enpresa brasildarraren eta Gamesa eta sektoreko beste konpainia batzuen arteko lankidetza.
|
|
|
Euskal sektoreak Kanadako Bombardier entzat ere lan egiten du. EAEko
|
euskal
enpresak Iparraldeko Dassault Aviation en Falcon F7X berrien egonkortze lanetan ere badihardute. Arlo militarrean, Europa mailako Eurofighter programaz gain, bestelako hainbat ekoizpen egiten dituzte euskal enpresek:
|
|
|
EAEko euskal enpresak Iparraldeko Dassault Aviation en Falcon F7X berrien egonkortze lanetan ere badihardute. Arlo militarrean, Europa mailako Eurofighter programaz gain, bestelako hainbat ekoizpen egiten dituzte
|
euskal
enpresek: erdi mailako garraioko EADS CASA C295 hegazkin europarraren 5.000 piezaren behin betiko muntaia (egonkorgailuak eta atzeko fuselajea barne), esaterako.
|
|
|
Estatu horiek egingo dute ehiza hegazkin berria, eta euskal konpainiak gauzatuko du programaren %14, motorraren hainbat osagai eraikiko ditu-eta. Jakina eta pentsatzeko modukoa da gauzatze hori burutzen denean
|
euskal
enpresaren fakturazioak nabarmen egingo duela gora, baina bertako arduradunek ez dute horren berririk eman.
|
|
|
Ondoren, aipatutako herrialdeei entregatuko zaizkie hegazkin horiek. ITP
|
euskal
enpresa da borroka hegazkin hori garatu eta eraikitzeaz arduratuko den partzuergoko kideetako bat. Hain zuzen ere Espainiako Estatua ekimen aeroespazial horretan sartu zenean sortu eta eratu zen ITP.
|
|
|
232 Alemaniak 180 eskuratuko ditu, Italiak 121 eta Espainiak 87 Kontuan hartuta hegazkin bakoitzak bi motor dituela, ITPk ziurtatuta dauka gutxienez EJ modeloko 1.240 propultsoreren eraikuntza. Fabrikazioaz gain, ITP
|
euskal
enpresa Espainiako Gobernuak eskuratzen dituen ehiza hegazkinen motorren mantenuaz ere arduratuko da.
|
|
|
Gamesa, ITP eta Sener dira nagusi, eta 2002 urtean, guztira, 4.343 pertsona zeuzkan lanean. Sektore aeroespazialean zuzenean edo zeharka jardun diren gainontzeko
|
euskal
enpresak ondorengoak dira: Aeromec, Aeroespace, Alfa, Aratz, Astorquia, Burdin Berri,, DMP, Doiki, Euroutil, Goi Alde, Imesaza, Iontech, Lazpiur, Matrimor, Mecanizados Kanter, Messina Bilbao, Metraltech, Novalti, Nuter, PCB, Precical, Siegel, Sisfle, SK, Spasa, Tecnasa, Tecnichapa, Tegraf, Tey, Tratamientos Termicos TTT, eta Troqueles y Utillajes Ayala.
|
|
|
eta ekoizkortasun hobea(% 7 bat inguru) erakutsi dutela frogatu du. Egile horrek, oro har, 90ko hamarkadaren hasierako krisia jasan eta bertatik ateratzeko kapital enpresenaldean gizarte ekonomiako
|
euskal
enpresek izan duten ahalmena nabarmentzen du.
|
|
2005
|
|
|
Isilpean gordetzen dute azken zazpi urteetan lan kostuak %56, 7 igo zirela, enpresa etekinak %155, 5 handiagoak izan ziren bitartean. Bankuek eta aurrezki kutxek %20ko hazkundea izan zuten 2004ko mozkin izugarrietan eta
|
euskal
enpresa askok ere halako portzentaia hurbil izan zuen. Confebaskeko lehendakari eta BBVAko aholkulariak, Roman Knoor jaunak, primeran daki hori guztia, izan ere, urtero milioi askoko diru sarrera ikaragarriak egiten baitizkio finantza erakunde horrek.
|
|
|
Halaxe da. Joan den otsailetik aurrera, Cartera Socialean,
|
euskal
enpresa horretako langileen jabetzako tituluak biltzen dituen elkarte instrumentalean, %21, 6raino igo da akziodunen partizipazioa. Burdinbideen arloko enpresako langileen akzio blokea Gipuzkoako Kutxa eta Bizkaiko BBK aurrezki kutxena baino handiagoa gertatu da.
|
|
|
apustu ausart eta arriskutsua. Arrasateko MCC taldeak,
|
euskal
enpresa pribaturik handienak, 2004ko ekitaldiko datuak eskaini berri ditu. Aurreko urtekoak baino askoz hobeak dira.
|
|
|
Gainerakoa hainbat erakunde finantzarioren ekarpenen bitartez estaliko da. Jada ezaguna da, bestalde,
|
euskal
enpresa horrek inbertsioak finantzatzeko baliatu izan duen ekarpen subordinatuen formula. Orain artean ekarpenen azken operazioa izan denean, Fagorrek 60 milioi euro lortu zituen, baina demanda 160 milioikoa izan zen.
|
|
|
|
Euskal
enpresa batek mapei buruzko lekuak seinalatu eta komunitatearekin partekatzeko web aplikazio bat diseinatu du
|
|
2006
|
|
|
Datorren astean informazioa zabalduko dizuegu; eta arreta berezia jarriko diegu euskal produktuei. Aurten, gainera,
|
euskal
enpresek lehengo marka gainditu dute: metro karratu gehiago hartu dituzte eta enpresa gehiagok hartu dute parte.
|
|
|
Iruditu egiten baitzait (irudipenak ote?) euskal liburugintza merkatu aldetik ez dagoela ondo. Eta ia seguru bainago testuliburuen mailegutzak, gordin gordin indarrean jartzen bada, jada kolokan badauden
|
euskal
enpresa editorialak jo eta lurrera botako dituela.y
|
|
2007
|
|
|
Altzairu arruntaren sektorea, adibide nagusitzat Ezkerraldean dagoen Nervacero euskal lantegia duena, Celsa talde katalanaren esku dago duela urtebetetik. Hemen jarraitzen duten eta talde ezberdinekin harremanak dituzten isolatutako beste
|
euskal
enpresa batzuk ere badira; hala nola, Inox Olarra, Layde, Arania Bizkaian; Theis Araban; Perfinasa Nafarroan; Garay eta Chinchurreta Gipuzkoan.
|
|
|
Denok ditugu ezagun Tolosako teilak eta zigarreta ospetsuak. Azkenmahaiko ikusgarri hauek dira, hain zuzen, gehien hazten ari den gozogintzako
|
euskal
enpresa baten goi ikurra, gure herriko pastelgintzan aurren aurreneko lekua erdiesteraino iritsia: Eceiza Etxeari buruz ari gara hitz egiten.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Saila azokan parte hartu behar duten enpresen ordezkaritza antolatzeaz eta koordinatzeaz arduratzen da,
|
euskal
enpresak negozio onak egiteko aukera berezi horretaz balia daitezen. Guztira Euskaditik joandako enpresak 53 izan dira eta 1.175 metro karratutan egon dira banatuta, batzuk Kristal Pabilioian eta beste batzuk Madrid Arena pabilioian.
|
|
|
Bada, EAEko eredua guztiz bereizten da ingurukoeremuetakoetatik. Bertan enpresak dira berrikuntza sistemaren erakunde nagusiak; izan ere, I+Gko gastu osoaren ia% 80 gauzatzen dute
|
euskal
enpresek (2 taula). Halere, gogoan izan behar da EAEn zentro teknologikoak enpresen multzoansartzen direla eta horien egoera, gero agertuko dugun moduan, berezia dela euskalberrikuntza sistemaren baitan. Gainerako herrialde garatuetako enpresen ehunekoaaskoz ere apalagoa da.
|
|
|
Kasu batzuetan, kenkaria errenta aldakorreko tituluetan egindako inbertsioen arabera sortutakoa izan daiteke, baina titulu horiek enpresa jarduera burutzen duen sozietate baten kapital sozialaren partaidetza adierazi behar dute. Honela, ogasunak
|
euskal
enpresen finantziazioa bultzatu eta erraztu nahi du. Ez dago honelako kenkaria izateko onespena duen inbertsiorik estatuaren legean.
|
|
|
Senerrek eta beste
|
euskal
enpresa batzuek Iraken erantzukizuna dutela salatu dute
|
|
|
Beraz, estatu holding horrek aipatu lurraldeetatik kanpo burutzen zituen inbertsio gehienak. Are gehiago, Bizkaia edo Gipuzkoako edozein enpresak lurralde horietan inbertsio berriak egiteko gobernu zentralari baimena eskatzen bazion, ezetza jasotzea ez zen batere harritzekoa; politika hori zela eta, Araba profitatu zen,
|
euskal
enpresa ugari bertara hurbildu baitziren.
|
|
|
1951n estatu osoan ekoitzitako burdinaren ehuneko 52 eta altzairuaren ehuneko 50 AHVn ekoizten zen, eta 1959an portzentaia horiek ehuneko 26ra eta 34ra erori ziren hurrenez hurren. Beraz, argi dago
|
euskal
enpresa horrek izan zuen galera erlatiboa.
|
|
|
Estatuko administrazioaren partetik, EAEri dagokionez, 2.900 euroko zerga hobariak eman zizkien 2003ko maiatzean 36
|
euskal
enpresei Prestige ren isurketak eragindako kalteak arintzeko, eta jada ekainean isurketagatik kalteak izandakoek kalte ordainak jasotzeko dekretua onartu zela informatu zuen. Bien bitartean, Europako Legebiltzarrak, petrolio ontziaren hondoratzetik urtebetera, Europako Batasuneko Elkartasun Fondotik 8,6 milioi eurotako diru-laguntza onartu zuen espainiar Estatuarentzako Prestige ren hondoratzeak sortutako kalteak finantza zitzan.
|
|
2008
|
|
|
40 herrialdetan dago; 26.000 langile ditu, 10.000 Hego Euskal Herrian eta Espainian; Burtsan 60.000 milioi euro inguruko balioa du eta 2007an 2.353 milioi euroko mozkin garbiak izan zituen, aurreko urtean baino %41, 8 gehiago.Gasteizko Legebiltzarrak Iberdrola osoa ez zatikatua eta egoitza Bilbon duena eskatu du. Horretarako arrazoiak irabazi fiskalak eta
|
euskal
enpresen zerbitzuen azpikontratazioa dira. Irabazi fiskalak, 1.500 milioi euro ingurukoak izan dira azken urteetan eta azpikontratazioak, 1.600 milioi euro ingurukoak.
|
|
|
Indartsuago izateko, ekoizpen aukerak askotarikoak izateko, jende gehiagorengana heltzeko, errentagarritasun enpresariala eta profesionala ugaritzeko.
|
Euskal
enpresa komunikatiboen arteko jarioak ugaldu eta sendotzeko.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak
|
euskal
enpresek egingo dituzten hamaika inbertsio proiektu estrategiko aztertzen ari dela goraipatu du gaur lehendakariak. Hauekin aurrera egiteko 500 milioi eurotako inbertsioa egingo du Gobernuak.
|
|
|
|
Euskal
enpresak laguntzeko bulego bat ireki du SPRIk Indian
|
|
|
Industriaren Sustapen eta Eraldaketarako Sozietateak (SPRI) bulego bat irekiko du Indian hilabete honetan, Bombay hirian hain zuzen ere, merkatu honetara sartzeko egitasmoak dauzkaten
|
euskal
enpresei laguntzeko.
|
|
|
Era berean, bulego ekipatu bat edukitzeko aukera eskainiko zaie
|
euskal
enpresei, proiektuaren abiatze faseak dirauen bitartean langile profesional bat euren instalazioetan kokatu nahiko balute.
|
|
|
Euskal esportazioen jomuga bezala izan duen bilakaerak erakusten du
|
euskal
enpresek Indiako merkatuarekiko duten interesa. Indiara egiten diren euskal esportazioetako produktu nagusiak ondokoak dira:
|
|
|
Beste horrenbeste eguneroko bizitza sozialean: euskaraz ondu gabeko
|
euskal
enpresak eta ekonomia dauzkagu, edo unibertsitatea edo kazetaritza edo pentsamendua edo ideologia. Orotarik, eta oro erdarazko ekoizpen.
|
|
|
Alimentarian ehundik gora
|
euskal
enpresak hartu zuten parte eta guztiek ongi baloratu dute esperientzia. Azokan egindako harremanak estutzen hasteko unea da orain.
|
|
|
Erakusketa horietan ez dauden ekoizleak agendatik kanpo gelditzen dira azkenean; nekazaritzako elikagaiak merkaturatzerakoan, kanpoan gelditzen dira. Horregatik, nekazaritzako elikagaiak ekoizten dituzten
|
euskal
enpresak zoriondu beharrean gaude, ondo erantzun baitute, eta ahal den guztia egiten baitute munduko azoketan parte hartzeko.
|
|
|
Sektore askotariko
|
euskal
enpresak produzitzen dute Afrika iparraldeko herrialde horretan. Fagor Etxeko Tresna Elektrikoak kooperatiba, motoentzat kateak ekoizten dituen Iris 2000 enpresa, autogintzan espezializatutako Cromoduro edota Garavilla kontserba etxea dira adibideetako batzuk.
|