|
2001
|
|
|
EAEn hizkuntz politikaren aurka erabili diren arg umentuak indarrez kargaturik ageri dira Nafarroan: euskaranazionalismoarekin eta biolentziarekin lotzen da;
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa eskasagoa da, eta irrealismoa gehiago nabarmentzen dute.
|
|
|
Euskara ren aurkako estrategia ulertzeko giltzarriak, nire aburuz, bi dira; alde batetik,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa oso desorekatua izatea, eta, beste aldetik, abagune politikoaren aldaketak. Hirurogeiko hamarkadaz geroztik euskaltzaleen dinamismo eta kemenak indar handiko bultzada eman dio euskara eta euskararen hizkuntz komunitateari, harik eta aldaketa kualitatibo ia egonkorrakso rtzeraino.
|
|
2002
|
|
|
Laburbilduz esan nezake euskara aktualitatearen erdian kokatu dela urte honetan, besteak beste, bere inguruan sortu diren iniziatibak direla eta. Izan ere, gertakari batzuek agerian utzi dute, nahiz eta
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa kezkagarria izan, euskara gizarteratzen zein instituzionalizatzen ari dela. Hor dira adierazle gisa inkesta soziolinguistikoen emaitzak, hizkuntza politikaren eraikuntza, euskarazko irakaskuntzaren garapena ala herriko etxeen konpromisoa.
|
|
2005
|
|
|
Hori hor dago, baina hori hezkuntza sistemaren alde bat besterik ez da. Hizkuntza ez da komunikatzeko bitarteko bat soilik, kultura transmititzeko baliabide nagusietako bat da, eta zentzu horretan, badira helburu asko zehaztu gabeak, adibidez, euskararen geografia,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa, ahozko tradizioa... Eremu kulturala gutxi irakasten zaie gure haur eta gazteei.
|
|
2009
|
|
|
Hizkuntza eremuak ez dira arautu
|
euskararen
egoera soziolinguistiko ezberdinak kontutan izateko eta, horren ondorioz, mailaz mailako plangintzak garatzeko. Eremuak harresiak bezala eraiki dira eta eskubideak eremuei aitortu zaizkie; ez pertsonei.
|
|
|
Zonifikazioa bera, borondate politikorik ezarekin bat, legeak agintzen dituen helburuak betetzeko oztopo larriena baita. Hizkuntza eremuak ez dira arautu
|
euskararen
egoera soziolinguistiko ezberdinak kontutan izateko eta, horren ondorioz, mailaz mailako plangintzak garatzeko. Eremuak harresiak bezala eraiki dira eta eskubideak eremuei aitortu zaizkie; ez pertsonei.
|
|
|
Bertan, ikerketa lerro eta ikastaro bereziak bideratzen dira, hainbat kasutan bakarrik eta besteetan beste erakunde eta eragileekin koordinatuta. Ildo horretan, adibide esanguratsua da BAT Soziolinguistika Aldizkaria,
|
euskararen
egoera soziolinguistiko sinkronikoa, diakronikoa, erlatiboa edo konparatiboa ezagutzeko gaur eguneko derrigorrezko erreferentzia izatea lortu baitu. Eta erreferentzialtasun hori, neurri handi batean, parte hartze zabal eta anitza erdiesteari zor zaio.
|
|
|
Elkarteei begirako hitzarmengintza abian jartzeko, epeko Plan Estrategikoa eratzeko 2002an burutu zen diagnostikoan oinarritu ginen. Elkarteekin lanean hasi ginen 2004an eta lan emankorra izan zela esan behar,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa gizarte mailakoa baino hobea zelako/ delako esparru horretan, belaunaldi berriez eta alfabetatuez hornitua.
|
|
|
Euskal literatura eta euskal hizkuntza batera irakasten dira. Eta,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa kontuan harturik, euskara irakastea bihurtu da eskola askoren helburu bakarra. Horrek literatura bazterturik geratzea ekarri du.
|
|
|
Ildo berari jarraiki, gutxieneko hizkuntza helburuak finkatzerakoan, Hizkuntzen Europako Erreferentzia Markoko mailak zurruntasunez hartu ordez, agian luke hizkuntza trebetasun aktibo eta pasiboen artean hainbat egiaztapen maila finkatzea, esate baterako, adibide moduan diogu?, trebetasun batzuetarako B2, eta beste batzuetarako B1 jarriz, aldi berean.
|
Euskararen
egoera soziolinguistikoak anbizioa eta malgutasuna une oro uztartzea eskatzen baitu, hizkuntza ofizialak" erabiltzeko adina" ezagutzera iristeko bidean.
|
|
|
Batetik, dekretua betetzera behartuta daude ahalmen ekonomiko handi xamarra duten enpresak, zerbitzu estrategiko eta unibertsalak eskaintzen dituztenak eta bezeroei zuzeneko arreta emateko langile kopuru altua dutenak (hamabost langiletik gora, zehatz esanda). Bestetik, establezimenduen kokaguneko
|
euskararen
egoera soziolinguistikoak ere mugatu egiten du zenbait kasutan dekretuaren aplikazio barrutia. Hirugarrenik, dekretuko betebeharrak betetzeko hainbat epe aurreikusten dira, urtebetetik lau urte bitarteko epeak, betebeharraren eta enpresa motaren arabera:
|
|
|
Horretan dago koska, baina bada koska hori gainditzeko biderik. Hain zuzen ere, uztardura hori bermatzeko asmatutako mekanismoa da herri aginteak, euren hizkuntza plangintza diseinatu eta aurrera eramaterakoan, behartzen dituena
|
euskararen
egoera soziolinguistikoaren araberako proportzionaltasuna eta progresibotasuna aplikatzera.
|
|
|
Gure ustez, administrazioko lanpostuari hizkuntza eskakizuna ezartzeko garaian, haren eginkizun komunikatibo nagusiak hartu behar dira kontuan. Eta
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa bera ere kontuan hartu behar da; zehatzago esanda, administrazioetako zerbitzu emaile nahiz zerbitzu hartzaile diren euskal hiztunen hizkuntza ezaugarriak ere kontuan hartu behar dira, eta helburu lorgarriak finkatzen asmatu behar da.
|
|
2010
|
|
|
I.1
|
Euskararen
egoera soziolinguistikoa 15
|
|
|
I.1
|
Euskararen
egoera soziolinguistikoa
|
|
|
Euskaltzaindia aitzindaria izan da
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa aztertzean, eta Euskal Herriko egoera analizatu ez ezik, soziolinguistika teorikoari buruzko ekarpen anitz egin du. 1922tik, euskarak gizartean duen lekuaz interesatu da Euskaltzaindia; 1978an Euskararen liburu zuria argitaratu zuen Akademiak, eta etengabe argitaratu ditu lan soziolinguistikoak.
|
|
|
Soziolinguistika izaten da gogoeta saio horien ardatza,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa. Modu errazean, ulertzeko moduan.
|
|
2011
|
|
|
XIX. mendearen hondarrean euskal herrian zeuden euskaldunak XXI. mende hasieran baino gutxiago ziren, gaurko kopuruaren erdia baino zerbait gehiago, hain zuzen ere. ...unak edo eleaniztunak gara, euskaldun elebakarren multzoa erabat desagertu da; pertsonaren bizimodu arruntean euskara erabiltzea, bada, ez da ezinbestekoa. ehun urteren buruan euskararen erabilera, maila baten edo bestean, ezinbestekoa izatetik aukerazkoa izatera igaro da; hizkuntza erabilera gertaera segurua izatetik zorizko gertaera izatera igaro da. ehun urte, gutxi gora behera, nahikoa izan da
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa erabat iraultzeko. XIX. mendean eta XX. mende hasierako diglosia desagertu da euskaldun elebakarren multzoarekin batera. diglosia ez da betierekoa. euskaldun elebakarren multzoa eta diglosia desagertzen ari zirenean, XX. mendeko 64 urtetik hasita, euskararen hiztun elkartea hizkuntza estandarra (euskara Batua) osatzeari lotu zitzaion.
|
|
|
Kanpotik datorren atzerritarrari deigarria egiten zaio hizkuntzaren inguruan dauden mugimenduen eta ekintzen kopurua. Eguneroko diskurtsoan eta harreman formal zein —bereziki— informaletan euskarari eta
|
euskararen
egoera soziolinguistikoari eskaintzen zaion toki handia ikustea benetan deigarria egiten da. Manifestazioak, pintadak, mugimendu kulturalak, mintegiak, webguneak...
|
|
|
" Euskara normalizatzen ari da,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa normalizatzen ari da": hori da Eusko Jaurlaritzaren azken dekretuaren aurkezpenetik atera litekeen ondorioa.
|
|
|
gaurko egoera ez da bere ustez normala eta, dekretu horren bidez, gauzak normalizatu egin nahi ditu, salbuespen egoeratik irten eta egoera normal (ago) batera iritsiz. Ez gara aztertzen hasiko
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa normalizatua den ala ez: luze joko luke horrek, alde batetik; bestetik, berriz, euskararen egoera normala dela frogatzen saiatzea oiloei hortzak bilatzen hastea bezala da.
|
|
2012
|
|
|
Iraila urriko 186 zenbakitik ari gara, non Udazkeneko saltsa soziolinguistikoa izenburupean idatzi baitzuen Jolyk: " Euskara normalizatzen ari da,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa normalizatzen ari da, hori da Eusko Jaurlaritzaren azken dekretuaren aurkezpenetik atera daitekeen ondorioa". Dekretuaz ari, eta" euskaratik salbuesteko dekretuaz" ari zela idatzi zuen, eta gaineratu:
|
|
|
|
EUSKARAREN
EGOERA SOZIOLINGUISTIKOARI BURUZKO BI OPERAZIO ESTATISTIKO NAGUSI: EHKN ETA ISL
|
|
|
Euskal Herri osoan
|
euskararen
egoera soziolinguistikoaren berri ematen diguten bi iturri nagusi ditugu: EHKN eta ISL.
|
|
|
Besteak beste, panorama mediatiko ezberdina du, inguruko lurraldeekin alderatuta29 Arrazoi horiek direla medio, enpresa, iragarle eta publizitate agentzia askok eta askok tratamendu berezia eskaintzen diete bertan garatzen dituzten marketingaren eta komunikazioaren alorreko ekimenei29 2) EAEn euskara ofiziala da, eta Arabak, Bizkaiak eta Gipuzkoak eremu administratibo bakarra osatzen dutenez juridikoki, hizkuntza araudi bera dute lurralde osoan30 Hori ez da horrela gertatzen gainontzeko euskal lurraldeetan, euskara ez baita ofiziala ez Iparraldean ez Trebiñon, eta zenbait zonaldetan baino ez Nafarroan. Eta 3) Aintzat hartuta EAEn bizi dela euskaldunen gehiengoa (euskaldun guztien %84, 02, hau da, 600.058 hiztun31) eta han gertatzen dela, baita ere, euskaldun dentsitate proportzio handiena (%32) 32, ondorioz,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa orokorrean, eta hari buruzko aktitudeak zehazki, homogeneo samarrak dira bertan33.
|
|
|
Lehendabizi kontuan hartzea komeni dena" Euskal Herriko V. Inkesta Soziolinguistikoa" da (Eusko Jaurlaritza, 2011),
|
euskararen
egoera soziolinguistiko orokorra zein den egoki erakusten duelako, batetik, eta bestetik, euskararen inguruan gizartean gaur egun dauden aktitudeei buruzko informazio oso argigarria ematen duelako. Eusko Jaurlaritzak bost urtero egiten du inkesta soziolinguistiko zabal eta sakon hau Euskal Herri osoan (Euskal Autonomia Erkidegoa, Iparraldea, Nafarroa eta Trebiño), eta egin den azkenekoa baliatu dugu guk hemen nagusiki.
|
|
|
|
Euskararen
egoera soziolinguistikoa EAEn zein den eta euskararen inguruko aktitude nagusiak zeintzuk diren modu orokorrean ikusi ostean, euskararekiko aktitudeak sakonago eta zehaztasun handiagoz aztertu dituzten lehen aipatu ditugun gainerako hiru ikerlanen emaitza nagusiak ekarriko ditugu orain hona.
|
|
|
|
Euskararen
egoera soziolinguistikoari dagokionez, hizkuntzaren aldeko mugimenduak bizia izan behar du, ezin da geldirik egon, ezin da shock egoeran sartu; bestela, kolokan dagoen euskaldunen etorkizuna ezinbestean beltza izango da. Demokraziaren garai hauetan, sofistek aipatzen zuten moduan eta Sokratesek salatzen zuen bezala, boterea polisa manipulatzen dakienak dauka; Greziako demokrazien garaian, erretorika landuz eta hitza manipulatuz egiten zen, baina XXI. mendean ezagutza teorikoak eta baliabide teknologikoak askoz handiagoak dira.
|
|
|
Egoera ekonomikoaren diskurtsoak
|
euskarari buruzko
egoera soziolinguistikoan eta hizkuntzari buruzko irudikapenetan duen eragina alde batera utzi, eta 2012ko hasieran izan ditugun berri soziolinguistikoei helduko diegu orain. Gizartearen mugimendu soziala neurri batean krisian dagoela aipatu badugu ere, maila teknikoan oso bizia da Euskal Herriko soziolinguistika.
|
|
2013
|
|
|
Horretarako, hainbat iturri alderatu ditut:
|
euskararen
egoera soziolinguistikoari buruzko bi ikerketa nagusiak (HPS, 2012; Soziolinguistika Klusterra, 2012), Kulturaren Euskal Behatokiaren kultur praktikei eta ohiturei buruzko ikerketa, irakurketa ohiturak aztertzeko Euskadiko Editoreen Elkarteak, Federación de Gremios de Editores de España elkarteak eta Eusko Jaurlaritzak sustatutako ikerketak, eta CIES eta Ikerfel etxeek Eusko Jaurlaritzarentzat ...
|
|
2015
|
|
|
gutxiengo normalizazioa litzateke normalizazioaren objektu den hizkuntza gizarteko erabilera esparru guztietan presente egitea; normalizazio ertaina hizkuntza hori ezagutzen ez duten herritar guztiek ikastea; eta gehienezko normalizazioa hizkuntza ezagutzen ez dutenen integrazioa burututa, berau gizarteko mintzaira nagusi ala bakar bilakatzea. Euskal testuinguruan gutxiengo normalizazioa eta normalizazio ertaina dira
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa hobetze bidean azken helburu moduan ezarri ohi diren normalizazio mailak. Baina maila baten zein bestearen lorpena urruti samar daukagu oraindik.
|
|
2016
|
|
|
Txostenak badu terminologiari egindako ekarria, badu analisi sinkroniko eta diakroniko interesgarria Euskal Herria osorik hartzen duena.
|
Euskararen
egoera soziolinguistikoa neurtzeko bada ere, gure mugaz haraindi, nazioarteko ereduak aurkeztu eta egokitzen ditu. Eta, etorkizuneko erronkei begira jarrita, gogoeta soziolinguistikorako etxearen premia aldarrikatzen du.
|
|
|
Hizkuntzen Erabileraren Euskal Herriko Kale Neurketa ibilbide luzeko ikerketa lan bat da. Erabilera neurtzeko metodoaren sortzailea Siadeco Ikerketa Taldea izan zen (Iñaki Larrañagaren gidaritzapean etorri zen oinarri hau); izan ere, 1981eko EAEko zentsuak estreinakoz jasotako hizkuntza gaitasunari buruzko datuak
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa deskribatzeko nahikoa ez zirela nabarmendu zen garai hartan. Hala, kezka horri aurre eginez, 1983 urtean Kale Erabileraren Neurketa metodologia sortu eta Gipuzkoako udalerri guztietan neurketak egin zituzten.
|
|
|
Beste hainbatetan, esparru desberdinetatik
|
euskararen
egoera soziolinguistikoaren diagnostikoa ezagutu nahian jaso izan ditugun eskaerak tarteko, Euskal Herriko Kale Neurketa burutzeko erabiltzen dugun metodologia hau behar berezietara egokitu izan da gune bereziagoetan neurketak bideratzeko. Hau da, datu hauen baliagarritasuna kontuan hartuz, gero eta interes handiagoa dago metodologia hau beste esparruetan aplikatzeko ere, eta ondorioz, azken urteetan Soziolinguistika Klusterrak ondorengo egokitzapen hauek ere burutu ditu:
|
|
|
Aurrez esan bezala, gaur egun Euskal Herriko
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa hobetze aldera ditugun erronkak zehazteko, ezinbestekoa da diagnosi batetik abiatzea. Diagnosi hori osatu dugu atal honetan Hizkuntzen Erabileraren Euskal Herriko Kale Neurketek eskaintzen dizkiguten datuak kontuan hartuz.
|
|
|
2017ko uztailean aurkeztu ziren hizkuntzen kaleko erabileraren Euskal Herriko datu berriak. Azken hilabeteotan zeresana izan dute Euskal Herriko
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa ebaluatzeko, izan ere, 2011ko datuek adierazitako joerei jarraituz, azken hamar urteetan euskararen kale erabilera apaldu egin da (1 grafikoa) (Soziolinguistika Klusterra, 2017).
|
|
2017
|
|
|
Ikertu duguna garai horietan
|
euskararen
egoera soziolinguistikoan zegoen diskurtsoa da. Esan gabe doa, euskararen gainean, lau urte hauetan (1982/ 83 – 1986/ 87) milaka iritzi aurki ditzakegula, beraz, galbahe lana egitea ezinbestekoa da.
|
|
|
Espainola edo frantsesa ikasten duen euskalduna ez da espainola edo frantsesa bihurtzen hizkuntza hutsa ikasi duelako; ikasi duen hizkuntzak funtsezko funtzio komunikatiboak betetzen ditu euskaldunaren bizitzan, eta, hizkuntzaren estatus boteretsu horren ondorioz, euskalduna erroetaraino espainoldu88 edo frantsestuko du hizkuntza hegemoniko horien erabilerak. Euskara ikasten duen erdalduna, gehienez ere, euskal identitate etnokulturalak zipriztintzen du,
|
euskararen
egoera soziolinguistiko minorizatuak ez duelako aukerarik ematen hiztuna sare esanguratsuetan sozializatzeko. ereduko ikasleei horixe gertatzen zaie, hain zuzen; hala, ezin dute euskararekin bat egiten lagun diezaiekeen euskal identitate kulturalik barneratu.
|
|
|
–ereduan euskaldundu den belaunaldiak modu naturalean bizi du bere euskalduntasuna, eta ez da kezkatzen
|
euskararen
egoera soziolinguistiko orokorraz?. Horra gero eta gehiago aditzen dugun ideia kezka.
|
|
|
Euskararen egoera nazional minorizatua zertan den ez dakien belaunaldia. Bere esperientzia pertsonala eta
|
euskararen
egoera soziolinguistiko orokorra bereizteko gai ez diren gazteak sortu ditu ereduak, inondik ere.
|
|
|
c)
|
Euskararen
egoera soziolinguistikoa aztertzeko.
|
|
2018
|
|
|
Corpus handi bat garatu dugu, adibidez, unibertsitate mailan, administrazioan, irakaskuntzan... Eta
|
euskararen
egoera soziolinguistikoak behartutaitzulpengintza eta euskara batua eskutik joan dira Euskal Herrian, eta nago elkarri lagundu diotela, informatikaren agerpenak lagundu duen bezala.
|
|
2019
|
|
|
Baikorrak izateko arrazoi argiak ditugu: aurrerapen handiak egin dira zenbait alorretan,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoari dagokionez. Arnasguneak eta behe mailako eremu soziofuntzionalak ditugu, gaur egun, erronka nagusi. moteltzea zekarren jokaera bestea. gaixotasun askoren kasuan bezala, gainera, gauza bat da sintoma desagerraraztea eta beste bat gaixotasunaren sustraietara jotzea, gaitzaren iturburua errotik ezabatuz. hori guztia esanik ere azpimarratu behar da baikorra izan behar dugula, errealitatea begi baikorrekin ikusi behar dugula:
|
|
|
askozaz azkarrago eta proportzio altuagoan sendatzen dira gaixo baikorrak. gure kasuan, gainera, baikorrak izateko arrazoi argiak ditugu: aurrerapen handiak egin dira zenbait alorretan,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoari dagokionez18 arnasguneak eta behe mailako eremu soziofuntzionalak (L mailakoak) ditugu, gaur egun, erronka nagusi19 aurretik esandakoak laburbilduz, esan dezagun oso argia dela mikel zalbideren artikulu hau: bai arnasguneen garrantziaz jabetzeko da argigarri, bai ingurumen hauek zer nolako egoeran dauden jakiteko eta bai, azkenik, bide egokienari eusteko zer egin zehazteko. arnasguneak ez dira ghetto batzuk bihurtu behar; ez da kanpotik erabaki behar bertako biztanleek zer egin behar duten eta zer ez. asmoa arnasguneetatik bertatik etorri behar da eta instituzioek eta kanpoko eragileek lagundu behar diote bertako biztanleriari bere helburuak lortzen. horretarako gune horietako biztanleak beren izaeraz eta izaeraren horren garrantziaz jabetzea ezinbestekoa da:
|
|
|
euskara batuaren sorrera eta bilakaera barnetik ezagutzen ditu, euskararen estatus plangintza ere ofizioz ezagutu izan du urte askoan, afizioz ere lan anitz egin du eta egiten du euskararentzat eta euskarari buruz. ofizioz eta afizioz euskaltzale da mikel zalbide, horrezaz gainera soziolinguistikan oso prestatua: soziolinguistikaren alorreko autore, kontzeptu, arau eta paradigma klasikoak, ezagunak eta ez hain ezagunak, barrutik ezagutzen ditu. ezagutza teoriko eta praktiko horrek
|
euskararen
egoera soziolinguistikoari buruzko ikuspuntu zabala ematen dio. artikulu honetan aspaldidanik giltzarri eta lehentasunezko iruditzen zaigun arnasguneei buruz hitz egiten du zalbidek. artikulua ona iruditu zaigu: argia, didaktikoa eta, gurean bereziki funtsezkoa dena:
|
|
|
Izatekotan, motibazio artistiko batek gidatuko luke bere hautua, hizkuntzaren estetikan oinarrituko litzatekeen motibazio batean, hain zuzen. hori bai onartu baitu, egiten duen hizkuntza hautua artistikoa izan ohi dela. kasu honetan, beraz, lekuan lekuko
|
euskararen
egoera soziolinguistikoak ez du eragin zuzenik izango, eta sortzaileak berak une bakoitzean duen behar artistikoaren arabera egingo du hizkuntza hautua. Lan honen helburu zehatza hori ikertzea ez bada ere, oso interesgarria litzateke motibazio estetikoaren atzean egon litezkeen bestelako motibazio sozial eta pertsonalak aletzea.
|
|
|
Teknologia berrien gerizpean idazkera berri bat sortu da eta bere ezaugarriak komunak dira Europako izkina honetako hizkuntza gehienetan, nahiz eta,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa dela medio, azpi fenomeno berezi batzuk ere agertzen diren. Ezaugarri orokor horien artean, hona nagusienak:
|
|
2020
|
|
|
Euskal kulturaren eragozpenen artean, Torrealdaik oso hasieratik eman zion protagonismo handia autozentsurari eta, horren ondorioz, euskal kulturaren debate eta komunikazio dinamikak pairatzen zuen geldotasunari nahi du eta" milieu litteraire" baten egarriz bizi da. Euskal idazleari, ordea,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoak asko zailtzen zion zeregina. Horregatik zioen Torrealdaik:
|
|
2021
|
|
|
Gainera, Iban Zaldua Gasteizko irakurketa taldea zuzentzen duen idazle eta akuilariak dioenez, irakurgai den liburua itzulpena denean taldearen saiora agertzen diren irakurleen kopurua% 40 jaisten da (Arrula, 2012). Zalduak azaltzen du beharbada autorea bertan ez izateak eragin dezakeela hori (izan ere, euskal autoreak gonbidatu ohi dituzte saioetara); baina, horrez gain,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa ere aintzatesten du arrazoibideak bilatzean: irakurle batzuk ez omen daude oraindik ohituta zenbait erregistro euskaraz irakurtzera, eta zenbait euskal idazlek erregistroak sinplifikatzera eta irakurterraztasunera jotzen dute (idem).
|
|
|
Euskalduntze prozesu horretan
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa lantzen baldin bada, fite ohartzen gara egoera diglosiko horrek duen garrantzi eta ondorioez. Gizarte txiki bat baldin bagara, horri gehitu behar zaio gutxitua eta zapalduaren irudia.
|
|
|
Arratsaldero 1530 bat minutuko tartea dutela DBHko maila guztietan ikasleek nahi dutena euskaraz irakurtzeko adibidetzen dute HIR1 ek eta AIR1 ek, baina hala ere, argi uzten dute irakurmena eta irakurzaletasunaren lanketa eta sustatzeak bestelako urratsak eta egituraketa eskatzen dituztela. Dena den, hau oraindik beharrezkoago ikusten da murgiltze eredurik ez duten ikastetxeetan eta, halaber,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa indartsu ez dagoen testuinguruetan; Ipar Euskal Herriko ikastetxe askotan, esaterako: " Kolegioan saiatzen ari gara, ez da erraza, baina saiatzen ari gara irakurketarako ordu laurden eskaintzen egunero, hots, ordu laurden bat sartzen eguneroko egutegian.
|
|
|
Horrek ez du nolabait gaitasun literarioa ikastetxeetan lan dadin espazio nahikorik uzten. Hau neurri batean ulergarria da,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa ez delako egokiena". (BE1)
|
|
|
Beste alde batetik, euskararekin dagoen gaitasun falta legoke, dela gaztelaniatik edo frantsesetik euskararakoa, dela euskalkietatik batuarakoa. Arestian azaltzen zenari gehituta,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoaren ondorioz, nerabeek hizkuntzan duten maila ez dela nahikoa eta egokia adierazi dute elkarrizketatuek. Gauzak horrela, hizkuntzaren lanketari lehentasuna ematen zaio, lehenik eta behin, gabezia linguistiko horiei irtenbidea emateko, noski, eta, bestetik eta horren ondorio gisa, ikasleek literaturaren ikaskuntzarako oinarrizko tresnak ez dituztela argudio gisa erabiltzen delako.
|
|
|
Izan ere, euskal literaturak eta euskarak berak sufritzen duten egoeraren arrazoi nagusietako bat hain zuzen ere hauxe dela bat datoz parte hartzaile asko. Hala ere,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa eta horrek izan ditzakeen aldaketak ez dira, gaur gaurkoz behintzat, euskal literaturarentzat ezeren berme. BE1 k dioenez, orokorrean hartuta, euskararen egoera soziolinguistikoak desegokia izaten segitzen du hizkuntza gutxitua eta normalizatu gabea izaten jarraitzen duen heinean, eta ikasleek/ gazteek gabezia garrantzitsuak dituzte haien komunikazio gaitasunean.
|
|
|
Hala ere, euskararen egoera soziolinguistikoa eta horrek izan ditzakeen aldaketak ez dira, gaur gaurkoz behintzat, euskal literaturarentzat ezeren berme. BE1 k dioenez, orokorrean hartuta,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoak desegokia izaten segitzen du hizkuntza gutxitua eta normalizatu gabea izaten jarraitzen duen heinean, eta ikasleek/ gazteek gabezia garrantzitsuak dituzte haien komunikazio gaitasunean. IE6 ren ustez, ordea, aldaketak gertatzen ari dira:
|
|
|
Ondoren ikusiko dugun legez, kasu horietan gazteek eta kultur kontsumitzaileek erdaretara, gaztelaniara bereziki, jotzen dute. Eta, ez euskaraz gaitasun egokia ez dutenetan soilik; gazteek aitortzen dutenagatik, ama hizkuntza euskara dutenean euskalkian hiztun oso direnean eta
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa egokia den testuinguruetan ere, euskara batuaz egokitasunez ez moldatzeak ere erdaretara jotzera eramaten ditu, nonbait.
|
|
2022
|
|
|
Gain behera zihoan hizkuntza gutxitua biziberritzeko prozesua emankorra izan da XX. mendearen erdialdetik hona, eta
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa nabarmen hobetu da ordutik, orokorrean. XXI. mendearen lehen laurdenean, mundu globalizatu eta aldakorrean, hizkuntza handienek indar eta eragin oso handia dute; tartean euskararen lurraldean hegemoniko diren gaztelania eta frantsesak.
|
|
|
Horrek hizkuntza politika guztia baldintzatzen eta mugatzen du euskararen ezagutza eta erabilerari dagokionez. Euskal Herrian euskara derrigorrezkoa ez, baizik eta borondatezkoa izateak eta
|
euskararen
egoera soziolinguistikoak euskaldunok euskaraz gutxiago eta erdaraz gehiago bizitzera kondenatzen gaitu, hein handi batean.
|
|
|
Euskal Herrian Hegoaldea ez da salbuespen, eta lehen mailako erronka du euskara eredu eleaniztunean egokitzeko aferan, ereduaren ardatz gisa finkatu eta ahal bezainbeste profitatzeko deman.
|
Euskararen
egoera soziolinguistikoari beha, Amonarrizek (2019) azpimarratzen du hizkuntza bidegurutzean dela, sarritan egon izan dela, baina oraingoa ekidin ezinekoa dela. Paradigma aldaketa aipatzen du tolosarrak:
|
|
|
Horiek guztiak eleaniztasunaren talaiatik eginak izango dira, alde batetik, nazioarteko ikuspegiak eta boladan diren ekarpenak Euskal Herrira ekartzeko eta, bestetik, gurean bertan eginiko azterlanen ondorioak hedatzeko. Hein berean,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoari men egin eta berau ikergune dituzten lanak aztertuko dira; halaber, Hegoaldeko testuinguruan egindako ikerketa izaki, Euskal Autonomia Erkidegoko (EAEko) eta Nafarroako Foru Komunitateko ekarpenei egingo zaie bereziki so, eleaniztasunaren, euskara eta jarreren, usteen nahiz egoeraren azterketa kritikoa egiteko. Ondoren, esku arteko ikerketa honek, fokuan izanik irakasleen usteak gaiaren inguruko ekarpenak eta ikerketak azalduko dira labur labur.
|
|
|
Izan ere,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa ez da bera Euskal Herri osoan; aitzitik, ezberdintasun nabariak daude. Gai hori ardatz, 2017ko Udako Ikastaroan egindako hiru mahai inguruak leudeke, Euskal Herriko hiru administrazioen azterketa, sintesi eta erronkak plazaratzeko asmoz (Azurmendi et al., 2018).
|
|
|
EusCATaren lehen bertsioaren edukia aurkeztuko dugu,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa erronka handia izan bada ere (Pourquie & Munarriz, 2018). Logopedentzako galdetegiaren kasuan, Europako hainbat hizkuntzatan (euskara tartean) betetzeko esteka eskuragarri jarri eta zabalduko dugu.
|
|
|
EusCATaren lehen bertsioaren edukia aurkeztuko dugu,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa erronka handia izan bada ere (Pourquie & Munarriz, 2018). Logopedentzako galdetegiaren kasuan, Europako hainbat hizkuntzatan (euskara tartean) betetzeko esteka eskuragarri jarri eta zabalduko dugu.
|
|
2023
|
|
|
|
Euskararen
egoera soziolinguistikoak, hots, hizkuntza gutxi (ago) tua izateak, irakaslearen prestakuntza orokorra eta sentsibilizazio berezia eskatzen ditu. Formakuntza delakoak euskararen gaineko alderdi guziei zuzendutakoa luke izan, kanpo eta barne, zeinak atal guziak txandaka eta ezarian besarkatuko bailituzke.
|
|
|
Euskaraz hazi eta euskaraz heziren arteko batuketan sozializazioa agertzen zaigu. Eskolak lan handia eta ona egiten du haurrak hiztun osoak izan daitezen, baina
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa kontuan hartuta, ezin du dena egin eta ez dagokio den dena egitea.
|
|
|
Hemen,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoaren ondorioz zailtasunak daude erregistro informalen transmisioa bermatzeko, baldin eta ez badizkiegu leku eta uneak eskaintzen, modu atseginean, inkontzientean eta dibertigarrian landu ahal izateko. Egoera hau euskal hiztunen tipologiaren ezaugarrien ondorioa da:
|