|
2008
|
|
|
Ze, zientziaz ari bagara, lehen baldintza litzateke jokoaren arauen berri ematea.
|
Euskal
literaturaren historiografiaz ari bagara ezin da kapritxosoki inor alde batera utzi, eta hori egiten bada, zergatia eman behar da.
|
|
|
Ruizekin eginikako konparantza, Gil Berak (1992) seinalatu zuen bezala, ez zen arras berria
|
euskal
literaturaren historiografian, Mitxelenak egin zue nean. Izan ere, pixka bat lehenago jadanik solas bera erabili baitzuen Etxaidek,
|
|
2013
|
|
|
Honek osatzen du
|
euskal
literatur historiografiaren habitusa. Historikoki arazoa oso da politikoa.
|
|
|
Azken euskal literatura historia, oraingoan ingelesez, Basque Literary History (Olaziregi, koor.) eredu beraren zilegitzea da, oraingoan bizpahiru adabaki ezarriz, hala nola haur literatura eta gaztelera/ erdarazko literatura. Egun publiko globalari ez zaizkio halako historia filologikoak interesatzen eta, zerbait adierazten badute,
|
euskal
literatura historiografiaren eta kritikaren pobrezia eta atzerapena dira. Hots, historiografia horren izaera atzerakoi eta erreakzionarioa dago kinkan.
|
|
|
|
Euskal
literaturaren historiografian arrunt samarra da bigarren gerrate karlistaren bukaeran berpizkunde aldi baten hastapena kokatzea. Hona zergatia:
|
|
|
Garaiko euskal literaturaren sisteman olerkigintzari zegokion zentraltasuna aho batez aitortu da
|
euskal
literaturaren historiografian 1980ko hamarkadara arte. Euskal narratibaren kanonizazio prozesua aro demokratikoarekin batera abiatu da eta aldaketa handia ekarri zuen euskal literaturaren paradigmetan.
|
|
|
Euskaltzaindiaren Literatura Ikerketa Batzordeak (LIB) antolatuta, iragan urteko abenduaren 13an
|
Euskal
Literaturaren Historiografiari buruzko II. Jardunaldiak egin ziren Donostiako Aita Villasante Ikergunean. Jardunaldiak jorratu zuen gaia periodizazioa izan zen.
|
|
|
Aroak, garaiak, aldiak bereizteak, berriz, eragiketa gauzatzeko irizpideak.
|
Euskal
Literaturaren Historiografiari buruzko II. Jardunaldien asmoa testuinguru horretan sortzen da. Horrenbestez, jardunaldiak antologiak euskarri izan zitzakeen periodizazio irizpideak argitzea, zehaztea, zuen xede.
|
|
|
Horregatik, zein idazlanetatik jaso laginak erabakitzeak edo aldiak zedarritzeko erabili beharreko irizpideak finkatzeak badu zailtasun erantsirik.
|
Euskal
Literaturaren Historiografiari buruzko II. Jardunaldiotan parte hartu zuten hizlariei eskatu zitzaien euskal literaturaren ibilbidearen periodizazioak sorrarazten dituen arazoen gainean hausnartzea, eta arazo hauei aurre egiteko proposamenak mahairatzea. Hizlarion txostenak jardunaldian aurkeztu aurretik eskuratu zitzaien parte hartzera gonbidatu ziren kideei, eztabaida, iritzi trukaketa, bateratze lana... eraginkorragoa izan zedin.
|
|
2014
|
|
|
Gai nagusiak hauek dira: Eusebio Maria Azkueren omenez egin zen jardunaldia eta
|
Euskal
Literaturaren Historiografiari buruzko II. Jardunaldia. Azken jardunaldi horren harira, Ana Maria Toledo, Lourdes Otaegi, Jon Casenave, K. Josu Bijuesca eta Joseba Gabilondoren eskutik datoz artikuluak.
|
|
|
Gai nagusiak hauek dira: Eusebio Maria Azkueren omenez egin zen jardunaldia eta
|
Euskal
Literaturaren Historiografiari buruzko II. Jardunaldia. Videgainek gogoan izan duenez, Ana Maria Toledo, Lourdes Otaegi, Jon Casenave, K. Josu Bijuesca eta Joseba Gabilondoren eskutik datoz artikuluak.
|
|
2016
|
|
|
Ohi bezala, horiek Nafarroakoak dira"). Hortaz, nolabait,
|
euskal
literaturaren historiografiak zuen hutsune garrantzitsu bat osatzera etorri zen MHLVN, eta Nafarroa Garaiko euskal literaturaren gaineko lehenengo eskuliburua izango genuke hartara. Bi lanak erkatuta, bestalde, konfirma daiteke KBAK saileko artikulu batzuk, aldaketa handiekin, eta gaztelaniara modu librean egokiturik, MHLVN lanean erabili zirela.
|
|
|
Joxemiel Bidador (Iruñea,) idazle eta ikertzailea izen ezinbestekoa da honezkero, eta besteak beste, euskal literaturaren historian. Ez bakarrik sortzaile gisa egin duen ekarpenagatik (hor dago, adibide modura, Hutseaniko hazkurria poema bilduma, 2010ean Pamiela argitaletxeak kaleratu zuena); baita, besteren gainetik, ikertzaile gisa
|
euskal
literaturaren historiografia osatzeko egin duen ekarpen handiagatik ere. Haren lanari esker berreskuratu da, esate baterako, ia inork ezagutzen ez zuen Alexander Tapia Perurena, 36ko gerra aurreko poeta iruindarra (Iruñeko Udalak 1999an argitaratu zion Tapia Perurenaren olerkiak biltzen dituen lana:
|
|
2020
|
|
|
Hain justu, Etxamendiren obra literarioak
|
euskal
literaturaren historiografia urratzen du ezen bere obra literarioan" oinarri folklorikoak" 323 bereizten direlako, euskal literatura garaikidearen baitan –momentuz– ikerturik dagoen kasu bakarra. Azpimarratu behar da Eñaut Etxamendik denbora folklorikoa edo idilikoa bizi izan zuela.
|
|
|
Piarres Lafittek Azken elurra Etxamendiren eleberria
|
euskal
literaturaren historiografian kokatzen du, azpimarratzen duenean" garraztarrek derabilaten hizkuntza berezia ez dela nehun ere hain artoski agertzen inprimaturik nola obra huntan". Ahozkotasunaren idatzirako jauzia markatzen du manera horretan eta modu baikorrean baloratzen.
|
|
|
Hain zuzen,
|
euskal
literaturaren historiografian herri literaturaren esparruaren aberastera dator Etxamendiren narratiba. Horren islatzeko" hari narratiboa" Kulturala Azterketen bidez lor daiteke213 Ondasun herrikoien analisirako emandako tresnei esker, kritikari soziologoak jo dezake kultura herrikoiaren adierazpenak batasun sinbolikoa osatzen duela eta izate autonomo edo beregaina dela.
|
|
|
1.1 Baserriko imajinarioa
|
euskal
literaturaren historiografian 59
|
|
|
Euskal sorketa literarioa(). jorratzen lehena Joana Pochelu izan zen.4 Ziurtapen hauek bada, zenbait galdegai zabaltzen dituzte: zer leku aitortzen zaio Eñaut Etxamendiren narratibari
|
euskal
literaturaren historiografian, gaur. Zer dela kausa ez da Etxamendiren narratiba ezagutuagoa ez eta adituek miatuagoa?
|
|
2021
|
|
|
Itzulpenak literatur historiako garai jakinetako literatur joeren adierazletzat ere jotzen dira, bai eta molde tradizionalei aurre egiteko literatur tresnatzat ere; eta, literatur eragin orokorrak ez eze, itzulpen jakinek autoreengan utzitako arrastoak nabarmentzeko saiakerak egiten ere hasten dira akademikoak. Orduan hasi dira euskaratik beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenak
|
euskal
literatur historiografietan modu sistematikoan txertatzen eta kanpoko sistemek egindako harrerari buruzko oharrak egiten.
|
|
|
77). Gainera, historiagile berriek, batez ere generoen banaketari dagokionez eta periodizazioei dagokienez, aldaketak ekarri dituzte
|
euskal
literaturaren historiografietara, eta Aldekoaren Euskal literaturaren historiak (2004an argitaratutako 2008ko euskarazko itzulpena darabilgu hemen) berrikuntzak dakartza, hala nola XIX. mendeko herri poesiaz egindako" balorazio berezia" (idem). Hala ere, Casenaveren hitzak gure eginez, oro har Mitxelenaz geroz finkatutako kanon bera darabil Aldekoak berak ere 1970eko hamarkadako idazleetarainoko tartean (Casenave, 2012:
|
|
|
Olaziregik xehetasunez azaltzen ditu liburuaren helburuak, hartzaile potentzialak nahiz egituraren arrazoiak. Jarraian datorren sarreran, Lasagabasterrek sinatu eta" Foreword" izenpean datorren horretan, Lasagabasterrek liburuko atalen oinarrian dagoen marko teoriko metodologikoa azpimarratzen du, eta
|
euskal
literaturaren historiografian kokatzen. Olaziregik zehazten duen bezala, liburuak asko zor dio Even Zoharren polisistemen teoria gidatzen duen funtzionalismo dinamikoari (2012:
|
|
|
91) jo izan direla edo hala agerrarazi direla. Bada, horrelaxe gertatzen da, hain zuzen ere,
|
euskal
literaturaren historiografietan, zenbait garaitan, behinik behin, zenbait itzulpeni eta jatorrizko testuri pareko balioa ematen zaie euskal literaturaren eraikuntzan.
|
|
|
Berariaz aipatzen du Sarasolak badakiela
|
euskal
literaturaren historiografian itzulpen lanak sartu dituela, eta nolabait justifikatu egiten du, esanez gure literaturaren ezaugarriekin lotu beharrekoa dela, baina beste literatura batzuetan albo batera utziko liratekeela egokitzapenak eta itzulpenak literatur historiografia batean (1976: 39).
|
|
|
Euskal literatura itzuliaren eremuaren bilakabidearen berri emateko, gure ustez soziologikoki aro garaikidea ezaugarritzen duen erakundetzean (profesionalen elkarretaratzea, akademia eta legitimazio agentziak) egingo dugu argi, eta, horrez gainera, euskal literatura itzuliaren eremuak literaturaren espazioan hartutako dimentsio soziala eta sinbolikoa balioetsi nahi ditugunez gero,
|
euskal
literatur historiografien eraikuntzan itzulpenak hartutako tamainari eta idazle garaikideen diskurtsoei ere erreparatuko diegu.
|
|
|
Batetik, itzulpengintzaren gizarte egitura irudikatzen ahaleginduko gara, eta, horretarako, autonomizazioaren garaia deitu dugun horretan etapaz etapa itzulpenari dagozkion erakunde legitimatzaile nagusien sareak gizarte eremuaren mapan kokatzeko saioa egingo dugu, itzulpen eremuaren sorrerak eta autonomizazioak albo eremuetan, zehazki, literaturarenean, eragindako irudi aldaketak bistaratzeko. Hala, bigarren planoan, euskal literatura itzuliari euskal literaturaren eraikuntzan aitortu zaion lekuaz arituko gara, eta hor ere etapaz etapa
|
euskal
literatur historiografien egileek itzulpena zein neurritan eta nola irudi2 Ikusi www.basqueliterature.com atariko" Literatura itzulia" errubrika. katu duten ikusiko dugu. Itzulpenari buruzko diskurtsoan arreta jarrita, historiografien bilakabidean itzulpengintzaz jarduteko modua aldatu dela ikusiko dugu, eta, oro har esanik, itzulpen ikasketek egindako bideari lotutako joerak nabari direla diskurtsoen bilakabidean.
|
|
|
Hizkuntza ekarpenez gain, bestelako kultur eta literatur ekarpenak ere azpimarratzekoak dira, funtsezkoak izan baitira itzulpenak, esaterako,
|
euskal
literatur historiografiaren eraikuntzan (zenbait generoren fundazioan, esaterako). Itzulpenek eragina izan dute, halaber, zenbait idazleren inspirazio iturrietan zein eraginetan.
|
|
|
Euskal literatura itzuliaren funtzio kulturalaz denaz bezainbatean, batez ere hizkuntzari lotutakoa nabarmendu izan da; euskal idazle garaikideek aspaldion aldarrikatzen dutenez, euskal itzultzaileen jardunak elikatu egin du euskarazko hizkuntza erregistroen eta estilistikaren aberastasuna, eta ereduzko testuak sortu dira hizkuntzari dagokionez.
|
Euskal
literatur historiografien eraikuntzan, garai jakin batzuetako testuen urritasunari iskin egin eta itzulpenak ere barne hartuta literatura bazela agertzeko baliatu dira, zenbait genero literarioren fundazio testutzat jo izan dira; baina, literatura garaikideari dagokionez, gero eta gehiago azpimarratzen da itzulpena autoreen lanaren osagarri eta eragingarri, autoreen obra kokatzeko eta literatur j... Are gehiago:
|
|
|
Gorago aipatu bezala, 1960an, Koldo Mitxelenaren Literatura Vascarekin abiatu zen euskal literaturaren historia modernoa. Erran daiteke, liburu horrek hirugarren garai bat ideki zuela
|
euskal
literaturaren historiografian, kanpoan guziz ezagunak ziren funtsezko konzepto batzuk erakarri zituelako euskal eremura, hala nola" eredu historiografiko nazionala". Mitxelenarekin eta haren jarraitzaileen bitartez ere, kultura garatuetako eskola historikoen metodologiak eta giza zientzietatik zetorren eragina nagusitu ziren euskal alorrean.
|