|
2000
|
|
|
30 inguru argitaratu ditu, horien artean Leturiaren egunkari ezkutua (1956), Peru Leartzako (1960), Huntaz eta Hartaz saiakera bilduma (1965), Hizkuntza eta Pentsakera (1966), Elsa Scheelen nobela (1968), Euskal Herritik erdal herrietara (1978),
|
Euskal
gramatika (1978), Euskal Fonologia, Euskal azentuaz tesia, Exkixu (1988), Antigua 1900 (1992), Putzu eleberria (1999).
|
|
|
Alor eta lan horiek beste lekuetan jende adituek aztertu eta azalduakdituzte1 Dena dela, oroigarritzat besterik ez bada ere, aipatu nahi nituzke hemen aloreta lan horietakoren batzuk: Hizkuntzalaritza oro har (Hizkuntzalaritza Hiztegia), hizkuntzaren antropologia (Hizkuntza eta Pentsaera), Euskararen batasuna (Sustraibila eta Euskara Batua zertan den), Euskararen gramatika(
|
Euskal
Gramatika etaEuskal Aditz Batua), euskal fonologia (Euskal Azentua eta Euskal Fonologia), eta Soziolinguistika eta Glotopolitika (Kolonizatuaren Ezaugarria, Albert Memmi ren liburuaren itzulpena, eta Elebidun Gizarteen Azterketa Matematikoa eta hainbat eta hainbat artikulu aldizkari2 eta egunkaritan), neuri dagokidanez, oso deigarria eta suspergarria gertatu zitzaidan garai hartan Memmiren liburu... Helburu praktikoa ipini du beti Txillardegik hizkuntzalaritzako etasoziolinguistikako lanetan:
|
|
|
Urte batzuk lehenago, bere arloko kongresu baterako, aipatu irakasle hori Madrileko unibertsitate batera etorri zen. Bere alaba Salomek, orain dela urte batzuk Euskaltzaindiaren kide urgazle izendatuak, eskatua zion, Espainiako hiriburura egiten zuen bisitaz baliatuz,
|
euskal
gramatikaren bat eros ziezaiola, hark gure hizkuntza ikasteko gogoa baitzuen, tipologian haienarekin, georgierarekin alegia, antz handia du eta. Sinposioan zehar Gabunia jaunak unibertsitate hartako errektorea agurtzera hurbildu eta, paradaz baliatuz, galde egin zion ea Madrilen zein liburu dendatan eros zezakeen euskal gramatika bat.
|
|
|
Bere alaba Salomek, orain dela urte batzuk Euskaltzaindiaren kide urgazle izendatuak, eskatua zion, Espainiako hiriburura egiten zuen bisitaz baliatuz, euskal gramatikaren bat eros ziezaiola, hark gure hizkuntza ikasteko gogoa baitzuen, tipologian haienarekin, georgierarekin alegia, antz handia du eta. Sinposioan zehar Gabunia jaunak unibertsitate hartako errektorea agurtzera hurbildu eta, paradaz baliatuz, galde egin zion ea Madrilen zein liburu dendatan eros zezakeen
|
euskal
gramatika bat. Espainiako Unibertsitatearen ordezkari goren haren hitzek —eta haren hitzak errepikatu besterik ez dut egiten—" Baina dialekto horrek ba al dauka gramatikarik ala?" aho zabalik utzi zuten georgiar irakaslea, eta aitorpen hau egin zidan:
|
|
|
MENDIZABAL, Mikel; KAZABON, Antton Ahozkotasuna eta hizkuntza. 75 zk. (1993), 117 Zeruratu al izateko elizaren daukagun bearra. 1 zk. (1956), 16 Objeto ta kizun. 2 zk. (1956), 155 Euskerazko" Aita Gurea" dala ta... 2 zk. (1956), 158
|
Euskal
gramatika llabur. 2 zk. (1956), 168 Euskalerriko antzin kultur ondarrak (Joxemigel Barandiaran Jaunaren konferentzi bat). 3 zk. (1957), 89 Jakintitzak. 3 zk. (1957), 171" Argi bide txikia". 3 zk. (1957), 176 Euskarazko Aita gurea dala ta, geiago. 4 zk. (1957), 72 Arantzazun Iakinlarien billera. 4 zk. (1957), 85 Eliza, Jainko indar gure aultasunean. 5 zk. (1957), 33 Lourdes’ko Mari ... 5 zk. (1957), 96 Eliza, Jainko indar gure aultasunean (Jarraipena).
|
|
|
5 zk. (1957), 86 Itzulpen teoria eta praktikaren irakaskuntza Euskal Herrian. 32 zk. (1984), 151 Objeto ta kizun. 2 zk. (1956), 155 Euskerazko" Aita Gurea" dala ta... 2 zk. (1956), 158
|
Euskal
gramatika llabur. 2 zk. (1956), 168 Jakintitzak. 3 zk. (1957), 171 Euskarazko Aita gurea dala ta, geiago. 4 zk. (1957), 72 Lekuona zaharrari erantzuna. 5 zk. (1957), 89
|
|
2001
|
|
|
EUSKALTZAINDIA (1987): . Hitz ordena?, in
|
Euskal
Gramatika. LehenUrratsak I (Eranskina).
|
|
|
Bilbo, Euskaltzaindia, 19 [Bigarren argitalpena: EUSKALTZAINDIA (1991):
|
Euskal
Gramatika. Lehen Urratsak I. Bilbo, Euskaltzaindia, 355 Laburpena:
|
|
|
, (1990):
|
Euskal
Gramatika: Lehen Urratsak III (lokailuak), Euskaltzaindia, Bilbo.
|
|
|
Zertan ari gara? Erdal ala
|
euskal
gramatikaren legeak ematen?
|
|
|
Eta, hitzak hizpidea ekarri duenez, ohartxo bat egin gogo nieke neure herritar bihotzekoei, ixilka bederen: Herriko enparantza ez da,
|
euskal
gramatika etsai  duelako," la Place du Peuple"," la Place de la Ville" baizik. Bestea gogoko duenak, Herriaren enparantza esan behar eta, nahi ez balu, Populuarena.
|
|
2002
|
|
|
Orain, Euskal Herriarekiko, euskararekiko eta euskaldunekiko duen miresmena bere herrialdean zabaldu nahi du. Liburuak
|
euskal
gramatikaren inguruko erreferentziak jasotzen ditu, eta Wim Jansenen Beginner' s Basque bezala, euskara ezagutu nahi duten ingeles hiztunei zuzenduta dago.
|
|
|
Azkuek konkurtso haretara" Grankaton arrantsaleak" irakurgaia agertu eban. Ordurarte
|
euskal
gramatika arloetan sarturik ibili ez zana, berberak idatzia da.
|
|
|
Euskaltzaindiari dagokionez, nik dakidala, arazo hauetan EGLU gisa(
|
Euskal
Gramatika. Lehen Urratsak) argitara eman den lana da kontuan hartu behar den erreferentzia ia bakarra.
|
|
2003
|
|
|
Ingeles hizkuntza frantsesaren ostean ikasi zuen, etxekoek dioskutenez, baina segitu segituan izan behar zuen. Beste gauza askotan bezala autodidakta sinetsia eta ekina zenez artean, literaturgintzan,
|
euskal
gramatikan, eskulanetan... eta igeri egiten, Frantziako egotaldian edo gudu denboran bertan hasiko zen ingelesarekin, geroago alemanarekin egin zuen bezala. Haren hainbat liburu gordetzen dira Iruñeko etxean, frantsesez, ingelesez eta italianoz, matematikari buruz.
|
|
|
L. Villasante,
|
Euskal
Gramatika Llabur eta Idazleen Pusketa Autatuak, Bilbo, 1956.
|
|
|
Badagoz, bai, hiru Antologia eder: A. Villasantek bere
|
Euskal
Gramatika labur
|
|
|
Pozik eta esker onez emon be: Zamarripari, ondo irabazita eukalako, erderaz egindako
|
euskal
gramatika baten eta hainbat idazti errez eta jatorren egilea izan zalako; Rekalderi, Ipar Ameriketan artzain euskaldunen eleiz artzain ebilela, hango bizimodua aitatzen deuskun nobela bitxia Deunor izenekoa idatzi ta argitaratu ebalako. Gainera, Arrate Irratian eta Boletín del Banco de Vizcaya orrian hainbat urtetan emon euskun, euskeraz, Ameriketako artzainen barri.
|
|
|
Orduz geroztik, gisa bereko profeta eskolatu asko badugu entzunik, hala nola, Pariseko teologia ikasirik, etxerakoan bere ebanjelio berria irakatsi nahi zidan hura, erranez ez zela segur, bere apez lanetan,
|
euskal
gramatikaren irakasten hasi beharra. Ihardetsi nion ene aldetik, agian aingeruen gramatika zuela erabiliko bere prediku aulkitik euskaldunei mintzatuko zitzaielarik.
|
|
|
Ez diezadala berriz otoi eni erran Sasiondoko teologo berriak. Ebanjelioa duela nahi irakatsi eta ez
|
euskal
gramatika?! Galda niezaioke berari, ea bere ebanjelioa irakasteko nahitaez darabilen gramatika, norena ote den:
|
|
|
Jeinu eta kultura handiko gizona, asko egin zuen hizkuntza jasotzeko: lehen
|
euskal
gramatika (El imposible vencido, 1729), hiztegi hirueleduna, eta euskara eta foruen apologia mardulak utzi zituen, besteak beste; gainera, euskaraz idatzi zituen testu urrietan literatur eredu bat eskaini zuen. Bere idatzien itzal ideologiko eta politikoa ez da makalagoa.
|
|
|
Gauza bat eta bestea zirela, euskaraz idaztea buruhauste ugari eta ordain eskaseko lana zen. Ez gaitu harrituko, beraz, Zabala frantziskotarrak Ulibarri euskaltzaleari penaz eta amorruz erantzun zionak, honek Bizkaiko forua euskaratu eta
|
euskal
gramatika bat eta bi hiztegi idazteko enkargua egin zionean; dena den, lehenik eta behin euskaldunen beraien axolagabekeriak mintzen du Zabala:
|
|
2004
|
|
|
Jakina, eskola haietako umeek euskarazko testu-liburuak behar zituzten, eta horretara jarri ziren zenbait. Sabino Aranak berak, esaterako,
|
euskal
gramatika bat idatzi zuen, eta aleren bat gehiago izan zen mendearen lehen hamarkada bietan, baina testu liburugintzak urte batzuk geroago hartu zuen benetako indarra, Eusko Ikaskuntzaren eskutik. 20ko hamarkadatik aurrera Bizkaiko eta Gipuzkoako Aldundiek herri txikietan sortutako eskoletan erabiltzeko ekoitzi ziren liburuok, batez ere.
|
|
|
578 Patxi Altuna: Patxi Altuna,
|
euskal
gramatika ibiltaria, Hemen, 1988/5/13.
|
|
|
5
|
Euskal
Gramatika. Ediciones Vascas ek argitaratua.
|
|
2005
|
|
|
Testu batek behar duen lotura eta koherentzia bideratzeko tresnak baitira lokailuak. Huertas eta Perona k esandakoaren harira dator Euskaltzaindiko
|
Euskal
Gramatikazko iritzi sorta (1990: 18).
|
|
|
Euskaltzaindia (1990):
|
Euskal
Gramatika. Lehen Urratsak III (Lokailuak),
|
|
|
Ordura arte nire euskara etxean, Elgoibarren, ikasitakoa zen.
|
Euskal
gramatikarik banekien. Mundu berri bat agertu zen nire begienau rrean.
|
|
2006
|
|
|
Eta gaitz horiek guztiak Nafarroara ere, egilearen jatorrira, hedatu direnez, Nafar euskaltzalearen dekalogoa aurkezten du,
|
Euskal
Gramatikaren Osagaien I. Biltzarrarekin eta Plan Orokor batekin osaturik.
|
|
|
|
EUSKAL
GRAMATIKAKO OSAGAIEN
|
|
|
Jarraian emanen ditugun pasarteak 2006 urtean
|
Euskal
Gramatikako Osagaen I. Biltzarreko aktaren zati batzuk dira. Gramatikako osagaiek, gramatikako kontuez beti bestek eztabaidatzen, hausnartzen eta erabakitzen dutela ikusteaz aspertuta, beren hausnarketa propioak egiten eta beren erabaki propioak hartzen hasi dira.
|
|
|
Biltzarreko aktaren pasarte hauetan, jakina, Biltzarrean aztertutako eta landutako gaietako batzuk jasotzen dira, eta ez guzti guztiak. Balio lezake, ordea,
|
euskal
gramatikaren inguruko eztabaida ugariak eta mamitsuak neurri batean islatzeko, eta eztabaida horietan jarrera zeharo ezberdinak eta proposamen ausartak egon badaudela erakusteko.
|
|
|
Hombre, badakigu ez garela euskararen gramatikan distira handiko osagaiak, badakigu gu baino xarma handiagoko elementuak badirela, vale, aitortzen dugu. Baina makulu baino gehiago bagarela uste dugu, eta
|
euskal
gramatikan gure tokitxoa aldarrikatu nahi dugu
|
|
|
Honatx, beraz, gure proposamena: aurrerantzean, euskaraz  ko ahozko jarduneko makulu soiltzat hartu gaituzten elementuok eta partikulok
|
euskal
gramatikan sartzea, eskubide osoz. Horretaz gain, eskertuko genuke gure izen ona berreskuratzen laguntzeko ahalegina ere egitea.
|
|
|
|
Euskal
gramatika sintaktikoa. ITURRIA EGAÑA, Xabier.
|
|
2007
|
|
|
Gure aldetik, esan behar dugu (1) eta (2) ko sintagmok ahoz ere erabiltzen direla (eta beharbada, baita (3) koak ere). Kontsultatu ditugu Estudios de Sintaxis Vasca (L. Villasante), EGLU1 eta
|
Euskal
Gramatika Laburra: perpaus bakuna (Euskaltzaindiarenak), Euskal Gramatika Deskriptiboa (J.
|
|
|
Kontsultatu ditugu Estudios de Sintaxis Vasca (L. Villasante), EGLU1 eta Euskal Gramatika Laburra: perpaus bakuna (Euskaltzaindiarenak),
|
Euskal
Gramatika Deskriptiboa (J. M. Agirre), Euskal Estilo libururantz (Alberdi Sarasola) eta Hitz elkartuak euskaraz (M.Azkarate), eta ikusi dugu liburuotan aposizioak ez direla lukainkak, ez dira lar luzeak, denak dira guk aurkeztuak bainoa txikiagoak, ez dute erlatiborik, ezta izenlagun bi (ren eta ko) baino gehiago ere.
|
|
|
Hurrengo orriak hemen ere ni" alfabetatzeko" eta
|
euskal
gramatika irakastekoak dira(" iritzi" ren konjugazioa, etab.), halako batean berriro gai zaurira itzultzeko:
|
|
2008
|
|
|
Bestalde, Didaktikari buruzko ikastaro bat prestutu zuen Donostiako Irakasle Eskolak, HABEren babesarekin. Ikastaroan, Gabino Muruak jardun zuen
|
euskal
gramatikaz, Joxe Antonio Gesalaga" Zaldubi" k erabileraz, eta Erramunek glotodidaktikaz.
|
|
|
Laburbilduz, tandem elkarteen hiru osagaiak prozesu bakar batek lotzen ditu eta hirukotearen barruan ez dago sintaxi beregaintasunik duen sintaxi egiturarik edo hitz elkarterik: tandem elkarteak ez dira
|
euskal
gramatiketan deskribatu izan diren berrelkarketen edo sintaxi eta eratorpen hedapenen hiru hitzeko ondorioen tankerakoak.
|
|
|
Orain
|
euskal
gramatiketan hainbeste aipatu den puntu bat ukitu nahi dut, hain zuzen ere bokalez eta horzkari ahoskabez bukatzen diren adlatiboen artean datekeen aldeari dagokiona, hots, (er) a> eta? (er) at en artean dago keenari buruzkoa. Egileak arrunki erabiltzen duen aldaera bokalez bukatzen
|
|
|
Ekintza nagusietara mugatuz, Orotariko Euskal Hiztegiaren erdialde osoa bere garaian egin zen; orobat EGLU, hots,
|
Euskal
Gramatikaren Lehen Urratsak deituriko bost liburuki; Euskararen Lekukoak bildumaren arduradun izan zen hasieran, batzorde buru zelako; IKER bildumaren 5 zenbakitik 15.era bere buruzagitzakoak dira; BBK Euskaltzaindia sariketako gehienak ere; oro bat, argitalpen ugari. Jean euskaltzainburu zela hamaika euskaltzain berri sartu ziren, hots, kronologikoki:
|
|
|
Beste arlo askotan bezala, lexikologiaren arloan ere ikerlan ugari ezagutu ditu euskarak azken urteetan. Azkuek (1923) landu zituenetik, hirurogei bat urtean ez dugu berrikuntza handiegirik aurkituko
|
euskal
gramatiketan hitz berriak sortzeko euskarak hain bereak dituen hitz elkarketa eta eratorbi deaz. Izatekotan ere, Lafittek (1944) atzizkien sailkapenean egindako ekarpe nen bat azpimarratuko genuke.
|
|
|
Halaber eskuartean zituen proiektuen berri ematen zion: euskal linguistika ikastarotxo bat antolatu gura zuen hurrengo urtean Bilbon, aurrerago
|
euskal
gramatika bat idatzi, eta ahal izanez gero lehenago Euskal Akademia sortu187 Hola bada, 1913ko artikulua Azkuerena izan ez bazen eta kasu horretan debate hartatik kanpo egon bazen 1914 hasieran, Urloren porrotak ostera ere Akademiaren kontura eraman zuen.
|
|
|
Izan ere, Azkue
|
euskal
gramatika Bizkaiko Diputazioaren enkarguz idaztera zihoan, eta hasteko erretorika eta sintaxi atalak egin nahi zituen. Gaztelaniaeuskara hiztegia ere eskuartean zerabilen, baina aukeran, nahiago zuen Akademia sortu arte itxaron eta haren esku utzi.
|
|
|
1891an hasi eta 1949ra arte luzatu zen, ia hirurogei urtez.Kontuan izanik 1890etan aurreikusi zituen proiektuak zeintzuk ziren, eta ondoren zeintzuk burutu zituen (euskara erdara hiztegia Tours-en, kantutegia1920 aldera,
|
euskal
gramatikak 1925 artean, Euskalerriaren yakintza artean...); Azkueren proiektu handi horien artean, gaztelania euskarahiztegia, hiztegi moderno eta normatiboa izan behar zena, bukatu gabe utzizuen proiektu bakarretakoa izan zen. Tamalez inork ez zuen proiektua segitu, eta hainbeste urte, lan eta baliabide gastatuz sortutako hiztegi fitxek denborazgaurkotasuna galdu dute.
|
|
|
Zelangura delarik, euskara ikerketak beti egingo zituen zazpi probintzietan zehar: bai hiztegiko hitzak biltzeko, bai kantutegiko musikarako, bai folklore bilduma osatzeko, zein
|
euskal
gramatika ikertzeko mugaren alde bietan ibiltzen zen. Eta zazpi probintzietan egindako bilaketa hau, ez zen «berez» ahaleginik gabe egiten zuen zerbait, aitzitik neke eta esfortzu aktiboa eskatzen zion.
|
|
|
c.
|
Euskal
gramatikaren hastapenak: deklinabidea, aditza, euskal esaldiaren eraikuntza.
|
|
2009
|
|
|
Ez goaz zure ekarpenen inguruko azalpenak ematera baina, aipagarria da euskara batuaren inguruan egindakoa, bai
|
euskal
gramatika arloan eta, baita, ikastoletako material idatziaren ekoizpenean. Ia ezer ez zegoen garai haietarako baliagarri izan zen hura, gaur egun ere, erabilgarri da.
|
|
|
Izan ere, Basilikako gela batean Aita Larramendi Jesuitak El impossible vencido (1729)
|
euskal
gramatikari buruzko lehenengo liburua idatzi zuen eta Lopezek liburuaren zati txiki bat irakurri du.
|
|
|
|
Euskal
Gramatika Orokorra egitasmoa............................................................
|
|
|
Euskaltzaindia 1960an hasi zen
|
euskal
gramatika egiteko ahaleginean. Azaroko batzarrean esan zuen Luis Villasantek. Euskaltzaindiak bere gramatika bat egin bear leukeala?, proposamena onartu eta Villasanteri berari eskatu zioten lanaren ardura hartzeko, eta hurrengo hilabeteetako batzarretan Villasantek egindako lanak aztertu izan zituzten, baita oharrak egin ere, besteak beste Inazio Maria Etxaidek, Isidoro Fagoagak eta Eusebio Erkiagak.
|
|
|
Lehen bi urteak lanerako metodologia zehazten eman zituen batzordeak, eta 1982an ekin zion mende laurden baino gehiago iraun duen lan sistematikoari:
|
Euskal
Gramatika. Lehen Urratsak (EGLU) izeneko egitasmo erraldoiari ekiteko.
|
|
|
|
Euskal
gramatikaren azterketa zehatza egiteko, urraska joatea erabaki zuten, perpaus bakunarekin hasita, perpaus elkartuen azterketari gerora heltzekotan. Hiru urte behar izan zituzten lehenengo liburukia argitaratzeko.
|
|
|
Piarres Lafitte buru zenean hasi zen Gramatika batzordea
|
Euskal
Gramatika. Lehen Urratsak egitasmoa lantzen.
|
|
|
Handik sei urtera, 1993an, bi liburuki horien laburpena plazaratu zuten, Pello Salaburu batzordekideak moldatuta:
|
Euskal
Gramatika Laburra. Perpaus bakuna.
|
|
|
1991n maila bereko perpausen elkarketa aztertzen hasi zen batzordea eta 1994an argitaratu zuen egindako lana, EGLU IV liburukian. Mendeko perpausak aztertzea izan zen hurrengo urratsa eta, ordura arteko aztergaien aldean, lan handiagoa eskatu zien batzordekideei, aztergaia bera konplexuagoa zelako, batetik, eta
|
euskal
gramatikaren tradizioan gutxiago landu izan zirelako, bestetik. Bost urte behar izan zituzten mendeko perpausei buruzko lehen liburukia argitaratzeko (EGLU V, 1999), eta beste sei bigarrena plazaratzeko (EGLU VI, 2005).
|
|
|
Perpaus jokatugabeei buruzko azterketarekin EGLU VII argitaratzen duenean, 1982an abiatutako egitasmo erraldoia bukatutzat emango du Gramatika batzordeak, eta 2005etik lantzen ari den proiektuari eskainiko dio ahalegin nagusia:
|
Euskal
Gramatika Orokorra (EGO). EGLU egitasmoa abiatu zutenean eta lehen liburukiak argitaratu zituztenean eskura ez zituzten baliabideak erabiliz, orain arte egindako lana osatu, gaurkotu eta, behar den ataletan, zuzentzeko helburuarekin ekin diote EGO egitasmoari, Pello Salaburu batzordeburuaren zuzendaritzapean.
|
|
|
–
|
Euskal
Gramatika. Lehen Urratsak (1985).
|
|
|
–
|
Euskal
Gramatika. Lehen Urratsak II (1987).
|
|
|
–
|
Euskal
Gramatika. Lehen Urratsak III. Lokailuak (1990).
|
|
|
–
|
Euskal
Gramatika. Lehen Urratsak IV. Juntagailuak (1994).
|
|
|
–
|
Euskal
Gramatika. Lehen Urratsak V. Mendeko perpausak (1999).
|
|
|
–
|
Euskal
Gramatika. Lehen Urratsak VI. Mendeko perpausak (2005).
|
|
|
–
|
Euskal
Gramatika. Lehen Urratsak VII (argitaratzear).
|
|
|
|
Euskal
Gramatika Orokorra egitasmoa
|
|
|
Gramatika batzordearen etorkizuneko lan nagusia da EGO(
|
Euskal
Gramatika Orokorra). 2005eko maiatzean aurkeztu zituen Pello Salaburuk, Argomaizen egindako Barne Jardunaldietan, egitasmoaren nondik norako funtsezkoenak.
|
|
|
Gramatika zabala da, inoiz ere egin den zabalena.
|
Euskal
gramatikaren hainbeste gai lehenbiziko aldiz tratatzen dira gramatikaren liburukietan. Lan komuna da, denen artean egina.
|
|
|
Gramatika batzordeak egindako lanak ari dira argitaratzen bilduma honetan, besteak beste
|
Euskal
Gramatika. Lehen Urratsak sortako orain arteko sei liburukiak.
|
|
|
Fernandezen arabera (1998: 70), «hitzez hitz hartu zituzten
|
euskal
gramatika eta hiztegi guztiak, eta banan bana egin zieten autopsia forma posible guztiei. Euskara den bihurriarekin, Xuxen egitea gaztelaniazko edo ingelesezko zuzentzaileak egitea baino mila bider zailagoa izan da (eta mila bider merkeago ere bai:
|
|
|
Ez gara konturatzen erdal elebakartasuna indartzen ari garela, euskaldun berriak bizitza guztirako euskaldun berri izatera kondenatzen baditugu, eta euskara ikasteko ahalegina egiten ari direnak dakiten euskara erabiltzeko beldurrez bizitzera kondenatzen baditugu, beti ere hanka sartuko duten beldurrez. Ez gara konturatzen euskaldun zahar askok eta askok geure burmuinetan erroturik daukagun
|
euskal
gramatika epaile edo euskaltzain frustratuaren usteak euskal hiztunak sortu eta motibatu ordez uxatu egiten ditugula. Geure egiten ditugu Karmele Rotaetxeren hitzok (El PaÃs,):
|
|
2010
|
|
|
Ikasleak euskara jakin behar du eta euskarari buruzko ikasgaiak euskaraz egiten dira nagusiki:
|
euskal
gramatika, dialektologia, fonetika historikoa, euskal literatura... Besteak frantsesez egiten dira:
|
|
|
Zientzia gaiak alde batera utzita, Antoine Abbadia euskaltzalea ere bazen; aitarengandik jaso zituen euskara eta euskaltzaletasuna. Horri lotuta,
|
euskal
gramatika bat egin zuen Agustin Xahorekin batera (Ã, tudes grammaticales sur la langue basque), eta hainbat lan idatzi zituen euskarari buruz, frantsesez. Gainera, Euskal Lore Jokoak kultura jardunaldiak antolatu eta diruz lagundu zituen 1851tik 1897ra arte; hil arte, hain zuzen ere.
|
|
|
Pertsona izenordainak zer motatako hizkuntza entitateak diren
|
euskal
gramatikatan aurki daiteke. Sermoietan agertzen diren pertsona markak honakoak dira:
|
|
|
Pertsona markek forma desberdinak har ditzakete kokagunearen arabera. Marka horiek edozein
|
euskal
gramatikatan aurki daitezke35.
|
|
|
Honetan gure ezjakintasuna handia zen. Txikitan ez genuen inoiz
|
euskal
gramatikarik erabili izan eskolan. Irakurtzeko ere liburu zaharrak besterik ez zegoen.
|
|
|
Paueko komentuko Dominique Bidegarai frantziskotarrak Nafarroa Behereko legebiltzarrari diru laguntza bat eskatu zion bere Dictionnaire basqueFrançois latin espagnol hiztegia eta Rudiments
|
euskal
gramatika argitaratzeko 1675ean. Lanak bururatzeko hogei urte eman zituen,"... pour la gloire de la Nation basque et l’utilite des enfants"("... euskal Nazioaren loriarako eta haurren baliagarritasunerako") helburu, eskaeran azaldu zuen bezala.
|
|
|
Ihes egin behar izan zuenetariko bat izan zen. Ingalaterran erbesteraturik zegoela,
|
euskal
gramatika bat —Grammaire Cantabrique Basque— zuen egin, hala nola Latina Euskara hiztegi bat — Dictionarium Latino Cantabrumeta Testamentu zaharreko Genesis liburua itzulikatu.
|
|
|
El imposible vencido dei zitekeela pentsatuko zuen, Manuel Larramendiren lehenengo
|
euskal
gramatika bezala.304 Ezina garaitua, ezina ekinez egina.
|
|
2011
|
|
|
Euskara,
|
euskal
gramatika, euskal gaiei buruzkoak: 82 idazlan.
|
|
|
Euskara lantzen jarraitu eban: . UMANDIren
|
euskal
gramatika burutik amaierara ikusiz, hango ikasgaien gramatikaz jabetu nintzen, aditzez izan ezik. Aditzak bizkaierazkoak erabiltzen bainituen.
|
|
|
|
Euskal
gramatika laburra. 2000
|
|
|
|
Euskal
Gramatika; Lardizabalen euskeraz zertxobait (artikulua, 1956)
|
|
|
Baina ez halabeharrez euskaraz. Euskal Hizkuntzalaritzaren esparruan gailur diren zenbait obra, Mitxelenarenak esate baterako, gaztelaniaz argitaratu ziren216 Beraz, Hizkunlaritzaren arloan euskaraz ezer gutxi argitaratu zen; 50eko hamarkadan Villasantek
|
Euskal
gramatika llabur eta idazleen pusketa autatuak (1956) kaleratu zuen, 60ko hamarkadan Orixeren Lati izkuntzaren joskera (1966) argitaratu zen eta Bernardo Estornesek Erronkari, ko uskara (1968) atera zuen. Bestalde J. A. Etxebarriak Bilboko San Antongo katekesian lau liburukitan Euskal iztegi laburra (1966) argitaratu zuen.
|
|
|
Bere ustez, irakaskuntza euskalkian egin behar zen.
|
Euskal
gramatika irakatsiz, denborarekin euskalkien arteko diferentziak leunduz joango ziren, eta batasuna pixkanaka pixkana lortuko zen, nahiko modu naturalean euskalkiak hurbilduko zirelako. Horregatik 1968 urtea baino lehenagoko argitalpenetan, Euzko Gogoako artikuluetan, eta Euskaltzaindiak 1956an Arantzazun egindako Euskaltzaleen Biltzarrean, euskararen batasunaren alde agertzen zen, are Euskaltzaindiaren alde.
|
|
|
Horrela ospatu ahal izango zen Koldo Eleizalde gerraurreko jelkide eta euskaltzainaren jaiotzaren mendeurrena bere jaioterrian. Horretaz gain, Villasantek, hurrengo urtean Seber Altube euskaltzainaren jaiotzaren mendeurrena ospatzeko, Arrasaten beste biltzar bat egitea proposatu zuen
|
euskal
gramatikaren gainean. Beraz, Bergaran euskararen batasunarekin zerikusia zuten gaiak landuko ziren, estandarizazioa, eta Arrasaten corpusari eta joskerari buruzkoak.
|
|
|
Larramendi euskalduna zen, eta
|
euskal
gramatika burutzea eta argitaratzea lortu zuen. Beraz, hemen badugu jadanik zazpien aurrekari zuzena.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian ageri da euskal izate eta izendapen bateratuari buruzko ikuspegia eta zabalkundea. Agustin Xaho eta Anton Abbadiak
|
euskal
gramatika berria argitaratu zuten zazpi herrialdeetako euskaldunentzat (1836), eta Xaho Euskal Herriaren barne espirituaren bila ibiliko zen. Euskaraz lehen agerkariaren egitasmo sendoa erakutsi zuen, 1848an Uskal Herriko gaseta argitaratuz.
|
|
|
Hasteko, ikasle autodidakta da, azkarra eta diziplinatua dugu Nikolai, egunero hainbat ordu eskaintzen baitio euskara ikasteari, lehendik ezagutzen zituen beste hizkuntzak ahaztu gabe. Metodologiari dagokionez, itzulpengintza erabiliko du
|
euskal
gramatika bat sortzeko eta horretarako bere berezko gaitasun eta trebetasunak erabiliko ditu. Shibumi liburuak ere badakar Nikolaik egindako gramatikaren lehenengo lerroak eta bere logikak zedarritako ibilbidea:
|
|
2012
|
|
|
Kultura handiko gizona, hizkuntza asko menperatzen zituen, eta idazle gisa lan mardula egin zuen. Tablettes izenburuko lan entziklopediko luze bat idatzi zuen, besteak beste, eta horren barruan euskal hiztegi bat eta
|
euskal
gramatika bat egin zituela dirudi, nahiz eta gaur egun biak galdutzat jotzen diren. Oraindik gordetzen dira, ordea, lan horretan bildu zituen 44 euskal atsotitzak.
|
|
|
Esaten duenez,. Sarrhanceco clausterioan? idatzi zituen ondoren aurkezten dituen hiru itzulpenak, bai eta
|
euskal
gramatika eta beste hainbat paper ere. Sarrancek, ziurrenik, Margarita Nafarroakoari egiten dio erreferentzia (eta honek Belatarrekin lotzen gaitu berriro; izan ere, Belatarrak Nafarroako gortean aritu baitziren lanean hainbat aldiz).
|
|
|
|
Euskal
gramatiketan nahiz estilo liburuetan honako elementuak sartu ohi dituzte kohesio prozeduren azpian:
|
|
|
|
Euskal
gramatikaz, bi uste oker eta gaizto daude gurean zabalduta: batetik arautzen duena baino gehiago arautzen duela eta, bestetik, zenbait hizkuntza baliabideren erabileran nahikoa dela arau gramatikalak betetzea.
|
|
|
Eta hortxe ipini dugu liburuaren azal hegalean: ?
|
Euskal
gramatikari buruz, bi uste oker bezain gaizto daude euskaldunon artean zabalduta: batetik, arautzen duena baino gehiago arautzen duela eta, bestetik, nahikoa dela arau gramatikalak betetzea?.
|
|
|
1980 urtean, Zilarrezko Lauburu,
|
Euskal
Gramatika liburuagatik.
|
|
|
Txillardegiren Sustrai bila II liburua Oinarri bila tituluarekin argitaratu zuen beste argitaletxe batek (1977); eta berdin Haizeaz bestaldetik (1979), Joxe Azurmendiren hitzaurrearekin. Euskara batua zertan den II izatekoa zenaren ordezkoa, berriz,
|
Euskal
gramatika da seguruenik, 1977an argitaratua.
|
|
2013
|
|
|
Villasanteren lehen ekarpen garrantzitsu batzuk, Euskaltzaindiaren lehen
|
Euskal
Gramatika, Lehen Urratsakliburukiak UZEIren hiztegiak eta Orotariko Euskal Hiztegiaren lehen liburukiak eman zizkigun garai horrek, eta euskal argitaletxe ugarik nabarmen aberastu zuten euskarazko liburuen eskaintza.
|
|
|
Euskaltzaindia;
|
Euskal
gramatika lehen urratsak (EGLU) Euskararen gramatika deskriptiboa da, hizkuntzaren datuak bildu nahi dituena. Tarteka Euskaltzaindiak eman dituen arauen berri ere ematen da, zeharka, baina, berez, ez da gramatika arauemailea, baizik deskriptiboa:
|
|
|
|
Euskal
gramatika lehen urratsak. I (PDF, 6,23 MB)
|
|
|
|
Euskal
gramatika lehen urratsak. I, (Eraskina) (PDF, 1,61 MB)
|