|
2002
|
|
|
Datozen hamar urteotan Europan, hizkuntzen, hiztun talde nola baita gizarteetan aldaketa esanguratsuak gertatuko dira, testuinguru horretan
|
euskarak
ez dauka bere biziraupena ziurtaturik, beraz, arian arian ari gara haren etorkizuna jokatzen eta eraikitzen. Egun euskalduntzen ari diren zein jada euskaldundu diren belaunaldien hizkuntza jokabideak (familian, lagun artean, lan munduan, e.a) etorkizun hurbilean euskararen bilakaeraren nondik norakoak utziko dizkigute agerian, hots, euskarak etorkizunik izango ote duen edo euskarak beste hizkuntza batzuen antzera museoko pitxi eder izatera iristeko bidea hartuko ote duen.
|
|
2003
|
|
|
Eta hor gabiz gero gu zer hori zabaltzen:
|
euskeraz
ez daukagula liburu modurik! Beharbada, ezin geintekez, ez, harrotu inguruko herrien aurrean; baina, gure betiko egoera negargarri ta larria gogoan izanik, zetan lotsaturik ba ete daukagu?
|
|
|
Orduko denporetan
|
euskereak
ez eukan ezelango lekurik gure ikastetxeetan: ez herriko eskoletan, ez fraide monjen ikastegietan, ez goiko ez beheko mailetako ikastoletan.
|
|
|
Holakorik ez. Handik lasterrera askok eta askok gure eleiz zereginak gehien baten euskeraz egin behar izango genduzan arren, Seminarioko egitarauetan
|
euskereak
ez eukan ezetariko lekurik, hori gaur ulertezina egiten bajaku be. Beste hainbat ikasgairen artean, bageunkan bat," Pastoral" eritxona, gure herrietan artzain on izateko bideak erakusten euskuzana.
|
|
2004
|
|
|
Gainerakoan, Uribe Kostako
|
euskarak
ez dauka beste inon ematen ez den bereizgarririk »berba bakanen bat ez bada», baina aipatzekoa da azentua. Azpieuskalki honek doinu azentua dauka," munduan Tokioko japonieraz eta Bizkaiko iparraldean, Getxotik Mutrikuraino baino ematen ez dena", Gamindek azaldu duenez.
|
|
|
Ez erosi euskaraz iragartzen ez den produkturik. Ez sartu bere izena
|
euskaraz
ez daukaten dendetan. Ez kontsumitu gure euskalduntasuna aintzakotzat hartzen ez duen ezer.
|
|
|
hots, erdaraz egindako kultura, baldin hemen egina bada, euskal kultura dela, euskaraz egindakoaren parekoa. Beraz,
|
euskarak
ez dauka erdaren lekua zertan hartu eta, ondorioz, ezta ere egun horietako bakoitzak, gaztelaniak zein frantsesak, daukan bizi indarra murriztu. (...) Horientzat, beren jatorrizko hizkuntza, euskara?
|
|
|
|
Euskarak
ez dauka genero gramatikalik eta horrenondorioz jendeak pentsatzen du ez dela sexista, baina beste modu batzuetan agertzen da genero bereizketa (giza-, anai, ema, gizon, eme, andre). Hirugarren pertsona singularra neutroa da (bera/ hura), beste hizkuntza askotan markatuta dagoenean.
|
|
2005
|
|
|
Euskal kultura aipatzen dutenentzat aipagai nagusiak dira euskara, kantua, dantza, pilota, ohiturak. Halere ohizko praktikan
|
euskarak
ez dauka lehentasuna, baina bai zinemak, kontzertuek, dantzak, erakustokiek.
|
|
2008
|
|
|
Oso ezberdina da euskararen semearengana> hitzaren egitura, non azterketa egoki batek zatiketa bai mentzen du (seme a-ren ga n a) eta jakin badakigu zein zati foniko dagokion mugatzaileari, zein posesioari, etab. Hori dela ta, euskara ez da hizkuntza flexiboa, latina bezela:
|
euskarak
ez dauka deklinabiderik eta nozio eta izendatze hauek txarto erabiliak izan dira (eta dira) ideologiagatik (Darrigol, (1827) gramatikariarengandik hona, cf. Rotaetxe, 1977, 264) edo latin gramatikaren eraginagatik. Gure hizkuntza ez baita flexiboa, eranslea baino.
|
|
2009
|
|
|
|
Euskarak
ez dauka Iparraldean Hegoaldean bezalako ofizialtasuna. Halere legeak herri hizkuntzei toki bat ematen die eremu publikoan, irakaskuntzan, hedabideetan, garapen iraunkorrean eta administrazioan ere, frantsesa ororen hizkuntza dagoen neurrian.
|
|
|
Hauei buruz
|
euskaraz
ez daukagu bilduma handirik ez zahar zaharrik. François Cerquandek" Legendes et récits populaires du Pays Basque" argitaratu zituenean, urteetan, Frantzian Pabeko Bulletin de la societé des sciences, lettres et arts aldizkarian, tartean sartu zituen 54 igarkizun.
|
|
|
Banekien osabarena adar-jotzea zela kontu hartze bat bainoago. Etxeko eta nire inguru hurbileneko giroan
|
euskarak
ez zeukan defendatuko zuenik, ez baldin bazen maila guztiz sentimental batean. Nire belaunaldiko beste askoren kasuan bezala, garaiko suspertze sozial eta politikoak, gure etxeko girotik hain bestelakoak?
|
|
2010
|
|
|
Asko gustatu zitzaion leloa (bistan denez
|
euskaraz
ez dauka zentzurik).
|
|
2011
|
|
|
Gauza jakina da zenbaitek literatur mota hau gogor kritikatzen duela, baina gaurko gazteen artean askok eta askok era honetako liburuak dituzte gustuko eta, guk nahi edo nahi ez, horrelako liburuak irakurriko dituzte. Eta
|
euskaraz
ez badaukate ezer, erdaraz irakurriko dute. Suertez, euskaraz ere aurkituko dute zerbait hemendik aurrera.
|
|
2012
|
|
|
Eskerrak
|
euskarak
ez daukan genero diferentziarik bestela honezkero murgilduta geundeke politikoki zuzena delako fenomenoak daukan beste bariante nahasgarri batean. Gaitz erdi, bestela gaztelaniaz bezainbeste pairatu baikenuke euskaraz ere.
|
|
|
Izan ere, botere politikoa eta euskararen gainean dauden jarrerak nolabait bitan laburbiltzen baitira: a) botere nazionalak edo burujabetzak normalizatuko du euskararen egoera (beste modu batean esanda, burujabetzarik edo euskal estaturik gabe
|
euskarak
ez dauka zer eginik); b) Gaurko testuinguru soziolinguistikoan botere politikoa lortzeak ez du bermatzen inola ere Euskal Herriaren garapenik. Hori guztia lotu behar da legetasunarekin, hau da, ofizialtasunaren auziarekin.
|
|
2013
|
|
|
Ez al dago aldarrikapenik euskararen presentzia bermatzeko? Ia ez da horretaz hitz egiten, hau da, zergatik
|
euskarak
ez daukan legez lukeen presentziarik. Bere garaian gatazka gogorra izan zen.
|
|
|
Ezinezkoa da beti asmatzea, batez ere, askotan interpretazioak asmatu egin behar direlako.
|
Euskarak
ez dauka toki gehiegi justizian. Saiakerak egin al dira?
|
|
2014
|
|
|
Duela gutxi, 2014ko maiatzean, urteko txostena argitaratu zuen Behatokiak (Hizkuntza Eskubideen Behatokia) eta ondoren Berria egunkariak txosteneko datuen berri eman zuen. Datuek adierazten dutenez,
|
euskarak
ez dauka izan behar lukeen presentzia eta ezkutatuta edo Berrian esaten den bezala" zokoratuta" jarraitzen du, eta euskal hiztunen eskubideak ez dira betetzen. Herritarrak batik bat zerbitzu publikoen jarreragatik kexatzen dira nahiz eta aurreko urtean baino %26 kexu gutxiago bildu den.
|
|
2015
|
|
|
1970eko hamarraldian Hego Euskal Herrian abiaturiko aro politikoaren hasieran,
|
euskarak
ez zeukan presentziarik telebistan, eta, irratiei gagozkiela, garai hartan Hego Euskal Herrian zeuden 17 irratietatik lauk baino ez zuten sartzen euskara dezente euren saioetan (ikus Siadeco, 1979: 186).
|
|
2016
|
|
|
Beste irekitasun batekin jokatu behar dugu. Zelanbait erakustea
|
euskarak
ez daukala loturarik janzkera edo pentsaera zehatz batekin. Aurreiritzi horiek erdaldunengan ere oso errotuta daude, baina kezkatzen nau gugan ere mito horiek oso sendo egoteak».
|
|
|
Honen arabera, Madrilen eskumenean diren sailetan ez omen dira betetzen Euroitunaren engaiamenduak. Bereziki justizian eta administrazio periferikoetan
|
euskarak
ez daukala neholako lekurik azpimarratua izan da. Aldiz Eusko Jaurlaritzaren eskumenak diren arloetan itunaren betetze maila handia dela eta engaiamenduak beteak direla nabarmendu du Patxi Baztarrika Hizkuntza Politikarako sailburu ordeak.
|
|
2017
|
|
|
Euskaldun kopuru handia dauka langile aldetik. Ba, oraindik ere ez da entenditzen egotea hainbat eta hainbat lanpostu
|
euskararik
ez daukatenak. Badakit Osakidetzan kosta egin zitzaiela Euskararen Legea ateratzea ere.
|
|
|
Euskara hizkuntza koofiziala da EAEn, eta, hala ere,?
|
euskarak
ez dauka zilegitasun sozialik komunikazio hizkuntza gisa, nahiz eta hizkuntza ofiziala izan?. Miren Nekane Jausororen hitz horiek oinarri sendoa dutela baiesteko zantzuak sobera daude.
|
|
|
Hortaz, demografia kontuak gorabehera, daukagun arazoa ez ote da gehienbat gure nazioaren barne kohesio eta batasunik eza? 285 Arazoaren muina ez ote da, alegia, euskarak ez duela nazio hizkuntzaren logika emankorrean funtzionatzen?
|
Euskarak
ez daukala nazio kulturarik?
|
|
|
Eta inor gutxik dauka Biblia berak beratara irakurtzeko ohiturarik. Horrezaz gain,
|
euskaraz
ez daukagu eskuko meza libururik ere. Hori tresna baliotsua izango litzateke elkarteko ospakizunaren osagarri modura, baita liturgiarako itzulpenaren erabilera beste eremu eta gune batzuetara zabaltzeko ere, gogoeta taldeetara, otoitz taldeetara, eta abarretara.
|
|
2018
|
|
|
•
|
Euskarak
ez dauka gotorleku edo elkarte indartsurik Zumaian, ez badira Bertso Elkartea, Baleike, AEK..., baina horiek txikiak dira. Hori baino gehiago da badaudela 50 lagun dena euskaraz izatea eta euskaraz bizitzea besterik ez dutenak nahi, eta horiek dira euskararen muina.
|
|
|
Unibertsitatean sartu nintzen urtean, 1975ean, euskara batua ume bat zen, asko zaindu behar genuen ume horietako bat, eguneroko zereginetan indarra eta presentzia irabazi behar zituena.
|
Euskarak
ez zeukala tokirik unibertsitatean esan dezakegu, hots, euskara ez zen unibertsitate mailako hizkuntza. Garai hartan egindako ingeniaritza ikasketetan ez nuela izan aukerarik euskaraz ikasteko oso ondo gogoratzen dut.
|
|
|
Baxoken ustez eurohiriak" egiazko hizkuntza politika" behar du, eta onartu hiru hizkuntza ofizial daudela eremu horretan. Dena den,
|
euskarak
ez zeukan ia tokirik, gogoeta idatzi zuenean; eta gaur ere berdin jarraitzen du Lapurdin. Beraz estatu hizkuntzek daukate indarra eurohirian.
|
|
|
Euskal literaturak, antzerkiak, musikak edota bertsolaritzak ez dute merezi duten lekurik, Pako Aristik402 salatu duen bezala. Hori gertatzen da
|
euskarak
ez daukalako hegemoniarik komunikabideetan. Erdarazko irrati publikoan ere hain da erraza Bilbora edo Donostiara datorren artista espainol batekin elkarrizketa egitea...
|
|
|
Telebista ikusteko moduak anitz aldatzen ari dira. Amerikako Estatu Batuetako eskaintza horien zabalkundeak euskarari kalte eginen dio, azkenaldiko —eta, itxura guztien arabera, etorkizuneko— ikus entzunezko ospetsuenak plataforma horietan daudelako, eta hor
|
euskarak
ez daukalako lekurik. Euskal Herriko erakundeek badute erronka bat:
|
|
2019
|
|
|
Globalizazioak eta diruaren eta negozioaren munduak kalte ekologiko handia egiten dute baita hizkuntza gutxituen artean ere. Beste balio batzuk dira nagusi, eta badirudi
|
euskarak
ez daukala lekurik eremu lehiakor eta gupidagabe horretan. Eta Frantziak eta Espainiak jasanarazten dien zapalkuntza kultural, linguistiko, administratibo eta, funtsean, politiko horren ondorioz are ahulezia gehiagorekin egin behar dio aurre olde uniformizatzaile horri.Bai, hizkuntza larrialdi egoeran dago euskara:
|
|
|
Euskarari egindako gerra ukatzen du aipu batean; aldiz, borrokarako iskiluen eskasia azpimarratzen du Mitxelenak egin zion elkarrizketan. Inork ez dio gerrarik egin euskarari,
|
euskarak
ez dauka armarik borrokarako. Euskara berez da eskasa.
|
|
2020
|
|
|
Euskara, tamalez, eta min dut hau idatzi beharra, azken multzo horretan dago aspalditik. Guk bezala umeek ere sumatuko dute, eta haiek guk baino erreparo gutxiagorekin, bizitzaren aurrean sentitzen dugun betetasun emozionalean
|
euskarak
ez daukala protagonismo handirik, ez duela balio pasio sakonen garraio tresna izateko ere.
|
|
2021
|
|
|
Orain marrazki bizidunak ordainpeko plataforma digitaletan ikusten dituzte. Disney Plus da zerbitzu emaile nagusia eta
|
euskaraz
ez dauka alerik. Horregatik, guraso talde batek Disney Plusen filmak euskaraz egotea eskatu du, haurrek aisialdia euskaraz gozatzeko aukera izan dezaten.
|
|
|
" Hor publizitate handiagoa dago erdarazko liburuekin, eta askotan gero liburuekin telesailak egiten dira. Eta orduan
|
euskarak
ez dauka hori, ez dago bide horretan" (MIR1). Euskarak eta, BIR1 en iritzian, tradiziozko euskal kulturak ere bai:
|
|
|
Gramatikaren berritasun deigarrietako bat da
|
euskarak
ez daukala deklinabiderik. Nola heldu zarete ondorio horretara?
|
|
2022
|
|
|
Lotsa aldez aldatu da. Lehen, orain dela ez hain aspaldi, euskararen alde mintzatzea eta jokatzea gaizki ikusia ze goen,
|
euskarak
ez zeukan sinesgarritasunik ezta kargudunen babesik ere. Oraingoan, aitzitik, euskararen aurka hitz egitea da gaizki ikusia dena eta po litika zein gizarte arduradunek nabarmendu gogo dute euskarari atxikiak daudela, hitzetan baizik ez bada ere.
|
|
|
Hala, Lazkanok adierazi du EITBk «ardura handia» duela gai honetan, baita RTVEk ere. «Gure udalerrietako milaka gaztetxok jotzen dute egunero RTVEra, marrazki bizidunak ikustera, eta
|
euskarak
ez dauka batere presentziarik RTVEn», gehitu du.
|
|
|
Lazkanok adierazi zuen EITBk «ardura handia» duela gai horretan, baita RTVEk ere. «Gure udalerrietako milaka gaztetxok jotzen dute RTVEra, marrazki bizidunak ikustera, eta
|
euskarak
ez dauka presentziarik RTVEn», gehitu zuen.
|
|
|
Alderdi linguistikoari dagokionez, jakintza zientifikoaren komunikazioan eta, gero eta gehiago, haren produkzioan ereingelesak duen monopolioan adierazten da, baita lingua franca horri esleitutako ustezko funtzio neutral eta instrumentalean ere. Horrenbestez,
|
euskarak
ez dauka legitimitate estatusik produkzio zientifikoan; dibulgazioari egotzitako espazioa geratu zaio zientzia dominanteen esparruan, eta azpiratutako diziplinen ‘bigarren mailako’ produkzioa giza eta gizarte zientzien arloan.
|