|
2003
|
|
|
Bidasoan gero eta harreman gehiago dago hezkuntza eta ekonomia eremuan. Belaunaldi berriek lau
|
hizkuntzen
hautua egina dute eta ikastolatik heldu den belaunaldi berriak bosgarren hizkuntza ikasiko balu, hainbat hobeto.
|
|
|
Herri moduan, eredu kulturalak eraiki behar ditugu. Herri moduan,
|
hizkuntza
hautua egin behar dugu. Bai, hizkuntza hautua.
|
|
2004
|
|
|
Eromenak bere zurrunbilo nahasgarrian irents dezake euskaldun bizitzeko hautua egin badu. Euskararen aldeko
|
hizkuntza
hautua egin duzun neurrian, euskaldun izatea nekagarria dela ohartuko zara, gogaikarria. Batean, bestean eta hurrengoan, eta azkengabeko ahalegin tematian.
|
|
2007
|
|
|
Egunerokotasuna eraikitzen duten egoerek hainbat baldintza ezartzen dizkiete hiztunei, adibidez: aurrez aurre dituzten solaskideak hizkuntza jakin batetan gaituak diren ala ez jakitea; hizkuntza bereko hiztunak izanda, elkarrekin harremanak trinkoak izatea eta ez egotea beste hizkuntza baten harreman sareetan barreiatuta; egoerak ezartzen duen marka linguistikoa tarteko, hiztunak hobesten duen
|
hizkuntzaren aldeko
hautua egiteko ahalmena izatea; taldeko kide gehienak hizkuntza horretan aritzeko gai izatea ere (Amonarriz, 1991).
|
|
2008
|
|
|
Ikastolen zenbait adibide osatze aldera, Julian Maia irakasleak Gernikan, Beran eta Lesakan eginiko galdeketaren emaitzen berri emango dizuegu, ez hainbeste zein
|
hizkuntz
hautu egin duten jakiteko, baizik jarduera akademikoan eta ez formalean nola jarduten duten ikusteko:
|
|
2009
|
|
|
Euskal hiztunak zorionez ez dira elebakarrak, elebidunak dira; berealdiko indar ekonomiko, kultural, sozial eta mediatikoa duen hizkuntza da elebidun horien beste hizkuntza, gaztelania. Elebakarrek ez bezala, hauek ezinbestean erabiltzen baitute beren hizkuntza bakarra?,
|
hizkuntza
hautua egin behar dute euskararen eta gaztelaniaren artean. Euskal hiztun askorentzat euskara bigarren hizkuntza denez gero, eta euskarak eta gaztelaniak gizartean elkarren artean duten desoreka dela bitarteko, bistan da askorentzat hautapen zailagoa dela euskararena gaztelaniarena baino.
|
|
|
Gutxi erabiltzen den hizkuntzan, beraz, zaila da gaitasun linguistikoa handitzea. Ezin ahantzi euskal hiztunak, elebiduna denez gero,
|
hizkuntzaren
hautua egin behar duela euskaraz jardun nahi badu; gaztelania eskura eduki arren, euskara aukeratu egin behar duela. Aukera hori egiterakoan zuzeneko eragina du euskara gaitasun erlatiboak.
|
|
|
Aukera hori egiterakoan zuzeneko eragina du euskara gaitasun erlatiboak. Jakina, gutxi erabiltzen den hizkuntzan asko erabiltzen denean baino gaitasun txikiagoa eduki ohi da, eta ez da harritzekoa hobekien menderatzen den
|
hizkuntzaren aldeko
hautua egitea. Horregatik du elebidunaren bizigune soziolinguistikoak zuzeneko eragina euskara gaitasun erlatiboaren faktorean, erabilerarako erabakigarria den faktorean.
|
|
|
Euskararen erabiltzaileak oro elebidunak dira, eta hain zuzen ere horrexegatik du berebiziko garrantzia euskaraz beste hizkuntzaren pareko, ez behintzat gutxiago? adierazkortasuna eta hitz jarioa izateak; bestela, beste
|
hizkuntzaren
hautua egiten/ egingo baitu euskal hiztunak. Elebakar denak ezinbestean erabiltzen du bere hizkuntza bakarra, bakarra duelako; elebidunak, ordea, bien artean aukeratu egiten du hizkuntza, eta, kasu batzuetan, askotariko zirkunstantziek behartuta egiten du hizkuntza hautua, baina, beste askotan, bere borondate hutsez.
|
|
2011
|
|
|
Kontua da Europako
|
hizkuntzen aldeko
hautua egin genuen guztiok, biltzarreko parte hartzaileok eta ondorengo belaunaldiek, logika hori onartu genuela gehiago edo gutxiago.
|
|
|
Inplikazioz, Baztarrikak berak aitortu du gizarte elebitasuna funtzionala dela hizkuntza ordezkapenerako honako egitate hauek nabarmendurik: " gaztelaniaz dagoen guztia euskaraz eduki nahi izatea ez d [el] a eraginkorra" (238 or.)," euskaraz jakitea ez dela beharrezkoa" (225 or.), edota" euskal hiztunak, elebiduna denez gero,
|
hizkuntzaren
hautua egin behar duela euskaraz jardun nahi badu" (198 or.)." Elebitasun mota ezberdinen artean gogokoena, elebitasun simetrikoa" omen du sailburuordeak, alegia: " arlo pribatu nahiz publikoan bi hizkuntzetan gaitasun beraz jarduteko gai diren eta jarduten diren herritarrek osaturiko gizartea".
|
|
2013
|
|
|
Hortaz, libertatearen exijentzia betetzea litzateke
|
hizkuntza
hautua egiteko eskubidea duen gizartea eraikitzea, eta berdintasunaren exijentzia errespetatzea litzateke hizkuntza hautua egiazki egiteko ahalmena
|
|
2014
|
|
|
Elkarrizketetan, hasiera batean;
|
hizkuntza
hautua eginda daukan gazteak baino ez du onartu" zein hizkuntza erabili" hautatu egiten dela. Gainontzekoek hautua ohiturak, inguruak, erraztasunak, pentsakerak, aurreiritziak... baldintzatzen dutela azpimarratu dute elkarrizketa amaieran.
|
|
2015
|
|
|
Esaterako, ezezagun bati lehen hitza egiterakoan hainbat izan daitezke geure
|
hizkuntza
hautua egiteko arrazoiak: hala nola, unea, tokia, testuingurua edo norbere aldartea zein den, hautua bat ala bestea izango da.
|
|
|
Euskal hiztunoi, eta euskaraz bizi nahi dugunoi, kosta egiten zaigu askotan euskaraz natural aritzea, eta halakoetan gazteleraz jarduten gara. Esaterako, ezezagun bati lehen hitza egiterakoan hainbat izan daitezke geure
|
hizkuntza
hautua egiteko arrazoiak: hala nola, unea, tokia, testuingurua edo norbere aldartea zein den, hautua bat ala bestea izango da.
|
|
|
Hasiera batean, zenbaitentzat gaiak berria eman badezake ere, kezka, arazoa, harra edo dena delakoa aspalditik datorkigula esango nuke. Ez da euskaldunon kontua bakarrik, gainera, hizkuntza bat baino gehiagok elkarrekin bizi behar dutenean gertatzen baita
|
hizkuntza
hautua egin behar izate hori. Zein hizkuntzatan hitz egingo diot honako honi?
|
|
|
Egia da, dena den, bai Garak bai Le Journalek euren
|
hizkuntza
hautua egin zutenean baldintza objektibotzat jo ohi diren horiek (egoera soziolinguistikoa eta merkatuaren tamaina txikia batik bat) ez zirela egokienak. Auziari hizkuntzaren ikuspegitik begiratuta, ordea, ez dago zalantza handirik:
|
|
2016
|
|
|
Hizkuntza eskubideak, hizkuntza alorreko giza eskubideak dira. Alegia, norbanakoak zein kolektiboak publiko zein pribatuan komunikatzeko
|
hizkuntza
hautua egiteko duen eskubide humano eta zibila da, lurralde jakin batean dauden herritarren nazionalitatea, etnia, edo hiztun kopurua baldintza izan gabe.
|
|
2017
|
|
|
Bigarren ideia interesgarria da hitanoa ikusitakoaren araberalagunen artean erabiltzen delako eta beraz, lagunen artekoa izateak etxetik kanpora begiratzea ekartzen du, transmisioa beste eremu batzuetan jarriz lagunen artean kasu honetan. Azkenengo ideiak erakusten diguna da norberak bere
|
hizkuntz
hautuak egin ditzakeela eta gure ikerketara ekarriz, hitanoari egindako kontaktua izango zen ideia honekiko lotura. Zergatik egin dute gazte batzuek hitanoranzko hurbilpen bat?
|
|
2018
|
|
|
Ez dugu aurrera egingo euskara eta hizkuntza hegemonikoa (gaztelania edo frantsesa) elkarren kontra jarriz, gehiengo erdaldunak bere
|
hizkuntzaren aldeko
hautua eginez euskara baztertuko lukeelako:
|
|
|
Lanaren xede nagusia ez bada ere, merkataritza gune honen jasangarritasuna neurtu nahi izan da. Jarduera ekonomikoek karga handia duten gune hau euskararentzat jasangarria den ala ez jakitea, zein bezero mota erakartzen duen, bezero hauek zein
|
hizkuntza
hautu egiten duten, hizkuntza eskakizunik baden, langileek euskaraz badakiten... aztertzea.
|
|
2019
|
|
|
4 EMAITZAK egungo abeslariek gaiaren inguruan eman dituzten erantzunak aztertuko dira ondoren. Musikariak euskararekin duen harremana eta bere testuinguru soziolinguistikoa zein den zehaztuko da lehenbizi, ondoren
|
hizkuntza
hautua egiterakoan emango dituen arrazoiak eskaintzeko. Azkenik, euskal musikaren baitan euskarak duen egoeraren inguruan musikari bakoitzak duen iritzia ere kontuan hartuko da.
|
|
|
Arrazoi bategatik ala besteagatik, beraz, euskararen geroarekin itxaropentsuak dira hiruak. Batzuek euskararen aldeko ingurune positiboa duMusikariak euskararekin duen harremana eta bere testuinguru soziolinguistikoa zein den zehaztuko da lehenbizi, ondoren
|
hizkuntza
hautua egiterakoan emango dituen arrazoiak eskaintzeko.
|
|
|
Motibazioa, bestalde," giza portaerak eragiten eta zuzentzen dituzten prozesu mentala" da, Xabier erize soziolinguistaren hitzetan (2016, 120). Ildo berean,
|
hizkuntza
hautua egiteko" ekintzaren arrazoia" dela zehazten du Jose Maria Sanchez Carrion Txepetx soziolinguistak: " Motibazio gisa ulertu behar da, hizkuntza bat ikasi edo erabiltzera bideratzen dituen arrazoi, desio edo interesak" (in ibid) 2 hortaz, definizio hauei jarraiki, motibazioa norbanakoaren prozesu mentala da, hizkuntza hautuaren zergatia.
|
|
|
3.1.3 Hedadura gehien duten jarrera eta motibazioak
|
hizkuntza
hautua egiterako garaian norbanakoak duen testuinguru soziolinguistikoak eragina duela aipatu da. Bada, hizkuntza baten aldeko edo kontrako jarrera eta motibazioa testuinguru soziolinguistikoaren araberakoa izan litekeela dio Larrañagak.
|
|
|
Izan ere, garaian garaiko musika euskaraz eginda, gaur egungo gazteek aukera daukate horiek erreproduzitzeko ere. ...horrek trikiti ikasleak motibatzeko balio dezakeelako. etxezarretaren arabera, bestalde, gazteek entzuten duten musikak badu erreferentzialtasun puntu hori, eta sortzen diren talde berriek abesti horien bertsioak egiten hasten direla dio. horregatik, euskarazko musika entzuten badute, euskaraz kantatzen hastea ondorio bat izan daitekeela jakitun da. hala ere, elkarrizketatutako musikariek ez dute
|
hizkuntza
hauturik egin ondorengo belaunaldiek euskaraz kantatu dezaten bultzatzeko. erabakirik ez dute hartu bik, eta besteak hala erabaki duenean komunitate batekin identifikatzeko egin du. hala ere, hurrengo musikariek euskaraz kantatzen jarraituko badute, horiengan daukaten eragiteko gaitasunaz jakitun dira.
|
|
|
Galdera hori dakar abiapuntu bezala ikerketa honek, baina musikarien erantzun horiek aztertzeko oinarri teorikoak behar dira. Alde batetik, teoria soziolinguistikoari helduko zaio, eta
|
hizkuntza
hautua egiten denean jarrerek zein motibazioek duten garrantzia aipatuko da. Bestetik, euskal musikan euskaraz kantatzeak izan duen bilakaera ere aztertuko da, gaur egungo egoerara iristeko euskal musikaren garapena ezagutzeko.
|
|
|
euskara eta euskaraz erakasten dute, euskaraz idazten dute eta beren lana argitaratzen, kazetariak dira, ahozko edo idatzizko itzulpen lanak egiten dituzte, euskara teknikariak dira tokiko kolektibitateetan, etab. Hots, Ipar Euskal Herriko bizi publikoan euskara" modelo" emaleak dira, bakoitzak bere modelo propioa eskainiz. Beren lanbidearengatik, euskararen transmititzaile publikoak dira eta, gainera/ ondorioz, zuzenki irakasleak bezala edo zeharka, preskribatzaileak dira3 Lanean
|
hizkuntza
hautuak egin behar dituzte. Zein euskara mota erabil?
|
|
2020
|
|
|
Mota horretako literaturak hizkuntza hautatzea baitakar. Hala egin zuten Kafkak, Pessoak, Borgesek, Becketek, Gadamerrek, Cioranek edo Kunderak..., beren idazketarako
|
hizkuntz
hautua egin zutenean.
|
|
2021
|
|
|
Hizkuntza hautuaren ikuspegi indibidualista horretatik ikusarazi nahi da hiztunak modu autonomoan jokatzeko aukera duela eta edozein hizkuntza egoeratan gai dela, askatasunez, bere nahi edo beharrekiko
|
hizkuntza
hautua egiteko (Grosjean eta Li, 2013). Aldiz, Agirrek (2015) adierazten du euskararen hautua eta askatasun indibidualak ez direla parekoak eta diskurtso hori alboratu egin genukeela.
|
|
2022
|
|
|
Hain zuzen, kontatu du Donostian bertan estres linguistikoko egoera asko izaten direla. " Estres linguistikoa sortzen da
|
hizkuntz
hautua egin behar duzun momentuan, eta izan daiteke denda batean lehen hitza euskaraz edo gaztelaniaz egin behar duzun erabaki behar duzun unetik hasi eta erantzun txar bat jasotzen duzunera arte".
|
|
|
Eleaniztasun horretan, hizkuntzen markaren eragina maila ezberdinetakoa da, hizkuntza bakoitza inguratzen duen narratibak eta hizkuntza horri lotutako asoziazio positiboek eragin zuzena izan baitezakete hizkuntza hori ikasteko motibazioan, bai eta gerora hizkuntza hori erabiltzeko joeran. Gero eta eleaniztunagoak garen neurrian, komunikazio egoera ezberdinetan
|
hizkuntza
hautua egiteko beharra gero eta maizago gertatzen den zerbait da, aurrean dugun pertsona edo pertsonekin hizkuntza bat baino gehiago partekatzen baitugu. Hizkuntza hautu horretan askotariko faktoreek hartuko dute parte, batzuk norbere ezaugarri pertsonalei lotutakoak (hizkuntza gaitasuna eta motibazioak), beste batzuk testuinguruari lotutakoak (ohitura, lurralde horretako hizkuntza nagusia zein den...) baina badira baita ere hizkuntza bakoitzaren ospe eta erakargarritasunari lotutako arrazoiak.
|
|
|
Kontu jakina den arren, haren lana aztertzeko orduan, behar baino arreta gutxiago jartzen zaio. Izan ere, ama hizkuntza baztertu zuen, harentzat pobreagoa zen
|
hizkuntzaren aldeko
hautua eginda. Hark esana da ingelesez idazten zuenean poesia ateratzen zitzaiola beti.
|
|
2023
|
|
|
Hala ere, Urola Kostan lau herritarretik batek ez du Osakidetzarekin aritzeko hizkuntza hautatu oraindik, eta batez ere horiei dei egin die Uemak, osasun arreta euskaraz eska dezaten eskatuz. " Oso garrantzitsua da osasun arretaren
|
hizkuntzaren
hautua egitea, eta euskara hautatzea, Osakidetzak horren arabera aukeratzen dituelako herrietako osasun etxeetako medikuen kupoak. Horregatik, Osakidetzarekin aritzeko hizkuntza hautatu gabe dutenak hori egitera eta euskara hautatzera animatu nahi ditugu", esan du Uemak.Jaurlaritzak azaldu duenez," asistentzia maila desberdinetan behar diren osasun zerbitzuen euskarazko eskaintza integrala artikulatu ahal izatea" da Osakidetzaren kanpainaren helburua, batez ere Lehen Mailako Arretan, Arreta Espezializatuan eta Osasun Mentalean.Uemak argi adierazi du osasun zerbitzua euskaraz jasotzea" herritarren eskubidea" dela eta, beraz, erakunde publikoen" betebeharra" dela hori bermatzea.
|
|
|
Zarautz herri euskalduna da, eta horregatik euskararen normalkuntzarekin badugu ardura berezi bat, gurea bezalako herrietan egindako eskaerak gainerakoentzat ere mesedegarri izango baitira". Oraindik ere osasun arreta jasotzeko
|
hizkuntza
hautua egin gabe daudenak horretara animatu ditu Zarauzko Euskara zinegotziak.Eneritz Albizu Azpeitiko Udaleko Euskara eta Kultura zinegotziak nabarmendu du" herritarren eskubidea" dela osasun zerbitzu publikoa euskaraz jasotzea: " Ez da eskaera gehigarri bat, dagokigun zerbait da.
|
|
|
Osakidetzako erabiltzaileek osasun arretarako
|
hizkuntza
hautua egin gabe badute, honako bideak dituzte hori egin ahal izateko: osasun zentroko harrera zerbitzuan, medikuaren kontsultan edota Osasun Karpetaren bidez.
|