|
2000
|
|
|
Etxepareren «Emazten fabore» poemako ahapaldi bat dugu hau. Ez da, ez, hasiera makala
|
euskal
literatura erotikoarentzat. Hastapen itxaropentsu honek, ordea, ez zuen gerora jarraipen zabalik izan.
|
|
|
Arrazoi orokorra aipatu digu:
|
euskal
literatura txikia da eta ez die toki askorik egin genero espezifikoei. «
|
|
|
Bi dira liburu erotiko edo pornografiko bezala definitu genitzakeenak
|
euskal
literaturan. Bata «Falo zantarra» 1988an Elkar etxeak argitaratua.
|
|
|
Literotura bilduma iritsi arte bi hauek izan dira
|
euskal
literatura erotikoaren zerrenda laburra osatu dutenak. Orain, beste lau gehitu ditzakegu eta berriak ere aurki etorriko dira.
|
|
|
Orain, beste lau gehitu ditzakegu eta berriak ere aurki etorriko dira. Gora doa beraz,
|
euskal
literatura lizuna ez zen zaila, baina. Gora doa gainera, hemendik kanpo jeneroa nolabaiteko krisian dagoenean.
|
|
|
Sorrera honetan Juan San Martin, Bittor Kapanaga, Jabier Zubiaurre, Jose Luis Ugarteburu, Jose Antonio Eizagirre eta beste askorekin batera Imanol ere protagonistetariko bat izan zen. Euskararen eta euskal kulturgintzan lan egiteak arrisku bat baino gehiago esan nahi zuen garai hartan, euskararekin eta euskal herriarekin zerikusia zuen guztia ezkutuan egin beharra zegoen; horren erakusgarri, esate baterako, Yon Etxaidek 1955ean
|
euskal
literaturaz emandako hitzaldia Egotxiagako pagadian izatea.
|
|
|
EUSKO Ikaskuntzak emandako Odon Apraiz Bekari esker, Mari Jose Olaziregik emakumeek
|
euskal
literaturan duten presentziari buruzko" Intimismoaz haraindi: emakumezkoek idatzitako euskal literatura" ikerlana kaleratu berri du.
|
|
|
EUSKO Ikaskuntzak emandako Odon Apraiz Bekari esker, Mari Jose Olaziregik emakumeek euskal literaturan duten presentziari buruzko" Intimismoaz haraindi: emakumezkoek idatzitako
|
euskal
literatura" ikerlana kaleratu berri du. Bertan hainbat arlo jorratu du.
|
|
|
" Helena eta arrastiria" zure azken eleberriarekin
|
euskal
literatura zabaltzeko bide berri bat lantzen ari dela dirudi.
|
|
|
Irakurleak gero eta gutxiago diren garaietan euskal idazleak ugaltzen ari dira. Eta idazle berriek molde berriak ekarri dituzte
|
euskal
literaturara. Generoak nahasteko joera hedatzen ari da eta euskara literarioaren garapenean baliabide berriak sartzen ari dira.
|
|
|
Profesionaltasunaren obsesioa gainditua dagoela dirudienean, idazleak jardun minoritario batean ari direla onartzeko garaia da.Mahainguruari ekiteko, literatur generoen gaia ukituko dugu. Azken urteotan
|
euskal
literaturaren barruan zein genero da nagusi zuen ustez. Zein genero doa gora eta non daude hutsuneak?
|
|
|
Iruditzen zait beti ari garela berbetan, zelan elkartzen diren narratibaren barruan dauden generoak eta zelan sortzen diren hibrido horiek. Baina
|
euskal
literaturan oraindik, beste pausu garrantzitsu bat eman barik dago, poesia txertatzearena. Zentzu batean hori ematen da eta poesia liburuek izan dezakete tonu narratiboa.
|
|
|
Baina beste zentzuan, narratiba poetikoa, poesiatik hurbilago dagoena, hitzekin gehiago jolasten duena, ez da ematen larregi. Ez dut uste
|
euskal
literaturan generoak gainerako literaturan beste nahasten direnik. Kanonak fidelago jarraitzen ditugu hemen, idazleak oraindik nahasteko beldurra du.
|
|
|
Zeintzuk dira egun
|
euskal
literaturaren kanpoko erreferentziak. Badirudi, adibidez, gehiago jotzen dela literatura hispanora frankofonora baino.
|
|
|
Ez dira hain zaharrak, baina niri dagoeneko klasikoak iruditzen zaizkit. Haiekin konturatu nintzen
|
euskal
literaturan bazegoela zerbait. Haiekin hasi nintzen esnatzen.
|
|
|
|
Euskal
literaturan gay literaturako libururik ia ez daukagu. Nik neure burua ez dut mugatzen idazterakoan, ez zientzia fikziozko edo beldurrezko narrazioak idazteko momentuan, ez sexu kontuetan.
|
|
|
Bestetik literatura:
|
euskal
literatura dezente irakurtzen dut eta bestela garai batean irakurri eta gustatu zitzaidana, berriro hartu eta beste irakurketa bat egitea, aztertzea ere gustatzen zait. Horretan Borges bat, edo Sciascia bat, Calvino bat...
|
|
|
Hiztun kopuru handia duten hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena ikusita, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak.
|
Euskal
literaturan argitaletxeak gero eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari jartzen zaion arreta ere handiagoa izan arren, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez dakien argitaratzaileak l... Eta zintzoago jokatze hori ez dut uste editorearen literatura onarekiko konpromezu suhar bati zor zaionik, baizik eta xinpleki, kontrara jokatuz gero lortuko lukeen etekina ikaragarri handiagoa izango ez litzatekeela jakiteari.
|
|
|
Hiztun kopuru handia duten hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena ikusita, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak.
|
Euskal
literaturan argitaletxeak gero eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari jartzen zaion arreta ere handiagoa izan arren, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez dakien argitaratzaileak l... Eta zintzoago jokatze hori ez dut uste editorearen literatura onarekiko konpromezu suhar bati zor zaionik, baizik eta xinpleki, kontrara jokatuz gero lortuko lukeen etekina ikaragarri handiagoa izango ez litzatekeela jakiteari.
|
|
|
Ikastola,, euskara batua, euskaldun berriak, euskara alderdi erdaldunetara hedatu izana eta euskaldunon arteko batasuna estutu izana, besteak beste. Orduantxe sortu zen
|
euskal
literatura modernoa deitu ohi dena baita ere. Azken batean, Euskal Herriko bizimoduko esparru guztietan gertatu zen aldakuntza.
|
|
|
" Gorria da gero! Ze,
|
euskal
literaturaren mementorik hoberena orain gertatzen ari da, hain zuzen ere liburua, euskarri gisa, gainbehera dagoen memento batean"
|
|
|
Joseba Sarrionandiak berak egiten dituen erreferentzia literario guztiez gain, Jorge Luis Borges idazle argentinarraren eragina aipatu izan dute kritikoek behin eta berriro. Lehenengo aipamenak Jon Kortazarrenak dira(" Gaurko narratiba eta
|
euskal
literatura", Jakin, 1982, 25 alea). Kausalitate magikoa errealitate harrigarriaren muinean kokatzen da Borgesen ustetan, eta kausalitate lojikoa ukatuz edo, hobe, gaindituz, harrigarritasuna lojikaren derrigortasunaren amets bilakatuko da.
|
|
|
" Hazparne 1893"/" Hazparne 1987" bi istorioak," Tortura"," Euskal amen aienak"... Hirugarren multzo nagusi bat
|
euskal
literaturaren arloko gaiek osatzen dutela dio Lopez Gasenik, non bere zaletasunak eta etsaigoak azaltzen dituen.
|
|
|
Narrazioak", Argia, I, 4 or.; XX" Narrazioak", Susa, 1989, 23 alea, 8 or.; XX. " Sarrionandiaren Narrazioak", Euskal letren dantza 1983, Kandela, 1985, Hordago, 83 or.; Aingeru Epaltza," Narrazioak", Hegats, 1994, 8 zenbakia, urtarrila, 19 or.; Jon Kortazar, Reduccions, 1984, 22, 94 or.; Jon Kortazar," Gaurko narratiba eta
|
euskal
literatura", Jakin, 1982, 25, 86 or. ipuinaz ixten du liburua azken orrialdean liburuaren irakurkera bat ere proposatzen duelarik.
|
|
|
Anjel Zelaietaren iruzkinak("
|
Euskal
literatura eta gizartea edo Sarrionandiaren" Ni ez naiz hemengoa", Jakin, 1985, api eka, 35, 119 or.) azpimarratu egiten du liburuak duen egunkari egitura: " gau egunen erritmoan" egina dagoela esaten du, eta testuak autonomoak direla.
|
|
|
3 Ez dute asmo abangoardistarik, komunikazioa da gehien axola zaiena, baina aldi berean, estetikari guztizko lehentasuna ematen diote,
|
euskal
literaturak eman dituen idazlerik estetikazaleenetako batzuen, Oihenarte, Lauaxeta eta Lizardi, Mirande eta Mikel Lasaren obren eragina euren obretan nabari daitekeelarik. Euskal literaturaz kanpoko eraginen artean, aipagarria da honen guztizko barietatea azpimarratzea, Japoniako haikuen orientalismotik T.S. Eliot edo Ezra Pound bezalako idazleetaraino doalarik.
|
|
|
3 Ez dute asmo abangoardistarik, komunikazioa da gehien axola zaiena, baina aldi berean, estetikari guztizko lehentasuna ematen diote, euskal literaturak eman dituen idazlerik estetikazaleenetako batzuen, Oihenarte, Lauaxeta eta Lizardi, Mirande eta Mikel Lasaren obren eragina euren obretan nabari daitekeelarik.
|
Euskal
literaturaz kanpoko eraginen artean, aipagarria da honen guztizko barietatea azpimarratzea, Japoniako haikuen orientalismotik T.S. Eliot edo Ezra Pound bezalako idazleetaraino doalarik.
|
|
|
Holan eta Fernando Pessoari zor die gehiena. Joseba Sarrionandiaren poesiak beste literato askoren literaturaren oihartzuna biltzen du altzoan, baina
|
euskal
literaturaren baitan Jon Miranderen sentsibilitatea du hurbilenik, zalantzarik gabe. Behin eta berriro baieztatu dute hau kritiko ezberdinek, 1979" Maggie indazu kamamila" bezalako narrazioek Miranderen ipuinen giroa ekarri ziguten atzera.
|
|
|
Labayru, 1998) oraindainokoan Sarrionandiaren obra osoaren ikuspegirik zabalena eta ondo ehundua argitaratua du, haren ideia poetikoen azterketarako" harrera teoria" ri atxikitako metodologia erabiliz. Liburu honi dagokionez, bere ustez, bidaia liburuaren egituraren bizkarrezurra bada ere," poesia honen iturburuan dagoen deserrotzearen sentimenduaren ondorioa ere bada." (70 or.)" Poetak bilaketari ekiten dio,
|
euskal
literatura eta kultura lur agorrak eta panorama desolagarria" gertatzen omen zaizkiolako.
|
|
|
Sarrionandiaren estiloak
|
euskal
literatura klasikoarengan tinkatzen ditu sustraiak eta Jon Miranderen errefinamendu estetikoarekin moldatua dakar, baina beti erabiltzen du adierazbidetzat Sarrionandiaren beraren ama hizkuntzaren mintzamoldea. Sarrionandiarengana ere heltzen da Verlainez geroztiko agindua:
|
|
|
1975 urteen inguruan ugariak izan ziren Zeruko Argia, Anaitasuna, Ibaizabal eta Pott aldizkarietan eginiko kolaborazio periodistikoak, beti ere euskara eta
|
euskal
literaturaren edo zinearen inguruko gaiak ardatz zituela. 1980an eman zituen ezagutzera lehen literatur sorkuntzak sariketa literarioen bitartez:
|
|
|
Ondorioz, euskal letren barrutian ari den hogei urte inguruko literatura arloko jardun honek Joseba Sarrionandia
|
euskal
literaturaren protagonista garrantzitsuenetako bat bilakatu du, irakurleen, kritikoen nahiz idazleen aukeraz.
|
|
|
Lauaxetaren aipamena ez da alferrikoa, izan ere, nahiz asmoen eta munduko literaturaren ezagutza zabalaren aldetik, nahiz kosmopolitismo zaletasunaren aldetik, nahiz poesia landua eta" dekadentea" egite horretan, ahaidegoa aurkitzen baita bi idazle hauen artean, eta Sarrionandiak gerora ere Lauaxeta aipatu izan baitu
|
euskal
literaturan bere erreferentetzat Arestirekin batean. (Marinel zaharrak, 1987)
|
|
|
|
Euskal
literaturan, nik bene benetan gustukoak Sarrionandiaren ipuinak ditut.(...) Atxagaren Obabakoak ere bai; gero egin dituenak ez hainbeste...; Hasieran, berriz, Gabriel Aresti, Xabier Lete eta garaiko euskal idazleak irakurtzen nituen...
|
|
|
Egunkaria). Bestalde,
|
euskal
literaturan horrelako gogoeta jario narratiboa irakurtzearen ezohikotasuna iruzkin gehienetan azpimarratu da.
|
|
|
Edozein modutan ere, oso argia da hizkera berezi hau sortzeko
|
euskal
literatura tradizionaleko zenbait testutara jo duela, eta" egungo osagarriekin eguneratzen saiatu", idazleak berak aitortu zuen bezala. (Iban, Amagoia:
|
|
|
1999 Intimismoaz haraindi: emakumezkoek idatzitako
|
euskal
literatura, Oihenart 17, 1, Eusko Ikaskuntza, Donostia.
|
|
|
Estiloa eta teknikari dagokionez honela mintzatu zen Karlos Cid: "
|
Euskal
literaturatik idazkera aberatsa eta gozoa xurgatu baitu, eta erdal literaturetatik, ordea, literatur baliabide oparoak, generoen nahasketa eta guzti." (Ubeda, Joxi: Egunkaria VI)
|
|
|
Liburu honetan antzematen da
|
euskal
literatura gazte hizkeran zein bizitzari hurbiltzen ari dela gero eta gehiago, eta horrek gure literaturari onurak baino ez dizkio ekarriko, izan ere, gazteengan literatura erakargarria izan dadin beharreko baldintzetako bat kontatzen diren istorioak gertukoak izatea da, fantastikotasuna martxan jarriz. (Gara II)
|
|
|
Gil Berak esan duen bezala (Ostiela 9, 23 orr.)" edozein literaturan gehiena zaborra da", baina gure literatur mundu nimiñoan ez dugu literatura ona, ez hain ona eta kaskarra desberdintzeko ohiturarik, ez horretarako tresna ikonografikorik (bilduma ezberdinak, adibidez). Lagun batek esan zidan, behin,
|
euskal
literaturak abenturazko eleberrien eta best-sellerren beharrean zegoela, hots," bigarren mailako" literatura baten beharrean. Euskal Herrian, ordea, argitaratzen den oro kontsideratu nahi dugu literatura garaia.
|
|
|
80ko eta 90eko hamarkadan literaturaren sistemaren finkatzea eta indartzea izan da
|
euskal
literaturaren indarberritzea ekarri duen gertakaririk aipagarriena. Jon Kortazarrek aipatu zuen bezala17, gertakari honen ondorioz narratiba gailendu da; izan ere, batetik, narratiban erabilitako teknikek ikus entzunezko komunikabideekin parekotasun handia baitute; eta bestetik, eskoletan poesia baino narratiba lan gehiago lantzeko joera dago (eta ondorioz, narratiba da gehien saltzen dena).
|
|
|
Mujika
|
euskal
literaturan ezaguna da, eta gehienbat, estilo aldetik, Hego Amerikatik heldutako errealismo majikotik egon da gertu. Baina oraingoan desberdina da.
|
|
|
Bukatzeko, egokia iruditu zaigu Iban Zalduak Jon Arretxeren Ostegunak liburua zela-eta eginiko adierazpenak aipatzea. Hegats aldizkarian eginiko iruzkinean (ikus 4.2)
|
euskal
literaturaren sisteman lehen eta bigarren mailako literatura bereizteko joerarik ez dagoela aipatzen du. Honakoa ere lan honetan ikus dezakegu, non lehen eta bigarren mailako literaturako lanak era berean tratatu eta iruzkindu ditugun.
|
|
|
Haatik, ezin dugu ahaztu
|
euskal
literaturaren inguruko kritika publikoa batik bat hamarkada honetan zabaldu eta garatu dela. Izan ere, 1990 urtean Euskaldunon Egunkaria kaleratzen hasi zenetik (VII), egunkarietan euskal literatur lan gehienen berri ematen hasi dira, ordura arte lan batzuen kaleratzea ez baitzen aipatu ere egiten.
|
|
|
Haatik, ezin dugu ahaztu euskal literaturaren inguruko kritika publikoa batik bat hamarkada honetan zabaldu eta garatu dela. Izan ere, 1990 urtean Euskaldunon Egunkaria kaleratzen hasi zenetik (VII), egunkarietan
|
euskal
literatur lan gehienen berri ematen hasi dira, ordura arte lan batzuen kaleratzea ez baitzen aipatu ere egiten. Ordutik aurrera, pixkanaka gainerako egunkarietan ere euskal literaturari txoko txiki bat eskaintzen hasi dira.
|
|
|
Izan ere, 1990 urtean Euskaldunon Egunkaria kaleratzen hasi zenetik (VII), egunkarietan euskal literatur lan gehienen berri ematen hasi dira, ordura arte lan batzuen kaleratzea ez baitzen aipatu ere egiten. Ordutik aurrera, pixkanaka gainerako egunkarietan ere
|
euskal
literaturari txoko txiki bat eskaintzen hasi dira. Egunkarian gaur egun erreseinak larunbateroko Begia gehigarrian kaleratzen dira (IX), eta lehenago Liluratura gehigarrian.
|
|
|
Egunkarian gaur egun erreseinak larunbateroko Begia gehigarrian kaleratzen dira (IX), eta lehenago Liluratura gehigarrian. 1992 urtean bai El Diario Vascon eta bai Egineko Liburuak gehigarrian hasi ziren
|
euskal
literaturari txokotxo bat eskaintzen. Egineko gehigarria gerora Igandegin() deitu zen.
|
|
|
Deian, bestalde, 1994 urtean aurkitu ditugu lehen iruzkinak hasieran Igandeia() gehigarrian, gerora Ortzadar (1997) gehigarrian; eta El Correo Españolen 1996tik aurrera asteazkeneroko Territorios gehigarrian (III). Azkenik, El País egunkarian 1999 urtean hasi ziren
|
euskal
literaturako liburuen erreseinak kaleratzen.
|
|
|
besteak beste, Aizu!, Habe, Pérgola aldizkarietan. El País egunkarian ere gutxi gorabehera hilabetean behin ostiraleko País Vasco gehigarrian
|
euskal
literaturaren inguruko iruzkinak kaleratu ohi dira. Gainerakoetan maiztasuna bestelakoa da:
|
|
|
ZELAIETA, Angel: Foruak eta
|
euskal
literatura. Donostia, 1978.
|
|
|
|
Euskal
literatura gaur baino erkinagoa zen garaietan, eleberriak eskatzen ziren, irakurleak lortzeko. Idazleak jarri ziren eleberriak idaztera, eta orduan halako edo holako nobelak eskatzen zizkiguten:
|
|
|
Nolanahi ere den, lerro labur hauek ez lukete zentzu handirik izango galde egingo ez banu nola ikusten dudan egun orain ia hogeita hamar urte argitaratutako narrazioa. Ez naiz ari, jakina, euskarak eta
|
euskal
literaturak ordutik hona izan dituzten hobekuntza nabarmenez. Nitaz ari naiz, idazle naizentxo honen ibilbideaz:
|
|
|
Honela bada, eta 2000 urteari dagokiola, hauexek dira aipatu nahi nituzkeen gaiak: uholde berrien anonimotasuna, idazleen manifestuak, emakumeen opakotasuna, barietatea gaietan, kritikaren saio hutsa, eta, amaitzeko,
|
euskal
literatura kanporatzeko ahalegina, irakurzaletasunaren arazoa ahaztu gabe.
|
|
|
Orain arte esandakoari, emakumeen literatura gehitu behar diogu.
|
Euskal
literaturaren historian inoiz ez da hainbeste emakume izan, ezta emakumeek idatzitako hainbeste lan argitaratu ere. Areago.
|
|
|
Sexuak, esaterako, protagonismoa irabazi du gazteagoen artean. Hiriak ere presentzia handiagoa du
|
euskal
literaturan. Idazleak kaletarrak dira, laikoak, gizon eta emakumeak, unibertsitarioak, eleanizdunak, eta munduan zehar askotxo ibilitakoak.
|
|
|
Dibortzioa sumatzen da sortzaileen eta ikertzaileen artean. Egia da
|
euskal
literaturaz arduratzen den prentsa apurrean, plazaratzen diren liburuen berri eman egiten dela, baina askotan kontrazalean datorren (eta editoreak gehiago saltzeko idatzi duen) aipua izaten da. Beste askotan, ordea, hiru egunetan eta enkarguz kolaboratzaileak idatzi behar izan duen azalpen laburra eskaintzen da.
|
|
|
|
Euskal
literatura kanporatzeko ahalegina
|
|
|
Honenbestez, euskal poeta nonahikoa egiten da, nitasun berri bat deskubritzen du, eta ez dio ardura bakarrik baldin badago ere munduan, barnea duelako mundu. Gu etnografiko bat kantatu behar izatetik ni intimo bat kantatzera eginiko ibilaldi mingarrian, Orixek
|
euskal
literatura modernoa abiatzen du, edo hobe esan, euskal literaturaren modernotasuna: lurralderik ez daukan kulturan hizkuntza da babesleku bakarra, eta norberarenak dira kantagai (bere arnasa entzuten du).
|
|
|
Honenbestez, euskal poeta nonahikoa egiten da, nitasun berri bat deskubritzen du, eta ez dio ardura bakarrik baldin badago ere munduan, barnea duelako mundu. Gu etnografiko bat kantatu behar izatetik ni intimo bat kantatzera eginiko ibilaldi mingarrian, Orixek euskal literatura modernoa abiatzen du, edo hobe esan,
|
euskal
literaturaren modernotasuna: lurralderik ez daukan kulturan hizkuntza da babesleku bakarra, eta norberarenak dira kantagai (bere arnasa entzuten du).
|
|
|
Horiez gain, zerbitzu horri dagokio, halaber,
|
euskal
literatura suspertu eta zabaltzea, literatur sarien, euskarazW Eduardo Estrade Eusko Jaurlaritzako Kultura Ondarearen zuzendaria da.
|
|
|
Hori gogoan harturik, urtero literatur sariak antolatzen dira. Euskadi Literatura sariek
|
euskal
literatura sendotzea eta idazleen lana baloratzea dute helburu. Sari horietan aurreko urtean argitaratutako liburuak hartzen dira kontuan.
|
|
|
Bestalde, euskal liburua Europako ahalik eta herritar gehienen esku jartzeko, Frankfurt eta Liber azoketan parte hartzen dugu. Ildo horretan, Kultura Sailak
|
euskal
literatura eta liburugintza bultzatzeko asmoz, horretan jarduten duten elkarteei laguntzen die, hala nola, Euskal Editore Elkarteari, Galtzagorriri, eta abarri.
|
|
|
Proiektu horren bitartez, umeak
|
euskal
literaturara hurbilarazi nahi dira. Horretarako, ipuinak bitarteko ezin hobeak direla uste dugu, bai etxean bai eskolan, umeen artean irakurzaletasuna bultzatzeko.
|
|
|
KORTAZAR, Jon Mikel Zarateren" Bizipenen bultzadaz". 9 zk. (1979), 140 Jesus Etxezarragaren" Olerki solteak". 10 zk. (1979), 119 B. Atxagaren" Etiopia". 10 zk. (1979), 123 Mikel Zarateren literarturgintza. 11 zk. (1979), 48 A. Urretabizkaiaren" Zergatik Panpox". 12 zk. (1979), 152 R. ...harrak. 16 zk. (1981), 76 Haranburu Altunaren" Gernika". 16 zk. (1981), 109 A. Lertxundiren" Aise eman zenidan eskua". 17/ 18 zk. (1981), 208 Jose Angel Irigarayren" Kondairaren ihauterian". 19/ 20 zk. (1981), 181 Joseba Sarrionaindiaren" Izuen gordelekuetan barrena". 23 zk. (1982), 133 XVIII. mendeko lirika herrikoia. 24 zk. (1982), 106 Gaurko narratiba eta
|
euskal
literatura. 25 zk. (1982), 86 Joan Mari Irigoien-en" Poliedroaren hostoak": zientziatik iraganiko mitoa.
|
|
|
AZURMENDI, Nerea Emakume idazleak
|
euskal
literaturan. 45 zk. (1987), 25
|
|
|
IRASTORTZA, Tere Emakumezkoa gizonezkoen literaturan:
|
Euskal
Literaturari errepasoa.
|
|
|
IZTUETA, Paulo Semeen edukazioa oñarritzen. 10 zk. (1959), 56 Eriotz ondorengoaren berri. 11 zk. (1960), 24 Zugan dut itxaro. 14 zk. (1961), 55 Eire/ Irlanda. 2 zk. (1977), 72
|
Euskal
literaturaren irakurketa berezia. 63 zk. (1991), 53 Joxe Austin Arrietaren literatur lanak. Aurkezpen modura. 86 zk. (1995), 41 Irakaskuntza katolikoa Hego Euskal Herrian. 95 zk. (1996), 65 UPV/EHU ren hezkuntza elebiduna. 100 zk. (1997), 19
|
|
|
ZELAIETA, Anjel Orixe eta Arana Goiriren eragina Lizardirengan. 29 zk. (1983), 28 Lekuko, Iratzeder (Orain eta Hemen). 32 zk. (1984), 83
|
Euskal
literatura eta gizartea edo Sarrionaindia-ren" Ni ez naiz hemengoa". 35 zk. (1985), 119 Gabriel Aresti eta Xabier Lete, poeta sozialak?
|
|
|
LASAGABASTER, Jesus Maria Barojaren nobelagintza eta euskal nobelaren etorkizuna. 22 zk. (1982), 137 Nobelaren joera berriak. 25 zk. (1982), 6 Gaurko euskal teatroaren gorabeherak. 37 zk. (1985), 45
|
Euskal
Literaturaren azterketa Argibide bibliografikoak.
|
|
|
LOPEZ, Manu Kritika eta kritikoak azken
|
Euskal
Literaturan. 49 zk. (1988), 73" Historiarik gabeko" Iparrari buruz zuzenketa batzu. 10 zk. (1979), 129 Sartre Camus-en aurka, edo Iraultza eta Errebolta. 14/ 15 zk. (1980), 190 Marx eta iraultza. 30 zk. (1984), 26: Ezkerra Europan. 47 zk. (1988), 7 Iraultza eta Hexagonoko nazio ukatuak. 51 zk. (1989), 33 Esperantza eta arazoak Ipar Euskal Herrian.
|
|
|
MURUAGA, Begoña
|
Euskal
literatura eta androzentrismoa. 106 zk. (1998), 99
|
|
|
29 zk. (1968), 44 Hiru mila katoliko errezatzen (Nota laburrak). 31/ 32 zk. (1968), 77
|
Euskal
literatura numerotan. 34 zk. (1969), 28 Steinbeck hil da (Nota laburrak). 34 zk. (1969), 58 Sail honen asmoa. 1 zk. (1977), 123 Askoren artean:
|
|
|
IRASTORTZA, Tere Emakumezkoa gizonezkoen literaturan:
|
Euskal
Literaturari errepasoa
|
|
|
IZTUETA, Paulo
|
Euskal
literaturaren irakurketa berezia. 63 zk. (1991), 53 Joxe Austin Arrietaren literatur lanak. Aurkezpen modura. 86 zk. (1995), 41
|
|
|
LASAGABASTER, Jesus Maria
|
Euskal
Literaturaren azterketa Argibide bibliografikoak.
|
|
|
LOPEZ, Manu Kritika eta kritikoak azken
|
Euskal
Literaturan. 49 zk. (1988), 73 Mikel Zarateren bizitza eta lanak. 11 zk. (1979), 43
|
|
|
MURUAGA, Begoña
|
Euskal
literatura eta androzentrismoa. 106 zk. (1998), 99
|
|
|
SAIZARBITORIA, Ramon Mikel Lasa edo Amerika deskubritu ez duan bat (Nota laburrak). 35 zk. (1969), 53 Rikardo gidari. 10 zk. (1979), 116 Unamuno’ren euskal izakerari buruzko ohar batzuek. 30 zk. (1968), 17 D. Nemesio Etxaniz, euskal idazlea. 22 zk. (1982), 155 Yon Etxaide, idazle bikain eta adiskide minaren oroitzapenez. 110 zk. (1999), 49 Andima Ibiñagabeitiaren euskaltzaletasuna. 112 zk. (1999), 95
|
Euskal
literatura numerotan. 34 zk. (1969), 28
|
|
|
ZELAIETA, Anjel
|
Euskal
literatura eta gizartea edo Sarrionaindia-ren" Ni ez naiz hemengoa". 35 zk. (1985), 119
|
|
|
KORTAZAR, Jon Gaurko narratiba eta
|
euskal
literatura. 25 zk. (1982), 86
|
|
|
5.1
|
EUSKAL
LITERATURAREN HISTORIA ETA KRITIKA
|
|
|
AZURMENDI, Nerea Emakume idazleak
|
euskal
literaturan. 45 zk. (1987), 25
|
|
|
5.1
|
Euskal
literaturaren historia eta kritika
|
|
|
" Ez duk sinestekoa!
|
Euskal
literatura irakurtzen duen gazte bat!"
|
|
|
– Tira, irakurri askorik ez, egia esan, baina nahiko gertutik jarraitzen dut
|
euskal
literatura.
|
|
|
– Nik be irakurria dot Azken fusila –sartu zen solasaldian Lauaxeta– Eta niri be asko gustatu jatan. Horrelako nobela gehiago behar dauz
|
euskal
literaturak!
|
|
|
– Aurrekoak bezala, liburu berri honetan ere Erriberako gorabeherak kontatzen omen ditu Muñozek –esan zuen mutilak–
|
Euskal
literaturan gutxiegi agertu diren parajeak dira horiek, eta horregatik erosi dut, beste ikuspegi bat izateko. Euskal Herria ez da soilik basoa eta itsasoa, euria eta elurra, baserritarra eta arrantzalea.
|
|
|
– Oso entretenitua egin zait bidaia zuekin berriketan –esan zigun mutikoak– Ez da erraza
|
euskal
literaturaz mintzatzeko solaskideak aurkitzea. Gaur gure pisuan afaria dugu fakultateko lagunok eta afalostean literaturaz mintzatuko gara.
|
|
|
Oso ondo pasatu genuen afari hartan. Hasieran serio antzean mintzatu ginen
|
euskal
literaturaz, azken urteotako joera arinzaleaz, poesiako liburuen urritasunaz, irakurle berrien premiaz, kritika arloko gabeziez, baina gero idazleei eta liburuei buruzko txisteak egiten hasi ginen eta azkenerako sekulako astakeriak bururatu zitzaizkigun.
|
|
2001
|
|
|
|
Euskal
Literatura txikia da, oraingoz, eta horrek bere alde onak eta bere alde txarrak dauzka. Alde onen artean idazleak genero guztiak ukitzeko aukera eta askotan beharra aipatuko nuke.
|
|
|
Hala ere, zein da literatur lehiaketen inguruko zure iritzia? Ez al duzu uste
|
euskal
literaturak, orokorrean, burua makurtu egiten duela instituzioek kopeta dirulaguntzaz igurtzi diezaioten?
|
|
|
Horiek izan ziren beren burua idazletzat hartu zutenak, luzaroko obra bat egiteko asmoa agertu zutenak. (...)
|
Euskal
literaturak autonomia hartzen du, idazleak ez du euskara salbatzeko idazten, baizik eta mundu idealak sortzeko, literatura sortzeko. (...) Ezagutzen ditugun berrogeita hamar urtetik gorako euskaldunak, zenbat dira euskal irakurle?
|
|
|
Poesia: "
|
Euskal
Literatura 72" (1972);" Maitasunaren magalean" (1982). Eleberriak:
|
|
|
" Lur bat haratago" Joan Mari Irigoienen azken nobela da. Liburuaren orri kopurua zein edukina dela-eta berriketa zenbait ekarri du
|
euskal
literaturaren munduan. Elkarlanean etxeak plazaratua, ezbairik gabe, literatur adituen kritika merezi du literatur obra honek.
|
|
|
EUSKO Jaurlaritzak onartu berri du
|
euskal
literatura sustatzeko 14,5 milioi pezetako diru laguntza (580.000 libera). Horietatik, hiru milioi euskal egileen obrak beste hizkuntzetara itzultzeko baliatuko dira; beste hamar, enpresa eta argitaletxeak nazioarteko liburu azoketan egon daitezen lortzera zuzenduko dira; gainerakoa, EAEtik kanpo ekitaldiak antolatzeko erabiliko da.
|
|
|
IKASTOLEN Elkarteak aurkeztu berri du"
|
Euskal
Literatura Idatzia" izeneko CD ROMa. Bertan, autore bakoitzari buruzko datuak, gai desberdinak genero desberdinetan eta aro historikoetan izan duten tratamendua, joera literarioek une historiko bakoitzean izan dituzten ezaugarriak eta beste hainbat informazio dago kontsultagai.
|
|
|
Hirurogeita zazpi ataletan banatu ditu Alberdik euskaldun alfabetatu eta ikasien gramatika zalantza eta hutsegite nagusienak, bakoitzaren azalpena, gehientsuenetan, adibide batzuen azterketarekin osatuz. Horretarako,
|
euskal
literatura tradizioa eta Euskaltzaindiaren gomendio erabakiak hartu ditu oinarritzat Alberdik. Adibide akastunak eta haien berridazketa zuzendua eskaintzen ditu.
|
|
|
|
Euskal
literaturaren eta musikaren karpa hasi da urteroko itxura hartzen. Durangoko Euskal Liburu eta Disko Azokak datorren asteazkenean irekiko ditu ateak.
|
|
|
Datorren urte hasieran 100 ale beteko ditu Literatura Unibertsala bildumak, eta, dagoeneko,
|
euskal
literaturan hutsune handi bat bete du; gaur egun, geroz eta liburu gehiago euskaratzen baitira. Koldo Biguriren iritziz, «hori neurri handi batean Ibaizabalen bildumari zor zaio:
|
|
|
Saizarbitoriak eta bere garaiak
|
euskal
literaturan izan zuen garrantzia ikusteko, benetan interesgarria izan zen idazlearen 1991n Iruñean egin ziren" Galeuzca" jardunaldietan.
|