|
2002
|
|
|
Beste herrietan ere, Quebecen kasu, garrantzi handia eman zaio etorkin berrien
|
hizkuntz
hautuari: frantsesaren aldeko hizkuntz integrazioari, inertziaz ingeles botere tsuaren alde jo ez dezaten.
|
|
2003
|
|
|
Bidasoan gero eta harreman gehiago dago hezkuntza eta ekonomia eremuan. Belaunaldi berriek lau
|
hizkuntzen
hautua egina dute eta ikastolatik heldu den belaunaldi berriak bosgarren hizkuntza ikasiko balu, hainbat hobeto.
|
|
|
Herri moduan, eredu kulturalak eraiki behar ditugu. Herri moduan,
|
hizkuntza
hautua egin behar dugu. Bai, hizkuntza hautua.
|
|
|
Herri moduan, hizkuntza hautua egin behar dugu. Bai,
|
hizkuntza
hautua.
|
|
|
Txikitasunetik abiatuta, baina euskaraz. Euskal Herri abstraktuaz hitz egiten denean,
|
hizkuntza
hautua bigarren maila batera igarotzen dugu: hitz handiagoak dira burujabetasuna, lurraldetasuna eta ez dakit zer gehiago.
|
|
|
Beharbada hala izango da. Eta, noiz izango da egokia hautu kulturalaz,
|
hizkuntza
hautuaz eztabaidatzea. Euskal kulturarena arazo politiko garbia da.
|
|
2004
|
|
|
gezurrezko arrazoibidea erabiliz okerbidera eragin. Sofisma horren adibide garbia
|
hizkuntza
hautuaren inguruko sineskeria dugu. Hizkuntza bat edo bestea erabiltzeko aukera egitea, halakoentzat, eskueran, nahierara, dugun ahalmena izaten baita.
|
|
|
Halaxe da, bai, halaxe denez: han hemenka ondutako ikerketetan ondo asko frogatua dago dagoeneko hiztun elebidunaren
|
hizkuntza
hautua errotik baldintzatzen duela faktore horrek. Horregatik, erabilera erropen handiko hizkuntzaren altzoan erosoago eta gaituago sentituko da hiztuna, hitz totelka eta lardaskan aritzeak atzera eragiteko indar handia duelako.
|
|
|
|
Hizkuntza
hautuaren mekanismoak ikasi beharrak sortu du gugan ikasmina. Hizkuntza bat erabiltzeak dituen maila askotako eragile eta faktoreen elkarreragina zehaztu nahiak.
|
|
|
Hauetan oinarriturik mintzo gara maizenik, ezinbestean. Haatik, hiztunen arteko komunikazioan jokoan dauden
|
hizkuntza
hautuaren eta erabileraren azpian, hizkuntza baten alde eta bestearen aurka eraikitako gizarte antolamendu eta dinamika sendoak dauzkagu itsaso linguistikoaren hondar hondarrean.
|
|
|
Bateko, egitura soziolinguistiko objektiboaren aldaera daukagu holakoetan, hizkuntza bakoitzak gizartean irabazia daukan legitimazio sozialaren oihartzuna; besteko, aldiz, hiztunen kontzientzia linguistikoa, aurreko baldintza soziolinguistiko objektibo horien aldekoa edo aurkakoa. Bi maila horien artean taxutzen duten sistema orokorrean, orobat, bigarren mailako aldaera pila metatzen da
|
hizkuntza
hautuaren zergatikoa aletzeko orduan.
|
|
|
Dirudienez, aldez aurretik jaun eta jabe ezarria dagoen legitimitate soziolinguistikoari darion araua izango litzateke espektatiba sozial gisa definitu duen jokaera. Aldez aurretik593 jakina baldin bada
|
hizkuntza
hautuaren aukerak zeintzuk diren, ez da harritzekoa izango Lourdes Oñederrak deskribatzen digun egoera hau gertatzea: –¿ Puedes hablar castellano, por favor??
|
|
|
Eromenak bere zurrunbilo nahasgarrian irents dezake euskaldun bizitzeko hautua egin badu. Euskararen aldeko
|
hizkuntza
hautua egin duzun neurrian, euskaldun izatea nekagarria dela ohartuko zara, gogaikarria. Batean, bestean eta hurrengoan, eta azkengabeko ahalegin tematian.
|
|
|
euskal kontzientziaren jabe den euskaldun berriak baduela zertaz baliatu euskaltasunaren mundutxoan barneratzeko. Horretarako kontzientzia nazionalaren hariak etenda baldin badaude, nekez emango du eman beharreko pausoa euskaraz ere bizitzeko
|
hizkuntza
hautuan.
|
|
|
|
Hizkuntza
hautuaren gaineko iritzi usteetan, beraz, ekintza komunikatiboa ahalbideratzen duen ingurunearen kontrola dugu gogoan hartzeko datua, balizko giza askatasun abstraktuen falazia albora utzita: –Hizkuntza hautatu ahal badut hizkuntzaren erabileraren ingurua kontrola dezakedala esan nahi du horrek.
|
|
2005
|
|
|
Bi kolektibo horiek (euskaldun zaharrak eta berriak) oso ezberdinak dira kualitatiboki, bai euskaraz edo gaztelaniaz hitz egiteko orduan duten trebetasun edo erraztasun erlatiboaren ikuspegitik, bai beraien familiako, gizarteko eta laneko harreman sareetan duten euskaldun dentsitatearen ikuspegitik. Eta, azken batean, nagusiki bi faktore horien arabera egin ohi da hizketarako
|
hizkuntzaren
hautua.
|
|
2007
|
|
|
Ukipen egoera bateko harremanetan erabiliko den
|
hizkuntzaren
hautua ez da berez gertatzen, baizik eta zirkunstantzia baldintzatzaile batzuen mendean. den eta zer ez, zer dagoen ongi ikusia ala gaitzetsia, eta abar. Batzuetan, gizarte diskurtso informalaren irizpide horiek bat etorriko dira hizkuntzaren lege estatusa eta bere araudi formalarekin; bestetan, ordea, planteamendu horiek kontrajarriak izango dira.
|
|
|
Egunerokotasuna eraikitzen duten egoerek hainbat baldintza ezartzen dizkiete hiztunei, adibidez: aurrez aurre dituzten solaskideak hizkuntza jakin batetan gaituak diren ala ez jakitea; hizkuntza bereko hiztunak izanda, elkarrekin harremanak trinkoak izatea eta ez egotea beste hizkuntza baten harreman sareetan barreiatuta; egoerak ezartzen duen marka linguistikoa tarteko, hiztunak hobesten duen
|
hizkuntzaren aldeko
hautua egiteko ahalmena izatea; taldeko kide gehienak hizkuntza horretan aritzeko gai izatea ere (Amonarriz, 1991).
|
|
|
Hortaz, ukipen egoera bateko harremanetan erabiliko den
|
hizkuntzaren
hautua ez da berez gertatzen, baizik eta zirkunstantzia baldintzatzaile batzuen mendean. Gorago esan bezala, baldintzak horiek, norEgoeraren gaineko gogoetak eta norabide proposamenak – Iñaki Mart� nez de Luna beraren nahiarekin bat etorri ala aurkakoak izan, eragiten dute herritarrek funtzio sozialak betetzeko osatzen dituzten harreman sareetan:
|
|
2008
|
|
|
Beraz, mahairatu banu zein izan zen aldea
|
hizkuntzaren
hautuari dagokionez Serafin Barojaren eta bere semearen artean, hauxe esango nuke: lehenengoarentzat kultur kontuez esan gabe ere onartua zegoen hura (gazteleraz edo frantsesez egiten zela kultura jasoa), bigarrenak, aldiz, garaien dinamikak bultzatuta inondik ere, bere ertz larrienekin azaldu behar izan zuen erabaki hori.
|
|
|
2 Hegoaldean ere, gerla arte horretaz mintzatu zirenek Pizkundeko garaiko autoretzat jo zuten Echepare. Horrela egin zuen, adibidez, Aitzolek, Echepare primer> renacentista> vasco> dei turik et haren
|
hizkuntza
hautuak gazteleraz idatzi zuten XVI. mendeko autore nafar zenbaite kin (Malón de Echaide eta Diego de Estella, bereziki) kontrastaturik; ikus Ariztimuño (1933).
|
|
|
Ikastolen zenbait adibide osatze aldera, Julian Maia irakasleak Gernikan, Beran eta Lesakan eginiko galdeketaren emaitzen berri emango dizuegu, ez hainbeste zein
|
hizkuntz
hautu egin duten jakiteko, baizik jarduera akademikoan eta ez formalean nola jarduten duten ikusteko:
|
|
|
Ez dute Legea garatu, hortaz, ez dago ikuskaritza egiterik! Hori horrela izanik, jasoko al du Dekretu berriak EAE barruan zabaltzen diren produktuak euskaraz etiketatzeko derrigortasuna,
|
hizkuntza
hautua edota elebitasuna bermatzeko. Hala bedi!
|
|
2009
|
|
|
1 Jendetza osoa hartuz, 15 urtez goragoko 230.200 herritarren hizkuntza jokabidea ezagutzen dugu. Baina badakigu horien artean 158.600 (%68, 9) erdaldunak direla eta elebakarrak direlakotz ez dutela
|
hizkuntza
hauturik.
|
|
|
Xiberoko Botzak ere
|
hizkuntzaren
hautua unean uneko esatariaren arabera uzten du. Baina, errealitatean, zenbat denbora eskaintzen zaio, gutxi gorabehera, hizkuntza bakoitzari?
|
|
|
Hezkuntza esparruaren birmoldaketak, kasu, hizkuntza ezberbadunaren (berriro Xuxenek belarritik tiroka!...) moldatzea dakar eta, honela, Euskal Herrian aurrerantzean, irakaskuntza erakunde publikoen betebeharra ez da euskararen ezagutza denontzat bermatzea,
|
hizkuntzen
hautua babestea baizik (eta ikastetxeetan edozein hizkuntza mintzatu aurretik, mimoen modura eskolak era mutuan emango bagenitu haurrak zein mintzaira nahiago duen adierazi arte?...).
|
|
|
Euskal hiztunak zorionez ez dira elebakarrak, elebidunak dira; berealdiko indar ekonomiko, kultural, sozial eta mediatikoa duen hizkuntza da elebidun horien beste hizkuntza, gaztelania. Elebakarrek ez bezala, hauek ezinbestean erabiltzen baitute beren hizkuntza bakarra?,
|
hizkuntza
hautua egin behar dute euskararen eta gaztelaniaren artean. Euskal hiztun askorentzat euskara bigarren hizkuntza denez gero, eta euskarak eta gaztelaniak gizartean elkarren artean duten desoreka dela bitarteko, bistan da askorentzat hautapen zailagoa dela euskararena gaztelaniarena baino.
|
|
|
Gizartean diren ikuspuntu guztiek dute zeresana langintza horretan, eta sentimendu guztiak dira aintzat hartu beharrekoak prozesu horretan. Herritar guztiek izan dezakete tokirik demokrazia linguistikoaren eraikuntzan, edozein delarik bakoitzaren
|
hizkuntza
hautua, edozein delarik bakoitzaren identitate sentimendua, edozein delarik bakoitzaren joera eta proiektu politikoa. Euskaraz bizi nahi dutenek eta gaztelaniaz bizi nahi dutenek, denek elkarrekin, ez inor ezta hizkuntza bat bera ere zapuztu edo gutxietsi gabe, eraiki behar dute demokrazia linguistikoa.
|
|
|
Euskal gizarteak badu euskararekiko atxikimendua, eta horren froga ugari ditugu eskura. Urrutira gabe nahikoa dugu irakaskuntzan euskarazko ereduek gurasoen erabakiz (guraso elebidun zein elebakarren erabakiz) izan duten gorakadari erreparatzea, edo Unibertsitatean ikasleek egiten duten
|
hizkuntza
hautuari begiratzea, edo helduen euskalduntzearen bilakaera aztertzea [34]. Hizkuntza minorizatuak berreskuratzeko beste herrialdeetan ezagutzen diren hainbat esperientziarekin erkatuta, nekez ikus daiteke beste inon heldutan eta irakaskuntza araututik kanpo hizkuntza ikasteko halako ahalegin sendoa.
|
|
|
Hizkuntzen bizikidetza, euskara eta gaztelaniaren estatus berdinkidetasuna, hizkuntza biekiko errespetua, hizkuntza bien ezagutza eta erabilera ziurtatzea, hizkuntza ahulenaren alde aktiboki jardutea, hizkuntza bakoitzaren erabilerarako aukera berdintasuna bermatzea, hizkuntza biak errespetatzen direnez bietariko bat bera ere ez inposatzea eta de facto ez eragoztea,
|
hizkuntza
hautua egiazki ahalbidetzea: horiek dira hizkuntza bizikidetzaren diskurtsoaren ezaugarriak, hori guztia baita hizkuntza bizikidetzak gizarte bizikidetzari egin diezaiokeen ekarpena.
|
|
|
Azkenaldiko ikerketen arabera [24], lau gertakari dira gure ustez nabarmendu beharrekoak: ...utonomia Erkidegoan; bestetik, gaur egun elebidun direnek ez dute duela hamabost urte elebidun zirenek baino gehiago erabiltzen euskara; hirugarrenik, erabileraren gehikuntza ez da neurri berekoa izan adin multzo eta eremu guztietan (ezagutzarena ere ez da berdina izan adin talde guztietan); eta, laugarrenik, ingurune soziolinguistikoak eta etxeko lehen hizkuntzak zuzenean eragiten dute elebidunen
|
hizkuntza
hautuan, hots, euskararen erabileran. Garbi esanda, beraz, erabilera ere hazi egin da, baina erabileraren hazkundea ezagutzaren gehikuntzari zor zaio, ez elebidunek lehen baino gehiago erabiltzeari, hauek kasu batzuetan gehiago eta beste batzuetan gutxiago erabiltzen baitute, nahiz eta oro har erabilera aukera gehiago izan eskura.
|
|
|
Gutxi erabiltzen den hizkuntzan, beraz, zaila da gaitasun linguistikoa handitzea. Ezin ahantzi euskal hiztunak, elebiduna denez gero,
|
hizkuntzaren
hautua egin behar duela euskaraz jardun nahi badu; gaztelania eskura eduki arren, euskara aukeratu egin behar duela. Aukera hori egiterakoan zuzeneko eragina du euskara gaitasun erlatiboak.
|
|
|
Aukera hori egiterakoan zuzeneko eragina du euskara gaitasun erlatiboak. Jakina, gutxi erabiltzen den hizkuntzan asko erabiltzen denean baino gaitasun txikiagoa eduki ohi da, eta ez da harritzekoa hobekien menderatzen den
|
hizkuntzaren aldeko
hautua egitea. Horregatik du elebidunaren bizigune soziolinguistikoak zuzeneko eragina euskara gaitasun erlatiboaren faktorean, erabilerarako erabakigarria den faktorean.
|
|
|
Euskararen erabiltzaileak oro elebidunak dira, eta hain zuzen ere horrexegatik du berebiziko garrantzia euskaraz beste hizkuntzaren pareko, ez behintzat gutxiago? adierazkortasuna eta hitz jarioa izateak; bestela, beste
|
hizkuntzaren
hautua egiten/ egingo baitu euskal hiztunak. Elebakar denak ezinbestean erabiltzen du bere hizkuntza bakarra, bakarra duelako; elebidunak, ordea, bien artean aukeratu egiten du hizkuntza, eta, kasu batzuetan, askotariko zirkunstantziek behartuta egiten du hizkuntza hautua, baina, beste askotan, bere borondate hutsez.
|
|
|
adierazkortasuna eta hitz jarioa izateak; bestela, beste hizkuntzaren hautua egiten/ egingo baitu euskal hiztunak. Elebakar denak ezinbestean erabiltzen du bere hizkuntza bakarra, bakarra duelako; elebidunak, ordea, bien artean aukeratu egiten du hizkuntza, eta, kasu batzuetan, askotariko zirkunstantziek behartuta egiten du
|
hizkuntza
hautua, baina, beste askotan, bere borondate hutsez.
|
|
|
Agian gauzak erosoagoak egitearren, norberari eta besteei. Eguneroko bizitza bataila gisa planteatuko bailitzateke bestela, ibilitako milimetro bakoitza" irabazi" beharrekoa, euskaldunok geure
|
hizkuntzaren aldeko
hautu militantea egitean askotan sentitu izan garen bezalatsu sentituz, beti gerran, eta hortzak erakusteko beti prest; homofobiak polisean dituen kale kantoiak ugariak izaki, erantzun zakarrak ez baitira gutxi.
|
|
2010
|
|
|
Ez botererik, ezta gatazkarik ere. Identitatea, mundu ikuskera,
|
hizkuntz
hautua guztiz konpartitzen denean, adostasun orokor horrek" naturalizatu" egingo du kultur hautu hori, borondatezko izaera bera ere ezkutatuz. Andaluzian gaztelania da kulturaren transmisiorako tresna natural hori, horregatik gaztelania" despolitizatua" dago hango jendartean.
|
|
|
• Lasaitasunaren bermea: erdaldunarekin bazaude, badakizu ziur erdaraz ariko zarela, inor
|
hizkuntza
hautuan behartu gabe. Esanen nuke erdaldun askori ez diela buruhauste handirik sortzen euskalduna erdaraz egitera" behartzen" dutela pentsatzeak.
|
|
|
Izan ere, galdera hori, inplikazio praktikorik ez daukan testuinguru batean egin izan da. Hori erantzuten duenak ez dauka berehalakoan deus frogatu beharrik, eta ez dago
|
hizkuntza
hautu bat egitera behartzen duen egoera batean. Jarrera hori, beraz, posizionamendu bat da, baina ez da batere exijentea.
|
|
|
Noraino izan liteke
|
hizkuntza
hautua kontu estetiko bat. Bada ideia horretan zinez sinesten duenik, Fermin Etxegoien kasu.
|
|
|
3 eraBileraren Korapiloa nolanahi ere, erabilerak ematen digu hizkuntza baten bizi indarraren berri zuzena. euskara ez da salbuespen bat. osasuntsu ibiliko bada, hiztunak behar ditu hizkuntzak, ez salbatzaileak. hizkuntza bat erabilia izango bada, ezinbestekoa da neurri batean bederen" ezagutzea", baina ez da nahikoa; gainera, ezagutzen den hizkuntza erabiltzeko aukerak behar dira, baina hori ere ez da nahikoa; erabiltzeko aukerak edukita ere," erabili nahi" izan behar baita, eta erabiltzeko" aukera egin"(" aukera egin" diot, euskal hiztunak, gutxienez eta zorionez, elebidun baitira, ez elebakar). hizkuntzak, funtsean, komunikabideak dira. ez bakarrik, jakina. hizkuntzek komunikabide izatearen balioa besterik ez balute, ez litzateke batere gatazkatsua izango hizkuntzen kontua; baina gatazkatsua da, bistan denez. komunikabide den neurrian bakarrik iraun dezake hizkuntzak, baina komunikabide soil baino askoz gehiago da. hori bai, komunikabide izateari uzten badio bukatu dira gainerako balio guztiak. alferrik dira hizkuntzarekiko maitasun suharrenak edo identitate lotura estuenak komunikabide izateari utziz gero. garbi dago, beraz, hizkuntza bat, gurea nahiz inorena, batez ere gizarte baten mintzabidea dela. beraz, hizkuntza bat baliagarria izango da, baldin eta elkarrekin mintzatzeko eta elkarri zernahi adierazteko balio badu. ez dago hizkuntzarik berez baldarra edo motza denik; zernahitarako eta noranahiko trebe, hiztunak bihurtzen du, erabiltzaileak alegia. erabilera da hizkuntzaren sasoibide nagusia. norbanakoen komunikaziopremiak asetzeko balio duen eta erabiltzen den neurrian da tresna baliotsua hizkuntza. eta halatan bakarrik, ez bestela, biziraun dezake. euskararen erabilerari gagozkiola, azkenaldi honetako ikerketen arabera, lau gertakari dira nire ustez nabarmendu beharrekoak: ...k, hamarkada hauetan euskararen ezagutza ez ezik erabilera ere handitu egin da; bestetik, gaur egun elebidun direnek ez dute duela hamabost urte elebidun zirenek baino gehiago erabiltzen euskara; hirugarrenik, erabileraren gehikuntza ez da neurri berekoa izan adin multzo eta eremu guztietan; eta, laugarrenik, ingurune soziolinguistikoak eta etxeko lehen hizkuntzak zuzenean eragiten dute elebidunen
|
hizkuntza
hautuan, hots, euskararen erabileran. garbi esanda, beraz, erabilera ere hazi egin da, baina erabileraren hazkundea ezagutzaren gehikuntzari zor zaio, ez elebidunek lehen baino gehiago erabiltzeari; elebidunek, izan ere, kasu batzuetan gehiago eta beste batzuetan gutxiago erabiltzen dute, nahiz eta oro har erabilera aukera gehiago izan eskura. erabileran eragiten duten faktoreen artean, hauek nab... hiztunaren hizkuntza gaitasun erlatiboa, hiztunaren eguneroko bizitzako harreman sareetako hizkuntza edo hizkuntzak, hiztunaren lehen hizkuntza edo hizkuntzak, hizkuntzen erabilera eremuak eta hizkuntzarekiko atxikimendua.
|
|
|
" ez inposatu, ez eragotzi" printzipioak berma dezake hizkuntza aukeratzeko askatasuna. kontua horixe baita: gaztelaniaren aukera eta euskararena biak errespetatzea, eta, beraz, elebakarren hizkuntza eskubideak elebidunen eskubideen gainetik ez jartzea, hots, elebakarrek praktikan ez eragoztea elebidunen
|
hizkuntz
hautua. eta legitimitate soziala du, arestian esan dugun legez euskal gizarteak behin eta berriz berretsi duelako elebidun izan nahi duela. alde honetatik begiratuta, oso arriskugarria ikusten dut euskararen sustapenerako hizkuntza politika positiboa inposizioarekin lotzeko batzuek darabilten diskurtso politikoa. oraindik orain, herri agintari batzuek aldarrikatu dute iragan urteetan euskararen i... zer egin dezaket nik euskararen alde?
|
|
|
zer espero dute gazteengandik? zalantzarik gabe, euskararen egoeran dagoen hizkuntza batentzat gazteen hizkuntzarekiko konpromisoa ezinbestekoa da. baina, bestalde, gazteen portaera edo
|
hizkuntza
hautua ulertzeko lehendabizi gazteek eurek dituzten jarrera, uste eta aurreiritziak sakon aztertu behar ditugu eta baita konpromisotzat eurek zer hartzen duten: zer dauden prest egiteko euskararen alde?
|
|
|
• gazteen
|
hizkuntza
hautua aztertu behar da baina aldagai batzuk kontrolatuta: inguru euskaldunagoa/ erdaldunagoa, egoera parametroak, hiztunen gaitasun komunikatiboa eta lagun taldearen dinamika. horretarako azterketa mikroak egitea komenigarria da.
|
|
|
Gazteen portaera edo
|
hizkuntza
hautua ulertzeko lehendabizi gazteek eurek dituzten jarrera, uste eta aurreiritziak sakon aztertu behar ditugu.
|
|
|
alde batetik, euskararen erabilera handitu bada ere (altuna 2007; eusko Jaurlaritza 2008), ez du egin gaitasuna hazi den neurrian, egoeraren konplexutasuna kontuan harturik, harritzekoa ez dena bestalde (ikus baztarrika 2009: 189); bestetik, gazteen hizkuntza jokabidea ere kezkagarria eta interes handikoa da ikerlari askorentzat, batez ere lagunarteko egoeretan egiten duten
|
hizkuntza
hautua dela-eta (Mart� nez de luna eta Suberbiola 2008; topagunea eta beste 2009), baita erabiltzen omen duten hizkuntza eredu eskasa(" kalitate" eskasekoa) dela-eta (esnaola soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain
|
|
|
1518, besteak beste). gazte eta haurrak euskararen etorkizunari eta normalizazioari begira talde estrategikoa direla jakinda, belaunaldi gazteei begira dago gizartea, eta ez soilik euskaldunok baita euskararen alde eta euskal mundutik hurbil egonik, euskaldundu ez diren hiritarrak ere. artikulu honetan euskaldunak ez diren helduen jarrera, uste eta pertzepzioak arakatuko dira, gai biren inguruan: euskarari ematen dizkioten balioak, batetik, eta gazteen euskararen erabilera(
|
hizkuntza
hautua) nola perzibitzen duten, bestetik. horretarako, ikerketa lan zabal batetik hartutako emaitza batzuk aurkeztuko dira, hurrengo atalean azaltzen den bezala.
|
|
|
Artikulu honetan euskaldunak ez diren helduen jarrera, uste eta pertzepzioak arakatuko dira, gai biren inguruan: euskarari ematen dizkioten balioak, batetik, eta gazteen euskararen erabilera(
|
hizkuntza
hautua) nola perzibitzen duten, bestetik.
|
|
|
Ezin da ahaztu
|
hizkuntzaren
hautua, euskara. Sermoiak ongiari> buruz hitz egiteko premia ez ezik, ongi> hitz egiteko premia ere badu (jesuitek horren estimatu izan duten Kintilianoren erretorikak gomendatzen duen bezala).
|
|
|
Hizkuntza gaitasunaren puntua konplexua baldin bada, honako hau ez da sinpleagoa. Badakigu, hasteko, jardun esparruak eta rol harremanak hizkuntza batera edo bestera makurtzen dutela sarri elebidunaren
|
hizkuntza
hautua: nork ez du ikusi amari eta irakasleari eskaraz egiten dien haurrak edo gazteak bere lagunei (lagun euskaldunei), handik hamar segundora, erdara hutsean egitea?
|
|
|
Artikulu honetan haren historialari lanak iruzkintzen dira, euskal historiografian kokatuz, bereziki hiru ildo hauetan: ikuspegi nazionalean,
|
hizkuntzaren
hautuan eta komunitate akademiko unibertsitarioarekin izandako harremanean. Eranskin gisa haren bibliografia akademiko osoa eskaintzen da.
|
|
|
Horixe da nire uste apala, baina uste dut uste komuna dela eta ez dela beharrezkoa horren aldeko arrazoi handirik ematea, begi bistakoa baita denontzat. Beraz, nola esplikatzen da
|
hizkuntza
hautu xelebre hori?
|
|
|
Tristea izan daiteke, baina hala da. Beraz, liburuaren oinarrizko asmo politikoa da haren
|
hizkuntza
hautua esplikatzen duena, termino honetan formulatuta: gure ideiak zabaltzeko, irakurleak izateko, ezinbestekoa da frantsesez idaztea.
|
|
2011
|
|
|
Baina gure gizarte konplexuan mintzairen arteko harremanak aztertzeko baliagarriak al zaizkigu dikotomia paretzat agertutako kategoria horiek? ...an jarri. demolinguistikoki, oro har, gure elebitasun tasa apal apala da eta horrek zaildu egiten du mintzairen erabilera tokibanatzeko edozein planteamendu (zalbidek arnasgune deitzen dituen horietan kontua bertzelakoa bada ere). erabiltzen ohi ditugun bi hizkuntzen konpartimentazio soziofuntzionala posiblea litzateke gizartea elebiduna balitz, elebiduna portzentaje oso oso altuan; eta elebidunok
|
hizkuntzen arteko
hautua erabilera esparruka eginen bagenu. Baina ez da hori, urrundik ere, gure egoera. eskura ditugun hizkuntzekin eratzen ditugun harremanak ez ditugu irmoki eta zorrozki tokibanatzen. ezin dugu. zalbideren iritziz, behinola izandako konpartimentazioa galduxe dago:
|
|
|
Erabiltzen ohi ditugun bi hizkuntzen konpartimentazio soziofuntzionala posiblea litzateke gizartea elebiduna balitz, elebiduna portzentaje osooso altuan; eta elebidunok
|
hizkuntzen arteko
hautua erabileraesparruka eginen bagenu.
|
|
|
liburu atsegin bat egitea irakasleen eskutan uzteko eta soziolinguistikan interes berezirik ez izan arren, gazteak gai horretan janztea, arazo horrek bizitzan eragina duelako, bai hiztun gisa eta baita irakasle gisa ere. kontatu dezagun beraz historia hori, baina ez soziolinguistika kontatzeko, baizik eta bizitzaren historia azaltzeko. eta hizkuntzak bizitzaren hedapen naturalak direla ere kontatu behar da, eta hor oreka behar dela. Batzuetan
|
hizkuntza
hautu hutsa dela esaten da, baina niri ez zidaten galdetu ea espainola ikasi nahi nuen. edota euskaratik zuzenean ingelesera joan nahi dudan. erakutsi beharra zegoen era natural batean ginela euskaldun orain arte, pixka bat hizkuntza ekologiaren ideia horretan sartuta. Azken finean, liburuaren bigarren partea Txepetxen teoriaren sozializazio modu bat izan zen.
|
|
|
den hizkuntzaren orbitara makurtzen dira gazteen arteko solasak. Prestigioaren indarrak aise makurrarazten ditu nonbait gazteen
|
hizkuntza
hautuak. Hegemoniaren esku boteretsuak bere legea ezartzen du hizkuntz hautuaren araudian.
|
|
|
Prestigioaren indarrak aise makurrarazten ditu nonbait gazteen hizkuntza hautuak. Hegemoniaren esku boteretsuak bere legea ezartzen du
|
hizkuntz
hautuaren araudian. Beste inon baino gardenago dakusagu hemen, guk uste, hizkuntzaren balio eta erakarpen sozialak daukan determinazio indarra:
|
|
|
Utilitarismoaren eragin indarra
|
hizkuntz
hautuan: –Guatemalako maiek beren hizkuntzarekiko duten jarrera oro har ezkorra da, ez baitute uste beren hizkuntza baliagarria zaienik.
|
|
|
Kontua da Europako
|
hizkuntzen aldeko
hautua egin genuen guztiok, biltzarreko parte hartzaileok eta ondorengo belaunaldiek, logika hori onartu genuela gehiago edo gutxiago.
|
|
|
|
Hizkuntza
hautua 206
|
|
|
Frantsesez artikuluren bat edo beste aurki zitekeen, eta ingelesez ezer ez. Alde horretatik nabarmentzekoa da Euskera buletinak
|
hizkuntza
hautu bat egin zuela, euskara ikergai ez ezik, lan tresna nagusi bihurtuz. Euskaltzaindiaren buletina, beraz, euskarazko aurreneko aldizkari argiro akademikoa bihurtu zen:
|
|
|
Alde horretatik, euskarazko aldizkariak proiektu modernoagoak ziren, 50eko hamarkadako eztabaidek ahalbidetu zutelako bilakaera eta berrikuntza. Erdaraz argitaratutako aldizkariek, berriz, halako hausnarketa prozesurik ez zuten inoiz bizi izan, beraien
|
hizkuntz
hautua ez baitzen inoiz kolokan jarri. Eta horrela jarraitu dute gaur egun arte, ingelesaren sarrera arte.
|
|
|
«Hiruren artean, hizkuntza eredua zela-eta, zatiketa suma daiteke: Goiz Argi batuaren kontra eta erribidekoaren alde, Anaitasuna batuaren alde erabat eta, azkenik, Zeruko Argia ere batuaren alde baina kolaboratzaileen
|
hizkuntza
hautuak errespetatuta» (Zuberogoitia, 2003: 160).
|
|
|
|
Hizkuntza
hautuak, garbia edo mordoiloa, tematikan eragina zuen. Oro har, garbizaleak gai zerutarrak edo espiritualak (Filosofia, Teologia...) jorratzen zituzten bitartean, euskara erraz edo mordoiloaren aldekoak, gaurko gaiak, mundutarrak ziren horiek landu nahi zituzten.
|
|
|
Aldizkariaren lehen zenbakia 1966 urtean atera zen, erdarazko (gaztelaniazko edo frantsesezko) zein euskarazko testuekin. Aldizkariaren lehen zenbakiko hitzaurrean aldizkariaren
|
hizkuntza
hautua honela azalduta zetorren:
|
|
|
Beraz, Brankak, Egan aldizkariak 1954an egindako
|
hizkuntza
hautu berdintsua egin zuen 1971n, baina Egan ez bezala, erabaki horrek oso eragin txikia izan zuen, arrazoi politikoak tarteko, aldizkari proiektua desagertu zelako.
|
|
|
3.3.1.2
|
Hizkuntza
hautua
|
|
|
UEUk bere sorreratik
|
hizkuntza
hautu argia egin zuen: euskara hutsez antolatzea jarduera guztiak (nahiz eta, noizik behin bileretan eztabaidatu zen erdara sartzearen aukera (Aizpuru, 2003a:
|
|
|
Inplikazioz, Baztarrikak berak aitortu du gizarte elebitasuna funtzionala dela hizkuntza ordezkapenerako honako egitate hauek nabarmendurik: " gaztelaniaz dagoen guztia euskaraz eduki nahi izatea ez d [el] a eraginkorra" (238 or.)," euskaraz jakitea ez dela beharrezkoa" (225 or.), edota" euskal hiztunak, elebiduna denez gero,
|
hizkuntzaren
hautua egin behar duela euskaraz jardun nahi badu" (198 or.)." Elebitasun mota ezberdinen artean gogokoena, elebitasun simetrikoa" omen du sailburuordeak, alegia: " arlo pribatu nahiz publikoan bi hizkuntzetan gaitasun beraz jarduteko gai diren eta jarduten diren herritarrek osaturiko gizartea".
|
|
2012
|
|
|
Finean, hizkuntzak bizirik irautea edo mintzaira galtzea hiztunen hautuen emaitza da (Fishman 2000: 93); hau da, norbanakoen
|
hizkuntza
hautu eredu koherenteek epe luzera ekar ditzaketen ondorio sozialak (Fasold 1995: 213, 239).
|
|
|
Bilakabide soziolinguistiko oso desberdinak izan zituzten karrikaren eta errekaren artean euskara bereizketa seinale eta gutxiespen bide bihurtu zen. herrian erdaraz egiten zen, hori zen araua eta, neketan ere horretara moldatu ezinean zebiltzan iruritar bordariendako irria eta trufak zilegi izaten ziren. euskaragatik izandako bizipen mingarri horiek ondorioak izan dituzte subjektuen ondoko
|
hizkuntza
hautuetan. erdara ez ongi jakiteagatik mesprezua jasan zutenek kosta ahala kosta erdara ikastea ziurtatu nahi zuten eta horretarako erdara hutsezko eskola hautatu zuten (euskarazko irakaskuntza inola ere nahi ez zutela), beren umeak gutxiespenetik babestearren. herriko iruritarren eta baserrietakoen arteko bereizketa ego belaunaldiraino iritsi da. Berriemaileen haurtzaroan errekakoen eta karrikakoen arteko harremanak oso bakanak izan ziren.
|
|
|
Gazteen
|
hizkuntza
hautuak aztertzea fenomeno konplexua da, faktore askoren menpe baitaude. Gainera, azterketa hauek egiterakoan, zaila da bereiztea non hasten den arrazoi bat eta non bukatzen den bestea.
|
|
|
Fitxetan ez da jasotzen elkarrizketen iraupenari buruzko daturik. Neurketak
|
hizkuntza
hautuen maiztasuna neurtzeko balio du, ez hizkuntza bakoitzaren erabilera denbora neurtzeko.
|
|
|
Horregatik eta kate maila hori euskararen erabileran ahul dabilela ematen duelako. Gainera, gazte hauek noizbait guraso izango dira, eta etorkizunean beraien dituztenean etxerako zein
|
hizkuntza
hautuko duten erabakigarria izango da. Hala ere, ezin ahaztu Euskal Herrian euskaraz jakin gabe eroso bizi diren helduen erantzukizuna.
|
|
|
), orduan eta aukera gehiago". Gemma Sanginések gaineratzen du biologiaren ikuspegitik ere erakutsi dela" ispilu neuronak" ditugula37 Ikerketaren gaia zein den ikusi ostean, berriz, nabarmen ageri da pertsuasioan adituek arreta eskaintzen diotela beren bezeroen
|
hizkuntza
hautuari eta saiatzen direla horretan ere haietara moldatzen, pertsuasiboki eraginkorrago dela sumatzen dutelako. Horretan denak ados, ia aho batez.
|
|
|
Horrela, ezagutza unibertsalizatzeak ondorio positiboak eragingo ditu, besteak beste, euskaraz bizitzeko,
|
hizkuntza
hautua bermatzeko, administrazio publikoen eginkizunak betetzeko, euskara gutxiagotzen duten hizkuntza jarrerekin amaitzeko, etab.
|
|
|
Lehen albistegi formatuko saioa 1983ko otsailaren 1eko 21:00etan aireratu zen, urtarriletik bertatik informatzen hasi arren.
|
Hizkuntza
hauturik ez zuen orduko Euskal Telebistak egin, baina 1983ko abenduaren 19an gaztelania hutsezko albistegia abiatzeak hizkuntzaren araberako bi kateen bereizketarako oinarriak zehaztu zituen. Hortaz, 1986ko maiatzaren 31n ETB2 gaztelania hutsez emititzeko katea martxan ipini zuten, euskaraz aritzen zen ETB1 EAEko telebista publikoaren «osagarri» moduan.
|
|
|
Gainera, gure kasuan, azken hamarkadetan euskara batua hedatzeak egoera soziolinguistiko berriak sortu ditu eta Euskal Herrian arlo hori gutxi landu da. Euskara batuaren gizarteratze prozesua ezagutu duten bi belaunaldiren
|
hizkuntza
hautuak aztertu dugu: eskolatzea erdaraz egin dutenena eta eskolan euskara batua jaso dutenena.
|
|
|
19 parte hartzaileak bi aldiz elkarrizketatu dira, Goizuetako hiztun batek eta erdialdeko euskalkiaren hiztun batek. Adin taldeak eta elkarrizketatzaileak, biek eragin dute
|
hizkuntza
hautuan: parte hartzaileek herriko aldaera gehiago erabili dituzte Goizuetako elkarrizketatzailearekin eta adinekoek herriko aldaera gehiago erabili dituzte gazteek baino.
|
|
|
Horrenbestez, 1983ko otsailaren 1eko 21:00etan lehen albistegi formatuko saioa aireratu zen, urtarriletik bertatik informatzen hasi arren.
|
Hizkuntza
hauturik ez zuen orduko Euskal Telebistak egin, baina 1983ko abenduaren 19an gaztelera hutsezko albistegia abiatzeak hizkuntzaren araberako bi kateen bereizketarako oinarriak zehaztu zituen. Hortaz, 1986ko maiatzaren 31n ETB2 gaztelera hutsez emititzeko katea martxan ipini zuten, euskaraz aritzen zen ETB1 EAEko telebista publikoaren" osagarri" moduan.
|
|
|
|
Hizkuntzaren
hautua substantziala da gure kasuan. Herri bat gauza askok egiten du:
|
|
2013
|
|
|
Haurrak gehienbat ikastetxean eskatutakoaren bila doaz Hernaniko liburutegira, beti ere euskaraz. Gaztetxoen artean hasten da
|
hizkuntzaren
hautua banatzen: literatura jakin bat ekoizten da haientzat eta sarri modek baldintzatzen dute irakurgaia, zer esanik ez liburu horien filma egin badute, ikusi bestela banpiroen istorioek orain duten arrakasta.
|
|
|
" Oso baliagarria izango da literatura sailkatzeko eta asmoa da euskal narratibaren apalean liburuen zailtasun maila horren arabera markatzea, euskaraz trebatzen ari direnentzat lagungarri", iragarri digu Gonzalezek. Aurrez aurreko aholkuak ere egiten dituzte liburuzainek, beti ere errazago herri txikietan eta ohiko bezeroekin sortzen den konfiantza giroan, baina azken finean, norberaren ohituren, gogoaren eta nahien esku dago
|
hizkuntzaren
hautua, liburutegira eleberri bila goazenean.
|
|
|
Euskal herritar izateko modu asko dago; euskal herritarron identitatea ere ez da kolore bakarrekoa, konplexua da, askotarikoa; aniztasuna bera da, hizkuntza aniztasuna barne, gure identitatearen ezaugarri; aniztasuna babesteak" bestea" onartzea eskatzen du, diferentzia onartzea, ohartzea guztiok garela" ni" ez ezik" bestea" norbaitentzat. Horrela, bada, guztion
|
hizkuntza
hautuak naturaltasunez errespetatu behar lirateke. Naturaltasunez onartu behar du gaztelaniaren hautua euskaldun euskaltzaleak, eta euskararik erabiltzen ez dutenek ere (herritarren% 70ek) naturaltasunez onartu behar dute euskaldunek euskaraz bizitzeko egiten duten hautua, eta ohartu lukete euskararen hautua egiazki baliatuko badute ezinbestez behar dituztela euskaldunak inguruan(" zein nekeza den euskaldun izatea").
|
|
|
Hortaz, libertatearen exijentzia betetzea litzateke
|
hizkuntza
hautua egiteko eskubidea duen gizartea eraikitzea, eta berdintasunaren exijentzia errespetatzea litzateke hizkuntza hautua egiazki egiteko ahalmena
|
|
|
Hortaz, libertatearen exijentzia betetzea litzateke hizkuntza hautua egiteko eskubidea duen gizartea eraikitzea, eta berdintasunaren exijentzia errespetatzea litzateke
|
hizkuntza
hautua egiazki egiteko ahalmena
|
|
|
" Geuk nahi dugun ar te" – Patxi Baztarrika herritar guztiei maila berean aitortu eta bermatzea. Hizkuntzen status parekotasuna eta
|
hizkuntza
hautuen berdinkidetasuna eskatzen ditu horrek.
|
|
|
Ingurukoen artean euskararekiko jarrera axolagabea dutenak ere badaudela uste dute. Ez da, halere, gehien aipatzen duten faktore negatiboa, beharbada, arestian ondorioztatu dugunez,
|
hizkuntza
hautua askatasunetik hartutako erabaki errespetagarria delako, euren aburuz.
|
|
|
Ez da, baina, halakorik gertatzen. 152 liburuetako 33tan baino ez dira itzulpenari buruzko argibideak ematen.Batez ere
|
hizkuntza
hautuei lotutako aipamenak izaten dira (hiztegia, puntuazioa, erregistroen trataera...). Izenburuaren itzulpena ere behin baino gehiagotan aipatzen da, itzultzailearen oharren justifikazioa bezalaxe; hizkuntza kontuen aldean, askoz gutxiago aipatzen dira, esaterako, itzulpen estrategiak.
|
|
|
Euskaraz, gustuko ez izatea hizkuntza leialtasun batekin trabatzen da askotan, entzuleari dilema txikiak sortuz. Sarritan, euskal hiztunak entzuten du jadanik urteen joanarekin jasaten ez duen esatari karamelatu hori, edo zakar puntua daukala iruditzen zaion beste hura, edota nahi duena baino kirol dosi handiagoa hartzen du autoan irratia piztean... gatibu delako bere
|
hizkuntza
hautuan. Entzulea gatibu, erdaraz entzuteko gogorik ez duen unean behintzat.
|
|
|
Jakin behar dugu euskararekin gertatzen ari dena testuinguru horretan kokatzen, antzeko faktore batzuk gertatzen baitira gurean ere, baina bestetik ohartu behar dugu euskararen kasuan egoera bestelakoa dela. Euskaraz dakiten gazteen
|
hizkuntza
hautuak pista asko ematen ditu. Eta horietako bat, ez hutsala, hizkuntza desberdinek ematen dieten mintzo ahalmen desberdinean datza.
|
|
|
Gutxi merezitako prestigio hori gorabehera, unibertsitatea gune neuralgikoa da egungo gizarteetan. Gazteak trumilka bertan formatzen dira gaur egun. Adin tarte hori nahiko adin gakoa da pertsonaren hautu bitalak (bizi estiloa, konpromisoak,
|
hizkuntza
hautuak, ideiak) abiatzeko edo finkatzeko. Bestetik, unibertsitateak jakintza sortzen du (edo jakintza itxurako jarduna behintzat, sortua, kopiatua, betexeagoa edo hutsagoa) eta gure egoeran, garrantzitsua da gizarte alorreko jakintza hori ze ikuspegitatik sortzen den edo hizkuntza jakintza bide horietan nola garatzen den.
|
|
|
Euskararen komunitatean hainbat modutara birsortzen den gizarte kapital ezohiko horrek ematen dio bizia
|
hizkuntzarenganako
hautu pertsonalari.
|
|
2014
|
|
|
Zergatik saiatu hurkoak euskara ikasi edo erabiltzeko interesa izan dezan? Ez badu" naturalki" nahi
|
hizkuntza
hautuak sarritan oso naturalak ez diren arren, ez badu pertsona horrek motibaziorik berez, zer dela-eta elikatu behar diot nik beraren barruko motibazioa, sentimendu bat azken batean. Zergatik saiatu inoren gogoan sartzen, haren lurralde propioa eta intimoa baldin bada?
|
|
|
Elkarrizketetan, hasiera batean;
|
hizkuntza
hautua eginda daukan gazteak baino ez du onartu" zein hizkuntza erabili" hautatu egiten dela. Gainontzekoek hautua ohiturak, inguruak, erraztasunak, pentsakerak, aurreiritziak... baldintzatzen dutela azpimarratu dute elkarrizketa amaieran.
|
|
|
Gainontzekoek hautua ohiturak, inguruak, erraztasunak, pentsakerak, aurreiritziak... baldintzatzen dutela azpimarratu dute elkarrizketa amaieran. Gainera, konturatu naiz (galdera erantzuteko azkartasun eta segurtasunari erreparatuta),
|
hizkuntza
hautu kontziente bat eginda daukanak aurrez hausnartuta izaten dituela hizkuntzari dagozkionak; gainontzekoen kasuan duda mudatan erantzun dituzte nire galderak antzeman dut.
|
|
|
Hiztunak hautua egin behar izaten du elkarrizketa bakoitzean, interakzio bakoitzean erabiliko duen
|
hizkuntzaren
hautua. Horrek nekea dakar, eta hizkuntzari eusteko zailtasuna izaten da ondorioa.
|
|
|
Hizkuntza normalizatua duten herrietan, erabiliko den hizkuntza aukeratu behar izatea ez da ohiko portaera, baina bai hizkuntza minorizatua dutenetan. Hiztunak hautua egin behar izaten du elkarrizketa bakoitzean, interakzio bakoitzean erabiliko duen
|
hizkuntzaren
hautua. Horrek nekea dakar, eta hizkuntzari eusteko zailtasuna izaten da ondorioa.
|
|
|
Euskararen bizitasun soziolinguistikoa beste maila bateko sareei esker erreproduzitzen ari da, gaur eta hemen behintzat. Euskararen komunitatean hainbat modutara birsortzen den gizarte kapital ezohiko horrek ematen dio bizia
|
hizkuntzarekiko
hautu pertsonalari.
|