|
2005
|
|
|
Etahunanunetorrizeraten,
|
Euskal
Herriguzitik, Euskararenmaitasunakbulkaturik, elgarrekinbatasunerakobideetanibiltzekonahisainduarekin.
|
|
|
Iurretako
|
euskal
lore jokoetan, 1891an, aurkeztua izan zen kantu bat, titulutzat Euskaldunen loriak zeukana. Hamahiru bertsu, bakoitzak hamahiru silabako (7+ 6) lau neurtitz, itxuraz beraz Iparraldetik etorria, airea Adio Euskal Herria edo Gernikako arbola, hona zein diren kantu horren ezaugarriak.
|
|
|
Iurretako euskal lore jokoetan, 1891an, aurkeztua izan zen kantu bat, titulutzat Euskaldunen loriak zeukana. Hamahiru bertsu, bakoitzak hamahiru silabako (7+ 6) lau neurtitz, itxuraz beraz Iparraldetik etorria, airea Adio
|
Euskal
Herria edo Gernikako arbola, hona zein diren kantu horren ezaugarriak. Kantuaren lehen neurtitza:
|
|
|
Hiru urteren buruan, Donibane Lohizuneko
|
euskal
bestetako sortu zuten kantu zeingehiagokara, Dibarrart, Baigorriko elizako xantreak, igorri zuen kantu bat Eskuara, Eskualdunak eta heien loriak deitua. Kantuak hamabi bertso zeuzkan, bakoitza hamahiru silabako (7+ 6) lau neurtitzekoa, airea Adio Eskual Herria eta lehen neurtitzak hauxe zerasan:
|
|
|
Orduko sinesteetan dago Dibarrart, osoki zabalduak zirenak
|
Euskal
|
|
|
Gurutze harek zuen 1 Kurutze hark baitzuen eta nola osoki aldatu duen azkena. Nork daki nola eta nondik Baigorriko zapatainak eta elizako xantreak ikasi zuen latinezko Romatarrek idazten du neurtitzaren neurriaren zaintzeko eta hori
|
euskal
fonetikaren kontra labarum hitzaren erran nahia edo, orduko ideien arabera, kontsonanteak berdinak izanez, lokarri bat sortu zen lauburu eta labarum en artean latinek kantabro zaharrei harturik hitza.
|
|
|
Hori izan da gertakari latza frantses guzientzat, egiazko bihotz mina bereziki Alsazia eta Lorrena galdurik. Errepublika sortzen da orduan, ez delarik batere onartua
|
Euskal
Herrian, lparraldeko euskaldun gehienak Napoleonen aldekoak edo erregetiarrak izanez.
|
|
|
lnpiotasuna, hori da gaitza, gaitz ikaragarria, erlisionaren kontra doana, ideología osoki galgarria eta denetan zabaldua. Denetan, salbu
|
Euskal
Herrian, xoko pollitean, bereziki mendietan, bizi den jende sanoa, garbia, kutsadurarik gabe gelditzen delakotz; zer da Euskal Herria?: lurreko parabisu bat, uharte parekoa, bertze mundu pagano hartarik berezia.
|
|
|
lnpiotasuna, hori da gaitza, gaitz ikaragarria, erlisionaren kontra doana, ideología osoki galgarria eta denetan zabaldua. Denetan, salbu Euskal Herrian, xoko pollitean, bereziki mendietan, bizi den jende sanoa, garbia, kutsadurarik gabe gelditzen delakotz; zer da
|
Euskal
Herria?: lurreko parabisu bat, uharte parekoa, bertze mundu pagano hartarik berezia.
|
|
|
Hain zuzen, euskaldunak bizi diren parabisu hori betidanik begiratua izana da edozein kutsaduratik. Uhain pareko hitz zerrenda bat botatzen du Dibarrart ek, lehenik Satan, deabru nagusia, dituen seme guziekin eta gero pagano mota guziak, Arriano, Kristoren jainkotasuna onartzen ez zuena, ahantzi gabe mairuak
|
Euskal
Herrian gaindi ibiliak.
|
|
|
Nola ez da sartuko Dibarrart, hain elizatiar izanez, XIX. mendearen azken laurdeneko eztabaidetan, segituz Adema Zalduby edo Michel Elissamburu. Badaki ilun peko jende horiek lanean ari direla Elizaren kontra eta kutsadura berri hori sartzen ari dela, emeki emeki,
|
Euskal
Herrian. Bainan ausarkeria horien kontra badira harresiak.
|
|
|
1883an Martin Hazpandarrak hala izenpetzen du aurkezten du Eskuara eta Eskual Herria maita deritzan kantu bat. Biltzen ditu
|
Euskal
Herriko zazpi probintziak, nahiz deitoratzen duen Arabaren galtzea, galdu baitu hizkuntza.
|
|
|
Donibane Lohizunen, 1892ko abuztuan herriko etxeak, Goyhenetche medikua alkate delarik, besta euskaldunak antolatzen ditu Antoine d' Abbadie-ren ohoretan. Alabainan
|
euskal
letretako mezenas hain ezagutua Académie des Sciences eko president edo buru izendatua izana da eta karia horretara omenaldi bat eskaintzen zaio. Hain zuzen, mintzaldiei ihardesteko xutitu zen Antoine dAbbadie eta amaitu zuen bere eskerrezko mintzaldia aldarrikatuz:
|
|
|
Zazpi
|
Euskal
herriek bat egin dezagun, Guziak bethi bethi, gauden gu Eskualdun.
|
|
|
VIII. Mintzaia eder hunen araberakoak, Gure jostetak dire pare gabekoak
|
Euskal
jauziak eta pilota jokoak,
|
|
|
Alabainan, aipaturik eta goraipaturik euskara,
|
euskal
ohiturak, bereziki dantzak eta pilota, ez zezaken utz fede katolikoa. Izan daiteke euskaradun, izan daiteke dantzari, berdin pilotari, bainan oroz gainetik da fededun.
|
|
|
Haurrei biharko euskaldunei mintzo zaie, otoizten ditu atxik dezaten, arbasoek bezala, euskara eta fedea. Hedatzen ari den inpiotasunaren uhainaren kontra, framazonen eta haien deabrukerien aurka, ordu arte tente potente egona baldin bada
|
Euskal
Herria, zer bilakatuko da bihar. Hortik dator otoitza:
|
|
|
Hortik dator otoitza: egon dadin
|
Euskal
Herria, den bezala, arbasoak eredutzat hartuz, lehen bezala orain ere, beti euskaldun fededun, orduko leloari jarraikiz. Otoitz bihotz hunkigarria, kontserbatzailea.
|
|
|
Haurrek,
|
Euskal
Herriko haurrek behar dute obeditu, hala agindua baitzaie. Aintzineko bertsoetan laudatu ditu Dibarrartek mintzaia, jostetak, euskaldun fedea, deitoratu Zazpien batasunaren haustea, eta orduan, agintari gisa, manatzen die haurrei ikhas dezaten, atxik dezaten.
|
|
|
Iurretatik Donibane Lohizunera hiru urte iragan dira, hiru urte labur, bainan interesgarriak
|
Euskal
Herrian dauden ideologiei begira. Iparraldean Eliza kontserbatzailea da, galdu baititu zituen abantailak, bereziki Jules Ferry k bozkarazi dituen legeekin.
|
|
|
Denbora berean, Zazpiak bat en ideología sortzen ari da
|
Euskal
Herri osoan, harreman gehiago bada Abbadie-ren Lore jokoei esker, ideologia horren alde eta maisu gisa dago Gratien Adema Zalduby Dibarrartek miresten duena. Baigorriko xantrea, beti kontserbatzailea, moda berriari jarraikiko zaio.
|
|
|
|
EUSKAL
HISTORIAN BARRENA, ETORKIZUNARI BEGIRA
|
|
|
Azken hogei urteetan
|
euskal
historiografian eta mundu mailakoan sakon sakoneko aldakuntzak gertatu dira. Garrantzitsuena hauxe litzateke:
|
|
|
Mundua bera dugu partikulartasun nagusia eta horrexegatik ezin dugu partikulartasun biltegia eginez historia burutu dugunik pentsatu. Zerbait gehiago behar da eta
|
euskal
historia egiten dugunean saiatzen gara, hein berean historia unibertsala egiten, geure unibertsala delako, unibertsoaren zatia baino ez garelako, eta ez da gutxi. Eta Euskal Herriko historiatik abiatzea iraskas kuntzako curriculumean erabat zilegizkoa da inguruko unibertsoetan txertatuz eta irekiaz pertsona ez eta herri isolaturik ez dagoelako.
|
|
|
Zerbait gehiago behar da eta euskal historia egiten dugunean saiatzen gara, hein berean historia unibertsala egiten, geure unibertsala delako, unibertsoaren zatia baino ez garelako, eta ez da gutxi. Eta
|
Euskal
Herriko historiatik abiatzea iraskas kuntzako curriculumean erabat zilegizkoa da inguruko unibertsoetan txertatuz eta irekiaz pertsona ez eta herri isolaturik ez dagoelako.
|
|
|
Bilbao, 1992, 259 Horrez gainera ikus ere: AGIRREAZKUENAGA, J.,
|
Euskal
historiografiaren barrena: gizarte arazoen kezka eta azterketa XX. mendeko tokiko historiografian,
|
|
|
Txillardegiren omenezko liburuan, literatura eta historia gogoko izan dituen gizona dugun heinean, neure saiakera hau historiografiaz egitea pen tsatu dut. Gonbitea jaso nuenean,
|
euskal
Batzar Nagusien elkarkidetza proze zuez, tradizio politikoaz eta, beraz, abertzaletasun politikoaren gihartzeaz XIX. mendean zehar 1877 artekoa lantzea pentsatu nuen, hau da, herrialdee tako Batzar Nagusiak eta bereziki Conferencias izenekoak, herrialdeen elka rren arteko bilkurak3. Delako garaian ere euskal abertzaletasun politikoa ere nabarmena izan zelako, bereziki, euskal foruzale liberalen ekimenez.
|
|
|
Gonbitea jaso nuenean, euskal Batzar Nagusien elkarkidetza proze zuez, tradizio politikoaz eta, beraz, abertzaletasun politikoaren gihartzeaz XIX. mendean zehar 1877 artekoa lantzea pentsatu nuen, hau da, herrialdee tako Batzar Nagusiak eta bereziki Conferencias izenekoak, herrialdeen elka rren arteko bilkurak3? Delako garaian ere
|
euskal
abertzaletasun politikoa ere nabarmena izan zelako, bereziki, euskal foruzale liberalen ekimenez. Baina gaia beharbada zehatzegia ez ote den beldur naiz, agian historialarion arlokoa.
|
|
|
Gonbitea jaso nuenean, euskal Batzar Nagusien elkarkidetza proze zuez, tradizio politikoaz eta, beraz, abertzaletasun politikoaren gihartzeaz XIX. mendean zehar 1877 artekoa lantzea pentsatu nuen, hau da, herrialdee tako Batzar Nagusiak eta bereziki Conferencias izenekoak, herrialdeen elka rren arteko bilkurak3? Delako garaian ere euskal abertzaletasun politikoa ere nabarmena izan zelako, bereziki,
|
euskal
foruzale liberalen ekimenez. Baina gaia beharbada zehatzegia ez ote den beldur naiz, agian historialarion arlokoa.
|
|
|
Becerro de Bengoaren ikuspegiari jarraituz, berraztertu eta ara katu litzateke?. Oraingoan landuko dudana, literaturaren inguruko gaitzat ere har daitekeen historiografiaren ardatzak erakusten eta
|
Euskal
Herriko historia nola gihartu eta garatu den azken bi mendeotan erakusten saiatuko naiz.
|
|
|
Barcelona, 1993 Euskaraz aipatzekoa:
|
Euskal
historiografia,] akin 55, Donostia, 1989, 9 Ignacio ÜLABARRrk artikulu ugari argitaratu ditu aldizkari berezietan. Ondoko oharretan aipatzen dut Herri Adiskideei buruzkoa.
|
|
|
San Sebastián, 1983, 2 liburuki. TAMAYO Virginia (ed.), jornadas sobre el Estado de la cuestión del Derecho histórico de
|
Euskal
Herria. Donostia, 1995.
|
|
|
|
EUSKAL
HISTORIAN BARRENA, ETORKIZUNARI BEGIRA
|
|
|
Hala ere, oraindik behin behine ko azpiegiturazko lanen gabezia nabarmena da historia arloan. Ez dugu, adi bidez,
|
Euskal
Herriko hiztegi biografiko sakona. Espainiako gobernuak oraintsu erabaki du Espainiako Hiztegi biografikoaren proiektua burutzea.
|
|
|
Bestalde, berriztapen epistemologikoak eta diskurtsiboak gertatu direla
|
Euskal
Herriko historia lantzeko eran da eta azken 20 urteotan aski ondo eta sakon landu da euskal historia. Oro har, euskal subjektua euskal historia burutzerakoan nabarmenago asmatu dela esango nuke.
|
|
|
Bestalde, berriztapen epistemologikoak eta diskurtsiboak gertatu direla Euskal Herriko historia lantzeko eran da eta azken 20 urteotan aski ondo eta sakon landu da
|
euskal
historia. Oro har, euskal subjektua euskal historia burutzerakoan nabarmenago asmatu dela esango nuke.
|
|
|
Bestalde, berriztapen epistemologikoak eta diskurtsiboak gertatu direla Euskal Herriko historia lantzeko eran da eta azken 20 urteotan aski ondo eta sakon landu da euskal historia. Oro har,
|
euskal
subjektua euskal historia burutzerakoan nabarmenago asmatu dela esango nuke. Nire ustez, XXI. mendeari begira horixe dugu erronka nagusia, euskal historia burutzera koan euskal subjektuaren ikuspegitik abiatzea euskal erreferentzi sarearen munduan zehar igarotzea geure gogoeta historikoa.
|
|
|
Bestalde, berriztapen epistemologikoak eta diskurtsiboak gertatu direla Euskal Herriko historia lantzeko eran da eta azken 20 urteotan aski ondo eta sakon landu da euskal historia. Oro har, euskal subjektua
|
euskal
historia burutzerakoan nabarmenago asmatu dela esango nuke. Nire ustez, XXI. mendeari begira horixe dugu erronka nagusia, euskal historia burutzera koan euskal subjektuaren ikuspegitik abiatzea euskal erreferentzi sarearen munduan zehar igarotzea geure gogoeta historikoa.
|
|
|
Oro har, euskal subjektua euskal historia burutzerakoan nabarmenago asmatu dela esango nuke. Nire ustez, XXI. mendeari begira horixe dugu erronka nagusia,
|
euskal
historia burutzera koan euskal subjektuaren ikuspegitik abiatzea euskal erreferentzi sarearen munduan zehar igarotzea geure gogoeta historikoa. Nahi eta ez, denok abia tzen gara presupuesto jakin batzuetan oinarriturik eta ona izaten da ezagutzea norberaren maparen koordenadak zeintzuk diren.
|
|
|
Oro har, euskal subjektua euskal historia burutzerakoan nabarmenago asmatu dela esango nuke. Nire ustez, XXI. mendeari begira horixe dugu erronka nagusia, euskal historia burutzera koan
|
euskal
subjektuaren ikuspegitik abiatzea euskal erreferentzi sarearen munduan zehar igarotzea geure gogoeta historikoa. Nahi eta ez, denok abia tzen gara presupuesto jakin batzuetan oinarriturik eta ona izaten da ezagutzea norberaren maparen koordenadak zeintzuk diren.
|
|
|
Oro har, euskal subjektua euskal historia burutzerakoan nabarmenago asmatu dela esango nuke. Nire ustez, XXI. mendeari begira horixe dugu erronka nagusia, euskal historia burutzera koan euskal subjektuaren ikuspegitik abiatzea
|
euskal
erreferentzi sarearen munduan zehar igarotzea geure gogoeta historikoa. Nahi eta ez, denok abia tzen gara presupuesto jakin batzuetan oinarriturik eta ona izaten da ezagutzea norberaren maparen koordenadak zeintzuk diren.
|
|
|
Nahi eta ez, denok abia tzen gara presupuesto jakin batzuetan oinarriturik eta ona izaten da ezagutzea norberaren maparen koordenadak zeintzuk diren. Euskaraz idatziz gero erra zaga sortzen da
|
Euskal
Herriarekiko begiradaren zirkulua beste mundu zir kuluen biran dagoela ahaztu gabe. Baina euskal subjektua esaten dugunean orri bat delakoaren bateratasuna ez diogu erantsi behar halabeharrezkoa balitz modua.
|
|
|
Euskaraz idatziz gero erra zaga sortzen da Euskal Herriarekiko begiradaren zirkulua beste mundu zir kuluen biran dagoela ahaztu gabe. Baina
|
euskal
subjektua esaten dugunean orri bat delakoaren bateratasuna ez diogu erantsi behar halabeharrezkoa balitz modua. Subjektua egin eta desegin egiten baita eten gabe historian barrena eta beharbada euskal subjektuez, pluralean, hobe legoke pentsatzea.
|
|
|
Baina euskal subjektua esaten dugunean orri bat delakoaren bateratasuna ez diogu erantsi behar halabeharrezkoa balitz modua. Subjektua egin eta desegin egiten baita eten gabe historian barrena eta beharbada
|
euskal
subjektuez, pluralean, hobe legoke pentsatzea.
|
|
|
Baina nola sortu, asmatu, garatu, gihartu eta indartu da azken mendeotan
|
euskal
historia. Berez ez dago ezer ere, beraz, Euskal Herriko historia, lan tzeko esparrua sortzen doa, gaur egun euskal historia edo Euskal Herriko his
|
|
|
Baina nola sortu, asmatu, garatu, gihartu eta indartu da azken mendeotan euskal historia? Berez ez dago ezer ere, beraz,
|
Euskal
Herriko historia, lan tzeko esparrua sortzen doa, gaur egun euskal historia edo Euskal Herriko his
|
|
|
Baina nola sortu, asmatu, garatu, gihartu eta indartu da azken mendeotan euskal historia? Berez ez dago ezer ere, beraz, Euskal Herriko historia, lan tzeko esparrua sortzen doa, gaur egun
|
euskal
historia edo Euskal Herriko his
|
|
|
Baina nola sortu, asmatu, garatu, gihartu eta indartu da azken mendeotan euskal historia? Berez ez dago ezer ere, beraz, Euskal Herriko historia, lan tzeko esparrua sortzen doa, gaur egun euskal historia edo
|
Euskal
Herriko his
|
|
|
toriaren lurraldea garbi egon ez arren.
|
Euskal
historiaren parte dira ere bai gure lurraldetik at beren bizimodua ateratzen saiatu zirenak eta direnak, mun duko edozein txokotan. Euskal Herriko historia ezin dugu mugatu Pirinio inguruko lurraldeetara, Aturri eta Ebroren arteko lurraldera soilik.
|
|
|
Euskal historiaren parte dira ere bai gure lurraldetik at beren bizimodua ateratzen saiatu zirenak eta direnak, mun duko edozein txokotan.
|
Euskal
Herriko historia ezin dugu mugatu Pirinio inguruko lurraldeetara, Aturri eta Ebroren arteko lurraldera soilik. Hara bada, Euskal Herriko historia lantzea beti izan da gai zaila eta azken hiru mendee tan definitzen eta zehazten joan doa.
|
|
|
Euskal Herriko historia ezin dugu mugatu Pirinio inguruko lurraldeetara, Aturri eta Ebroren arteko lurraldera soilik. Hara bada,
|
Euskal
Herriko historia lantzea beti izan da gai zaila eta azken hiru mendee tan definitzen eta zehazten joan doa. Gogoeta ibilbide honetan, A. Oihenart euskal idazleak merezi du goren graduko aipamena.
|
|
|
Hara bada, Euskal Herriko historia lantzea beti izan da gai zaila eta azken hiru mendee tan definitzen eta zehazten joan doa. Gogoeta ibilbide honetan, A. Oihenart
|
euskal
idazleak merezi du goren graduko aipamena.
|
|
|
|
Euskal
historiografiaren aldi nagusiak bereizterakoan honako laburpena ikusten dut:
|
|
|
XVII. mendean Oihenartek indartu zuen Vasconiako ikuspegia; XIX. mende hasieran J. A. Zamakolak ere
|
euskal
nazio edo komunitateen historia landu zuen, gizartea abiapuntutzat harturik, eta XX. mendean Karmelo eta Bonifacio Etxegarairen (abokatua), Th. Lefebvre-ren (geografoa) eta J. Caro Barojaren (historialari soziala) lanak dira lan orokor eta berritzaile nagusiak
|
|
|
gure historia aztertzeko unean. Gizarte zientzien eragina historia lantzeko unean ageri zaigu eta aipatu ditudan azken hirurak zientzia berrietako teoriak eta metodologiak aztertu ondoren saiatu ziren
|
euskal
historia idazten.
|
|
|
Kongresu berezia antolatu zuen Euskaltzaindiak eta liburu mardula argi taratu5 Oihenart historialari gaia ipar
|
Euskal
Herriko historiografian, Manex Goihenetxek zehazki landu du.XVII. mendean bi erresuma nagusiren artean banaturik dago Euskal Herria. Oihenart Nafarroako historian murgildu zen Nafarroa Frantziako erresuman kokatzeko eta gero Vasconiakoa landu zuen'.
|
|
|
Kongresu berezia antolatu zuen Euskaltzaindiak eta liburu mardula argi taratu5 Oihenart historialari gaia ipar Euskal Herriko historiografian, Manex Goihenetxek zehazki landu du.XVII. mendean bi erresuma nagusiren artean banaturik dago
|
Euskal
Herria. Oihenart Nafarroako historian murgildu zen Nafarroa Frantziako erresuman kokatzeko eta gero Vasconiakoa landu zuen'.
|
|
|
gina
|
euskal
historiografian, Oihenarten laugarren mendeurrena, 643 651.Déclaration historique de linjuste usurpation et retention de la Navarre par les Espagnols.Paris, 162536EUSKAL HISTORIAN BARRENA, ETORKIZUNARI BEGIRAadieraztera igaroko zen. Aurrerantzean lurrak eta ez ahaideak definituko zuen gizabanakoaren nortasunaNatio gens etik natio lurraldera jauzia nabarmena izango zen.
|
|
|
Aurrerantzean lurrak eta ez ahaideak definituko zuen gizabanakoaren nortasunaNatio gens etik natio lurraldera jauzia nabarmena izango zen.
|
Euskal
Herrian Batzar Nagusien bidez erakundetze desberdinak sortuz joango ziren eta lurralde izen nagusiak ageri zaizkigu. Horietatik bi izango ziren nagusie nak:
|
|
|
Diego Catalánek arazo hau ederki adierazten du, historiografía nazionalen sorreraren jatorria azaltzerakoan9? Arrasateko E. Garibay k Espainiakoa eta historia unibertsala landu zuen, tartean
|
euskal
herriarena txertatuz.Kontestu honetan kokatu behar dugu A. Oihenarteren lan nagusia: Notitia Utriusque Vasconiae.
|
|
|
Ez da, ez, lan histoirografiko soila. Bestalde,
|
Euskal
Herri mendebaldea Cantabriaren nortasunez jabeturik agertzen zen, nolabait ikuspegi vaskonikoari kontrajarririk.Errenazimientu garaian, euskaldunak, frantziar eta espainiar inperio nagusien baitan ageri ziren. Nafarroa, indarraren poderioz sarturik Espainiako erresuman eta Louis XIII.a, Frantziako eta Nafarroako errege iza nik, bere borondatez eta Donapaleun bildu ziren jaunek aurkako iritzia ager tu arren, Nafarroa Beherea Frantziako koroako parte bihurtu zuen.
|
|
|
Vasconia, lurralde kontzep tua, berriz, hasi zen erabiltzen, horrek definitzen baitzuen euskaldun guztien batasun esparrua, ohizko besteak, dela Nafarroa, dela Bizkaia, gaindituz. Berak ukatu egingo ditu mito tradizionalak, kantabrismoa, bereziki, eta beste elementu objektiboetan oinarrituko da, hizkuntza eta kultura amankomunean.Vasconia
|
Euskal
Herri kontzeptu euskaldunaren itzulpen zehatz eta ego kia baino ez da erromantze hizkuntzetan eta objektiboki egokien definitzen duena gure lurraldea. Euskara ederki menperatzen zuen A. Oihenartek.Zergatik latinez idatzia?
|
|
|
Partikulartasuna eta unibertsaletasuna konbina tu nahi ditu modu horretan. Berez, Vasconiari, historiografian eta teoria poli tikoan existentzia berria eransten zion eta lurralde horrek aurrerantzean ber takoak definitzeko gaitasuna eragingo zuen, euskaraz euskaldunak
|
Euskal
Herrikoak zirela aski nabarmena baitzen. Historia nazionalen sorrera garaian, A. Oihenartek euskaldunen historia sortarazteko oinarrizko ikuspegia eta ele mentuak sortzen ditu.
|
|
|
Horra bere original tasuna eta ondorioz bere horno vasconicus en sorrera asmatu zuen, kanpora begira bereziki.
|
Euskal
Herriaren hizkuntz nortasuna eta berezitasuna azpi marratuz, kategoria politiko berria sortarazteko eta indartzeko argudio sen doak burutzen ditu.38EUSKAL HISTORIAN BARRENA, ETORKIZUNARI BEGIRAILUSTRAZIO GARAIKO HERRI ADISKIDEAKXVIII. mendeko Euskal Herriko historialari eta pentsalari ilustratuetan hain pentsamolde arrazionalistaren jabe zen Oihenartek, badirudi ez zuela izan eragin zuzenik. Dena dela, Xabier Munibek sortu zuen erakunde sozial berria eta bertako kide ziren Euskal Herrialdeetakoek gehi Ameriketan edo Europako beste erresumetan bizi zirenek bascongado izatearen harrotasuna eta nortasuna erakusten dute.
|
|
|
Horra bere original tasuna eta ondorioz bere horno vasconicus en sorrera asmatu zuen, kanpora begira bereziki. Euskal Herriaren hizkuntz nortasuna eta berezitasuna azpi marratuz, kategoria politiko berria sortarazteko eta indartzeko argudio sen doak burutzen ditu.38EUSKAL HISTORIAN BARRENA, ETORKIZUNARI BEGIRAILUSTRAZIO GARAIKO HERRI ADISKIDEAKXVIII. mendeko
|
Euskal
Herriko historialari eta pentsalari ilustratuetan hain pentsamolde arrazionalistaren jabe zen Oihenartek, badirudi ez zuela izan eragin zuzenik. Dena dela, Xabier Munibek sortu zuen erakunde sozial berria eta bertako kide ziren Euskal Herrialdeetakoek gehi Ameriketan edo Europako beste erresumetan bizi zirenek bascongado izatearen harrotasuna eta nortasuna erakusten dute.
|
|
|
Euskal Herriaren hizkuntz nortasuna eta berezitasuna azpi marratuz, kategoria politiko berria sortarazteko eta indartzeko argudio sen doak burutzen ditu.38EUSKAL HISTORIAN BARRENA, ETORKIZUNARI BEGIRAILUSTRAZIO GARAIKO HERRI ADISKIDEAKXVIII. mendeko Euskal Herriko historialari eta pentsalari ilustratuetan hain pentsamolde arrazionalistaren jabe zen Oihenartek, badirudi ez zuela izan eragin zuzenik. Dena dela, Xabier Munibek sortu zuen erakunde sozial berria eta bertako kide ziren
|
Euskal
Herrialdeetakoek gehi Ameriketan edo Europako beste erresumetan bizi zirenek bascongado izatearen harrotasuna eta nortasuna erakusten dute. Munibe gizon praktiko eta politiko legez ageri zaigu. lrurac bat, laurak bat, zazpiak bat izan dira hari bereko aldarrikapenak gaur egun mundu mundializatuan euskaldunok bat, agian izan luke.Herri Adiskideen elkartean (Real Sociedad Bascongada de Amigos del País) hasieran gogoeta sozialak, historikoak eta politikoak egiten saiatu ziren, baina aurrerantzean gai hauek bazterturik ageri dira, zientzia aplikatuen eta teknologi gaien mesedetan.
|
|
|
1765eko apirilaren 18ko Herri Adiskideen batza rrean elkarteko idazkariak, M. Olasok memoria bat agertu zuen izenburu honekin: Instrucciones para escribir la Historia Nacional, hau da, txostena bes teak beste Historia de nacion vascongada idazteko plangintza da,
|
Euskal
Herriko hiru probintzietara mugaturik, Bizkaia, Gipuzkoa eta Arabara. Giro berean beste txosten baten asmoa azaldu zen:
|
|
|
Idatzi ere Landazurik idatzi zuen Historia General del País Vascongado comprendido en sus tres Provinicas, El Señorío de Vizcaya, Guipúzcoa y Álava eta Segunda parte de la Historia Nacional de las tresProvincias Vascongadas. Relación histórica de los sucesos ocurridos en estaregión de Cantabria hasta la entrada de los moros10Egitasmo guztietan etaidatzi ziren testuetan,
|
Euskal
Herriko hiru probintzien esparrua zen País Bascongado delakoa. Testuak irakurriz, badirudi beste Euskal Herririk ez zela ageri.
|
|
|
Relación histórica de los sucesos ocurridos en estaregión de Cantabria hasta la entrada de los moros10Egitasmo guztietan etaidatzi ziren testuetan, Euskal Herriko hiru probintzien esparrua zen País Bascongado delakoa. Testuak irakurriz, badirudi beste
|
Euskal
Herririk ez zela ageri. Egia esateko eta bere garaian garaiko ikuspegian murgilduz gero, probintzia soila gainditzeak eta Irurac bat izeneko elkarguneaz aritzeak, urrats nabarmen berria suposatzen zuen, ez baitugu ahaztu behar tokian toki ko aginteak probintzi mailakoak baino boteretsuagoak zirela.
|
|
|
|
EUSKAL
HISTORIAN BARRENA, ETORKIZUNARI BEGIRA
|
|
|
Gogora ditzagun Chaho Belzunze, Bladé, Jaurgain. Hori da beharbada iparraldeko historiografiaren konstantea, euskaldunez orokorki ari direla,
|
Euskal
Herria bere osotasun geografikoan hartuaz. Badirudi iparraldean bertako ohizko erakundetze politiko eta juridiko pro pioa galdu zenean, intelligentsiaren joera hizkuntza eta herri berezitasunez gogoetak burutzera eta histori arloan herri euskalduna lantzea bihurtu zela egitasmo berria.
|
|
|
Aldi berean, leienda eta mito historikoak oraindik bizi bizi ezagutzen ziren ahoz aho edo idatziz eta bigarren menderdian sortu zen benetako etena
|
euskal
historiografian ere, Europan gertatzen zenekoa, hots, positibismo kri
|
|
|
|
EUSKAL
HISTORIAN BARRENA, ETORKIZUNARI BEGIRA
|
|
|
Ohiko
|
euskal
zibilizazioa betiko desagertzearen beldurra hedatu zen. Horren aurrean zerbait egin beharra eta lruñean Revista éuskararen inguruan bildu zen A. Kanpion eta beste historialari kementsuak.
|
|
|
Horren aurrean zerbait egin beharra eta lruñean Revista éuskararen inguruan bildu zen A. Kanpion eta beste historialari kementsuak. Gasteizen Fermín Herránek Revista de las Provincias éuskaras sortu eta eratu zuen eta, Donostian Manterolak
|
Euskal
Erria aldizkaria. Bilbon F. Sagarminagak eta lagunek Sociedad Euskal Erria delakoa eta La Unión vasco navarra egunka ria.
|
|
|
Gasteizen Fermín Herránek Revista de las Provincias éuskaras sortu eta eratu zuen eta, Donostian Manterolak Euskal Erria aldizkaria. Bilbon F. Sagarminagak eta lagunek Sociedad
|
Euskal
Erria delakoa eta La Unión vasco navarra egunka ria. Berbizkunde historiografikoa ageri da aldizkariotan, baina sarritan ohizko mito eta leiendekin Euskal Herriko iragana interpretatuz.
|
|
|
Bilbon F. Sagarminagak eta lagunek Sociedad Euskal Erria delakoa eta La Unión vasco navarra egunka ria. Berbizkunde historiografikoa ageri da aldizkariotan, baina sarritan ohizko mito eta leiendekin
|
Euskal
Herriko iragana interpretatuz. Mende bukaeran A. Kanpion, E. Labayruk eta K. Etxegarairen lanek historia berria landu nahi zuten, mito eta leienda gabekoa, enpiriko positiboa, non dokumentuaren jato rria eta egiaztasuna bihurtzen zen behin behineko abiapuntua.
|
|
|
Esaldi honetan azpimarratu behar da berriztatu nahi zuela
|
euskal
histo riografía. Berriztapena lortzeko, oinarrizko abiapuntua sorburu historikoak kritika zorrotzez aztertu behar ziren eta iturrien irakurketa berriak eginaz, historia berriztatua sortuko zen, dokumentuek berez ez dutelako hitzik egi ten, baina, bestalde, historiarik ezin daiteke buru erudizio enpiriko gabe.
|
|
|
Si de los fugaces sucesos quieren sacarse los hechos permanentes, verdadero objeto científico de la historia, hay que redu cir el orden cronológico del suceder al evolutivo del hacerse, y no caer en prag matismo excesivo21? Labayrurekin ez bezala, Etxegarairen lana
|
Euskal
Herriaren egoera Erdi Aroaren bukaerari buruzkoa, goraipatu egin zuen M. Unamunok, benetako historialari zintzo bezala, imaginazio gutxikoa izan arren, lotuegia ikusten zuen garaian garaiko gertakizunetara. Horregatik, Unamunok, informazio berberean oinarrituz, bestelako interpretazio teoriko agoak egiten ditu.
|
|
|
Azken batean, liburuaz zera dio, obra meritísima dela, abiapuntu eta gogoeta berriak irekitzen zituelako historiaren arloan.Arturo Kanpionen lan erraldoia ere testuinguru berean kokatu behar dugu. Nafarroako historiatik abiatzen da,
|
Euskal
Herriko ikuspegia izanik. Teoría historiografikoan, psikologismoaren esparruan kokatuko nuke, gerta kizun handien azalpena bilatzeko orduan.
|
|
|
Gizarte zientzien esparrua aldendu eta arlo bakoitzean ikerlari berriak nabar mendu ziren. Pertsona horien bidez,
|
euskal
historiografía aberastuz eta berriz tuz joan zen. Geografía general del País Vasco Navarro, entziklopedia gisa asmatua, garaian garaiko jakituria historiografikoaren eredua dugu.
|
|
|
Les modes de vie dans les Pyrénées atlantiques orientales, Parisen argitaratua, 1933an.Metodologia eta teoria berria adierazten du.
|
Euskal
historiazko oinarri materialak aztertzen ditu eta ildo berriko historian dihardu. Euskaldunen azken 1.000 urteko historia zehatza idatzi zuen, inguruneak eta gizakiak sortu zituen zibilizazio desberdinak.
|
|
|
Horregatik, demografiaz, migrazioez eta egu neroko bizitzan garatu ziren zibilizazio material guztiak ondo deskribatu zituen eta bere bilakaera azaldu.
|
Euskal
Herri ia osoa (Enkarterria eta Tutera izan ezik) eta kasu batzuetan inguruko lurrraldeak (Biarnoa) hartzen zituen aztergai. Garaiko lan historiko garrantzitsuena izan zen ezbairik gabe, gure artean gutxi ezagutu eta landu dena, tamalez.
|
|
|
Garaiko lan historiko garrantzitsuena izan zen ezbairik gabe, gure artean gutxi ezagutu eta landu dena, tamalez. Beharbada nazitarrek Parisen kartzelan zegoela, erresistentzian sarturik baitzegoen, ez bazuten hil,
|
euskal
historiografiaren erreferentzia nagusia bihurtzeko gaitasun eta prestakuntzaosoa zukeen, 1940 eta ondoko hamarkadetan.FRANKISMO GARAI LUZEKO ARGI ILUNAK1939an, gerra zela eta, aurreko urteetan bideraturiko dinamikak eten egin ziren. Eusko Ikaskuntzaren inguruan erakundetzen hasi zen azpiegitura zien tifikoa desegin zen.
|
|
|
Bestalde, hego Ameriketan, Argentinan, Venezuelan eta Mexikon bereziki ahaleginak egon ziren. Urrunetik
|
euskal
historiaren mistifikazio politikoak errezagoak ziren, baina ikerlari finak ere izan ziren. Aipatzeko da I. Gurrutxagaren lana eta saia kera interpretatibo gisa R.
|
|
|
Historia ikertzeko profesionalizazio bidea irekitzen zen unibertsitateetan. Ordura arte, artxibategi eta bibliotekariak ziren historiazko lanetan profesio nal gisa aritzea lortu zutenak.Giro honetan eta Unibertsitatean ikasia izan arreo, bere kabuz ikerketa lanak eginez, Eusko Ikaskuntzan eta CSIC erakundearen inguruan ibiliaz,
|
euskal
historiazko ikerketak beste pertsonaia handi bat ezagutu zuen: Julio Caro Baraja.
|
|
|
Bestalde, mikroanalisiaren garrantzia eta premia garatzen doa. Historiografía moeta ugari dugu
|
Euskal
Herrian eta arloz arlo aritzerik ez dago txosten honetan. Bestalde, Euskal Herriari buruz ko historia nagusi edo orokorrak sintesi formatoan edo autore askoren artean ugaldu egin dira.
|
|
|
Historiografía moeta ugari dugu Euskal Herrian eta arloz arlo aritzerik ez dago txosten honetan. Bestalde,
|
Euskal
Herriari buruz ko historia nagusi edo orokorrak sintesi formatoan edo autore askoren artean ugaldu egin dira. Atal honek azterketa berezia merezi luke autorez autore.
|
|
|
Atal honek azterketa berezia merezi luke autorez autore. Hala ere, zenbait gogoeta orokor azalduko ditut.ETORKIZUNARI BEGIRAAzpiegiturazko ikerlanak burutu behar dira, oraindik gure iraganaz eza gutza urria dugulako
|
Euskal
Herriko ikuspegia garatuz. Euskal Herria, edo zein herri bezala, anitza eta moeta askotakoa dugu eta kostaldeko herrialdeen edo barrualdekoen dinamika eta denborak ez dira berdintsuak.
|
|
|
Hala ere, zenbait gogoeta orokor azalduko ditut.ETORKIZUNARI BEGIRAAzpiegiturazko ikerlanak burutu behar dira, oraindik gure iraganaz eza gutza urria dugulako Euskal Herriko ikuspegia garatuz.
|
Euskal
Herria, edo zein herri bezala, anitza eta moeta askotakoa dugu eta kostaldeko herrialdeen edo barrualdekoen dinamika eta denborak ez dira berdintsuak. Historiak era kusten diguna zera da, denbora kronologikoez gain, beste denbora eta errit moak bereiztera, arkaikoa, mitikoa, betidanikoa duguna eta erabat errotua gizarteko hainbat arlotan.
|
|
|
23Azken urteotan aniztasunezko ikuspegia garatu da honezkero historiala rion artean. Horregatik historia nazionalaren ikuspegira ezin daiteke makurtu edo soildu, ezin dugu guztia ekintza guztiak
|
euskal
abertzale versus beste abertzale ikuspegira lerrotu edo eskema dikotomikoan Espainiako historiaren ispiluan arakatu. Herri baten fenomenología aberatsa dugu eta nire ustez ez da sinplifikatu edo ahuldu behar gizarte aberatsaren historia, dinamika interpre tatzaile eta diskursibo bakarrera.
|
|
|
Ezkutatu ere ez, ez balego bezala.
|
Euskal
Herriaren historian zehar, XVI. mendeaz geroztik berezitasun nagusienetakoa dugu, Batzar Nagusien inguruan, herrialde batzuk, nortasun politiko kolekti boa landu zutela eta 1877 arte iraun zuten mendebaleko hiru herrialdeetan eta XX. mendean berriz eratu dira. Foruen inguruko kultura politikoa aberatsa eta indartsua da.
|
|
|
Foruen inguruko kultura politikoa aberatsa eta indartsua da. Baina
|
euskal
historia ezin da horretara mugatu, historia nazionala denboraren igarobidean aldi bat baino ez delako.Tokian tokiko historia zehatzak, komunitate jakin batzuena indarberritu da. Enpresaren historiak, historia ekonomikoaren arloan, hutsune nagusia da.
|
|
|
Eta azkenik, biografiaren arloa deritzot, besteak beste, bai diskurtso berriak baita ere herri nortasunaren adierazle gisa, ondo laburtzen duela ikuspegi indi biduala eta kolektiboaren arteko tirabira.Erakundetu da historiazko ikerkuntza, karrera akademikoa ere bihurtu da. Editorialak historiazko arloan titulu berriak argitaratzeko beldur dira eta horrela Eusko Ikaskuntza edo EHUko unibertsitate moduko erakunde insti tuzionaletan argitaratzeko bidea gelditzen zaigu.Nire kezka da
|
euskal
historiaz arduratzen garenon artean ez dugula behar heineko loturarik, sarerik, Euskal Herria erreferentzi sare gisa izateko. Ahulak gara eta Espainia gertatzen da; sarritan, erreferentzi gune bakarra balitz beza la.
|
|
|
Eta azkenik, biografiaren arloa deritzot, besteak beste, bai diskurtso berriak baita ere herri nortasunaren adierazle gisa, ondo laburtzen duela ikuspegi indi biduala eta kolektiboaren arteko tirabira.Erakundetu da historiazko ikerkuntza, karrera akademikoa ere bihurtu da. Editorialak historiazko arloan titulu berriak argitaratzeko beldur dira eta horrela Eusko Ikaskuntza edo EHUko unibertsitate moduko erakunde insti tuzionaletan argitaratzeko bidea gelditzen zaigu.Nire kezka da euskal historiaz arduratzen garenon artean ez dugula behar heineko loturarik, sarerik,
|
Euskal
Herria erreferentzi sare gisa izateko. Ahulak gara eta Espainia gertatzen da; sarritan, erreferentzi gune bakarra balitz beza la.
|
|
|
|
EUSKAL
HISTORIAN BARRENA, ETORKIZUNARI BEGIRA
|
|
|
(zuzendaria), Historia de
|
Euskal
Herria. Historia general de los vascos.
|
|
|
|
EUSKAL
SOZIOLINGUISTIKAREN ATARIAN.
|
|
|
Omenaldi liburu honetarako merezimendu osoa duen Txillardegik euskararen etorkizunerako oinarri oinarrizko lana egin du beti. Guk ere oinarrizko ideia batzuk ekarri nahi ditugu horren heldugabe dagoen
|
Euskal
Soziolinguistikaren eremura, Antiguako hizkuntzalari donostiarrak esanen lukeenez, euskararen endoglosiaren alorrera. Han hemenka bildu ditugun ezpalak dira, beste hizkuntza batzuetan gauzak egun zer nola gertatzen diren erakusten digutenak; nola edo hala, euskararen baitan gertatuko diratekeen aldaketa eta berrikuntzek ez lukete aurkeztuko ditugunetarik guztiz urrun ibili; gune arras euskaldun batzuetako salbuespenak salbuespen direla eta egun nagusi dabilen eredutik guztiz urrun gelditu diren hizkeren errealitatetik landa, hori da euskara berriari buruz dakigun apurrak oraingoz adierazten diguna.
|
|
|
euskalkien arteko eragin diglosikoak: eredu estandarra eta folk hizkeren arteko adbergentzia edo goitik beherako eragin diglosikoa, hizkera baten barreneko berregituraketa, hizkuntza arau monozentrikoen eta plurizentrikoen konstelazioak, euskalkien erabilera eta prestijioa eta herriko hizkeraren alde azken urteotan
|
Euskal
Herriko hainbat eta hainbat bazterretan sumatzen den kemena, iritzi batzuen kasuan ikuspegi idilikoa izatera ere iristen dena. Dena den, garrantzi handiko gauza da auzi hau estetika hutsa ez dela jabetzea; azken batean, hizkuntzaren kalitaterik ezak eta haur anitzen euskaran sumatzen den gaitasun murritzak etxeko eta lagunarteko hizkerak jasan duen ahultzean bai tute jatorria eta guztiz loturik dago honekin guraso eta seme alaben arteko euskararen eten edota jauzia (cf.
|