|
2000
|
|
|
Zorionak lauei, bazkari honekin, denok batera baikara irabazten, zuek lehendabiziz, elkarrekiko adiskidetasuna eta begirunea berreskuratu eta elkarren arteko lana ahalbideratu duzuelako, eta gero
|
euskal
irakurle guztiok, Sarasola eta Lukuren lanak berriro dastatzeko aukera izanen dugulako.
|
|
|
Hori oso osorik baztertu gabe, bada osterantzekorik ere euskaratze lan horretan, batez ere, euskaratze hori egungo
|
euskal
irakurleari modurik hurbilenean eskaintzeko orduan. Gure kasuan, bestelako horri ekin diogu langintza honetan.
|
|
2001
|
|
|
(...) Euskal literaturak autonomia hartzen du, idazleak ez du euskara salbatzeko idazten, baizik eta mundu idealak sortzeko, literatura sortzeko. (...) Ezagutzen ditugun berrogeita hamar urtetik gorako euskaldunak, zenbat dira
|
euskal
irakurle. Oso gutxi.
|
|
|
(...) Eta horrela den bitartean, militantismoa beharrezkoa izango da. Anormala da
|
euskal
irakurle gehienak abertzaleak izatea, zorionez, bestelakoak ere badaude, baina oso gutxi oraindik. Esaten digute politizatzen dugula, baina zenbat euskaltzale ez abertzale daude euskararen alde egiteko prest?
|
|
|
Nobela honi dagokionez, idazleak interpretaziorako uzten dituen arrastoak
|
euskal
irakurleari semantikoki indartsuegiak gertatu zaizkio. Teknikaren alderditik narratzaileak egindako saio objektiboa, pertsonaiaren beraren ezaugarriek eta azaltzen den egoera sozialaren pisuak ezabatu egin dute.
|
|
|
Teknikaren alderditik narratzaileak egindako saio objektiboa, pertsonaiaren beraren ezaugarriek eta azaltzen den egoera sozialaren pisuak ezabatu egin dute. Horregatik, ihesa ETAko militante batena izateak eta nobelan komentarioen bidez suma daitekeen garaiko giro politikoak
|
euskal
irakurle askorentzat" nobela nazionala" bilakatzea eragin zuen.
|
|
|
Esan daiteke 70eko hamarkadan sendotzen den euskal nobelagintza modernoari esker, gure narratibak garaiko joera literarioekin zuen etena ezabatu egiten duela. Lehenengo aldiz,
|
euskal
irakurleak ez du inongo eskizofrenia literariorik biziko euskarazko eta beste hizkuntzetako irakurketa literarioen artean. Saizarbitoriaren nobelek hasten duten aro honetan, behiala T. S. Eliot poeta nobeldunak" Tradition and Individual Talent" (1920) artikuluan esandakoa frogatuko da:
|
|
|
Ez dakit gogoeta xume hauetan Egunero hasten delako nobelak nigan eragindako irakurketa amaigabeen berri ematen asmatu dudan. Edozein modutan delarik ere, ziur nago nobela honek oraindik konplize ugari aurkituko dituela
|
euskal
irakurleen artean.
|
|
|
Literatur Teorian eta Historian kontzeptu labainkorrik egon bada Errealismoarena izan da, ezpairik gabe. Gorago aipatzen genituen irakurketa" desegokien" atzean, itxurazko formalismo gehiegizko batekin batera, Saizarbitoriaren bigarren nobelari
|
euskal
irakurleek hartu zioten kutsu" errealista" aipa dezakegu. Eta Errealismoaz hitz egin nahi badugu laugarren nobela honek eduki ditzakeen arriskuak aipatzeko da.
|
|
|
Nobela honek Kritika Saria lortu zuen 1982an, baina, hala ere, 3 argitaraldi bakarrik izan ditu gaur arte. Honen guztiaren zergatia, nobelaren beraren nolakotasunean dagoela esan genezake, izan ere, nobela honekin aurrerapausoa eman zuen Saizarbitoriak bere bilakaera literarioan, aurrerapausu ausartegia garaiko
|
euskal
irakurleentzat, egilearen eta irakurleen arteko itunak (ik. J.P. Sartre-k bere Qu´est ce que la littérature?
|
|
|
Irakurketaren kontzeptzio elitistaren baztertze edo demokratizatze honetan, Ene Jesus bezalako nobelak salbuespen bihurtu dira. 1976an argitara eman zenean garaiko irakurleriari" aurreratu" egin zitzaiola esan zuen kritikari batek baino gehiagok, nobela modernoegia zela garaiko
|
euskal
irakurlearentzat. Honen ondorioz, Saizarbitoriaren nobelarik biribilena den honek, ez zuen bere beste bi nobelek lortu zuten irakurleria zabalik eduki.
|
|
|
Argi dagoena da, nobela honen baliabide aberastasunaren atzean, narratzaileak eraikitzen duen irakurle inplizituaren irudia nahiko identifikagarria gertatzen zaiola gaurko
|
euskal
irakurle enpirikoari. Esan daiteke, nobela honetan, plano desberdinen tartekatzearen azpitik, badirela guztiari batasuna ematen dioten elementuak eta irakurketa zentzu batean egitea baldintzatuko duten ezaugarriak.
|
|
|
Horixe nahi dugu. Ala protekzionimo txatxuetan hasiko gara??, ni neroninekez lehiatzen naizela Saramago bezalako baten lanekin edo EstatuBatuetatik heldu zaigun azken best-sellerrekin,
|
euskal
irakurle arruntak horietarairisteko gaur egun dituen muga objektiboak, arestian aipaturiko aurreiritziak, ohiturarik eza, itzulpengintzaren garapen berantiarra, gainditzen dituenean.
|
|
|
Euskara, Atxagari esker, literarizatu egin da; beste hitzetan esanda, hizkuntza literario bilakatu da munduaren aurrean. Honekguztiak konfiantza ematen dio
|
euskal
irakurleari, normalizatu egiten du euskal obrenirakurketa, militantzia kulturalaren zirkulu mugatuetatik atera egiten du euskarazekoitzitako obren irakurketa. Euskara ez ezik, euskarazko literatura da mamu estraluzido izatetik kontsistentzia pittin bat izatera igaro dena.
|
|
|
 Asmoaren bideragarritasunak eraman gintuen, lehen urrats hartan,  Gipuzkoako Aldundiarekin hitz egitera. Egin genituen hasierako bilera haietako batetik irten zen gaztelaniazko irakurleei eskaintzen genien antologia euskaldunen eskuetan ere jartzea,
|
euskal
irakurleak liburu bakar bat eskergarria izango zuelakoan, ez Klasikoak sailean dauden Mitxelenaren euskal idazlan guztiak (Meig, aurrerantzean) izeneko hamar liburukien ordezko, hartara heltzeko atariko baino, bere horretan ere batasun lokarri batek lotua. Eskuetan duzuna da orduko amets liburu bihurtua.
|
|
|
Badakit, noski, nekez ikasiko dituela irakurleak" irakurletasunak" eskatzen dizkion zerak âletraduna baldin bada, euskaraz letradunentzat egiten direnak irakurtzeko behar dituenak, erdaraz  koak irakurtzen dituen eranâ, inork irakasten ez badizkio. Halaz guztiz ere, irakurlegai bakoitza errugabe agertzen baldin bada ere, banan banan hartuz gero, ez da horrenbestez esan
|
euskal
irakurleok erabat errudun âeta errudun larri, gaineraâ ez garenik. Nolanahi ere, irakurgairen bat zailtzat jotzen dugunean, esan behar genuke ere norentzat den zail, gure ustean.
|
|
|
Idazlea besterekin ari dela, irakurlearekin alegia, gogora dadin nahi genuke, ez bere buruarekin.
|
Euskal
irakurleak erdaraz irakurtzen du, denon gisara, eta ez dago euskaraz berresan beharrik erdaraz hobeto behin eta berriro esan diren gauzak, irakurleari zerbait jakingarri ez badakarkiote.
|
|
|
Txillardegiren idazlanei arreta pixkaren bat opa dienak badaki âeta
|
euskal
irakurle gutxi dira nik uste horrenbestetaraino heldu ez direnakâ ez dela hitz ozen eta esaera apainen adiskidea, bihotz erraietatik dariola mintzabeharra. Bere idazlanak beti izan dira gihar, zorrotz eta trinkoak, eta oraingo liburua ez da gutxiago.
|
|
|
Alde horretatik, bestetan egotzi izan zaion ulergaiztasunaren ihesi, oztopo gogorrik gabe mintzatu zaigu Zaitegi, gaiaren sakonak adierraztasunari uzten dion neurrian. Goragarri da, nik uste, alde horretatik
|
euskal
irakurle nagiari ez baitzaio biderik eman behar are gehiago nagitzeko eta axolagabetzeko.
|
|
|
urriak eta berandu etorriak bestalde. Eta idazleak ez ezik, ez dela haziegia
|
euskal
irakurleen samalda, oraintsu gehitzen hasia badugu ere. Eta, hau dela eta, darabilgun hariari zeharka baizik ez dagokion oharren bat bitartekatu nahi nuke, urrutirago baino lehen.
|
|
2002
|
|
|
Gipuzkoak izan zezala nola halako unibertsitate zentroren bat, bederen! Dena dela, bazen
|
euskal
irakurlearen arreta piz zezakeen gai gehiagorik ere, jakina, eta horien artean norberaren edota besteen gorputz atalei zegokiena ez zen atzean geratzen. Eta, hain zuzen, horiei buruz idazten hasi zen, astero, Alkorta, doi doi editorialaren behe aldean.
|
|
|
«Bost idazle Hasier Etxeberriarekin berbetan» liburuan Saizarbitoriak 5.000 ale saltzen dituela dio.
|
Euskal
irakurlearen proportzioa gaztelaniaren proportzioan jarrita 300.000 titulu saltzea litzateke hori, orduan soziologikoki ikusita izugarrizko proportzioa da. Gehiegi produzitzen ote den?
|
|
|
Irakurlea irakurle dela azpimarratu nahi dut, alegia, ez hizkuntza bateko edo besteko irakurle.
|
Euskal
irakurleak beste hizkuntza bat erabiltzen du gutxienez; Hegoaldean gaztelania eta Iparraldean frantsesa. Beraz, informazio iturriak guztiz zabalik dauzka eta konparatzeko aukera ere bai.
|
|
|
Polizi eleberria izan ez arren, Speed gauak eleberriak intriga dosi handiak ditu, hilketa bat argitzen baita bertan.
|
Euskal
irakurleen artean, batez ere gazteen artean, izandako arrakastak haietako asko Jimenezek marraztutako mundutik oso hurbil sentitu direla erakusten du, landa giroko euskal eleberri gehienetan ukatu egiten baitzitzaien mundu hori. Iratxe Gutierrezen aburuz (2000:
|
|
|
Los informes informales, Ed. Hiru, 1997] eta poemez eta ipuinez osaturiko Iraileko ipuin eta poemak (Erein, 1989), besteak beste. Hala ere, eleberrigintzan egin duen ibilbideak ekarri dio, batez ere,
|
euskal
irakurleen onespena. Egundaino argitaratu dituen lau nobeletan badago trilogia bat, Kcappo (tempo di tremolo) (Erein, 1985), Irene (tempo di adaggio) (Erein, 1987) eta Krisalida (Erein, 1990), eta oraingoz bere azken eleberria dena:
|
|
|
Egia esateko, obabar zikloa dei geniezaiokeenak harrera oso ona izan du, eta Premio Nacional de Narrativa delakoa irabazi aurretik ere jarraitzaile asko zituen
|
euskal
irakurleen artean. Adibidez, Bi letter jaso nituen oso denbora gutxian (1984), Sugeak txoriari begiratzen dionean (1984) eta Bi anai (1985) narrazioek lau edizio izan zituzten batez beste 1988 arte, eta 20.000 ale inguru saldu zituen obra bakoitzak, kopuru handiak inondik ere, kontuan hartzen bada urte haietako euskal merkatu potentziala.
|
|
|
Haur besoetakoa, 1959an idatzia baina 1970 arte argitaratu gabea. Autorearen izaera polemikoak eta eleberriaren oinarrizko gaiak
|
euskal
irakurleak erakarri zituen.
|
|
|
Autore nekaezin honek gaztelaniaz ere argitaratu ditu eleberriak, haien artean Residencia Rochester (1994) edo Huyendo del pasado (1995) intriga eleberriak eta Carta fatal (1994) espioitza eleberria, denak idazleak berak argitaratuak. Literaturaren eta subliteraturaren arteko muga gero eta labainkorragoa hautematen da produkzio zabal horren atzean, baina hala eta guztiz ere onespen handia izan zuen
|
euskal
irakurleen artean.
|
|
|
Finean, Zabalaren eleberri hau,
|
euskal
irakurle gazteek oso ongi hartua, lan atsegin, bizia da, dinamismo handiz kontatua eta estilo aldetik bete betean asmatu duena. Bertan erretratatzen den gazte taldea gurasoek prestatu zioten mundu ordenatu eta kontserbadorea iraultzen saiatu zen.
|
|
|
1983an, Lertxundik Hamaseigarrenean, aidanez (Erein) argitaratu zuen, 1982ko Jon Mirande Saria eta Kritika Saria irabazi ondoren, eta zinemara eraman zen idazlearen beraren zuzendaritzapean. Orain arte hamaika edizio argitaratu dira liburuarenak, gure literatur historian gehien irakurri diren nobelen artean dago eta lan honek ekarri zion ospea
|
euskal
irakurleen artean. Apustu beldurgarri baten gorabeherak kontatzen dira eleberrian; bertan, protagonista lurrean etzan, taberna bateko barraren aurrean, arnasari helduz, eta diafragma dilatatuta duela lagun batek salto egiten dio barratik sabel gainera.
|
|
|
Lertxundik berak adierazi izan du behin eta birritan Otto Petteren idazketan nolako garrantzia izan duen Decameroneren sintaxiaren eta ahozko tradizioaren teknika narratiboen azterketak. Bukatzeko, aipagarria da Otto izenak
|
euskal
irakurlearentzat duen balio semantikoa, bere esanahi eta sonoritateak" osaba" eta" otso" hitzekin jolasten baitute, biak egokiak bere buruarengandik ezin ihes egin dezakeen pertsonaia honen errealitatea definitzeko.
|
|
|
Azken urteotan euskal liburugintzak izan duen igoera eta tiradak ugaldu izanak euskaraz inoiz baino gehiago irakurtzen dela iradoki nahi badigu ere, guztiok dakigu euskal irakurleen soslai soziologikoa ezezaguna zaigula oraindik. Ikerketa soziologiko zabal eta gaurkotu baten faltan,
|
euskal
irakurleen inguruan egin diren azterketek egoeraren diagnosi partziala egiten lagun diezagukete, eta hementxe sartuko genituzke, esaterako, nire doktorego tesian egin nituen azterketa soziologikoak, 2.700 euskal hiztun gazte elebidun aztertzen zituztenak (ik. Euskal gazteen irakurzaletasuna.
|
|
|
Azken taldea antipatikoek osatuko lukete, eta hauen inguruko deskribapenak beharrezkoak ez direlakoan nago. Bernardo Atxagaren iritziz, patetikoen talde horretan leudeke
|
euskal
irakurle gehienak eta, bere aburuz, 200.000 hiztunek osatuko lukete, gehienez, talde hori.
|
|
|
Gaurtik begiratuta, euskal itzultzaileek funtsezko ekarria egin dute, zalantzarik gabe, hizkuntza literarioa sendotzeko eta aberasteko.
|
Euskal
irakurleen literatur horizontearen aberasgarri, gaur egun, Lermontov, Woolf, Joyce, Stevenson edo Carlo Levi euskaraz irakurtzea gomendagarria ez ezik, plazerra ere bada. Edozein modutan, nabarmentzekoa da euskarara itzulitako ondare unibertsal honek ez duela, oraingoz, Manu Lopezek aurkeztu berri duen doktorego tesitik kanpo15, euskal kritikaren arretarik merezi izan.
|
|
|
Harreraren alderdiari heldu nahiko genioke jarraian, gure literatur sistemaren barruan ahulenetakoa datekeen alderdiari. Azken urteotan euskal liburugintzak izan duen igoera eta tiradak ugaldu izanak euskaraz inoiz baino gehiago irakurtzen dela iradoki nahi badigu ere, guztiok dakigu
|
euskal
irakurleen soslai soziologikoa ezezaguna zaigula oraindik. Ikerketa soziologiko zabal eta gaurkotu baten faltan, euskal irakurleen inguruan egin diren azterketek egoeraren diagnosi partziala egiten lagun diezagukete, eta hementxe sartuko genituzke, esaterako, nire doktorego tesian egin nituen azterketa soziologikoak, 2.700 euskal hiztun gazte elebidun aztertzen zituztenak (ik.
|
|
|
Garai hartakoa du, orobat, Euskomunia ala Zoroastroren artalde (autore editore, 1977) ipuinliburua, bere orrietan Izokiaren jauzia eleberri laburra daramana. Alabaina, Nafarroako azken mariskala (Txalaparta, 1991) lanarekin genero dramatikoan saio bat egin ondoren, eleberrigintzan egin duen bideak izan du jarraitzaile gehien
|
euskal
irakurleen artean.
|
|
|
Emakume idazleok guztiok eta urte haietako aldizkarietan parte hartu zuten gainerako egileek garai hartako egoeraren irudi baikorregia eman badiezagukete ere, argi dago orduko irakurle kopurua ez zela uste zitekeen bezain handia.
|
Euskal
irakurleak ez zeuden orduan sortzen ari ziren eleberri eta narrazioek eskatzen zuten irakurketa isil eta intentsibora ohituta, eta, eskolatzea batez ere espainieraz zenez, zaila zen euskal irakurleen kopurua areagotzea. Dena dela, XIX. mendearen amaieran sortutako euskal eskola bakanei Diputazioek 1920tik aurrera abiarazi zituzten auzo eskolen eta 1920ko eta 1930eko hamarkadetan ugalduz joan ziren ikastolen ekarria gehitu zitzaizkien.
|
|
|
Emakume idazleok guztiok eta urte haietako aldizkarietan parte hartu zuten gainerako egileek garai hartako egoeraren irudi baikorregia eman badiezagukete ere, argi dago orduko irakurle kopurua ez zela uste zitekeen bezain handia. Euskal irakurleak ez zeuden orduan sortzen ari ziren eleberri eta narrazioek eskatzen zuten irakurketa isil eta intentsibora ohituta, eta, eskolatzea batez ere espainieraz zenez, zaila zen
|
euskal
irakurleen kopurua areagotzea. Dena dela, XIX. mendearen amaieran sortutako euskal eskola bakanei Diputazioek 1920tik aurrera abiarazi zituzten auzo eskolen eta 1920ko eta 1930eko hamarkadetan ugalduz joan ziren ikastolen ekarria gehitu zitzaizkien.
|
|
|
Eleberri horiek bezain handinahiak izan gabe, garai hartan argitaratu ziren ipuin labur ohiturazkoek haiek baino arrakasta handiagoa izan zuten
|
euskal
irakurleengana iristeko orduan. Sail horretan sar daitezke Jean Etxepareren() Buruxkak (1910) kazetaritza kronika eta Berebilez (1934) kazetaritza erreportajea alde batetik, eta Ebaristo Bustintza" Kirikiño" ren() Abarrak (1918) eta Bigarren abarrak (1930) ipuin laburren bildumak.
|
|
|
" Robbe Grillet ez da nobelari bat, nobela injeñeru bat baizik"... Detaileak ez luke aparteko garrantzirik, baldin eta izen hura, Robbe Grillet alegia eta Michel Butor eta Claude Simon, esate baterako, Hamaika pauson hainbat aldiz espreski izendatuak eta beti mirespenez tratatuak agertu izan ez balira... Lau urte geroago, Saizarbitoriak bere lehenengo nobela argitaratu zuenean, kritikak nouveau roman kutsua atzeman zion berehala, eta
|
euskal
irakurleak Egunero hasten delako berri hark Txillardegiren nobelagintza gainditzen zuela epaitu zuen. Goihenetxe, berriz, 65eko urrian, François Mauriac eta Robbe Grillet en arteko diferentziak markatzean, Txillardegi eta Saizarbitoriaren artekoak deskribatu eta aurreratu baizik ez zen egiten ari.
|
|
2003
|
|
|
Hemendik aurrera aldizkaria ateratzeko lan egiten duten sei lagunen helburua produktua finkatzea eta kalitatea hobetzea da,
|
euskal
irakurleari ahal den neurrian gauza gehiago eskainiz.
|
|
|
Nolako erantzuna jaso du liburuak
|
euskal
irakurlearen aldetik?
|
|
|
Nola hartzen da genero hori
|
euskal
irakurleen artean?
|
|
|
Elaberri hau, tamalez, abarrots handi barik atera zen. Egilearen izena ere ia ohartzeke igaro zen
|
euskal
irakurleen aurretik, ez baitzuen liburuak kanpo azalean egilearen izenik aipatzen.33 Gai
|
|
|
Iruñea, 1958 Oskillaso, beheko ilaran, eskuman lehenengoa, eta ondoan emaztea. field bertsio laburtua etorriko dira. Itzulpenok eginez,
|
euskal
irakurleek ingeles literatura hurbilagotik ezagutu zezaten nahi zuen.
|
|
|
Itzulpenok profesionaltasun handiz eta mimo handiagoz eginda daude, eta halaxe lortuz doa
|
euskal
irakurleak itzulpenekiko zuen mesfidantza gero eta txikiagoa izatea.
|
|
|
Orduko hizkeraz hornitua, eta frantses hizkuntzaren aldi klasikoan burutua eta kokatua. Horren mezua ohargarri egin nahi izan diogu egungo
|
euskal
irakurleari, garai jakin bateko filosofia juridikoaren adierazle eta geroko eraginaren iragarle.
|
|
2004
|
|
|
Izan ere, euskararen egoera dela-eta oraindik orain eginak dituen adierazpenak hartuko ditugu gai honetan murgiltzeko aitzakia eta bide.
|
Euskal
irakurleak agian oraindik ere gogoan izango ditu euskararen eta euskal kulturaren harian isuri zituen ustekizun eztabaidagarriak. Eta gogoan ez baditu, berriz, oraintxe ekarriko dizkiogu burura hitzez hitz:
|
|
|
Hori dela medio, jakin badakigu aurreko salmenta kopuruak neurri ohargarrian biderkatu zirela. Ez dakigu, aldiz, hasierako euskaltzaletasunaren eztanda hark zenbateraino iraun dezakeen
|
euskal
irakurle askoren eguneroko praxi hotzean. Zernahi delarik ere, euskarazko egunkari bakar horren merkatu murritza aipatu nahi genuen hemen, lurrikararen kontuak beste toki batean jorratuko ditugulako.390
|
|
|
Horretarako, baina, euskal literatura erdarara irauli behar, erdal irakurlearekin etxe zahar bera parteka dezagun. . Etxean espainieraz idazten duen euskal idazle ugari dugu. Jokin Muñoz mintzo?, batzuk gutako askoren unibertso eta geografia literario berekoak, gainera, eta euskarazko idazleok zertan ari garen jakiteko amorratzen dagoen makina bat
|
euskal
irakurle espainieradun ere bai. Ez gaituzte ikusten, ordea; Bernardo, Anjel, Ramon eta, oraindik orain, Unairen bidez gure berri jakin duten arren.
|
|
|
etxean entzun eta ikus gaitzaten. Eta
|
euskal
irakurle espainieradunak eta biok konpartitzen dugun etxe zahar honetako sala pipiek hartua dut gogoan hori esaten dudanean, ez Madrilgo Saloi Isabelinoak?. 738
|
|
|
Zalantza txiki bat sortzen dit Muñozen adjektibo batek. Euskarara isuri ondoren euskal literatura ezagutzeko irrikatan dagoen?
|
euskal
irakurle espainieraduna, ez dakit oso ziur zer den.
|
|
|
Bestaldetik, oso handia delako, oraindik orain, prentsaren aipu soiletik kritika sakonera (eremu unibertsitarioan mugatua) dagoen dibortzioa. Unibertsitateek, euskal letrak lantzeko bost fakultate ezberdin dituzten arren (EHU, NUP, MU, Deustua, Baiona eta UEU kontatuz, sei), ez dute asmatu
|
euskal
irakurleen orientabide goseari erantzuten. Horrenbeste lan literarioen aurrean erreferentzia falta sumatzen da.
|
|
|
" Uber Sinn und Bedeutung" izeneko idazlan mamitsura jo dezake irakurleak. Tractatus aren euskal bertsioari eskaini genion Hitzaurrea k ere argitasun nahikorik eman diezaioke, guk uste,
|
euskal
irakurleari (ik. 32).
|
|
2005
|
|
|
Horregaitixe, uste dut,
|
euskal
irakurleek bezalaxe, beste irakurle batzuk ere ez beti komunitate nazional handietakoak eta gertukoak, haiek ere, gu bezala, irudipentsu eta ez batere irudimentsu oso erraz uler gaitzaketela.
|
|
|
Paradoxa:
|
euskal
irakurlearengana hurbiltzeko, euskal irakurlea abandonatu egiten du euskal idazleak
|
|
|
Paradoxa: euskal irakurlearengana hurbiltzeko,
|
euskal
irakurlea abandonatu egiten du euskal idazleak
|
|
|
Batetik, iritzi nagusiaren ustez ipuinok azaltzen duten mundu literario liluragarria eta irakurlearekiko harreman modua izan dira azken hogei urteotan milaka irakurle erakarri izan dutenak. Bestetik, beste batzuen ustetan, berriz, idazlearen beraren inguruko arrazoi ez literarioek lagundu dute
|
euskal
irakurle askorentzat idazle erakargarri egiten, idazle konprometitua eta disidentea. Edozein modutan ere, garaiko bizkai idazleen artean arrakastatsuena dugu Joseba Sarrionandia.
|
|
|
Sei hilabetez Revista k huts egin ondoren, baliteke harpidedun askori Donostiako aldizkaria gertukoagoa iruditzea Madrilgoa baino. Gainera Euskal Erria k Herranen aldizkari berfundatuak baino euskal eduki gehiago (%100) eskaintzen zuen eta baliteke horregatik
|
euskal
irakurle asko Manterolaren aldizkarira behin betiko pasatzea. Baina hau, jakina, espekulazioa da.
|
|
|
Orduko barrokismoari oratuta, Grotiusek testua molde klasikoan burutu eta mamitu zuen. Egin eginean ere, horren mezua ekarri nahi izan diogu egungo
|
euskal
irakurleari, garai jakin bateko filosofia juridikoaren erakusle.
|
|
2006
|
|
|
Merkatu txiki batean gabiltza, duela 25 urte arte euskarazko eta gaztelaniazko liburutan pentsatzen ibili den merkatu batean. Orain dela 30 urte sortutako lehenengo ikastolen fruituei esker, orain da
|
euskal
irakurle finko batzuk ditugun garaia. Hala ere, hizkuntza gehiago dakizkite eta agian anormaltasun horretan sartu gara:
|
|
|
nolabaliostatzen duen azaltzea. Komisario horrek gai minberarekiko distantziaoparitzen die
|
euskal
irakurleei. Herriak bizi behar du izkiriatu nuen garaian, niganhalako traditze sentimendua neukan, baina aldi berean, maite nituen garatzenzihoazkidan Txotx eta Kerguelenen bi pertsonaiak, miralako itxura berriz ostatzenari banintza bezala.
|
|
|
Intimismoan, neorruralismoan, historizismoan edo kosmopolitismoan babesten omen ginen, eta geure inguruari bizkar ematen. Historikoki gertatuohi denez, behin berriz garaiaren islarik edo arrastorik uzten ez duen literaturauzteko prest omen geunden etorkizuneko
|
euskal
irakurleari. Idazle hura, errealitateaz?
|
|
|
Izan ere, itzela da euskal esperientzia aztertzeko eta beronek hezurmamitu dituen bizierak ulertzeko liburu horretan aurki daitekeen altxorra. Bestetik, euskal kooperatibismoa abiapuntutzat hartuta, begi puntuan hartu dugun pentsamendu ildoa euskal unibertsora ekarri eta bertako esperientzia batekin zipriztindu gura izan dugu,
|
euskal
irakurleari errazagoa izango zaiolakoan orriotako ekarpen teoriko eta pentsamenduaren barrunbeei jarraitzea.
|
|
|
8.000 Eta erabaki dezagun beste zifra bat ere: zenbat liburu irakurtzen ditu, bataz beste,
|
euskal
irakurleak urte bakoitzean? 122436?
|
|
2007
|
|
|
Mendebaleko historian biziaren aurkako eta arrazoimenaren aldeko Sokrates-en borrokaren jarraitzailea eliza izan da, kristautasuna. Ideia hau,
|
euskal
irakurleak Mirande-rengandik eta ezagutzen duena, Ortega-k honela adierazten du: –Sobre la arena de la Edad Media combaten bravamente el entusiasmo vital del germano y el desdén cristiano hacia la vida(?).
|
|
|
Parentesi bat zilegi badut hemen:
|
euskal
irakurleak dibertiturik baino ezin du deskubritu, nola profesore espainoltxu batek, hori ere Lakoff eta Johnson-en irakurlea, metaforaren estudioa, munduko nazionalismo guztietan arruntena dela aitortu eta hurrengo lerroan bertan, euskal nazionalismoa, ez analisatzeko, baizik, aitortuki, konbatitzeko armarik erraustaileena bihurtu gura duen. Izan ere,, patologia nazionalistaren?
|
|
|
Bakarriknazio homologatu eta normaldua garela esatearren? Gaur
|
euskal
irakurlea ez duideologia euskaltzaleak sortzen. Gaur euskal irakurlea ideologiazko ekintzek bainolehenago, kontsumo jarduerek sortzen dute.
|
|
|
Gaur euskal irakurlea ez duideologia euskaltzaleak sortzen. Gaur
|
euskal
irakurlea ideologiazko ekintzek bainolehenago, kontsumo jarduerek sortzen dute. Jakina da, kontsumo jarduera horiekhezte eta lantze prozesu baten ondorioa izan dira; gustuak, gogoan izan, hartutakoeta ikasitako jarduerak baitira.
|
|
|
" Euskal idazle: IXIL ZAITEZ, zure euskera odeitarrez,
|
euskal
irakurleak urritu ta gure izkuntzari semeak kentzen saiatu nai baduzu. Arren!!!".
|
|
|
Jakin eko (152) Idurre Alonsoren"
|
Euskal
irakurlea: 2004ko Durangoko Azokako neurketa" artikuluari behakoa eman berria naiz.
|
|
|
Alfer alferrik aritu al dira kasu horietan Alberdania eta Meettok euskarazko itzulpenak erdaretakoekin batera kaleratzeko eginahaletan?
|
Euskal
irakurleak derrigorrez militantea izan behar al du, eta badaezpada" Euskal Gaiak" atalera joan, itzulpenik ba ote dagoen ikusteko. Ez al litzateke logikoagoa nobela atalera joan eta bi liburuak, erdarazkoa eta euskarazkoa batera aurkitzea?
|
|
2008
|
|
|
Alonso, I., 2006a,"
|
Euskal
irakurlea: 2004ko Durangoko Azokako neurketa", Jakin 152 73
|
|
|
1 Batzuek idazleak guztiz librea izan behar duela diozue, beste batzuek, ordea, merkatuaren eskakizunei adi egon behar duela (dauden hutsuneak betetzen saiatu, garaiko irakurlearen kezkez idatzi...), bestela,
|
euskal
irakurleak erdal literaturetara jo baitezake bere irakurtzeko grina asetzeko asmoz. Zein da zure iritzia?
|
|
|
Ildo beretik, zenbait adituk dio
|
euskal
irakurleen kopuru murritzak eragin ahal izan duela belaunaldi berriei ez eskaini izana behar adinako arretarik; periferiako idazleen irakurleak gutxiegi izan ohi baitira nolabaiteko oihartzuna emateko. Horrek eragiten du kalitatezko zenbait lan hasieratik baztertuta geratzea; kritika ez da lan guztietara iristen, ez eta irakurleak ere.
|
|
|
" Esana dut
|
euskal
irakurleen batez besteko maila oso eskasa dela eta, hortaz, ez dira ateratzen lau idazle ezagunetik kanpora: hori ere txikitasunetik ondorioztatutako gaitza da.
|
|
|
Euskarazko egutegi, almanaka edo urtekariak ez dira izan batere arrotzak euskara idatziaren historian, eta tradizio hori ez da izan pisu gutxikoa ere
|
euskal
irakurleen artean. Izenburuan bi data eman ditut mugarritzat (1815
|
|
|
Horregatik bere idazkiei gertutasuna eta zinezkotasuna zerien. Era horretara estilo bizi eta zirikariz eskribatzea lortzen zuen, kazetal idazkera gisa guztiz komunikatiboa zena, eta arras erakargarria egiten zitzaiena irakurle euskaldunei486 Gainera. Kirikiñok?, bere estilo populistaren baitan,
|
euskal
irakurleekiko harremanak aktiboki sustatzen zituen, idaztera gonbidatuz, kolaboratzaile sare bat mantenduz, eta jasotako gutunak bere atalean argitaratuz eta erantzunez487.
|
|
|
zeure ixena donetsi bedi; zeure ala belkigu...») 136 Hola segurta daiteke, Arana Goirik nahi zuen bezalako 320 kongresistatik gorako biltzar batek askoz okerrago ordezkatuko zuela euskaltzaleen komunitatea (berau edozein zentzutan ulertuta ere: euskal idazleen multzoa,
|
euskal
irakurleen multzoa, euskal hiztunen multzoa...), Azkuek eta Broussainek aurreikusitako 4550 kideen kongresuak baino, nahiz azken honen konposaketa ere ez izan huts gabea137.
|
|
|
Izan ere, aipatu denez,. Kirikiñoren? eguneroko zutabeak
|
euskal
irakurle jeltzaleen artean oihartzun oso zabala zuen, eta bere prestigioa handia zen. Alta, Akademia kritikatu zuen. TxadonZayak?
|
|
|
gidatzen zuen sabindar gotorren taldetxo hori kenduta? ez dirudi Euzkadiko
|
euskal
irakurle eta kolaboratzaileen artean ortografiaren inguruko politizazio handirik zegoenik. Euzkadiko euskal ataleko kolaboratzaile gehienak, oroz gain, euskaltzaleak ziren, hizkuntzaren onerako edozer onartzeko prest zeudenak.
|
|
|
Eleizalde, Arantzadi eta beste idazle jeltzale batzuk ere bat zetozen(. Mortoa?, Olabide, Eguzkitza, Belaustegigoitia, Altube...).
|
Euskal
irakurle jeltzaleei zegokionez, ordura arteko tradizio akademiko faltak eragindako zalantzetatik haratago, abiapuntuko borondate ona antzeman zitekeen Akademiarekiko. Sabindar hertsiek, ordea, beren intrantsigentziarekin, eta oso bereziki. Kirikiñoren?
|
|
|
Izan ere, bilbotar apaizarentzat euskara eredu literario jakin bat bultzatzeak baino garrantzia handiagoa zuen euskal irakurlegoa aktibo mantentzeak. Zalantzarik gabe,
|
euskal
irakurle komunitatea, inperfektuena izanik ere, Azkuerentzat funtsezkoa zen. Bere esperantza, hezkuntzarekin, aldizkariekin, nobelekin, euskara batu batekin, eta bestelako bitartekoekin, euskal irakurle kopurua ugaltzen joatea zen, trinkotzen, komunitate dialektal desberdinetatik euskal komunitate kultural bakarrera igaroz.
|
|
|
Zalantzarik gabe, euskal irakurle komunitatea, inperfektuena izanik ere, Azkuerentzat funtsezkoa zen. Bere esperantza, hezkuntzarekin, aldizkariekin, nobelekin, euskara batu batekin, eta bestelako bitartekoekin,
|
euskal
irakurle kopurua ugaltzen joatea zen, trinkotzen, komunitate dialektal desberdinetatik euskal komunitate kultural bakarrera igaroz.
|
|
|
Hortik juntagailuak ez erabiltzearena, edo erabiltzen dituenean narrazioaren lege arruntetatik kanpo erabiltzea. Gisa honetan sortzen ditu testu oinarri sendo gabekoak, lotura ageri gabekoak, eta ezegonkortasun horretan, benetan sentsazio berezia sentituko du
|
euskal
irakurleak, gainontzeko euskal poeten artean nekez topatuko duena.
|
|
|
|
Euskal
irakurleek aintzakotzat hartzea nahi nuke honako gogoeta hauek, Kataluniari nire herrialdeari eta haren izateko moduari buruzkoak. Honetara bultzatu nau onartu beharrak koldarkeria dela gaur egungo nortasun katalanaren ezaugarririk bereizgarrienetako bat.
|
|
|
Orduantxe utziko diogu ume izateari, eta heldu bihurtuko gara. Hemendik aurrera,
|
euskal
irakurleak ezar bitza idiosinkrasia katalanaren eta euskaldunaren arteko paralelismoak, eta bere kabuz azter beza zertan den oraintxe Euskal Herriaren nazio emantzipazioaren prozesua.
|
|
|
Euskal Editoreen Elkarteak 1997 urtetik parte hartzen du Frankfurteko Liburu Azokan, eta alde handian haiei esker eskura ditzake
|
euskal
irakurleak beste hizkuntzetan dauden obrak: –Kanpora ateratzeak pazientzia handia eskatzen du, eta baita lan eta babes handia ere?
|
|
|
Izenean agertu nahi izan dugu ZIOren zio nagusia: zientzia gai duen literatura hurbiltzea
|
euskal
irakurleari. Literatura, bai:
|
|
|
Horretatik elikatzen da, hain zuzen, ZIO. Halako bitxien artetik, aukeratxo bat eskaintzen dio
|
euskal
irakurleari.
|
|
2009
|
|
|
1972an Zenbat Gara izeneko atala sortu zen. Euskal Herriko eta euskal kulturaren inguruko berriak biltzen zituen, bizi bizi, eta
|
euskal
irakurleen erreferente bihurtu zen berehala. Kazetari belaunaldi berria hasi zen aldizkarian idazten, kazetari estiloa euskarara ekarriz.
|
|
|
Baina bai kasu batean bai bestean une atsegina igaroarazten ziguten/ digute. Eta horretan, egilearen lana bezain garrantzitsua dugu itzultzailearena kasu honetan, Elexpuruk ederki asmatu baitu
|
euskal
irakurleren mailara egokitzen lana, liburu entretenigarri honen itzulpen ederra eginez.
|
|
|
Txillardegiren lehen nobela, egunkari moduan idatziak, zirrara handia piztu zuen
|
euskal
irakurleen artean, eta kontrako iritziak ere piztu zituen, bereziki elizgizonengan. L. Mitxelenak liburuaren sarreran abisua emana zuen:
|
|
|
Txillardegiren lehen nobela, egunkari moduan idatziak, zirrara handia piztu zuen
|
euskal
irakurleen artean, eta kontrako iritziak ere piztu zituen, bereziki elizgizonengan. ditzera datorrela Gandiaga kritika gogorregi, zurrunegi eta erabatekoetatik, horiek eragindako pitzatu eta guzti, zutik eta aurrera jarrai dezan idazten idazle berriak.
|
|
|
Harira atzera etorrita, argitaraldiak bata bestearen atzean izana liburu honek,
|
euskal
irakurleak estimazinoa eta jera ona agertu eutsenaren ezaugarri argia da. Zertzelada batez on egingo dot dinodana.
|
|
|
Berriak ez dakit, diferenteak bai. Edo
|
euskal
irakurleak direnak baina nireak irakurtzen ez dituztenak.
|
|
|
Postpoesiari buruzko saiakera proposamen hau hagitz irakurketa interesgarri eta iradokitzailea da, argi eta metafora deigarrien bidez azalduta. Poesian arduratutako
|
euskal
irakurleak tentazioa eduki dezake bere buruari galdetzeko bertan adierazitako gaitzak gurean ere ematen direnez. Eta egileak, ez dakit norainoko ezagutzarekin, estatuko, hizkuntza ofizial guztietan plazaratutako poesia gehiena?
|
|
|
Alberdaniak berak baditu itzulpen arrakastatsuak bere katalogoan Agota Krystofen Koaderno handia eta John Boyneren Pijama marradunaz jantzitako mutikoa, adibidez, baina baita liburu dendetatik oharkabean igaro direnak ere:
|
Euskal
irakurlea deskubritzen ari da itzulpena, dio Mujika Iraolak.
|
|
|
Publikoa modaren arabera erantzuten duen taldea da; irakurlea, berriz, ente partikularra, bakarra da, ia ente klandestinoa da.
|
Euskal
irakurlearen kalitateaz ere egin du gogoeta: Guk egiten dugun literaturaren neurrikoa da gutxien gutxienez, edo maila altuagokoa.
|
|
|
On litzateke, halaber, Berria egunerokoak ondoan beste egunkari bat izango balu. Seguruenera on luke Berriak berak, konpetentziaren lehia gertuagotik biziko bailuke; on lukete Berriak asebetetzen ez dituen edo Berria gogoko ez duten hainbeste elebidun eta euskaltzalek, hartara euskaraz atseginez irakurtzeko beste aukera bat izango luketelako eskura; eta guztiaren ondorioz, on luke euskarak berak,
|
euskal
irakurle gehiago izango liratekeelako. Baina, berriro diot ez dela hori, gure irudiko, euskarazko hedabideek aurrez aurre duten erronkari erantzuteko tresnarik eraginkorrena.
|