|
2002
|
|
|
Salbuespenak salbuespen, ez zaio garrantzirik eman nahi. Felipek esan du,
|
euskal
literaturaren kritikak ahoz aho funtzionatzen duela. Bada, zein gaizki gauden!...
|
|
|
Idazlea, editorea, irakurlea eta kritikariak osatzen dute kritikaren zirkulua.
|
Euskal
literaturaren kritikaren egoera zehatza ezagutzea zaila izanagatik, solasaldi honek bere egoera amiñi bat gehiago ezagutzen lagunduko dizulakoan gaude.
|
|
|
Zail da
|
euskal
literatur kritikaz hitz egitea, kritikak berak, jarduera autonomo gisara, eragiten duen zeresanari erreferentziarik egin gabe. Nork ez du entzun literatur kritikari baten atzean idazteko balio ez duen izakia dagoela?
|
|
|
1987ko urte zurrunbilotsu haren ostean, 1989an (ik. Hegats 1, 1989ko abendua, 11), L. M. Mujikak artikulu bat eman zuen argitara
|
euskal
literatur kritikari buruzkoa. Bertan, M. Lopezek erabilitako bibliografiari osatugabea iritzi ondoren, kritika batek ona izateko bete behar dituen baldintzez hitz egiten du eta aipamen laburren mugez.
|
|
|
Horiez gain, bistakoa da azken hamarkadetan argitara eman diren doktorego tesiek
|
euskal
literatur kritikari eman dioten bultzada. Gasteizen, Deustun, Donostian, Bordelen, Baionan edo Pauen sortzen joan diren sailetan, metodologia eta irizpide kritiko zorrotzera egokituz joan da euskal literaturaren ikerketa.
|
|
2003
|
|
|
Mari Jose Olaziregi eta Aurelia Arkotxak zuzendutako edizioan Eusko Ikaskuntzak euskaraz, gazteleraz eta frantsesez plazaratu duen liburu honetan,
|
euskal
literatur kritika eta honen garapenaren hausnarketa egin asmoz 2000 urtean egindako jardunaldietara aurkeztu ziren zortzi ponentziak bilduta daude. Orduan, literaturaren eta kritikaren irakaskuntza Euskal Herrian izan zuten hizpide, batetik, eta hor, Jesus Maria Lasagabaster, Mari Jose Olaziregi eta Patri Urkizuren ekarpenak eman ziren.
|
|
2005
|
|
|
Aldizkariak iraun zuen bitartean, 1978tik 1980ra arte, lau eremu nagusi besarkatu zituen: garaiko
|
euskal
literaturaren kritika umoretsua, lan berrien argitalpena, kanpoko literatura eta itzulpena. Artean euskal literaturaren egoera gaitza zen, irakurleak gutxi ziren, kritikak ez zuen funtzionatzen eta literatura baino gehiago liburuetako euskara kritikatzen zen10 Pott bandakoek ironiaren bidez eta arteen arteko elkarrizketari eutsiz egoera hori apurtu nahi izan zuten.
|
|
2008
|
|
|
Juan Ramon Makuso idazleak Deiaren Ortzadar gehigarrian: " Asko aipatzen da
|
euskal
literaturan kritikarik ez dagoela, baina geure burua prestatua al dago kritikarako. Hasteko, ez dago kritiko profesionalik, egiten diren kritikak edo erreseinak boluntarismotik eginak daude.
|
|
|
11 Zein iritzi duzu
|
euskal
literatur kritikaren inguruan. Zein izan behar da kritikagintzaren funtzioa?
|
|
|
|
Euskal
literaturaren kritika mailan egin duen lana izanen da aipagai ondo ko lerroetan. Nahiz ez ditugun idazlan guzti guztiak bildu, Lhande n ikuspe gia eta erabiltzen zuen metodologia bilatu ditugu argitaratu dituen idazlan kri tiko nagusietan:
|
|
2009
|
|
|
Eta ezin dira euren ideologiatik askatu. Azkenean, ez du federik
|
euskal
literaturaren kritikekin. Dagoen kritika iruzkinak dira, edo isiltasuna; aipatu egiten zaituzte edo isildu.
|
|
2011
|
|
|
naturaltasun erabatekoz darabiltza Sarrik. Sakonago aztertu genuke
|
euskal
literatur kritikari egiten ari zaion ekarpena. Hala ere, bistakoa da liburuaren muina Unamunoren poematik ateratako lerroek osatzen dutela («Moroak gara artean?/ Arrifi herbesteratuak?») euskaldunok moro desterratuak garela dioenean.
|
|
2013
|
|
|
Orokorkiago, egun postmarxismoaren eskutik (Zizek, Hardt eta Negri, Badiou, Ranciere), postkolonialismoaren eta ikerketa dekolonial eta subalternoen ondorioz,, world literature, n gaineko eztabaidei eskerrak, psikoanalisiaren (trauma/ Real, jouissance) eta afektibitatearen (Sedgwick; Deleuze eta Guattari) bidetik, literatur historiaren diziplina errotik aldatzen ari da. Alabaina,
|
euskal
literaturan kritika eta korronte horiek oso isla txikia izan dute.
|
|
2015
|
|
|
Irakurtzearen plazera aldarrikatzen zuen, bada, Irastortzak, eta berarekin batera Etxezarretak.
|
Euskal
literaturan kritika falta zela zioen topikoaren kontra egiten zuen urrestildarrak, azken batean gehienbat literaturaren literatura egiten ez ote zen zalantza egiten zuelako. Unibertsitateko (bereziki EUTGko) kritikaren zientifismo nahi hori baztertzen zuen, literaturaren plazeretik aldendu eta teorizazio gehiegizkora jotzen zuelako.
|
|
|
Literatura moeta asko hedatu bada, arrazoi extraliterario eta gainera, boterea dagoela tartetik jakina bategatik izan da". Artikulua
|
euskal
literaturaren kritikaren kritikatik abiatzen da euskal kulturaren, eta zehazki, Euskadi Ofiziala deitzen duenaren kritika zabalago bat egiteko.
|
|
|
Kritikarako hurbilketa literaturaren soziologiatik. Egunkari eta aldizkarietako
|
euskal
literatur kritikaren analisia()
|
|
2017
|
|
|
Kritika horrek beste hainbat argudio barne hartzen ditu Obabakoak ek Euskal Herriaren menpekotasun kultural zein politikoa sendotu izana, kasu, baina argudio horiek bertan behera baliogabeturik geratu behar dute guztiak ere bestetasun exotiko delako hori eragin izanaren akusaziotik eratortzen direnez.
|
Euskal
literatur kritikaren irakurleak jakingo duenez, Obabakoak en kontrako diskurtso hori oldar ikaragarria izateraino hazi da, nik oldar bidegabetzat frogatu nahi izan dudana, Obabakoak ek hain zuzen horretarako biderik ez duela eskaintzen erakutsita.
|
|
|
Bestalde, mundu ikuskerei begira jartzeak
|
euskal
literatur kritikak modu peioratiboan hartu eta bazter samarrean utzitako postmodernismo kontzeptuaren indar argitzaile eta eragilea berreskuratzeko aukera emango digu. Mendebaldar pentsabideak errealitatea irudikatzeko oraintsu arte erabilitako moldeak erabat eraldatu ahal zaizkigu postmodernismoak seinalaturiko hatsarre gutxi batzuk kontuan hartuz gero.
|
|
2019
|
|
|
eguraldia, literatura, musika, zinema, politika eta kirola.Gai bakoitzeko 40 iritzi testu bildu ditugu, horietako erdiak balorazio positibokoak eta beste hainbeste balorazionegatibokoak. Aipatu behar da, literaturan, balorazio negatiboko iritziak biltzea zailagoa izan dela, Egañak (2013) bere lanean esplikatzen duenez, azken 30 urteetako
|
euskal
literatura kritiken% 84k balorazio positiboa baitute.
|
|
|
Izan gabe denaz: hogeita hamar urte hedabideetako
|
euskal
literatur kritikan. Donostia:
|
|
2020
|
|
|
Izan gabe denaz. Hogeita hamar urte hedabideetako
|
euskal
literatur kritikan. Apalategi, Ur (Ed.).
|
|
|
Izan gabe denaz. Hogeita hamar urte hedabideetako
|
euskal
literatur kritikan. Apalategi, Ur (Ed.).
|
|
|
Izan gabe denaz. Hogeita hamar urte hedabideetako
|
euskal
literatur kritikan. Apalategi, Ur (Ed.).
|
|
|
Baiki, Etxamendiren narratiba" euskal baserria gaitzat duen narratiba" izan, bada. Adiera perifrastikoak erakusten du ordea, gaur gaurkoz,
|
euskal
literaturaren kritika termino zehatz eta neutro baten eskasean dagoela. Zentzu horretan, Etxamendiren narratibak zehaztugabetasun egoera bizi du.
|
|
|
Besterik da lortu ote dudan.
|
Euskal
literaturari kritika arkeologikoa egiterako orduan zailtasun nagusietako bat da izan baita oreka mantentzea. Oreka kronologikoa, oreka industriala, oreka generikoa, aukeratzen ziren liburuetan.
|
|
|
|
Euskal
literaturari kritika arkeologikoa egiterako orduan, zailtasun nagusietako bat da oreka mantentzea. Oreka kronologikoa, oreka industriala, oreka generikoa, aukeratzen diren liburuetan.
|
|
2021
|
|
|
Karmel aldizkariaren sorrera, bi urte lehenago euskara hutsean hasi zen Egan aldizkariak bere orrialde kopurua sei aldiz handitu izana eta bertan Koldo Mitxelenak egindako
|
euskal
literatur kritika berritzailea, Guatemalako Euzko Gogoa Ipar Euskal Herrian kokatu izana eta urte hartan argitaratutako euskarazko berrargitalpen eta itzulpenak aipatzen ditu Intxaustik (2014a: 315).
|
|
|
255). Balorazio kritiken kuantifikazioaz denaz bezainbatean," egonkorra izan da azken 30 urteotan kritika baloratzaileen ehunekoa" diosku
|
euskal
literatur kritikez ari dela (idem: 257).
|
|
|
EHUko irakasle katedradun Iñaki Aldekoa euskal kritika literarioaren eguneratze teorikoaren ildoko autoreen artean kokatzen du Casenavek (2012), hau da,
|
euskal
literaturaren kritikak legitimitate zientifikoa lortzeko bidean lan egin dutenen artean; izan ere, aurreko kritikariek jarrera defentsiboa zutela dio Casenavek, nolabait, euskal literatura bat bazela aldeztu behar zutela. Alabaina, eta betiere Casenaveren hitzei jarraikiz, bihurgune teorikoaren ondoko auto71 Arc argitaletxearen webgunean daude ikusgai kritika horietako batzuk:
|
|
|
Kritikarako hurbilketa literaturaren soziologiatik. Egunkari eta aldizkarietako
|
euskal
literatur kritiken analisia(), UPV/ EHU; linean: http://www.euskara.euskadi.net/appcont/tesisDoctoral/ PDFak/ Ibon_ Egana_ TESIA.pdf (kontsulta data:
|
|
|
Gisa batez, Europako kultura garatuetan mailegatu testugintzaren teoriaren bitartez, beste legitimitate bat aurkitu zuen
|
euskal
literaturaren kritikak, legitimitate zientifiko bat nolabait errateko. " Zientifikotasun" nahikunde horri esker, euskal literaturari buruzko azterketa borroka ideologikotik jalgi zen, 80ko hamarkadan, eztabaida beste eremu batean gertatzen zelako testura mugatzerakoan.
|
|
|
Maileguen sailan, kanpotik hartutako metodologia eta teoria berriak giza zientzien alorretik erakarriak izan dira, batez ere. Guziz beharrezkoak izan dira mailegu horiek
|
euskal
literaturaren kritika eta historia sailentzat, eskas zuten zehaztasuna eta legitimitate zientifikoa etorri baitzaizkie egokitze eta idekitze prozesu horietatik. Bainan, lana beti presa handiko giro batean egiten zelakoan, egokitze hortan agertzen ziren arazoak ez dira beti kondutan hartuak izan.
|