|
2008
|
|
|
Quousque Tandem?! Edición Crítica de la obra de Jorge Oteiza (edizio elebiduna
|
Euskara
Gaztelera), Amador Vegaren edizioa, Jon Echeverria Plazaolaren laguntzarekin. Euskarazko itzulpena:
|
|
|
Edición Crítica de la obra de Jorge Oteiza (edizio elebiduna Euskara Gaztelera), Amador Vegaren edizioa, Jon Echeverria Plazaolaren laguntzarekin.
|
Euskarazko
itzulpena: Pello Zabaleta, Jorge Oteiza Fundazio Museoa, Altzuza.
|
|
|
Sobre el arte nuevo de la postguerra, Edición Crítica de la obra de Jorge Oteiza, María Teresa Muñózen edizio elebiduna, J. Lizasoain eta A. Rubioren laguntzarekin.
|
Euskarazko
itzulpena: Pello Zabaleta, Jorge Oteiza Fundazio Museoa, Altzuza.
|
|
|
de Oteiza: Lectura de Quousque tandem?!?, Quousque tandem?!, Edición Crítica de la obra de Jorge Oteiza (edizio elebiduna
|
Euskara
Gaztelera). Amador Vegaren edizioa, Jon Echeverria Plazaolaren laguntzarekin.
|
|
|
Amador Vegaren edizioa, Jon Echeverria Plazaolaren laguntzarekin.
|
Euskarazko
itzulpena: Pello Zabaleta, Jorge Oteiza Fundazio Museoa, Altzuza.
|
|
|
Irakurlearentzako oharra: Oteizaren idazkera berezia dela eta, artikulu honetan
|
euskaraz
ematen diren aipuak liburuen euskarazko bertsioetatik lortu dira. Itzuli gabekoak, aldiz, erdarazko oinarrizko argitalpenetatik hartu izan dira.
|
|
|
Irakurlearentzako oharra: Oteizaren idazkera berezia dela eta, artikulu honetan euskaraz ematen diren aipuak liburuen
|
euskarazko
bertsioetatik lortu dira. Itzuli gabekoak, aldiz, erdarazko oinarrizko argitalpenetatik hartu izan dira.
|
|
|
6 Oteizaren testu gehienak ez daude
|
euskarara
itzuliak. Ahal denean, euskaraz aipatuko ditugu eta euskarazko bertsioaren orria zehaztuko dugu.
|
|
|
6 Oteizaren testu gehienak ez daude euskarara itzuliak. Ahal denean,
|
euskaraz
aipatuko ditugu eta euskarazko bertsioaren orria zehaztuko dugu. Bestelakoetan, jatorrizko gaztelaniazko bertsioa erabiliko dugu.
|
|
|
6 Oteizaren testu gehienak ez daude euskarara itzuliak. Ahal denean, euskaraz aipatuko ditugu eta
|
euskarazko
bertsioaren orria zehaztuko dugu. Bestelakoetan, jatorrizko gaztelaniazko bertsioa erabiliko dugu.
|
|
|
Ikasleek
|
euskaraz
, gaztelaniaz eta ingelesez duten gaitasun komunikatiboa ezagutu nahi dugu. Gainera, gaitasun komunikatiboa neurtzeko modu bat proposatu nahi dugu gaitasun diskurtsiboa ardatz hartuta.
|
|
|
ereduko ikasleen 1Hak duen eragina ezagutu nahi dugu ikasleek
|
euskaraz
, gaztelaniaz eta ingelesez duten gaitasun komunikatiboan.
|
|
|
Hezkuntza eleanitzean orokortu den ingelesaren sarrera goiztiar partzialak duen eragina ezagutu nahi dugu ikasleek
|
euskaraz
, gaztelaniaz eta ingelesez duten gaitasun komunikatiboan.
|
|
|
Guztiak ereduan zebiltzan baina bi aldagai nagusik ezberdintzen zituzten: hauetako 12k
|
euskara
dute lehen hizkuntza eta familiako hizkuntza nagusia eta, besteek, ordea, gaztelania. Gainera, 3 hizkuntza adin ezberdinetan hasi ziren ikasten; hauetariko 12 bost urterekin hasi ziren ingelesa ikasten eta beste 12ak zortzi urterekin.
|
|
|
Gipuzkoako Goierriko herri bateko ikastola bateko ikasleak dira guztiak. Herriko biztanleen% 59,7 elebiduna da eta
|
euskararen
kale neurketa% 35aren ingurukoa da. Beraz, soziolinguistikoki nahiko eremu euskaldunean hazitako gazteak ditugu.
|
|
|
Sailkapen probak erabili ondoren, ikasleak elkarren artean konparatu ahal izateko asmoz, eta ereduko hizkuntza helburuak aintzat harturik, proba berdinak erabili ditugu
|
euskarazko
nahiz gaztelaniazko komunikazio gaitasuna neurtzeko. Hauek dira horiek:
|
|
|
|
EUSKARA
ETA GAZTELANIA
|
|
|
Probak bi ikasturtetan bildu ziren ingeleseko programa ezberdinak aintzat hartuta. Ikasturtearen hasieran
|
euskarazko
probak bildu genituen; erdi partean, ingelesezkoak eta bukaeran, gaztelaniazkoak. Datu guztiak transkribatu eta ikerketa galderen arabera antolatu genituen.
|
|
|
3.1
|
Euskaraz
, gaztelaniaz eta ingelesez ikasleek testu ezberdinetan erakutsitako gaitasun komunikatiboaz
|
|
|
Ondorio orokor bezala aipa liteke, ikasleen artean aldeak dauden arren, oro har, maila ona eman dutela
|
euskarazko
nahiz gaztelaniazko probetan. Ingelesezkoetan, berriz, zer hobetu handia dute, maila benetan apala baitute.
|
|
|
Ingelesezkoetan, berriz, zer hobetu handia dute, maila benetan apala baitute. Hizkuntza ezberdinetako mailen artean korrelazioa dago; hots,
|
euskaraz
maila ona duenak, gaztelaniaz eta, neurri batean, ingelesez ere erakusten du maila hori. Aipagarria da, hala ere, hizkuntza arteko transferrak ez direla gehiegi aprobetxatzen ingelesez.
|
|
|
Aipagarria da, hala ere, hizkuntza arteko transferrak ez direla gehiegi aprobetxatzen ingelesez. Esate baterako,
|
euskaraz
nahiz gaztelaniaz, diskurtso gaitasunean nahiz estrategia gaitasunean erabilitako hainbat baliabide ez ditugu ingeleseko testuetan aurkitzen. Argi dago 3 hizkuntzan ez dutela ikasleek nahikotasun mailarik erdietsi.
|
|
|
Ekintza gaitasunari dagokionez, ikasleen gehiengoak asmatu egin du bai
|
euskarazko
bai gaztelaniazko ariketetan. Ez, ordea, ingelesezko ariketetan.
|
|
|
Ez, ordea, ingelesezko ariketetan. Gaztelaniazko ariketetan, bestalde, emaitza hobeak lortu dituzte ariketa bera aurretik
|
euskaraz
egina zutelako, gure iritziz. Bi hizkuntza horietan asmo komunikatiboak adieraztean hutsegiteak aurkitu ditugun arren, oso kasu gutxitan zapuzten da erabat testuaren komunikazio gaitasuna.
|
|
|
Hala
|
euskarazko
nola gaztelaniazko testuetan hiru motatako akatsak ditugu baina lan kaskarrenetan bakarrik aurkitzen ditugu denak batera. Ingelesezkoetan, ordea, maiz topatzen ditugu akats mota guztiak testu berean.
|
|
|
Hortaz, besteetan gertatzen diren akats larriek baldintzatzen dute ekintza gaitasuna. Oro har,
|
euskaraz
nahiz gaztelaniaz nahikoa gaitasun erakutsi dute gehienek; ez, ordea, ingelesez.
|
|
|
Hutsegite dezente aurkitu ditugu alderdi honetan. Esate baterako, formaltasun maila testuan zehar mantentzeko benetako arazoak dituzte gazteek argudiozko eskutitzetan, IDAZ 2 ariketan, nahiz
|
euskaraz
nahiz gaztelaniaz. Bestetik, hizkera informal samarra erabili du askok MINTZA 1 ariketan, bi hizkuntzetan hemen ere.
|
|
|
Roletan, bada, ez dira egokitasun estilistikoaren irizpideak erabiltzen. Kidetasun harremanek, nahiz
|
euskaraz
nahiz gaztelaniaz, ez dute forma aldetik islarik. Azkenik, ingelesezko ariketetan hizkera akademikoa, justua, aurkitzen dugu.
|
|
|
Emaitza positiboen artean honako hauek aipa daitezke: batetik,
|
euskaraz
egindako argudiozko eskutitzetan partaideen hurbiltasun urruntasuna egoki adierazi dute gehienek. Gainera, eskutitz informaletan, IDAZ 3 proban, ia ez dugu akastunik aurkitzen.
|
|
|
Eskema formala aztergai dugularik, bai
|
euskaraz
bai gaztelaniaz, oro har, atalak beti aipatzen dira. Dena dela, ia lan guztietan falta dira ataletako batzuk, norberaren aurkezpena IDAZ 2an eta sarrera hitz edo aurkezpen tematikoak IDAZ 1 eta MINTZA 1ean, esate baterako.
|
|
|
Bestetik,
|
euskaraz
eta gaztelaniaz ez dugu estilo zuzenik aurkitu, polifoniari jaramon egin diotenek zehar estiloa aukeratu baitute. Asko dira, ordea, ahots ezberdinen polifonia hori saihestu dutenak.
|
|
|
Esan bezala, antolatzaile gutxi erabiltzen dituzte argudioak aurkezteko; elkarrekintzan, bestetik, talka da nagusi, oposizioa erakustea eta, ondorioz, diskurtsoera ezberdinen txertaketa benetan urria da. Bai
|
euskaraz
bai gaztelaniaz aurkitzen dugu hori, baita ingelesez ere. Ingelesez, baina, sarritan akats linguistikoak ere badaude lokailu horietan bertan.
|
|
|
Joskera apala erabiltzen dute ikasleek bai
|
euskaraz
bai gaztelaniaz, zer esanik ez ingelesezko ariketetan. Gainera, ahozko ariketetan, MINTZA 1 eta 2an, gaztelaniaren eragina nabarmena da euskarazko ariketan eta, alderantziz, euskararen eragina gaztelaniazko ariketetan.
|
|
|
Joskera apala erabiltzen dute ikasleek bai euskaraz bai gaztelaniaz, zer esanik ez ingelesezko ariketetan. Gainera, ahozko ariketetan, MINTZA 1 eta 2an, gaztelaniaren eragina nabarmena da
|
euskarazko
ariketan eta, alderantziz, euskararen eragina gaztelaniazko ariketetan. Akats morfologikoen zein ortografikoen kopurua ere azpimarragarria iruditzen zaigu, hiru hizkuntzetan, gainera.
|
|
|
Eskuarki estrategia berberak erabili dituzte ikasleek
|
euskaraz
zein gaztelaniaz. Erabilienak, bada, automonitoretzekoak, zerbait lortu eta konpentsatzekoak, zerbait atzeratu edo denbora irabaztekoak eta norberak esandakoa bestela esatea izan dira.
|
|
|
Gutxiago erabili dituzte laguntza eskeak, norberak esandakoa errepikatzea eta autozuzenketak.
|
Euskarazko
ariketetan, orobat, gutxitxo agertzen diren arren, gaztelaniazkoetan baino sarriago agertzen dira berregituratze eta itzulinguruak.
|
|
|
3.2
|
Euskaraz
, gaztelaniaz eta ingelesez ikasleek lortutako gaitasun komunikatiboan lehen hizkuntzaren araberako aldeez
|
|
|
Lehen hizkuntzaren eragina handia da hizkuntza gaitasunean.
|
Euskarazko
ariketetan gaztelania lehen hizkuntza dutenek lan kaskarragoak ekoitzi dituzte arlo jakinei dagokienez: oro har, akats larriagoak eta ugariagoak egin dituzte (IDAZ 1, IDAZ 2, MINTZA 1).
|
|
|
oro har, akats larriagoak eta ugariagoak egin dituzte (IDAZ 1, IDAZ 2, MINTZA 1). Gaztelaniaz egindako ariketetan alderantzizkoa daukagu,
|
euskara
lehen hizkuntza dutenek zer hobetu gehiago dute (IDAZ 1, IDAZ 2, MINTZA 1, MINTZA 2).
|
|
|
3.3
|
Euskaraz
, gaztelaniaz eta ingelesez ikasleek lortutako gaitasun komunikatiboan hirugarren hizkuntza ikasten hasi diren adinaren araberako aldeez
|
|
|
Ingelesa adin ezberdinekin ikasten hasi zirenen arteko aldea nabarmentzeko modukoa da.
|
Euskarazko
ariketetan, IDAZ 1 eta MINTZA 1 izendatutakoetan, hain zuzen ere, hobeak agertu dira ingelesa 8 urterekin ikasten hasi zirenak. Gainera, MINTZA 2 deitutako rol jokoan, beren rolak ariketaren bukaeraraino mantentzeko zailtasunak erakutsi dituzte 5 urterekin hasitako ikasleek.
|
|
|
Gainera, MINTZA 2 deitutako rol jokoan, beren rolak ariketaren bukaeraraino mantentzeko zailtasunak erakutsi dituzte 5 urterekin hasitako ikasleek. Gaztelaniazko ariketetan ez dugu
|
euskaraz
aurkitutako ezberdintasunik topatu baina ingelesez egindako ariketetan 5 urterekin hasitakoen kontrako balantzea indartu egiten da. Alegia, ingelesez egindako hiru ariketetan, MINTZA 3, MINTZA 4 eta IDAZ 4 deiturikoetan, 5 urterekin hasitakoek okerrago adierazi dituzte ariketen asmo komunikatiboak:
|
|
|
Ingelesa 5 urterekin ikasten hasi ziren ikasleek emaitza kaskarragoak azaldu dituzte bai IDAZ 1 eta IDAZ 2 ariketetan
|
euskaraz
zein gaztelaniaz eta, batez ere, ingelesezko ariketa guztietan, MINTZA 3, MINTZA 4 eta IDAZ 4an. Laguntza eske etengabeen ondorioz, testu desegituratuagoak, hierarkizatu gabeak eta lotura eskasagodunak aurkitu ditugu taldekide horien artean.
|
|
|
8 urterekin hasitakoek besteek esandakoa bereganatzeko markatzaile gehiago, diskurtsoera txertaketa handiagoa eta kausalitatea adierazteko markatzaile gehiago erabili dituzte. Orain arte esandakoa
|
euskarazko
zein gaztelaniazko lanetan errepikatzen da. Azken horien lanetan, halaber, erritmo eta kausazko aldatzaileak agertzen dira ingelesezko ariketan, 5 urterekin hasitakoenetan ez bezala.
|
|
|
Anaforen erabilerari dagokionez, esan daiteke, batetik, 8 urterekin hasitakoen taldekoek anafora gutxiago erabili dituztela
|
euskarazko
IDAZ 1 ariketan; bestetik, 5 urterekin hasitakoen taldekoek besteek baino gehiago erabiltzen dituztela, bestelako, anaforak deitu ditugunak, hots, izen+ erakusle hurrenkerak.
|
|
|
Aditzari erreparatuta, 5 urterekin hasitakoek narrazioaren ezaugarria den adizki burutua desegoki eman dute
|
euskaraz
(MINTZA 1); gainera, beharrizana bortitzago adierazi dute gaztelaniazko argudiozko eskutitzetan eta baita euskarazko rol jokoetan ere (MINTZA 2). Ingelesezko ariketetan okerragoak izan dira talde honetakoak, beste hizkuntzen eragin handiagoa izateaz gain, jokatu gabeko aditzen bitartez esaldi benetan traketsak osatu baitituzte.
|
|
|
Aditzari erreparatuta, 5 urterekin hasitakoek narrazioaren ezaugarria den adizki burutua desegoki eman dute euskaraz (MINTZA 1); gainera, beharrizana bortitzago adierazi dute gaztelaniazko argudiozko eskutitzetan eta baita
|
euskarazko
rol jokoetan ere (MINTZA 2). Ingelesezko ariketetan okerragoak izan dira talde honetakoak, beste hizkuntzen eragin handiagoa izateaz gain, jokatu gabeko aditzen bitartez esaldi benetan traketsak osatu baitituzte.
|
|
|
8 urterekin hasitakoen taldekoei buruz honako alderdiak azpimarratu genituzke: batetik, testu estatikoagoak sortu dituzte
|
euskarazko
IDAZ 1 ariketan eta, gainera, aditz denborak gehiago nahastu dituzte gaztelaniazko MINTZA 1 ariketan. Bestetik, modalizazioan egokiago jokatu dute gaztelaniazko argudiozko eskutitzetan (IDAZ 2) eta aspektuaren balio diskurtsiboa hobeto erabili dute gaztelaniazko narrazioetan (MINTZA 1).
|
|
|
Testu apalagoak aurkitu ditugu 5 urterekin hasitakoen multzoa osatzen dutenengan, bai
|
euskarazko
eta gaztelaniazko ariketetan (joskera sinpleagoa eta akats morfologiko gehiago) bai ingelesez egindakoetan. Ingelesez akats morfologiko gehiago, testu izaera ez duten zenbait lan, berba ulergaitzak eta ortografia akats gehiago topatu ditugu 5 urterekin hasitakoen taldekideen artean.
|
|
|
Ingelesez akats morfologiko gehiago, testu izaera ez duten zenbait lan, berba ulergaitzak eta ortografia akats gehiago topatu ditugu 5 urterekin hasitakoen taldekideen artean. 8 urterekin hasitakoen taldekoek
|
euskarazko
MINTZA 2 ariketan akats morfologiko gehiago egin dituzte, baina kontuan hartu genuke hauen jarduna aberatsagoa dela oro har.
|
|
|
Aldea oso handia ez den arren, ingelesaren aldagaian badira ezberdintasunak.
|
Euskarazko
ariketetan estrategia gutxiago erabiltzen dituzte 5 urterekin hasitako multzokoek. Horiek, gainera, ingelesez laguntza eskeak eta zerbait saihesteko edo murrizteko estrategia gehiago darabiltzate.
|
|
|
Idiazabal, I. eta Larringan, L. M. (1996): . Análisis de estrategias argumentativas en escritos de escolares bilingües del País Vasco?, in M. Perez Pereira (arg.), Estudios sobre la adquisición del castellano, catalán,
|
euskera
y gallego, Universidad de Santia go de Compostela, Santiago de Compostela, 425
|
|
|
|
Euskarako
teknikaria eta Pedagogian doktorea
|
|
|
Gaitasun Komunikatiboa eta hizkuntzen arteko elkar eragina EAE ko hezkuntza eleanitzean (2007) izeneko doktorego tesian oinarritutako artikulua da honako hau. Tesi horretan gure hezkuntza sistemako gaztetxoen gaitasun komunikatiboa eta
|
euskara
, gaztelania eta ingelesaren arteko elkarreraginaren nondik norakoak aztertzen dira. Bi azter ardatz nagusi horiek, gainera, bi aldagai nagusiren arabera landu ditugu:
|
|
|
(2007). The main aim of this PhD thesis is to analyze the communicative competence of young people in the Basque Autonomous Region and the intelinguistic influence between
|
euskara
, spanish and english. Both areas of interest have been analyzed, taking into account the syllabus followed by students in the education system.
|
|
|
Ondorio bezala esan litzateke nekez aurkitzen dugula eredu teorikoen gauzapen argirik ez didaktika arloan, ez ebaluazioan ere. Guk gazteek
|
euskaraz
, gaztelaniaz eta ingelesez erakusten dituzten ekintza gaitasuna, gaitasun soziokulturala, gaitasun diskurtsiboa, gaitasun linguistikoa eta gaitasun estrategikoak aztertu ditugu. Osagai horiek guztiek Celce Murcia, Dörnyei eta Thurrell en (1995, 1998) ereduari jarraiki, diskurtso gaitasuna ardatz hartuta, lotu ditugu.
|
|
|
Besteak beste, hezkuntza sistemari ezarri zaio bai gizaki bai gizarte eleanitzak prestatzeko agindua. EAEko hezkuntza sistemak dituen xede nagusien artean,
|
euskara
hizkuntza minorizatua hezkuntzaren bitartez biziberritzeko ahalegina dugu. Azken urteetan, hezkuntza sistemak duen helburu estrategiko horri, eleaniztasunaren eskakizuna erantsi zaio eta hainbat urrats egin dira bide horretan.
|
|
|
Aditz denboraren oinarria mantentzeko arazoak izan dituzte askok, gaztelaniaz
|
euskaraz
baino gehiago. Ingelesean akats hau asko gertatzen da, present simple eta past simple nahasian ematen baitituzte ikasle askok.
|
|
|
Aditz aspektuari dagokionez, horren balio diskurtsiboa ongi erabili izana azpimarratuko genuke, ikasle batzuek asmatu baitute narrazioetako lehen planoa eta fondoa nahiz egoera inizialak aspektuaren bitartez antolatzen, bai
|
euskaraz
bai gaztelaniaz.
|
|
|
Joskera apala erabiltzen dute ikasleek bai euskaraz bai gaztelaniaz, zer esanik ez ingelesezko ariketetan. Gainera, ahozko ariketetan, MINTZA 1 eta 2an, gaztelaniaren eragina nabarmena da euskarazko ariketan eta, alderantziz,
|
euskararen
eragina gaztelaniazko ariketetan. Akats morfologikoen zein ortografikoen kopurua ere azpimarragarria iruditzen zaigu, hiru hizkuntzetan, gainera.
|
|
|
Horrela, esate baterako, estrategiak erabiltzen ikasi duen hiztunak hizkuntza guztietan aprobetxatuko du abildade hori. Ezin esango dugu, beraz,, halako ikasleak
|
euskaraz
duen gaitasun estrategikoa halakoa da?, kasurako. Hala ere, horren jakitun garen arren, ikerketa galderetan ikasleen hizkuntzak ezberdindu egin ditugu, emaitzak eta, batez ere, ondorioak argitze aldera.
|
|
|
Euskal izenen historia
|
euskararen
historiaren partea da, eta euskarak Euskal Herrian mintzatu diren erdarekin izan dituen harremanen historiaren zati bat. Hau da, oso estatus ezberdina izan duten hizkuntzen arteko botere eta truke harremanen alderdi bat.
|
|
|
Euskal izenen historia euskararen historiaren partea da, eta
|
euskarak
Euskal Herrian mintzatu diren erdarekin izan dituen harremanen historiaren zati bat. Hau da, oso estatus ezberdina izan duten hizkuntzen arteko botere eta truke harremanen alderdi bat.
|
|
|
Hau da, oso estatus ezberdina izan duten hizkuntzen arteko botere eta truke harremanen alderdi bat.
|
Euskara
, ezagun denez, herri hizkuntza izan da; botere zirkulu eta erakundeetatik kanpo bizi izan da gehienbat, behinik behin Modernitatean. Euskarazko izenen historia, hortaz, botere eskaseko hizkuntza baten historiaren zati da.
|
|
|
Euskara, ezagun denez, herri hizkuntza izan da; botere zirkulu eta erakundeetatik kanpo bizi izan da gehienbat, behinik behin Modernitatean.
|
Euskarazko
izenen historia, hortaz, botere eskaseko hizkuntza baten historiaren zati da. Hainbat unetan laburtu ahal da historia hori (Gorrotxategi, 2000):
|
|
|
Ohikoa da izen batzuk edo izen baten hainbat aldaera erabiltzea: izen eta abizen ofizialak, herri aldaerak, goitizenak... batzuetan
|
euskaraz
, bestetan erdaraz7.
|
|
|
7 Ez dugu jorratu izenen aldaeren normalizazioa, hizkuntzen normalizazioaren alderdia dena duda barik. Argi dago euskal izenen hedapena
|
euskararen
normalizazioarekin batera doala. Argitzeke dugu, ostera, zer gertatzen den abizenekin, zein den abizenak era normalduan ofizialtzeko eta erabiltzeko arduragabekeriaren arrazoia.
|
|
|
Euskal kasuan generazio berriek ezaugarri berezi bat dute. Dituzten izenak
|
euskarazkoak
dira. Euskal Herrian berrikuntza edo ordezkapen onomastikoa euskarazko izenak baliatuz egin da gehienbat.
|
|
|
dela,, zerbait iraunkorra? dela sinesten dugu inozoki, edo
|
euskaraz
esan ohi zenez: izenak izana dakar.
|
|
|
Gure ikerketa honetan, kontrako ahaleginaz jardun dugu, hau da, nahita edo nahi gabe, gizonezko eta emakumezkoentzat balio dezakeen izen baten hautuaz. Euskal izen guztiak halakoak direla pentsa dezake
|
euskaraz
ez dakienak edo euskal tradizio onomastikoa ezagutzen ez duenak. Eneka zenbatean hartu dute emakume izentzat?
|
|
|
Azal dezagun zergatik.
|
Euskararen
kasuan, euskal izendegia egitea Euskaltzaindiaren eskuetan utzi dute instituzioek (Euskal Izendegia, 2001). Izendegi horrek espainiar legeak ezarritako muga guztiak gorde behar izan ditu:
|
|
|
Arazoa da
|
euskarak
ez duela, egiazko generoari, legokiokeen genero gramatikal argirik.
|
|
|
Dituzten izenak euskarazkoak dira. Euskal Herrian berrikuntza edo ordezkapen onomastikoa
|
euskarazko
izenak baliatuz egin da gehienbat. Talde arteko bereizketaren logikak eta talde barneko identifikazioaren edo homogenizatzearen logikak, biek ala biek, bultzatu dute, euskalduntze onomastiko hori?.
|
|
|
Lehena hauxe da: ikusiz errepikapen literarioa hondoratze etengabea dela, idazleak ez luke geihago hizkuntzak liluraz sortu zentzua (erran nahia) defendatu nahi, baina mintzaira bat,
|
euskara
. Ezen, mintzaira da Poetari gelditzen zaiona hitzen zentzua (eta zentzu mentala) hondoratzekotan eta Literatura urperatzeko zorian direlarik, Derridak ohartarazten duen bezala:
|
|
|
Ikusiz XV. mendetik landa Europa osoko hizkuntza gehienetara zabaldu zela historioa eta bidaia honen zernahi bertsione badela, dokumentu honen interesa hiru pundutan datza; lehenik hizkuntzan, nahiz bertsione honetan leku anitzen deskripzioa falta den, azpimarratu behar baita
|
euskaraz
den bertsione bakarra dugula hemen begien aitzinean; bigarren, aitzin testu edo paratestuetan, bertsione honetan baitira bakarrik aurkitzen; hirugarren, gero gehitua izan zaion Belhaimen globoaren karta. (Septentrio, 51 or.)
|
|
|
Maiatzean jai bat egin zioten Albert Goienetxeren ordezko auzapez berriari, hots, musde Achille Fouquier etxeko jaunari24 Bertan dago Albert Goienetxe, alkate berriaren lagun mina baita udal fanfarriaren ohorezko presidentea izateaz gainera. Goienetxek gorazarrezko diskurtso luzea eskaini zion frantsesez, besteak beste azpimarratuz, jatorriz kanpotarra izan arren, alkate berriak
|
euskara
ikasi eta landu egin zuela? «en cultivant et parlant notre langue»?.
|
|
|
Zenbaki horretan, zer esanik ez, hainbat eta hainbat xehetasun irakurriko dituzu aurreko egunetan bizi izandakoaz, dela inguruetan kokatu ahala 5.000 lagun zeudelarik Donibane Lohizuneko elizan bedeinkaturiko, le drapeau de la fédération basque? delakoaz, dela Barkoxeko gazteriak jokatu zuen Abraham pastoral maluruski eguraldi txarrak trabatuaz, zein,
|
euskara
ikasten edo hasi zen Serbiako Natalia erreginak ikusi Andoaingo dantzarien erakustaldiaz, eta abar. Alabaina, ez dugu Donibane Lohizuneko ospakizunen gaineko datu gehiagorik hona aldatuko, gure hari nagusitik alboratuko baikinateke.
|
|
|
Lehenengoak, frantsesez eta luze xamarra, Anton Abadiaren omenez ospatu zen bazkarian esandakoa biltzen du, besteak beste Abadiak sorturiko euskal jaien berrogeigarren ekitaldia zela gogoraraziz. Bigarren testua,
|
euskaraz
eta berau ere nahikoa luze, zuberotarrei egin zien, pherediku ederra, da, euskalduntasunaren ingurukoa berau.
|
|
|
Beste alde batetik, irailaren 30eko Eskualduna astekariaren zenbakiak. Deux livres basques? artikulua dakar,
|
euskarazko
liburu biren berri damaiguna39 Biotariko lehena Laborarier: zonbeit kontseilu berechi ongarri erremedio berriez da, eta, besteak beste, dans une langue claire et précise?
|
|
|
...ik, azaroaren 17ko Eskualdunak Semaine de Bayonne delakoak argitaraturiko berri bat jaso zuen, aditzera emanez Goienetxe medikuak Eskualdun kantaria opuskulua plazaratu zuela42 Izatez, liburuxka horretan hainbat kanta bildu zituen mediku donibandarrak, la grande patrie françaiseren zerbitzura joandakoan euskaldun gazteek bihotzean bizirik manten zitzaten bai la petite patrie basqueren eta bai ere
|
euskararen
gomuta. Era horretara, halaber, hiri handietan gelditzeko tentaziotik begiratu nahi ditu.
|
|
|
«l, apothéose du peuple basque franco espagnol paraît accomplie dans ces fêtes». Ildo horretatik, astekari euskaldunak Elizaga erretorearen alokuzioa azpimarratzen du, antza, patriotismoz eta fedez betea eta
|
euskara
ezin hobean jalgia; Eskualdunasick laburtuta ematen du, eta, izatez, erretore berak 1894ko jaietan egin zuen predikuaren ideia nagusiak berresaten ditu. Kronikak, besteak beste, dantzarien berri dakar, erakustaldiek ohiko arrakasta izan zutela esanez, baina ez soilik egitarauan agertzen ziren Beasaingo dantzarienak, «mais encore et surtout avec ceux de Bilbao que leur curé a eu l, heureuse idée d, amener à l, improviste.
|
|
|
Dirudienez, euskal liburuen erakusketa bat ere antolatu zen, Parisetik eta Frantziaren lau bazterretarik hurbildu jaun jakintsu handientzat. «Han zituzten bilduak, jaun heier erakusteko,
|
eskuara
liburu berri eta zahar guziak; batzu ederki aphainduak, estalgi ederrez inguratuak; bertze batzu biphiek eta saguek erdi janak, edo hezeduraren ondorioz osoki mutzituak». Dena dela, hitzaldien egitaraua ez omen zen bete:
|
|
|
Erregeak eta ministroak alboratu eta hurrengo maiatzean Urruñan aurkituko dugu Goienetxe, laurehun bat laborariren artean94 Eskualdunak zehazten duenez, «Urrugnako herriko etchean, bezperak ondoan, egina izan da bilkura eder bat». Lehendabizi Donibaneko alkatea mintzatu da
|
euskaraz
eta gonbidatu ditu laborariak elkarren laguntzera eta bat egitera. Gero Rene Minier aurkeztu die, Azkaine Argiñeneko jaun gaztea, zeinak luzernari buruzko hitzaldi ederra eman baitie euskara dotore batean.
|
|
|
Lehendabizi Donibaneko alkatea mintzatu da euskaraz eta gonbidatu ditu laborariak elkarren laguntzera eta bat egitera. Gero Rene Minier aurkeztu die, Azkaine Argiñeneko jaun gaztea, zeinak luzernari buruzko hitzaldi ederra eman baitie
|
euskara
dotore batean. Hitzaldia laburtuta dakar astekariak.
|
|
|
Iazkoan bezala, murde Goienetxek prediku guztiz interesgarria irakurri zuen, astekariak osorik argitaratu zuena eta guk artikulu honetan eranskin gisa emango duguna (ikus 2 eranskina). Alabaina, hitzaldi oso horretatik esaldi bakan batzuk aldatuko ditut hona, nire ustez nahikoa ondo islatzen baitute Donibaneko alkate euskaltzalearen pentsaera
|
euskararen gainean
:
|
|
|
[?] Haurrek ikhas dezatela ongi eskoletan frantsesa mintzatzen bainan ez dezatela
|
eskuara
ahantz. Etchetan eta burhasoekin mintza ditela eskuara garbienean.
|
|
|
[?] Haurrek ikhas dezatela ongi eskoletan frantsesa mintzatzen bainan ez dezatela eskuara ahantz. Etchetan eta burhasoekin mintza ditela
|
eskuara
garbienean.
|
|
|
Mintza dezagun beraz garbiki gure
|
eskuara
ederra mendez mende gure aitorek eta zaharrek maithatu duten hizkuntza.
|
|
|
Goienetxek berak Donibanera hurbiltzen ziren mundu zabaleko errege erreginekin erabiltzen zuen hizkuntza diplomatikoa frantsesa zen? baina, bestetik,
|
euskararentzat
ere zeregin guztiz garrantzitsua gorde nahi zuen, etxean eta euskaldunen artean. Esaterako, Goienetxek berak sarritan erabiltzen zuen euskara plaza-gizon aritzean, eta, halaber, euskaraz idazten zuen, eta, pentsatzekoa da irakurri ere egiten zuela.
|
|
|
baina, bestetik, euskararentzat ere zeregin guztiz garrantzitsua gorde nahi zuen, etxean eta euskaldunen artean. Esaterako, Goienetxek berak sarritan erabiltzen zuen
|
euskara
plaza-gizon aritzean, eta, halaber, euskaraz idazten zuen, eta, pentsatzekoa da irakurri ere egiten zuela. Dena den, ez du garbi uzten euskarak zein leku lukeen eskolan bertan eta gainerako gune ofizialetan.
|
|
|
baina, bestetik, euskararentzat ere zeregin guztiz garrantzitsua gorde nahi zuen, etxean eta euskaldunen artean. Esaterako, Goienetxek berak sarritan erabiltzen zuen euskara plaza-gizon aritzean, eta, halaber,
|
euskaraz
idazten zuen, eta, pentsatzekoa da irakurri ere egiten zuela. Dena den, ez du garbi uzten euskarak zein leku lukeen eskolan bertan eta gainerako gune ofizialetan.
|
|
|
Esaterako, Goienetxek berak sarritan erabiltzen zuen euskara plaza-gizon aritzean, eta, halaber, euskaraz idazten zuen, eta, pentsatzekoa da irakurri ere egiten zuela. Dena den, ez du garbi uzten
|
euskarak
zein leku lukeen eskolan bertan eta gainerako gune ofizialetan.
|
|
|
Zaharrak joan eta gazteek heien urhatseri ez jarreiki, bainago hea Uztaritzen, Hazparnen edo Baigorrin, herri handienez eta eskualdunenez mintzatzeko? hiru mutiko gazte badiren
|
eskuarazko
dotzenerdi bat kantu dakitenik.
|
|
|
Guk dakigularik ez du bestelako argitalpenik eduki. Goienetxeren liburuxka
|
euskara
erraz eta eraginkor batean dago idatzita, orduko nekazariek lehen irakurraldian uler zezaten.
|
|
|
<ftp://www2.euskaltzaindia.net/
|
euskera
/ 50719.pdf>).
|
|
|
Atchiki gure usaieri, gure garbitasunari eta gure hitzkuntza ederrari. Gure artetik galtzen balin bada
|
eskuara
gure baithan diren gauza hoberen guziak galduko ditugu. Harek atchikitzen ditu gure artean gure fede azkar eta kontsolagarria, gure garbitasun eta leialtasuna, gure zaharren printzipio eta ikhusteko manera zuzen eta ederrak, gure arteko errespetua.
|
|
|
Horiek egin dute bethi danik Eskualdunen fama eta ohoria. Haurrek ikhas dezatela ongi eskoletan frantsesa mintzatzen bainan ez dezatela
|
eskuara
ahantz. Etchean eta burhasoekin mintza ditela eskuara garbienean.
|
|
|
Haurrek ikhas dezatela ongi eskoletan frantsesa mintzatzen bainan ez dezatela eskuara ahantz. Etchean eta burhasoekin mintza ditela
|
eskuara
garbienean.
|
|
|
Mintza dezagun beraz garbiki gure
|
eskuara
ederra mendez mende gure aitorek eta zaharrek maithatu duten hizkuntza.
|
|
|
Heras, I.; Arana, G.; Casadesús, M. eta Merino, J. (2007): Kalitate kudeaketaren hastapenak,
|
Euskara
Errektoreordetzaren Sare Argitalpena, EHU, Leioa.
|