|
2000
|
|
|
Gaztelak eta Espainiak
|
Euskal
Herriari eragindako konkistei buruz, zenbait testuaurkeztea iruditu zait interesgarriena. Hasteko, Araba, Bizkaia, Errioxa eta Gipuzkoa1200 urtean konkistaturik izan baitziren, orain 800 urteurrena gogoratuz, jakingarridiren ondoko bi testu hauek ekarriko ditut Gonzalo Martinez Diez-engandik jasoak (1974):
|
|
2001
|
|
|
|
Euskal
Herriarekiko eragina aurreko arro planek sortutakoa da, ez zuzenean PHN honena; arazoa lehendik datorkigu. Arro planek honetarako bidea prestatu zuten, gure kasuan adibidez, Pirinio alde osoa urtegiz josi nahi zuten, Itoitz kasu.
|
|
2002
|
|
|
Hego
|
Euskal
Herrian eragina zuen trenbide linea handia Madril Paris lineaizan zen. Haren azken tarteak Miranda de Ebro, Gasteiz, Donostia eta Irun lotu zituen; Nafarroan, Olaztin eta Altsasun eragin zuen linea horrek.
|
|
|
AHTren salaketarekin, gizarte eraldaketaren aldarrikapenari lotzen den mugimendu asanbleario bat sortzen saiatu gara.
|
Euskal
Herriari eragiten dion AHT Europar Batasunean abian jarri nahi den azpiegitura plan erraldoi baten partea da, garraiorako Sare Transeuropearra alegia. Noski, jakina da Europako enpresa multinazional nagusiak biltzen dituen Europako Industrien Mahai Biribileko (European Round Table of Industrialists, ERT) ordezkariek ezarri zituztela plan horren norabideak.
|
|
2004
|
|
|
jazotako iraultzak,, ondoren? Hego
|
Euskal
Herrian eragin zituen ondorioei. Horregatik, nik uste,. Frantziako Iraultza Euskal Herrian?
|
|
|
1914/ 18tik 1936/ 45era, gerra eta gerrarte epe ezegonkorra (lehen mundu gerraren ondoren Europa osoan, XIXtik zetozen sistema liberal kontserbadoreak krisian sartu baitziren, alternatiba liberal demokratiko, komunista, zein faxistak agertuz; eta giro ezegonkor hau azkenean gerra berrietan lehertu zen. Hor koka ditzakegu
|
Euskal
Herrian eragin zuten diktadura desberdinak, errepublikak zein gerra zibil eta mundialak); 1945etik gure egunetara, atlantismoa eta Europaren eraikuntza aldia (gerra ostean mendebaldeko Europa estatubatuar orbita atlantiarraren pean geratu zelarik, multzo honen baitan zati batek, Alemania Frantziak gidatuta, europar eraikuntza abiatu zuen, Ipar Euskal Herria barne hartuz; eta beste zati bat, Espai... Era horretara periodizazio propio bat ehundu dugu, guztiz independentea izan ez arren, gutxienez autonomoa (ez autonomikoa) eta estatuena baino testuinguru zabalagoan kokatuko dena.
|
|
|
Izan ere, egun
|
Euskal
Herrian eragina duten hezkuntza sistemetarik batek ere ez du ofizialki helburu nazional adoktrinatzailerik adierazten helburu gisa (ez EAEkoak, ez Nafarroakoak, ez espainolak, ez frantsesak). Hortaz, mesfidantza susmo batean oinarritzen da, hots, helburu nazionalizatzaileak jarreren inguruko adierazpenetan barik, atzetik?
|
|
|
Abiadura handiko trenak gure ibarrean eta
|
Euskal
Herrian eragingo dituen arazoak salatu ditu Aralar Zutik koalizioak, eta proiektuaren gainean PPk, PSOEk, EAJk eta EAk duten jarrera gogor kritikatu dute. Ainhoa Larrañagak esan duenez, Espainiar gobernuak 46 proiektu onartu diru eta Eusko Jaurlaritzak erabakia txalotu du.
|
|
2005
|
|
|
Banaketa eta dibortzio prozesuak geroz eta ohikoagoak diren garai hauetan, Espainiako Gobernuak 1981 urtean arautu zuen dibortzioaren legea eraberritzea erabaki du, tramitazioa arintzeko eta zaintza partekatua hobesteko xedearekin. Lege proiektuak Hego
|
Euskal
Herriari eragingo badio ere, hemen dibortziatzeko bitartekaritza familiarra alternatiba erabilienetakoa dela esan digute Aita eta Ama Bananduen Euskadiko Federazioan. Iaz, 2.171 haustura kasuz arduratu ziren eta emaitza onak lortu ohi dituzte.
|
|
2008
|
|
|
Antropologia ikasi zuen eta ordu luzeak eskaini dizkio munduko artzain herrien tradizioak eta kultura aztertzeari. Ikasketek, bere aitona amonen ardiekin izandako bizipenek eta
|
Euskal
Herriak eragin handia izan dute Christinaren baitan.
|
|
2009
|
|
|
Joseba Egañak, Euskalmeteko kideak, azaldu digunez, udaberrian, batez ere apirilean, mugimenduak atmosferan etengabekoak eta azkarrak dira. Atlantikotik heltzen diren depresioak ekialdetik mendebaldera joaten dira, eta haiekin batera
|
Euskal
Herrian eragina handia duten fronteak ekartzen dituzte. Gainera, polotik datorren korrontea oraindik gogor dabil, eta behe latitudeetan; ondorioz, depresio sakonen menpean egoteko arriskua dugu, aipatu du.
|
|
|
Hurbilketa egungo egoerara eta etorkizunerako proposamenak? (Trenbide Sozialerako Sarea, 2006);. AHTk
|
Euskal
Herrian eragingo lituzkeen kalteen inguruko txostena? (AHT Gelditu!
|
|
|
Politikariak, alderdi guztietakoak, esan eta esan ari dira garrantzia handikoak direla igandeko bozak. Europako parlamentuan
|
Euskal
Herrian eragin zuzena duten erabaki asko hartzen direla eta horregatik funtsezkoa dela parte hartzea. Esanak esan, ordea, interes txikia pizten duen deialdia da.
|
|
2012
|
|
|
Ikerketari dagokionean, historialaria naizenez, munduko historiografiari dagokionean indarrean dauden joerak eta metodologiak trenaren ikerketari aplikatzea gustatuko litzaidake. Esate baterako, orain arte Euskal Herrian trenaren inguruan egin diren ikerketak ekonomiaren historiaren ikuspuntutik egin dira nagusiki.Trenak
|
Euskal
Herrian eragin ekonomiko handia izan zuen. Egun ere hala du, baina horretaz gain, trenak eragin soziokultural nabarmena ere izan zuen XIX. mendetik aurrera, martxan jarri zutenean.
|
|
|
Ramon Barea historialariak kaleratu duen Hendaia 1940 deituriko argazki liburuan ikus daiteke hainbat argazki eder eta zirraragarriren arteannaziek
|
Euskal
Herrian eragindako zanpaketa. Kasu honetan Hendaia herria hartzen du soilik, baina inguruko herrietan ere ez zen gutxiagorako izan, okupazio militar bortitza jasan izan baitzuten bertakoek 1940 urtetik 1944 urtera arte.
|
|
2014
|
|
|
Zapalkuntzan sakontzeko bidea liburuxkan. Hona adituek proposatutakoaren hainbat gako, Hego
|
Euskal
Herrian eragina izango duen unibertsitate erreformak ekarriko duena aurreikusteko baliagarri.
|
|
2015
|
|
|
Frantziako Le Republican Lorrain egunkariak pasa den hilean argitaratu zuen Gerdauk salgai jarri zuela Sidenor filiala eta lantegi horien artean dago Azkoitiko Gerdau.
|
Euskal
Herrian eragingo lieken gainerako lantokiak Basaurikoa eta Gasteizkoa dira. 1.500 langile ditu Gerdauk Euskal Herrian, eta 360 inguru Azkoitian.
|
|
|
Nagusitasun mediatikoa lehiatuko dioten proiektuen faltan, 2014arekin batera troll bat sortu zen, El Diario Fatxo eta geroztik periodikoaren eguneroko markajea egiten du. Beharbada
|
Euskal
Herrian eragin handiena lortu duen trolla da, saretik kalerako saltoa ematea ere lortu baitu. Zer, nola, zein helbururekin?
|
|
|
Antonio Arrue bezalako gizon batek ez izatea, Manuel Martorellek 2012an Euskera aldizkarian idatzi bezala, aipamen zabalagorik euskal kulturaren orrietan, eta" herriko seme ilustreen" zerrendan ere ez egotea, txundigarria da, eta zer pentsa ematen du azken berrogeita hamar urteetan
|
Euskal
Herrian eragina izan duten ideologia politikoen jokaera baldarrei buruz. Izan ere —Manuel Martorellen artikuluan aurki daitezke datu horiek ere—, Arrue karlista izan zen, Javier de Borbon Parmaren laguntzailea, aliadofiloa; ez frankista, ez Movimiento Nacional eko kide.
|
|
2016
|
|
|
b) Frantziako Iraultzak
|
Euskal
Herrian eragindako epe luzeko ondorioak.
|
|
|
Horrez gain, Waltoni jarraikiz, industrializazio prozesuak Hego eta Ipar
|
Euskal
Herrian eragin zuen hausturak ere eragin nabaria eduki zuen futbolaren eta errugbiaren arteko bereiztean, eta, halaber, euskal nazionalismoaren gizarte hedapen ezberdinduan ere bai. Bilboko itsasadarraren industriagunearen testuinguruan, gizarte babes handiko euskal nazionalismoa eta futbola garatu ziren.
|
|
2017
|
|
|
b) Frantziako Iraultzak
|
Euskal
Herrian eragindako epe luzeko ondorioak.
|
|
2018
|
|
|
" Hitz egiten dizuten informazio turistikoko Estatuko lehen eko panelak";" 1770 m2 ko eszenarioa Estatuko handiena eta Europako bigarren handiena da". Indarkeria matxistak
|
Euskal
Herrian eragindako hilketa bati buruz," Estatuko bosgarren hilketa kasua da" idazteak zer iradokitzen du. Batetik, Euskal Herri penintsularreko datuak ere hor sartu dituela, Espainiako estatuaren parte izatea de facto ontzat emanez.
|
|
|
Ez dira hala, ordea. Frantziako presidentea bata ala bestea izateak
|
Euskal
Herrian eragina duela sinetsirik, Euskal Herri kontinentaleko jendeak bozkatzen du, Frantziako edozein herritarrek bezala. Hauteskundeak estatu horretako herritarren lokarriak dira.
|
|
2019
|
|
|
Hauteskundeetan, eta bestela ere, darabilten mezu nazionalista espainiarzalea elikatzeko lagungarri zaielako, noski. Eta, George Steer baten faltan, Madrilgo sasi kazetariz baliatzen dira haien gezurrak airatzeko, haien biktimismoa eta balentriak hauspotzeko, eta
|
Euskal
Herrian eragiten duten mina eta sortzen duten herra ezkutatzeko. Gauza jakina da hori.
|
|
|
Esteban Bilbao ministroarengana) jo zuten babes bila, falangismoaren uniformismo erradikalak
|
Euskal
Herrian eragin gutxiago izateaz baliatuta. Nolanahi den, Estatu frankistaren egitura hierarkikoan, Akademiari Junta de Cultura de Vizcaya k emandako bermeak nahitaez zuen eduki politikoa.
|
|
|
Zehazki zenbat diren egun gutxiren buruan jakingo da, baina gauza bat argi dago:
|
Euskal
Herrian eragin handia izango dute Siemens Gamesak iragarritako kaleratzeek. Multinazional eolikoak seiehun langile botako dituela iragarri du, kostuak jaisteko eta enpresaren errentagarritasuna handitzeko, haize erroten prezioa apal dabilen honetan.
|
|
|
biztanleria hiri nagusietan eta bere aldirietan kontzentratzen ari da HEFak gero eta gehiago zabalduz.
|
Euskal
Herrian eragina duten Bilbo, Baiona, Donostia, Gasteiz, Iruña, Irun eta Logroñoko HEFek 178 udalerri, azaleraren %27 eta biztanleriaren %73 biltzen dituzte.
|
|
|
“Euskal gatazka politiko eta militarrean isilarazitako biktimak ahanzturatik berreskuratzeko beharrak bultzatua, ekin zion ikerketa eta dokumentazioari argazkilari nafarrak, horietako 105 kasu biltzen ditu, argazkietan bizirik dauden senideak ageri dira, kasu gehienetan, beren senidearen heriotzaren lekuan. Polizia errepresioak eta estatu terrorismoak gatazka politikoko azken 50 urteetan
|
Euskal
Herrian eragindako ondorioak jorratzen ditu erakusketak”. Euskal Memoria Fundazioak bultzatutako lana da.
|
|
2020
|
|
|
Bizkaiko eta Nafarroako datuak eguneratu gabe daude, baina, hala ere, gutxienez 622 egoiliar hil dira koronabirusaren eraginez. Gaitzak
|
Euskal
Herrian eragin dituen heriotza guztien %40 inguru dira horiek, positibo guztien %15 baino gutxiago diren arren. Arabako eta Gipuzkoako foru aldundiek egunero berritzen dituzte zahar etxeetan gaitzak sortutako datuak; horiei erreparatuz gero, azken astean apaltzen hasi da heriotzen kopurua, eta sendatzen ari direnak ere ugaritzen ari dira.
|
|
|
Mikel de la Fuente EHUko irakasle ohiak aurreikusten du batez besteko pentsio berriek apaltzen edo motelago hazten jarraituko dutela bereziki 2019tik aurrera, erretiro aurreratuak zigortzen hasi direlako –%7 eta %8 arteko jaitsiera aurreratutako urte bakoitzeko– Hego
|
Euskal
Herrian eragin berezia izan dezakete zigor horiek, bertan Espainian baino gehiago erabili izan direlako errelebo kontratuzko erretiro partzialak, sindikatuen indarra handiagoa izanik erretiro partzial gehiago negoziatzen zituztelako.
|
|
2021
|
|
|
" Batetik, euskal kulturaren transmisioa ziurtatzeko beharrari;
|
Euskal
Herrian eragina duten hainbat administrazioren curriculum ofizialetan, kasu batzuetan, euskal kultura ez delako transmititzen, eta, beste kasu batzuetan, transmisioa ez delako nahikoa. (...) Edgar Morin-ek dioenez (2000: 57), partikularra eta unibertsala, batasuna eta aniztasuna, kontzeptu bereiztezinak dira".
|
|
|
|
Euskal
Herrian eragina izan dezake egoera berriak, Erresuma Batua bazkide komertzial handia delako. 2019an, Hego Euskal Herrien esportazioen %8, 4 joan ziren hara, ia 3.000 milioi euro —autoetarako osagaiak, makinak, ardoa... —; inportazioak gutxiago dira, %2, 9 edo 750 milioi euro.
|
|
|
Euskal Herriko egoera epidemiologikoa okertzen ari da nabarmen. Veran Frantziako Osasun ministroak neurri berriak iragarri zituen atzo, eta Ipar
|
Euskal
Herrian eragina izango dute. 18 urtetik gorakoek COVID kontrako txertoaren azken dosia hartu eta bost hilabetera hartu dute hirugarrena.
|
|
|
Langileek hilabete luzeko greba egin zuten, eta, azkenean, Fernandezen hitzetan, «nahi zutenek bakarrik» utzi dute lana. Espainian abian jarritako erregulazioak Hego
|
Euskal
Herrian eragin txikiagoa izatea lortu zuten sindikatuek, ELAk bereziki. Sindikatuaren ordezkariaren iritziz, aurrekari horrek piztu egin ditu sektoreko langileak:
|
|
|
Federico Krutwig dugu, behar bada, pasa den mendean
|
Euskal
Herrian eragin handiena izan zuen pertsonaia, baina bere figura aski ezezaguna da gurean. Uste dugu bere gaineko damnatio memoriae bat egiten dela, behar bada Eliza Katolikoa salatu zuelako, edo euskal abertzalegoaren bi adar nagusiak kritikatzen zituelako, edo agian gure herriaren maila asko igotzen zuelako, beste nazioen mailara eramanez kulturaren bitartez...
|
|
2022
|
|
|
Artaz ibili dutela esan da, ahal bada pertsona zaurgarrienen inguruan ibiltzea ez dela komeni, eta maskara jantzita eraman dutela, baina ez dute kanpora irten gabe geratu. Hego
|
Euskal
Herrian eragina izango du erabaki horrek; atzo arratsaldean hartu zuten Espainiako Osasun Ministerioko eta autonomia erkidegoetako ordezkariek, Osasun Publikoko Batzordearen bileran. Adierazi zuten estatuan oro har 12 urtetik gorakoen %92 txertatuta daudela, eta ondorioz neurriak arintzeko urrats hau ere egin daitekeela.
|
|
|
gobernuak ez du murriztuko hilekorako higiene produktuen BEZa —%10etik %4ra jaisteko asmoa zuten—, Ogasun Ministerioak atzera bota baitu proposamena. Hauek dira legeak Hego
|
Euskal
Herrian eraginen dituen aldaketa nagusiak.
|
|
|
Horiei eman behar dizkiegu eskerrak". Urte haietako militantzia azpimarratu nahi du Libek, eta Ipar
|
Euskal
Herrian eragin zuen aldaketa. Euskararekiko atxikimendua handitzeko bide berriak urratu zituen mugimendu hark, oraindik bizirik denak.
|
|
2023
|
|
|
Denborak aurrera egin arren, beren memoria historikoak iraun egiten du. 1970eko hamarkadan bizi izan ziren, existentzialismoak
|
Euskal
Herrian eragin handia zuen garaian. Iruñeko Sanduzelai auzoko bere pisuan existentzialismoari buruzko hainbat liburu zituzten:
|
|
|
Eta gure buruak unibertsoak baino zulo beltz gehiago dituen arren, izango da nor edo nor, apeta interesatuaren arabera, memoria auzira ekarriko duena berak nahi duen ertzetik tiraka. Esaterako, denboran urrun joan barik, Eneko Andueza jaun txit memoria azkarrekoak, PSE EEko idazkari nagusia EAEn, eskatu dio Ezker Abertzaleari onar dezala
|
Euskal
Herriari eragin dion kaltea.
|
|
|
Alde horretatik, Arrietak nabarmendu du Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan sinatzen diren hitzarmenetako soldatak igoerak Espainian sinatzen direnenak baino nabarmen handiagoak direla. Araba, Bizkai eta Gipuzkoan negoziaturiko lan hitzarmenen soldatak %4, 8 igo ziren, Espainian negoziaturikoak eta
|
Euskal
Herrian eragina dutenena, aldiz, %2, 89 Aurten joera bera mantendu da: aurrenekoak %4, 89 igoko dira batez beste, eta Espainian negoziaturikoak, %3, 82.
|
|
|
Alde horretatik, Arrietak zehaztu zuen Araba, Bizkai eta Gipuzkoan sinatzen diren hitzarmenen soldata eguneraketak Espainian sinatzen direnenak baino nabarmen handiagoak izan direla. Araba, Bizkai eta Gipuzkoan negoziaturiko hitzarmenen soldatak %4, 8 igo ziren iaz; Espainian negoziatu eta
|
Euskal
Herrian eragina dutenena, berriz, %2, 89 Aurten joera bera izan da: aurrenekoak %4, 89 igoko dira, eta Espainian negoziaturikoak, %3, 82.
|