|
2001
|
|
|
Egun eta Goenkalek izandako arrakastari esker, formula berriak sortu dira,
|
euskarazko
fikzioak bizirik dirau, baina audientziek dute horretarako erabakia," jendeak gustuko ditu bertoko ekoizpenak,' Jaun eta jabe',' Bi eta bat' edota' Ertzainak' en adibideak ditugu hor, kalitatezko produktuak dira eta hori jendeak eskertu egiten du". Iraila eta urria bitartean plazaratuko da" Telelilura" liburua Ainhoa Irazuk berak astekari honi eginiko adierazpenen arabera
|
|
2005
|
|
|
behin marrazki bizidunak ikusteko adina atzean utzitakoan, ETB1ek ez du eskaintzen programarik, jo dezagun, 14 urte bitarteko ikusleentzat. Euskarazko telebista kate publikoak fikziorik eskaintzen ez badu adin tarte horretako ikusleentzat, nekez iritsiko dira gaztaroan eta helduaroan
|
euskarazko
fikzioaren kontsumitzaile izatera.
|
|
2006
|
|
|
izatea, eta gudari rolamutil, anaia, semeen ia esklusibitate izatea, emazteentzat ez delarik lekurik,, aregutxiago gay eta lesbianentzat?. Halaber, Bordak militantearen arketipoan gertatubide den aldaketa oso era grafikoan deskribatzen du, gudari izatetik terroristaizatera iragan baita bere iritzian
|
euskarazko
fikzioan, karga positibodun pertsonaiaizatetik negatiboki markatua izatera.
|
|
2011
|
|
|
Aztergai den hamarkadako
|
euskarazko
fikzio seriatuek atal bakoitza grabatzeko baliatu duten egun kopurua dago zerrendatuta ondorengo taulan. Kontuan hartu, hori bai, balio hauek kuantitatiboak direla; izan ere, taulan ez da azaltzen saioaren sekuentziek duten konplexutasuna.
|
|
|
2 taula. hamarkadako telebistako
|
euskarazko
fikzio seriatuen grabazio egunak, atal bakoitzeko.
|
|
|
Edukiaren eboluzioan, ezin aipatu barik utzi pertsonaiei bizia ematen dien aktore taldea: nabarmena da urteen poderioz irabazitakoa, bai Goenkalen mantentzen diren aktoreek hartu duten eskarmentuagatik, bai garai batean adin tarte bateko pertsonaientzat zeuden arazoak konpondu direlako,
|
euskarazko
fikzioaren hasierako aktore gazteak heldutasunera iritsita, pertsonaia helduen papera bete dezaketelako.
|
|
|
Kantitateari dagokionez, Euskal Telebistak gehiago inbertitu du
|
euskarazko
fikzio seriatuan gaztelaniazkoan baino: XXI. mendeko lehen hamarkadara arte Euskal Telebistak 36 fikzio seriatu ekoitzi eta emititu ditu:
|
|
|
Fikzio seriatu bakoitzean ekoitzi eta emititutako atal kopuruari eta emisio maiztasunari begira ere, euskarazko tituluak nagusitzen dira nabarmen: 4 dira 100 ataletara iritsi diren
|
euskarazko
fikzio seriatuak (Goenkale, Hasiberriak, Benta Berri eta Martin32), eta bakarra gaztelaniaz (Mi querido Klikowsky); bestalde, gaztelaniaz ekoitzitako telesail guztien emisio maiztasuna astean behinekoa izan da, eta euskarazkoetan, ostera, 3 izan dira astean 2, 4 edo 5 eguneko maiztasunarekin emititutakoak (Goenkale, Hasiberriak eta Benta Berri).
|
|
|
Muga horien barruan fikzioa zelan ekoizten den ezagutzeko Goenkale saioaren kasu azterketa egin da; bada, ikerlanean jasotako emaitzek garbi uzten dute Goenkale beti ekoitzi izan dela Euskal Telebistak
|
euskarazko
fikzio seriatua eskaintzeko dituen mugen barruan: familia osoari zuzendutako fikzioa da, eta atal bakoitza ekoizteko baliatzen dituen aurrekontu eta grabazio egunen baldintza betetzen du.
|
|
|
Gainerakoan,
|
euskarazko
fikzio seriatuaren gaira itzulita, badirudi Euskal Telebista etengabeko borrokan ari dela kateen arteko audientzien lehian datu onak lortzearen eta bere sorrerako helburuetariko bat den euskararen normalizazioaren artean. Euskarazko telefikzioak zail du lehiatzea, eta hein batean ametitu egiten zaio beste kateekin alderatuta audientzia datu txikiagoak lortzea, baina audientziaren mamua beti dago hor.
|
|
|
Ikerlanaren puntu honetan, galdetzekoa da ea hizkuntza gutxituen kasuan ere dena irizpide kuantitatiboen arabera ebatzi behar ote den. Ea, berbarako, audientzia datuak
|
euskarazko
fikzio seriatua jasotzeko eskubidearen gainetik egon behar ote diren. Izan ere, ikus entzunezko komunikabideek garrantzi estrategikoa daukate edozein hizkuntza komunitaterentzat.
|
|
|
ETBko programazio buru Joselu Blancok dio (komunikazio pertsonala,) normala dela Euskal Telebistak
|
euskarazko
fikzioa gaztelaniazkoari lehenestea, ETBk egin ezean ez duelako inork egingo. Ikertzaileari datorkion galdera da ea Euskal Telebistak politika berberarekin jarraituko ote duen aurrerantzean, eta ea nahikoa ote den orain arte egindako ahalegina eta apustua euskaraz eta euskaldunon kode kulturaletan egindako telebistako fikzioa bermatzeko.
|
|
|
Horretarako, ikerlanak bi norabide izan ditu: batetik, hamarkadako telebistako
|
euskarazko
fikzio seriatuaren produkzioa baldintzatzen eta mugatzen duten elementu nagusiak identifikatu dira; bestetik, identifikatutako muga horien barruan, Goenkale saioa zelan ekoizten den aztertu da.
|
|
|
Horretarako, lehen helburu bezala,
|
euskarazko
fikzio seriatuaren produkzioak XXI. mendeko lehen hamarkadan izan dituen mugak zeintzuk diren, eta zein neurritakoak, identifikatu da; eta bigarren helburua, kasu azterketaren bidez, Goenkale fikziozko saioari erreparatzea da, muga horien barruan saio zehatz hau zelan ekoitzi den (eta ekoizten jarraitzen den) ezagutzeko.
|
|
|
Urte asko pasatu dira, atal asko grabatu eta emititu. Goenkale mugarri izan da, eta hala da oraindik Euskal Telebistako lehen katearentzat, euskarazko telebistagintzarentzat, eta
|
euskarazko
fikzio seriatuarentzat: markak hautsi ditu, bai emisio denboran, atal kopuruan zein audientzietan.
|
|
|
2000 urteaz geroztiko euskarazko telebistako fikzio seriatuaren katalogazioa eta deskripzioa. Izan ere, ETBri zein euskarazko ikus entzunezkoei buruz gero eta ikerketa gehiago dagoen arren, ezer gutxi idatzi da telebistako
|
euskarazko
fikzio seriatuaren produkzioaren inguruan. Artikulu honetan azaltzen den ikerlanak hiru aurrekari ditu:
|
|
|
Telebistako
|
euskarazko
fikzioaz hitz egitea, Euskal Telebistarentzat ekoitzitakoaz hitz egitea da, bera baita bezero bakarra euskarazko fikzio seriatua ekoizten duten produkzio etxeentzat. Euskal Telebistan barne produkzioko fikzio seriatuak duen presentzia, programazio osoari begira, txikia bada ere, Joselu Blanco ETBko programa eta programazioko buruaren arabera (komunikazio pertsonala,), apustu ekonomiko handia da katearentzat.
|
|
|
Telebistako euskarazko fikzioaz hitz egitea, Euskal Telebistarentzat ekoitzitakoaz hitz egitea da, bera baita bezero bakarra
|
euskarazko
fikzio seriatua ekoizten duten produkzio etxeentzat. Euskal Telebistan barne produkzioko fikzio seriatuak duen presentzia, programazio osoari begira, txikia bada ere, Joselu Blanco ETBko programa eta programazioko buruaren arabera (komunikazio pertsonala,), apustu ekonomiko handia da katearentzat.
|
|
|
Lan honetan, beraz, ikertu gura izan da, batetik, ea XXI. mendeko lehen hamarkadako uztan ere garrantzi kuantitatibo handiagoa daukan
|
euskarazko
fikzioaren barne produkzioak gaztelaniazkoak baino (uzta hori katalogatuko dugu horretarako); eta bestetik, ea produkzioa baldintzatzen duten faktoreek zelan eragiten duten emisioan eskainiko den produktuan (Goenkaleren kasu azterketaren bidez).
|
|
|
1.1 hamarkadako telebistako
|
euskarazko
fikzio seriatua
|
|
|
hamarkada honetan eurak izan dira hainbat denboralditan luzatu diren fikziozko saioak ekoitzi dituztenak, 1 taulan egiazta daitekeen bezala. Bi produkzio etxe horiek dira, gainera, 2009 ikasturtean
|
euskarazko
fikzio seriatua egiten ari ziren bakarrak4.
|
|
|
2.2.1
|
Euskarazko
fikzioaren audientzia potentziala eta eskatzen zaion ikusle kopurua
|
|
|
775.000 lagunekoa da, beraz, telebistako
|
euskarazko
fikzio seriatuaren audientzia potentziala13 Haatik, 42.468.644 pertsonako audientzia potentziala daukaten programekin lehiatzen da ETB: hori zen, izan ere, TNSren neurketen arabera Espainiako estatuko unibertso totala 2008an14 (TNS, 2008), eta Euskal Telebista Espainiako estatuko kateekin lehiatzen da audientzia eta publizitatearen borrokan.
|
|
|
Euskal Telebistak
|
euskarazko
fikzio seriatu bati eskatzen dion batez bestekoa audientzien ratingaren% 2 da, hau da, EAEko 40.000 biztanle. Horrek esan gura du Euskal Telebistak audientzien jomugatzat EAEko euskaldunen% 5 daukala euskarazko fikzio seriatuetan15.
|
|
|
Euskal Telebistak euskarazko fikzio seriatu bati eskatzen dion batez bestekoa audientzien ratingaren% 2 da, hau da, EAEko 40.000 biztanle. Horrek esan gura du Euskal Telebistak audientzien jomugatzat EAEko euskaldunen% 5 daukala
|
euskarazko
fikzio seriatuetan15.
|
|
|
15 EUSTATen ikerketako ia euskaldunen multzoa ere audientzia potentzialtzat hartuz gero, Euskal Telebistak
|
euskarazko
fikzio seriatuari eskatzen dion audientzia euskaldunen% 3,2 da.
|
|
|
2.1
|
Euskarazko
fikzioaren barne produkzioa XXI. mendeko lehen hamarkadan
|
|
|
6 Hamaikako zerrenda horretan, emisioaren araberako ordenari jarraituz zerrendatzen den lehena Goenkale da; jakina den bezala, Goenkale 1994 urtean hasi zen, baina oraindik ere ekoitzi eta emititzen denez, ezinbestekoa da XXI. mendeko sailkapenean ere sartzea. Dena den, horrek esan nahi du bi hamarkadetako
|
euskarazko
fikzio seriatuaren tituluak zenbatuz gero, 23 izango liratekeela, ez 24.
|
|
|
Ikerlanaren jomuga den
|
euskarazko
fikziora etorrita, beronen katalogazio lana egin da; horretarako produkzio bakoitzaren fitxa bat osatu da, emisioaren antzinatasunaren arabera ordenatuta.
|
|
2016
|
|
|
Kontua da gizarteratzean mundu erdaldun batekin topo egiten dutela: eskolan euskaldundu direnei transmititzen ari gara igual
|
euskara
fikzio bat dela. Hori da larritasun handienetako bat.
|
|
2020
|
|
|
• Filminek orain berri sortu du euskarazko kanal bat.
|
Euskarazko
fikzioa, dokumentala, marrazki bizidunak eta beste eskaintzen ditu.
|
|
|
Marka ona da, halere, euskarazko katearen eguneko batez besteko kuota zero azpitik geratu zen: %0, 9 Saio berriaren emaitzak, beraz, balio luke, gutxienez, erakunde horretako agintariek aintzat har dezaten
|
euskarazko
fikzioa ikusteko euskal publikoaren gosea. Ez dut uste emaitza hori konfinamendu garaian gaudelako izan denik, ezta sare sozialetan ezohiko promozioa egin diolako ETBk telesail berriari, baizik horrelako saio gehiago behar ditugulako.
|
|
|
Azken hilabeteotan euskarazko telesailen aldeko apustua egin du ETBk, eta Alardea, Hondar ahoak zein Altsasu telesailak sartu ditu bere eskaintzan. Aranburuk uste du
|
euskarazko
fikzioa duela urte batzuk baino" egoera hobean" dagoela: " Duela urte batzuk fikzioa sortzeari utzi zioten, eta azken urteotan desertu handia egon da arlo horretan.
|
|
|
Perez Sañudok ETB1en ere estreinatuko du Alardea datozen hiletan, eta Koldo Almandozek Hondar ahoak. Azken bolada luzean irmo eskatu den zerbait izan da hori, euskal telebistan
|
euskarazko
fikzioa berrartzearena garrantzitsua da hemen ber hori, atzera egin den erakusle baita. Eta zerbait bada ere nola ospatzen dugun apurra, Juan Luis Zabalak ekarri du akordura, bejondeiela bai, baina, euskaraz sortutakoekin batera, bikoizketa ere behar dela.
|
|
|
maiatza baino lehenago jasotako ale guztiak erretiratu eta dendaostera ekartzen. Hilero edo bi hilean behin egiten dugu garbiketa hori; bai patrikakoetan, bai
|
euskarazko
fikzioan, bai haur literaturan… Liburuek sei hilabeteko bizitza daukate dendan, beste bizpahirukoa dendaostean… Eta akabo, badoaz bueltan.
|
|
2021
|
|
|
EITBk
|
euskarazko
fikzioa ekoiztearen aldeko apustua egin du azken urteotan: Alardea, Altsasu, Hondar Ahoak eta antzeko telesailekin.
|
|
|
Gazteei zuzendutako
|
euskarazko
fikzioa da Larrugorritan; emakumeen eta gizonen arteko estereotipoak nahiz gazteek egunerokoan izan ohi dituzten kezkak landuko ditu. Peru pertsonaia gorpuztuko du aktore azpeitiarrak, eta Aste Santu ondoren grabatuko dute lehen atala.
|
|
|
Hain zuzen ere, Larrugorritan izeneko telesailean parte hartuko du aktoreak. Gazteei zuzendutako
|
euskarazko
fikzioa da Larrugorritan, eta, besteak beste, hizpide izan nahi ditu emakume eta gizonen arteko estereotipo eta mitoak, gai tabuak eta gazteek egunerokoan dituzten kezkak nahiz gatazkak. Jone Arriola da proiektuaren zuzendari nagusia, baina talde handia du hark ondoan:
|
|
|
Formatu bertikalean
|
euskarazko
fikzio gutxi egin dira orain arte. Baina gazte askok kontsumitzen dituzte fikzioak sakelakoetan, eta aukera berri bat izango da Ez da niretzat.
|
|
|
Azken urteotan zutabe honetan errepikatu den mantrarik bada, hauxe da:
|
euskarazko
fikzioa behar dugu. Behar, hori izan da hitza.
|
|
|
Joan den hiru urteotan
|
euskarazko
fikzioan lan mordoxka bat ekoitzi ditu EITBk: Ihesaldia, Altsasu, Alardea, Etxekoak, Hondar ahoak, Beti Mugan.
|
|
|
ahalik eta toki gehiagotik ere kontatu behar gara, polifoniaren xerkan beti, horrek esan nahiko baitu boterea ondo banatuta dagoela. ETBk du gaur
|
euskaraz
fikzioa ekoizteko gihar indartsuena, baina bide polita ari dira egiten websailen ekoizpenaren oihanean sartu direnak ere. Durangoko Azokako azken sormen beka Nafarroa Beherean pentsatutako telesail parte hartzaile batek eraman du:
|
|
2022
|
|
|
Zer gehiago jakin eta ikasi behar dugu
|
euskarazko
fikzioari benetako bultzada eta aukera eskaintzeko hedabide publiko edo pribatuetan, telesail jatorrizkoak eta bikoiztuak, film jatorrizkoak ahal bada, eta bikoiztuak, haur gazte eta helduon olgeta eta gozamenerako. Denbora pixka bat dugu fikzioa euskaraz dastatzen ohitzeko, baina, jakina, aukerarik eskaintzen ez bazaigu, inoiz ez gara laketuko.
|
|
|
Liburuan erregistro ezberdinak tartekatzen dira, pertsonaia inguru burges batetik datorrelako, eta hortik jasotako hizkera duelako, baina, aldi berean, beste espazio batzuetan hizkera kaletarra darabilelako. Bigurik kontatu du zaila egin zaiola itzulpenean erregistro horiek egoki islatzea, eta, horri lotuta, premiazkotzat jo du
|
euskarazko
fikzio oparoa izatea, zenbait erregistro soilik fikzioaren bitartez jasotzen direlako: «Fikzioak ematen dizkigu munduaz hitz egiteko eta pentsatzeko tresnak».
|
|
2023
|
|
|
Idatzi nezake euskal zinemagintzaz, egin denaz, egiteko dagoenaz, diru publikoz babesten denaz eta babestu litzatekeenaz. Idatzi nezake
|
euskarazko
fikzioaren egoera lotsagarriaz, Primeran plataformaren on eta gabeziez, edota estreinatutako azken telesailari buruz. Baina ze inporta du fikzioak urriaren 7tik hona Israelek 5.000 palestinar baino gehiago hil eta 15.000tik gora zauritu baditu.
|
|
|
Bera eta Elena Irureta izan ziren
|
euskaraz
fikzioa egin zuten lehenengoak, EITBren sorrera zen. Gidoiak idatzi izan ditu, aktorea da, zine zuzendaria, idazlea, Etxepare institutuko zuzendaria izan zen, gaur egun Oiasso museoko koordinatzaile nagusia da, eta abar eta abar;" saltsera" esango luke askok, baina bera ez dago ados:
|