|
2008
|
|
|
1935ean Narkis de Balenziagarekin Ameriketarako bidaia hasi aurretik, Oteizak Maternidad lanaren ezaugarri formal berdinak dituzten zenbait eskultura egin zituen, nahiz eta gaiak bestelakoak izan. Eskultura horietan argi geratzen da ezen Oteizak,
|
hizkuntza
plastiko pertsonala izan aurretik, frogatu zituela bere inguruan nahiz europar abangoardietan aurkitzen zituen erabilera formal eta materialak. Garai horretako eskulturarik esanguratsuenak dira 1931 urteko Adan y Eva, Tangente S/ A, 1935eko Figura comprendiendo políticamente, eta urte bereko Paulino Uzkudun.
|
|
|
Arte
|
hizkuntza
batek, hizkuntza plastiko batek, mitoak berreraikitzeko gaitasuna galtzen duenean, mitoak berritu ordez fosil bihurtzen dira, eta artea idolatria bihurtzen da Oteizaren ustez. Artearen hizkuntza berritzeak mitoen bizitza berritzea dakar, eta hori da artistek gizarte baten barruan duten erantzukizun garrantzitsuena.
|
|
|
Arte hizkuntza batek,
|
hizkuntza
plastiko batek, mitoak berreraikitzeko gaitasuna galtzen duenean, mitoak berritu ordez fosil bihurtzen dira, eta artea idolatria bihurtzen da Oteizaren ustez. Artearen hizkuntza berritzeak mitoen bizitza berritzea dakar, eta hori da artistek gizarte baten barruan duten erantzukizun garrantzitsuena.
|
|
|
Arte hizkuntza batek, hizkuntza plastiko batek, mitoak berreraikitzeko gaitasuna galtzen duenean, mitoak berritu ordez fosil bihurtzen dira, eta artea idolatria bihurtzen da Oteizaren ustez. Artearen
|
hizkuntza
berritzeak mitoen bizitza berritzea dakar, eta hori da artistek gizarte baten barruan duten erantzukizun garrantzitsuena.
|
|
|
Bestetik, urte haietan Oteiza bere
|
hizkuntza
plastiko formala definitzen saiatzen ari zen, aurreko artisten emaitzetan oinarritu behar zuen hizkuntza plastiko berria. Horregatik erabiltzen zuen reinvención hitza izenburuan.
|
|
|
Bestetik, urte haietan Oteiza bere hizkuntza plastiko formala definitzen saiatzen ari zen, aurreko artisten emaitzetan oinarritu behar zuen
|
hizkuntza
plastiko berria. Horregatik erabiltzen zuen reinvención hitza izenburuan.
|
|
|
Testu horretan, aldiz, eskulturaren, birsortze? horren oinarria ezabaketan eta hutsunean kokatzean, bere
|
hizkuntza
plastiko pertsonala garatzen hasteko lehen pausoa eman zuen Oteizak.
|
|
|
Urte horretakoak dira Figura para regreso de la muerte, Coreano eta Unidad triple y liviana. Hiru eskultura horiek Oteizaren
|
hizkuntza
plastiko pertsonalaren lehen adibideak dira, eta horregatik esan daiteke 1950 urtea izan zela bere ibilbideko urterik garrantzitsuena. Lehen aldiz, gainerako artistekin zituen zorrak alde batera uzten ditu eta bere ibilbidea garbi definitzen hasten da.
|
|
|
hutsunearen bitartez zetorrela uste bazuen, 1951tik aurrera, espazioaren eta estrukturaren arteko erlazioaz arduratzen hasi zen, erlazio hori baitzen Oteizaren gogoetetan artelan abstraktuaren oinarri. Idatzi horien izenburuek Oteizaren interesak edo bere
|
hizkuntza
plastikoaren beharrak nondik nora zihoazen garbi azaltzen zuten: –La investigación abstracta en la escultura actual?, Madrileko Revista Nacional de Arquitectura delakoan 1951n argitaratutako artikulua;. Renovación de la estructura en el arte actual?, 1952ko urtarrilean Revista de Lecarotz izenekoan argitaratua;. V centenario de Leonardo de Vinci?, 1952ko maiatzean Revista de Lecarotz aldizkarian argitaratua;. Escultura dinámica?, 1952an Santanderko Udako Nazioarteko Unibertsitateko kurtsoetan eskainitako hitzaldia.
|
|
|
Nietzscheren. Jainkoa hil da? esaldiaren ondoren, krisian zeuden kristautasunean ohikoak ziren adierazpide moduak, era zabalago batean modernitateko
|
hizkuntzen
krisi gramatikala deitu izan dena (Duch, 2002: 460).
|
|
|
Hastapeneko testuetan artearen eginbehar erlijiosoa mitoarekin erlazionatzen bazen ere, orain arte abstraktua eta arte kristaua huts horretan batzen ziren, Quousque tandem?! en Estetika ezkorra deitu zuenaren bitartez. Estetika horrek mistikoetatik eta teologia ezkorretik jasotzen zuen eragin zuzena eta, bereziki, Quousque tandem?! en azaltzen zuen bezala, Gurutzeko Joan Deunaren lanetatik20 Horregatik, huts horretan arte
|
hizkuntzak
eta behar espiritual eta erlijiosoek aldi berean soluzio berbera, bakarra aurkitzen zuten, Huts horren sinboloaren bidez artea eta erlijioa uztartuz. Espazio huts horretan Oteizaren eskuak hutsik geratzen ziren, lanean jarraitzeko materialik gabe, baina aldi berean, estetika ezkorra deitzen zuenaren bitartez, 1952 urtean Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana liburuan, lehen ikusi dugun beharrari erantzuna eman zion:
|
|
|
Quousque tandem?! ekin artea zer den azaltzen digu Oteizak. Baina noski, hori jakiteko lehenik artista izan behar da, eta artearen
|
hizkuntza
plastikoa nola garatzen eta amaitzen den ulertu behar da. Hau gertatzen denean, artea zer den azaltzen has daiteke, edo dioen bezala, Quousque tandem?!
|
|
|
Beraien jardueran ezberdintasun nabarmenak izan arren, artista horien guztien lehen artelanek mundu mitikoen eragin zuzena daukate. Beren
|
hizkuntza
plastikoa garatzen joan ziren heinean, aldiz, mundu mitiko hau alderatu eta artelan abstraktuak egiten hasi ziren. Uste zuten arte abstraktua egia sakonak azaltzeko baliabidea zela, errealitatetik abiatu eta erredukzio prozesu baten amaieran jaiotzen zen egia espiritual eta sakratua azalarazi eta aurkezteko modurik egokiena (Golding, 2003).
|
|
|
Guztiak ereduan zebiltzan baina bi aldagai nagusik ezberdintzen zituzten: hauetako 12k euskara dute lehen
|
hizkuntza
eta familiako hizkuntza nagusia eta, besteek, ordea, gaztelania. Gainera, 3 hizkuntza adin ezberdinetan hasi ziren ikasten; hauetariko 12 bost urterekin hasi ziren ingelesa ikasten eta beste 12ak zortzi urterekin.
|
|
|
Guztiak ereduan zebiltzan baina bi aldagai nagusik ezberdintzen zituzten: hauetako 12k euskara dute lehen hizkuntza eta familiako
|
hizkuntza
nagusia eta, besteek, ordea, gaztelania. Gainera, 3 hizkuntza adin ezberdinetan hasi ziren ikasten; hauetariko 12 bost urterekin hasi ziren ingelesa ikasten eta beste 12ak zortzi urterekin.
|
|
|
hauetako 12k euskara dute lehen hizkuntza eta familiako hizkuntza nagusia eta, besteek, ordea, gaztelania. Gainera, 3
|
hizkuntza
adin ezberdinetan hasi ziren ikasten; hauetariko 12 bost urterekin hasi ziren ingelesa ikasten eta beste 12ak zortzi urterekin. Gipuzkoako Goierriko herri bateko ikastola bateko ikasleak dira guztiak.
|
|
|
Sailkapen probak erabili ondoren, ikasleak elkarren artean konparatu ahal izateko asmoz, eta ereduko
|
hizkuntza
helburuak aintzat harturik, proba berdinak erabili ditugu euskarazko nahiz gaztelaniazko komunikazio gaitasuna neurtzeko. Hauek dira horiek:
|
|
|
Gai gatazkatsu bati buruzko eskutitz bana idatzi dute formaltasun maila ezberdineko hartzaileei zuzenduak. Eskutitzean jaso behar dituzten edukiak,
|
hizkuntza
funtzioak, zehatz mehatz adierazi zaizkie ikasleei.
|
|
|
|
HIZKUNTZA
GAITASUNA
|
|
|
|
Hizkuntza
funtzioen ezagutza
|
|
|
Ingelesezkoetan, berriz, zer hobetu handia dute, maila benetan apala baitute.
|
Hizkuntza
ezberdinetako mailen artean korrelazioa dago; hots, euskaraz maila ona duenak, gaztelaniaz eta, neurri batean, ingelesez ere erakusten du maila hori. Aipagarria da, hala ere, hizkuntza arteko transferrak ez direla gehiegi aprobetxatzen ingelesez.
|
|
|
Hizkuntza ezberdinetako mailen artean korrelazioa dago; hots, euskaraz maila ona duenak, gaztelaniaz eta, neurri batean, ingelesez ere erakusten du maila hori. Aipagarria da, hala ere,
|
hizkuntza
arteko transferrak ez direla gehiegi aprobetxatzen ingelesez. Esate baterako, euskaraz nahiz gaztelaniaz, diskurtso gaitasunean nahiz estrategia gaitasunean erabilitako hainbat baliabide ez ditugu ingeleseko testuetan aurkitzen.
|
|
|
Esate baterako, euskaraz nahiz gaztelaniaz, diskurtso gaitasunean nahiz estrategia gaitasunean erabilitako hainbat baliabide ez ditugu ingeleseko testuetan aurkitzen. Argi dago 3
|
hizkuntzan
ez dutela ikasleek nahikotasun mailarik erdietsi.
|
|
|
Gaitasun soziokulturalean, batez ere, nahiz diskurtso gaitasunean, hutsegite dezente aurkituko ditugu. Ikasleek
|
hizkuntza
gaitasun, ekintza gaitasun zein estrategia gaitasunak hobeto kudeatu dituzte, oro har, nahiz eta apal samar aritu.
|
|
|
Gaztelaniazko ariketetan, bestalde, emaitza hobeak lortu dituzte ariketa bera aurretik euskaraz egina zutelako, gure iritziz. Bi
|
hizkuntza
horietan asmo komunikatiboak adieraztean hutsegiteak aurkitu ditugun arren, oso kasu gutxitan zapuzten da erabat testuaren komunikazio gaitasuna. Besterik gertatzen da, aurreratu dugun legez, ingelesezko ariketetan.
|
|
|
Besterik gertatzen da, aurreratu dugun legez, ingelesezko ariketetan.
|
Hizkuntza
horretako probetan oso modu apalean adierazi dute asmo komunikatiboa. Horrela, zailtasun handiak dituzte ikasleek, deskribatuz nahiz kontatuz, hartzaileari informazioa emateko eta hartzailea eragiteko.
|
|
|
Esate baterako, formaltasun maila testuan zehar mantentzeko benetako arazoak dituzte gazteek argudiozko eskutitzetan, IDAZ 2 ariketan, nahiz euskaraz nahiz gaztelaniaz. Bestetik, hizkera informal samarra erabili du askok MINTZA 1 ariketan, bi
|
hizkuntzetan
hemen ere. Hirugarrenik, hartzailearekiko harremanak eskatzen zuen, usted?
|
|
|
Anaforen erabilera txikia da, are txikiagoa gaztelaniazko ariketetan eta ia hutsa ingelesezkoetan. Azken
|
hizkuntza
horretan erreferenteen errepikapena ohikoa da, ez dituzte, gainera, bestelako baliabideak erabiltzen; erlatibozko esaldien balio anaforikoa esate baterako.
|
|
|
Gainera, ahozko ariketetan, MINTZA 1 eta 2an, gaztelaniaren eragina nabarmena da euskarazko ariketan eta, alderantziz, euskararen eragina gaztelaniazko ariketetan. Akats morfologikoen zein ortografikoen kopurua ere azpimarragarria iruditzen zaigu, hiru
|
hizkuntzetan
, gainera. Lexikoan ez da garbizalekeriarik ageri, hizkuntzen arteko elkarreragina handia da arlo horretan.
|
|
|
Akats morfologikoen zein ortografikoen kopurua ere azpimarragarria iruditzen zaigu, hiru hizkuntzetan, gainera. Lexikoan ez da garbizalekeriarik ageri,
|
hizkuntzen arteko
elkarreragina handia da arlo horretan.
|
|
|
Zuzentasun zein aberastasun aldetik zer hobetua badute ere,
|
hizkuntza
gaitasunari dagokionez ondo aritu dira.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, argudioa ardatz duten bi testu motak baino kopuru aldetik onargarriagoak dira narrazio zein deskribapenak. Kontuan hartu behar dugu, bestalde, testu mota bera bi
|
hizkuntzetan
errepikatzeak hobetu egin dituela bigarren hizkuntzan ekoitzitako testuak.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, argudioa ardatz duten bi testu motak baino kopuru aldetik onargarriagoak dira narrazio zein deskribapenak. Kontuan hartu behar dugu, bestalde, testu mota bera bi hizkuntzetan errepikatzeak hobetu egin dituela bigarren
|
hizkuntzan
ekoitzitako testuak.
|
|
|
3.2 Euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez ikasleek lortutako gaitasun komunikatiboan lehen
|
hizkuntzaren
araberako aldeez
|
|
|
Lehen
|
hizkuntzak
hizkuntza gaitasunean eragiten du soilik. Lehen hizkuntzaren eragina handia da hizkuntza gaitasunean.
|
|
|
Lehen hizkuntzak
|
hizkuntza
gaitasunean eragiten du soilik. Lehen hizkuntzaren eragina handia da hizkuntza gaitasunean.
|
|
|
Lehen hizkuntzak hizkuntza gaitasunean eragiten du soilik. Lehen
|
hizkuntzaren
eragina handia da hizkuntza gaitasunean. Euskarazko ariketetan gaztelania lehen hizkuntza dutenek lan kaskarragoak ekoitzi dituzte arlo jakinei dagokienez:
|
|
|
Lehen hizkuntzak hizkuntza gaitasunean eragiten du soilik. Lehen hizkuntzaren eragina handia da
|
hizkuntza
gaitasunean. Euskarazko ariketetan gaztelania lehen hizkuntza dutenek lan kaskarragoak ekoitzi dituzte arlo jakinei dagokienez:
|
|
|
Lehen hizkuntzaren eragina handia da hizkuntza gaitasunean. Euskarazko ariketetan gaztelania lehen
|
hizkuntza
dutenek lan kaskarragoak ekoitzi dituzte arlo jakinei dagokienez: oro har, akats larriagoak eta ugariagoak egin dituzte (IDAZ 1, IDAZ 2, MINTZA 1).
|
|
|
oro har, akats larriagoak eta ugariagoak egin dituzte (IDAZ 1, IDAZ 2, MINTZA 1). Gaztelaniaz egindako ariketetan alderantzizkoa daukagu, euskara lehen
|
hizkuntza
dutenek zer hobetu gehiago dute (IDAZ 1, IDAZ 2, MINTZA 1, MINTZA 2).
|
|
|
3.3 Euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez ikasleek lortutako gaitasun komunikatiboan hirugarren
|
hizkuntza
ikasten hasi diren adinaren araberako aldeez
|
|
|
Nabarmentzekoa da hiru ikasturte gehiagotan ingelesa ikasten aritutakoek, beste taldekoek baino emaitza okerragoak lortu dituztela. Hala ere, aldagai indibidualek pisu handia dute beste
|
hizkuntzetako
emaitzei begiratuz gero, askotan emaitza kaskarragoa lortzen baitute 5 urterekin hasitakoek. Ikus dezagun aldagai honen eragina gaitasun komunikatiboa osatzen duten gaitasun ezberdinetan:
|
|
|
Aditzari erreparatuta, 5 urterekin hasitakoek narrazioaren ezaugarria den adizki burutua desegoki eman dute euskaraz (MINTZA 1); gainera, beharrizana bortitzago adierazi dute gaztelaniazko argudiozko eskutitzetan eta baita euskarazko rol jokoetan ere (MINTZA 2). Ingelesezko ariketetan okerragoak izan dira talde honetakoak, beste
|
hizkuntzen
eragin handiagoa izateaz gain, jokatu gabeko aditzen bitartez esaldi benetan traketsak osatu baitituzte. 8 urterekin hasitakoen taldekoei buruz honako alderdiak azpimarratu genituzke:
|
|
|
d)
|
Hizkuntza
gaitasuna
|
|
|
Bukatzeko, diskurtsoan ardaztutako programazioak testu mota bakoitzaren eskakizunak lantzea ekarriko luke. Gainera, nahiz eta zenbait trebetasun diskurtsibo
|
hizkuntza
bakoitzean ikasi behar diren hainbat ikerlanek dioten legez (Idiazabal eta Larringan, 1999: 493), asmatu genuke ikerketek frogatu dituzten trebetasunen arteko transferentzia aprobetxatzen hizkuntza ezberdinetan (Idiazabal eta Larringan, 1996, 1997a eta 1999; Garcia Azkoaga eta Idiazabal, 2003).
|
|
|
Gainera, nahiz eta zenbait trebetasun diskurtsibo hizkuntza bakoitzean ikasi behar diren hainbat ikerlanek dioten legez (Idiazabal eta Larringan, 1999: 493), asmatu genuke ikerketek frogatu dituzten trebetasunen arteko transferentzia aprobetxatzen
|
hizkuntza
ezberdinetan (Idiazabal eta Larringan, 1996, 1997a eta 1999; Garcia Azkoaga eta Idiazabal, 2003). Zentzu horretan, gogoratu litzateke ezen gaitasun komunikatiboa garatzea ez dagokiola soilik hizkuntza ikasgaiari; ikasgai guztietako praxi didaktikoek beren arteko koherentzia gorde lukete eta, beraz, eskola osoaren xedea litzateke gaitasun komunikatiboaren garapena.
|
|
|
493), asmatu genuke ikerketek frogatu dituzten trebetasunen arteko transferentzia aprobetxatzen hizkuntza ezberdinetan (Idiazabal eta Larringan, 1996, 1997a eta 1999; Garcia Azkoaga eta Idiazabal, 2003). Zentzu horretan, gogoratu litzateke ezen gaitasun komunikatiboa garatzea ez dagokiola soilik
|
hizkuntza
ikasgaiari; ikasgai guztietako praxi didaktikoek beren arteko koherentzia gorde lukete eta, beraz, eskola osoaren xedea litzateke gaitasun komunikatiboaren garapena.
|
|
|
Ondorio nagusia, hortaz, bat dator adinaren auzia ikertu duten hainbat lanen emaitzekin (esate baterako, Muñoz 2000, 2003 eta 2006; Victori eta Tragant, 2003; Cenoz, 1998, 1999, 2002 eta 2003; Lasagabaster eta Doiz, 2003; Gallardo, 2004). Lan horiek nagusiki atzerriko
|
hizkuntzaren
azterketa egiten dute, ez ikasleen bestelako hizkuntzena; hurbilpen kuantitatiboa erabili ohi dute eta ikuspegi linguistikoa jorratzen dute gehienek. Gure lanaren ekarpena horretan ere ikus daiteke.
|
|
|
Ondorio nagusia, hortaz, bat dator adinaren auzia ikertu duten hainbat lanen emaitzekin (esate baterako, Muñoz 2000, 2003 eta 2006; Victori eta Tragant, 2003; Cenoz, 1998, 1999, 2002 eta 2003; Lasagabaster eta Doiz, 2003; Gallardo, 2004). Lan horiek nagusiki atzerriko hizkuntzaren azterketa egiten dute, ez ikasleen bestelako
|
hizkuntzena
; hurbilpen kuantitatiboa erabili ohi dute eta ikuspegi linguistikoa jorratzen dute gehienek. Gure lanaren ekarpena horretan ere ikus daiteke.
|
|
|
Gure lanaren ekarpena horretan ere ikus daiteke. Izan ere, ikasleen
|
hizkuntza
guztien azterketa, hurbilpen kualitatiboa erabiliz eta komunikazio gaitasuna aztertuz bideratu dugu. Geuk ere goiztiartasunaren nagusitasuna erlatibizatzeko proposamena luzatzen dugu bada.
|
|
|
Bestetik, transfer positiboa lortze aldera, metodologia hobetu eta
|
hizkuntza
ezberdinen curriculumak bateratu lirateke. Horretarako, ikerketek gaitasun komunikatiboaren lanketarekin jarraitu lukete, osagaiak lantzen, hizkuntza bakoitzaren deskribapen soziokultural eta diskurtsiboak osatzen eta, batez ere, transferitu daitezkeen ezagupenei arreta berezia eskaintzen.
|
|
|
Bestetik, transfer positiboa lortze aldera, metodologia hobetu eta hizkuntza ezberdinen curriculumak bateratu lirateke. Horretarako, ikerketek gaitasun komunikatiboaren lanketarekin jarraitu lukete, osagaiak lantzen,
|
hizkuntza
bakoitzaren deskribapen soziokultural eta diskurtsiboak osatzen eta, batez ere, transferitu daitezkeen ezagupenei arreta berezia eskaintzen. Gainera, elebitasunak dakarzkien onurak aprobetxatzen asmatu litzateke, bai kognitiboak bai komunikatiboak.
|
|
|
Hala ere,
|
hizkuntzaren
alderdi formalak berariaz landu behar dira ikasgelan. 1Hren garrantzia ikusi dugunean aipatu dugu hizkuntza bakoitzeko eduki batzuk berariaz landu behar direla lehen hizkuntza ezberdina dutenekin.
|
|
|
Hala ere, hizkuntzaren alderdi formalak berariaz landu behar dira ikasgelan. 1Hren garrantzia ikusi dugunean aipatu dugu
|
hizkuntza
bakoitzeko eduki batzuk berariaz landu behar direla lehen hizkuntza ezberdina dutenekin. ereduko ikasleen ezaugarri linguistikoak, bada, ikasgelan aintzat hartu behar dira zuzentasun irizpideak lantzen ditugunean hizkuntza gaitasunean, ez dakigun gerta bi helburu ezberdin dituzten ikasleak batera eskolaratzeak dituen duda gabeko abantailek itzal egitea ikusi ditugun desabantailei.
|
|
|
Hala ere, hizkuntzaren alderdi formalak berariaz landu behar dira ikasgelan. 1Hren garrantzia ikusi dugunean aipatu dugu hizkuntza bakoitzeko eduki batzuk berariaz landu behar direla lehen
|
hizkuntza
ezberdina dutenekin. ereduko ikasleen ezaugarri linguistikoak, bada, ikasgelan aintzat hartu behar dira zuzentasun irizpideak lantzen ditugunean hizkuntza gaitasunean, ez dakigun gerta bi helburu ezberdin dituzten ikasleak batera eskolaratzeak dituen duda gabeko abantailek itzal egitea ikusi ditugun desabantailei.
|
|
|
1Hren garrantzia ikusi dugunean aipatu dugu hizkuntza bakoitzeko eduki batzuk berariaz landu behar direla lehen hizkuntza ezberdina dutenekin. ereduko ikasleen ezaugarri linguistikoak, bada, ikasgelan aintzat hartu behar dira zuzentasun irizpideak lantzen ditugunean
|
hizkuntza
gaitasunean, ez dakigun gerta bi helburu ezberdin dituzten ikasleak batera eskolaratzeak dituen duda gabeko abantailek itzal egitea ikusi ditugun desabantailei.
|
|
|
Goikoetxea, N. (2007): Gaitasun komunikatiboa eta
|
hizkuntzen arteko
elkar eragina EAE ko hezkuntza eleanitzea, EHU UPV Argitalpen Zerbitzua, Bilbo.
|
|
|
Gaitasun Komunikatiboa eta
|
hizkuntzen arteko
elkar eragina EAE ko hezkuntza eleanitzean (2007) izeneko doktorego tesian oinarritutako artikulua da honako hau. Tesi horretan gure hezkuntza sistemako gaztetxoen gaitasun komunikatiboa eta euskara, gaztelania eta ingelesaren arteko elkarreraginaren nondik norakoak aztertzen dira.
|
|
|
Bi azter ardatz nagusi horiek, gainera, bi aldagai nagusiren arabera landu ditugu: batetik, elebitasuna lortzea helburu duten bi eskola ibilbide nagusiren arabera, hala murgilketa nola berezko
|
hizkuntza
gutxiagotua iraunarazteko eredua; bestetik, ingelesaren sarrera goiztiar zein berantiarraren arabera.
|
|
|
Metodologia kualitatiboa erabili dugunez, ezin ditugu orokortu gure lagin mugatuarekin lortutako emaitza eta ondorioak. Hala ere, erabilitako metodologiak gaztetxoen gaitasun komunikatiboaren argazki sakona ateratzea ahalbidetu digu, sakona ñabarduretan, sakona hiru
|
hizkuntzen arteko
harremanetan. Hortaz, artikulu honetan erakutsiko dugun argazkia baliagarria izan daiteke gure hezkuntza sistemaren argi ilunak ezagutzeko.
|
|
|
Hymes (1972) soziolinguista eta antropologoak
|
hizkuntza
gaitasuna kontzeptuaren alderdi komunikatiboa azpimarratzeko asmoz, gaitasun komunikatiboaren kontzeptua asmatu zuen. Ordutik hona gero eta garrantzitsuagoa izan da kontzeptu horren erabilera hizkuntzalaritzaren arloan, batez ere hizkuntzalaritza aplikatuan.
|
|
|
Gaitasun komunikatiboari buruzko hainbat eredu teoriko jarri dira mahai gainean. Bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntzaren teorizaziotik sortuak dira gaitasun komunikatiboaren osagaiak bereizten ahalegindu diren ereduak. Hauexek dira gure lanean aztergai izan ditugun eredu nagusiak:
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasuna. Historikoki gehien landu den gaitasuna da hau.
|
|
|
Bi osagai nagusitan banatua dago:
|
hizkuntza
funtzioen ezagutza eta hizketako egintza sorten ezagutza.
|
|
|
Gaitasun soziokulturala. Komunikazioaren testuinguru sozial eta kultural orokorraren barruan, hiztunari mezuak egokiro adierazteko modua ematen dioten ezagutzak,
|
hizkuntzaren
erabilera desberdinei lotutako faktore pragmatikoen arabera. Aldagai soziokultural garrantzitsuenak 4 kategoriatan banatu dituzte:
|
|
|
Komunikazio estrategien ezagutza eta estrategia horien erabilera kokatu dituzte gaitasun honetan. Helburu pedagogikoei begira egindako eredu honetan, komunikazio estrategiak hobetsi dituzte, horiexek baitira modu esplizituenean deskribatu direnak eta horiek ikusten baitituzte garrantzitsuenak
|
hizkuntzaren
erabileran eta irakaskuntza komunikatiboan.
|
|
|
Besteak beste, hezkuntza sistemari ezarri zaio bai gizaki bai gizarte eleanitzak prestatzeko agindua. EAEko hezkuntza sistemak dituen xede nagusien artean, euskara
|
hizkuntza
minorizatua hezkuntzaren bitartez biziberritzeko ahalegina dugu. Azken urteetan, hezkuntza sistemak duen helburu estrategiko horri, eleaniztasunaren eskakizuna erantsi zaio eta hainbat urrats egin dira bide horretan.
|
|
|
Guk eredu horren ikuskapena egin nahi izan dugu adinaren aldagaia kontuan hartuta. Gainera, euskal komunitatean kezka nagusia den beste
|
hizkuntzen
analisia erantsi diogu.
|
|
|
Azaldutako guztiari,
|
hizkuntza
gaitasuna gaindituz ekiteko erronkari heldu diogu. Izan ere, gaitasun komunikatiboaren azterketak gero eta oihartzun handiagoa duen arren pedagogiaren aldetik, ez da gauza bera gertatzen jarraipen lan eta balorazioarekin.
|
|
|
d)
|
Hizkuntza
gaitasuna
|
|
|
Bestalde, badakigu ez dela erreala ikasleen gaitasun komunikatiboa
|
hizkuntzak
ezberdinduz aztertzea. Alegia, argi dugu hizkuntza guztietan ondorioztatzen diren gaitasunen jabe dela gizaki eleanitza.
|
|
|
Bestalde, badakigu ez dela erreala ikasleen gaitasun komunikatiboa hizkuntzak ezberdinduz aztertzea. Alegia, argi dugu
|
hizkuntza
guztietan ondorioztatzen diren gaitasunen jabe dela gizaki eleanitza. Horrela, esate baterako, estrategiak erabiltzen ikasi duen hiztunak hizkuntza guztietan aprobetxatuko du abildade hori.
|
|
|
Alegia, argi dugu hizkuntza guztietan ondorioztatzen diren gaitasunen jabe dela gizaki eleanitza. Horrela, esate baterako, estrategiak erabiltzen ikasi duen hiztunak
|
hizkuntza
guztietan aprobetxatuko du abildade hori. Ezin esango dugu, beraz,, halako ikasleak euskaraz duen gaitasun estrategikoa halakoa da?, kasurako.
|
|
|
Ezin esango dugu, beraz,, halako ikasleak euskaraz duen gaitasun estrategikoa halakoa da?, kasurako. Hala ere, horren jakitun garen arren, ikerketa galderetan ikasleen
|
hizkuntzak
ezberdindu egin ditugu, emaitzak eta, batez ere, ondorioak argitze aldera. Beraz:
|
|
|
Euskal izenen historia euskararen historiaren partea da, eta euskarak Euskal Herrian mintzatu diren erdarekin izan dituen harremanen historiaren zati bat. Hau da, oso estatus ezberdina izan duten
|
hizkuntzen arteko
botere eta truke harremanen alderdi bat. Euskara, ezagun denez, herri hizkuntza izan da; botere zirkulu eta erakundeetatik kanpo bizi izan da gehienbat, behinik behin Modernitatean.
|
|
|
Hau da, oso estatus ezberdina izan duten hizkuntzen arteko botere eta truke harremanen alderdi bat. Euskara, ezagun denez, herri
|
hizkuntza
izan da; botere zirkulu eta erakundeetatik kanpo bizi izan da gehienbat, behinik behin Modernitatean. Euskarazko izenen historia, hortaz, botere eskaseko hizkuntza baten historiaren zati da.
|
|
|
Euskara, ezagun denez, herri hizkuntza izan da; botere zirkulu eta erakundeetatik kanpo bizi izan da gehienbat, behinik behin Modernitatean. Euskarazko izenen historia, hortaz, botere eskaseko
|
hizkuntza
baten historiaren zati da. Hainbat unetan laburtu ahal da historia hori (Gorrotxategi, 2000):
|
|
|
– 1977an espainiar estatuko
|
hizkuntza
guztietako izenak onartu ziren legez. Horrekin batera, lehenago ezarritako izenen, itzulpena?
|
|
|
Ez da hori «izena aukeratzeko askatasunari» lege horrek jarri dion muga bakarra: ezin dira jarri nahi beste izen (izen konposatu bat baino ezin da jarri eta sinpleetan bi dira gehienezko muga), ezin dira anai arrebak izen beraz erregistratu (ezta beste
|
hizkuntza
batean izanda ere), ezin da irain edo iseka izan daitekeen izenik jarri (galarazita daude «objektiboki pertsona kaltetzen duten izenak»). Kasu horretan arazoa, objektibotasun?
|
|
|
7 Ez dugu jorratu izenen aldaeren normalizazioa,
|
hizkuntzen
normalizazioaren alderdia dena duda barik. Argi dago euskal izenen hedapena euskararen normalizazioarekin batera doala.
|
|
|
Izenaren bidez izendunaren taldea zein den agertzeak izen horren erabileraz eta balioaz asko esango digu. Izen batzuek izena hautatu duenaren ideologia zein den dioskute, beste batzuek erlijio fedea zein den, edo
|
hizkuntza
, edo talde etnikoa, edo nazioa, edo familia...
|
|
|
Praktika horiek antropologian, soziologian edota hizkuntzalaritzan ikertu dira eta alderdi askotatik ikertu ere: nork ematen duen izena, nola, zein
|
hizkuntzatan
, eta abar. Alderdi linguistikoa alde batera utzita, gizarte zientzietan ere denetarik ikertu da:
|
|
|
Hitz gutxitan, inguruko herrien aldera, egoera berezia dugu gurean: berezia
|
hizkuntza
, kultura eta politika arloetan. Egoera berezi horrek logika sozialen joera eta norakoa azaltzen dizkigu, baita, neurri batean edo bestean,, eragile erresistenteak?
|
|
|
Izen propioen esanahia, denotazioa eta konnotazioa barne, eztabaida askoren gaia izan da hizkuntzalaritzan eta semiotikan. John Stuart Mill-ek esan zuen
|
hizkuntza
eta kultura gehienetan izenek ez dutela zentzurik, ezta konnotaziorik ere, denotazioa baino ez dutela. Geroago Frege k proposatu zuen izenek zentzu berezi bat dutela:
|
|
|
Lehendabizi, bide ofizialetatik egiten dira erreklamazioak: ahal den guztia arakatuz, izenari eusteko informazioa bilatzen da,
|
hizkuntza
batean edo, berdin dio zeinetan, izen hori emakume izena dela egiaztatze aldera. Horrelako erreklamazioek kale egiten dutenean, beste jite bateko arteak erabiltzen dira.
|
|
|
Hodei, Haizea, Ibai, Hodeiertz...), edota ideologiek ondutako, ondareetara? joaz(
|
Hizkuntza
, Jare, Iraultza... ).
|
|
|
Non haziko da? Zein izango dira haren
|
hizkuntza
, hezkuntza, balioak.... Bistan da, mundu guztiak ez du gogoeta sakonik egiten, baina, oro har, seme alabak aurretiaz ondo taxututako proiektuak dira.
|
|
|
Bestela errateko, poema guztiek Unibertsoaren kontingentziaren «lekuko» («témoin») izan behar dute (Poésies, op., 56 or.), «Beraren alegoria den soneto» enblematikoa bezala («Sonnet allégorique de lui même», Poésies, op., 59 or.): «zazpikote» («septuor») izartsua poetikoki ezeztatua da («aboli») giza Espirituaren birtualitate baten seinale soil gisa; testuak, bere buruari itzulia eta hutsean murgiltzen denak, Hartz Handiko ipar izar multzoa irudi mentala baizik ez dela, «Septentrioa» giza
|
hizkuntzatik
kanpo existitzen ez dela frogatzen du. Ezen, a priori irudi baldin badu ere Poesia ez dela Unibertsoaren menturazko jokoa islatzeko gai («un coup de dés jamais n, abolira le hasard»/ «dado botatze batek ez du nehoiz zortea ezeztatuko»), ahal bat gelditzen da beti, zernahigatik ere, hain zuzen giza Espirituaren mentura eta, beraz literatura, kosmosaren menturazko antolaketaren barne baitira:
|
|
|
Markori toka mintzo zaio («Zortzi urte iraunen duen basamortua iragan duk», 26 or.), Aloadini zuka («Aloadin, ene printze eta jabea, bortz eguneko zabaltasuna duen probintzia bat iraganik, Karaanera helduko zara[?]», 29 or.), ondotik Kogatra pertsonaia femeninoa bera mintzo da («Duela sei urte, Kubilai Khan Handiak deitu ninduen[?]», 31 or.), bere erranetan Kubilai Khanen solasa diskurtso zuzenean tartekatuz, Marko Polo mintzatzerat utzi aitzin lehen pertsonan, berarekilako lehen elkarretaratzea konta dezan, Kogatrak berak orduantxe kontatu duelarik modu kasik berdinean, abantzu hitzez hitz. Nabari da Le Devisement du Monde honela parodiatuz, A. Arkotxa anitz jostatzen dela, idazteko mekanismoak desmuntatuz, adibidez tresneria narratiboak (ahots narratiboak, istorioaren ganoragabeko iragaitea, ametsa eta delako «errealitatearen» nahasketarengatik) eta ipuinen ohiko gaiak (bidaia, bat bateko maitemintzea, miresgarritasuna). Bere palinpsestoa liburu egin idazkera ekoizpen bat bezala aurkeztuz («nehoiz ahoskatua», 25 or.), jatorrizko testua errespetatzen ez duena, eta Marko Polo gizon erreala fikziozko pertsonaia bilakaraziz, A. Arkotxak joko liluragarritzat erakusterat ematen digu gizakiaren saiakera naturala errealitatea
|
hizkuntzaren bidez
islatzeko: testuak, beti dado gisa jaurtikia errealitatearen zentzua sorrarazteko esperantza liluragarrian, errealitate hori bera beti arbitrarioki Fikzioaren menpeko ezarriko du.
|
|
|
Hola jostatzen da A. Arkotxa Sevillako Isidororen itsukeriarekin, hark sinesten baitzuen
|
hizkuntza
(«Hitza») baitan, zentzu eta Jainkoaren Bestetasun absolutuari buruzko irekiduraren ekarle gisa, edozein mintzaira, Babel-etik landa, Bera rat, Gizadiaren mugatasunerat ekarrarazten duen giza itun bat baizik ez delarik. Gainera, Sevillako Isidororen 1472ko maparen erreprodukzioa ironiaz betea da:
|
|
|
Hain zuzen, «Liburu» izan ezina Menturaren baieztapena eta ezeztapena da ber denboran («il y a et il n, y a pas de hasard»/ «mentura bada eta ez da»,, uvres complètes, op., 442 or.), bi jarrera horiek gauza bera erran nahi dutelarik: Menturaren Ideia baizik ez dugu lortzen ahal,
|
hizkuntzatik
harat ez baikintezke joan gure «bisioek» («visions») errepresentatzen duten izaeraren edo izaera ezaren arrazoia osoki ulertzeko («bisio» horiek zuzenean «bistan» ager dakizkigun nahi genukeelarik? «vues»?, Mallarmé k dioen bezala «Prose (pour des Esseintes) »en, Poésies, op., 45 or.), «bisio» horiek «zerbait» edo «ezer» edo ahoskaezina den beste zerbait izan daitezen. Gizakiarentzat existitzen den errealitate bakarra da beraz «Jokoaren» («Jeu») «tokia» («lieu»), Poesia; gure ideien erreferente posibleak erdiesteko dugun ahalmen eskasaren konzientziari buruz norabidetzen gaituen «toki» horretatik harat, hondoratzea da, «galtzea» («perdition»):
|
|
|
Bi jokabide dira orduan hautuan agintzen dituen poeta horientzat: alde batetik etengabeko errepikapena, etsigarria edo paradoxikoki bozkariagarria, Derridak «hesi metafisikoa» deitzen duenaren baitan («clôture métaphysique»), erran nahi baita
|
hizkuntzaren
mugetan; bestetik isiltasuna. Idatzi (hitzen birtualitatean bortxaz preso egonez, adibidez izarmultzo gisa agertzen zaizkigun argizagi septentrionalen antolaketa funtsez ezin ulertuz) edo ez idatzi, hau da Poeta guztiendako «Joko handienaren zalantza» («doute du Jeu suprême», Poésies, op., 68 or.). Lehenik, A. Arkotxak errepikapena hautatzen du.
|
|
|
Mallarmé ren «Liburua» baino zorrozkiago, Septentrio bi liburuek hau dute ezin hobeki argirat ematen: bere Zentzu bilaketan, gizakiak ez ditu liburu hatzak, hitz hatzak baizik aurkitzen,
|
hizkuntzatik
haraindiago ezin joanez bere adimenaren eskutik betiko urrundua egonen zaiona azkenean lortzeko asmoz. Hain zuzen, mitoak, a priori literarioak ez diren artxibo dokumentuak, zinez biziak izan diren esperientziak eta egiazko poesiak maila berean agertzen dira:
|
|
|
A. Arkotxaren liburuen irakurketa hau arrunt onargarria da. Lehen Septentrio n, testu bakoitza ber idazkera andana baten anarteko azken bertsio gisa agertzen da, haien jatorria absolutuki ezagutezina daukagularik,
|
hizkuntza
eta «Izaera» edo «Ez Izaera» hitz hutsetik («Ideietik») harat, erran nahi baita ele nahasia baizik ez den dialektika antzutik harat. Gérard Genette k bere liburu ezagutuan sailkatzen dituen «palinpsesto» mota handiak (imitaziozkoak eta bestelakariak:
|
|
|
Poesiak ez du giza Espirituaren eta transzendentzia baten arteko bereizkuntza metafisikoa betetzen, transzendentzia hori Ezdeustasuna izanik ere, Espirituaren kontzepzio mentala baizik ez baita («notion pure»); alderantziz, Hitz poetikoa logos a harainditzen duen osotasun «hermetikoaren» jakitateari buruz oztopo gehigarria agertzen da (Derrida-ren zentzuan): Hitz poetikoa Literatura(
|
hizkuntza
antolatuaren bidez espresatzen den jakin mina) den prozesu errepikakorraren anarteko helburu gisa aurkeztua da. Hain zuzen, Septentrio literaturaren antzezlan bat da, Mallarmé ren asmotik hurbil dezakeguna:
|
|
|
Soilki isiltasuna, hitzetik harat den itsasoaren beraren errealitatea; azken buru buztan, ez, ez da idatzi beharrik (hau da Mallarmé ren galderaren bigarren ihardespena). A. Arkotxak erakusterat ematen du nola gizonak, liluratuz, errealitatea bereganatzen saiatzen diren, hitzetan finkatuz, haien ustez, beren bilaketa existenziala (metaforikoki itsasoari lotua) «Septentrio»ari buruz bideratuz; baina ez du sinesten errealitatea «Liburu» batean bururatuko denik, harrapa daitekeela
|
hizkuntzaren bidez
, eta bere bilduma amiltzen du, Mundua bere mututasunari eta etengabeko ihesari uztea onartuz.
|
|
|
Lehena hauxe da: ikusiz errepikapen literarioa hondoratze etengabea dela, idazleak ez luke geihago
|
hizkuntzak
liluraz sortu zentzua (erran nahia) defendatu nahi, baina mintzaira bat, euskara. Ezen, mintzaira da Poetari gelditzen zaiona hitzen zentzua (eta zentzu mentala) hondoratzekotan eta Literatura urperatzeko zorian direlarik, Derridak ohartarazten duen bezala:
|
|
|
Ikusiz XV. mendetik landa Europa osoko
|
hizkuntza
gehienetara zabaldu zela historioa eta bidaia honen zernahi bertsione badela, dokumentu honen interesa hiru pundutan datza; lehenik hizkuntzan, nahiz bertsione honetan leku anitzen deskripzioa falta den, azpimarratu behar baita euskaraz den bertsione bakarra dugula hemen begien aitzinean; bigarren, aitzin testu edo paratestuetan, bertsione honetan baitira bakarrik aurkitzen; hirugarren, gero gehi... (Septentrio, 51 or.)
|
|
|
Ikusiz XV. mendetik landa Europa osoko hizkuntza gehienetara zabaldu zela historioa eta bidaia honen zernahi bertsione badela, dokumentu honen interesa hiru pundutan datza; lehenik
|
hizkuntzan
, nahiz bertsione honetan leku anitzen deskripzioa falta den, azpimarratu behar baita euskaraz den bertsione bakarra dugula hemen begien aitzinean; bigarren, aitzin testu edo paratestuetan, bertsione honetan baitira bakarrik aurkitzen; hirugarren, gero gehitua izan zaion Belhaimen globoaren karta. (Septentrio, 51 or.)
|
|
|
Bestela erranez, Poetak du mundua agintzen duen zoria menderatu eta erakusterat eman: bere «bakartasun» metafisikoaz oharturik, eta «harkaitzak» eta hondoratzea saihesteko, saiatu behar du Unibertsoaren menturazko antolaketa
|
hizkuntzaren
aierutan berreraikitzen, antolaketa horren sinboloa delarik Hartz Handi deitu izar multzo septentrionaleko «izarren»() itxura arbitrarioa. Hor datza zinezko parioa, erronka, Poetak asmatzen duen «dado botatzea»:
|