|
2002
|
|
|
...ztiz berezia da «Senez» itzulpen aldizkariaren azken zenbaki hauxe; izan ere erdal hizkuntzetatik geurera itzulitako lanak agertu ohi ditu, baina oraingoan uzta zaharreko aleak bildu dituzte, hamar hamabi urteotan «Senez»en orrialdeetan argitaratutakoak, eta frantsesera edo ingelesera itzulirik eskaini dituzte, euskararik ez dakienari, eta geure kultur esparrua hurbiletik ezagutzen ez duenari,
|
euskal
itzulpengintza zertan den aditzera eman nahian. Xabier Mendiguren Bereziartu, Jesus Mari Zabaleta, Gotzon Egia, Anjel Lertxundi, Juan Garzia, Koldo Biguri, Manu Lopez Gaseni, Lurdes Auzmendi Ayerbe, Josu Baranbones Zubiria eta Oscar Gonzalez Atxa dira frantsesera edota ingelesera itzuli dituzten lan horien egileak.
|
|
2003
|
|
|
1996 urtean EIZIE, Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpretarien Elkarteak ohorezko bazkide izendatu zuen,
|
euskal
itzulpengintzan burua goian erakutsi zuten beste idazle batzuekin batera.
|
|
2006
|
|
|
Bere azken zenbakian, Senez aldizkariak honakoak eskaintzen ditu: Joxerra Garziak itzulitako Bertolt Brechten lan aurkitu berri batzuk, Fernando Reyk Antonio Tabuchiren Sostiene Pereira itzultzean aurkitu zituen amarru modukoak, Bego Montoriok galegotik itzuli izan dituen obren ibilbidea, Ibon Uribarrik Schiller-en euskarazko bertsioaz eginiko azterketa,
|
euskal
itzulpengintzak ikus entzunezkoetan egin duen bidearen berri ematen duen Josu Barambonesen lana, komikien itzulpenaz Bego Montoriok egindako ikerketa, Alfontso Mujikak Hiztegi Batua terminologia zientifiko teknikoaren arlotik begiraturik aurkitu dituen elkarguneak, estuguneak eta gurutzaguneak; Amaia Lasherasek eta Lorea Arrietak osatutako Ortotipografiari buruzko mintegia, eta Carlos Cidek Javi ...
|
|
2008
|
|
|
Paul Austerrek nobela berria argitaratu zuen irailean eta oraingoan, Oskar Aranaren euskarazko itzulpena, ingeleseko jatorrizkoa aurkeztu eta hurrengo egunean kaleratu zen,
|
euskal
itzulpengintzaren beste aurrerapauso baten erakusgarri. Gizona ilunpean izenburua duen nobela irakurri ostean, ordea, Auster idazle miretsiaren ibilbidean aurrerapauso bat baino, liburu hau beste zerbait dela iruditu zait.
|
|
2010
|
|
|
Hausnarketak ere tokia izan zuen mintegian. Bego Montorio
|
euskal
itzulpengintzaren erreferentzia gune bihurtu nahi duen ItzulBaita (EIZIE) erakundeko arduraduna da. Montoriok itzultzaileen eta enpresen artean zubigintza egiteko borondatea agertu eta elkarlanerako gonbitea luzatu zuen.
|
|
2011
|
|
|
Itzulpeneko Euskadi Saria irabazitako Karlos Zabala itzultzaile trebearen esku utzi du argitaletxeak lan hau euskarara ekartzeko lana; Marieren aurreko lan euskaratua ere argitaletxe berak plazaratu zuen, baina beste itzultzaile batek emana.
|
Euskal
itzulpengintzan gauzak noizbait normaltzen hasten badira, horrelako kontuak ere zaintzen hasi beharrean egongo gara: ahal dela, egile beraren ahotsari eta estiloari itzultzaile bakarraren ahotsa izendatzea komeni da.
|
|
|
Eta ez da munta txikikoa! Itzul molderen bat edo bes23 Karlos del Olmo kritikagilea itzultzaile aditua eta aritua da
|
euskal
itzulpengintzan. te agian hobetu litekeela. Baliteke, baina... zein lanetan ez?
|
|
|
Bidenabar esanda, Iturralderen itzulpenetik Olarrarenera igarotako urteetan
|
euskal
itzulpengintzak eta, oro har, euskararen normalizazioak berak egin duten aurrerabideaz jabetzeko aukera aparta ematen dute Ballingerren bi liburu horiek.
|
|
|
Marieren aurreko lan euskaratua ere argitaletxe berak plazaratu zuen, baina beste itzultzaile batek emana.
|
Euskal
itzulpengintzan gauzak noizbait normaltzen hasten badira, horrelako kontuak ere zaintzen hasi beharrean egongo gara: ahal dela, egile beraren ahotsari eta estiloari itzultzaile bakarraren ahotsa izendatzea komeni da.
|
|
|
EIZIE martxan zen ordurako (1987an sortu baitzen), itzulpen ikasketak abian jarri ziren, bai eta literatur itzulpenen lagungarri izandako zenbait ekimen ere. Uste dugu XXI. mendean finkatuxeago ageri dela
|
euskal
itzulpengintza; hortaz, itzulpenen dibulgazio kritika ere aise finkatuta dagoen aburuz abiatu gara.
|
|
|
Bere laburrean, testuak sekulako indarra du. Bere estilo zuzen eta bizia, gaztelaniatik euskararako laburtze itzultze lanetan erabilitako irizpideak eta gaztelaniazko eta euskarazko idazkien konparaketatik atera daitezkeen ondorio soziolinguistikoak direla medio, erreferentzia interesgarria iruditzen zait,
|
euskal
itzulpengintzaren inguruko ikerketa eta hausnarketetarako eta komunikazio egokiaren inguruan adibide gisa erabiltzeko.
|
|
2012
|
|
|
Liburu hori argitaratu zenetik, ordea, ia hogei urte igaro dira, eta azken bi hamarkadotan aurrerapauso handiak izan dira itzulpen teoriaren alorrean. Teoria berri horiek
|
euskal
itzulpengintzan aplikatzeko saioren bat edo beste egin da dagoeneko, 2 baina oraindik gehiegi landu gabeko eremua da. Hori dela eta, lanaren lehenengo kapituluan xeheki aztertu nahi izan ditugu, batetik, XX. mendearen bukaerara arte Mendebaldeko tradizioan nagusi izan diren itzulpenaren inguruko gogoeta eta ideiak, eta, bestetik eta batez ere, azken bizpahiru hamarkadotan garatu diren itzulpen teoriak.
|
|
|
2 Ikusi, esate baterako, Manu Lópezen doktore tesia (2000), euskarara itzulitako haur eta gazte literatura itzulpen ikasketa deskribatzaileak eta manipulazioaren eskolako teoriak erabiliz aztertzen duena, eta, horren ildotik, Manu Lópezek berak zuzenduriko tesiak, besteak beste Genaro Gómezena (2004) edo Miren Josune Beldarrainena (2010). Interesgarria da, halaber, Miren Ibarluzeak berriki argitaratutako Literatur itzulpenaren kritika (2011),
|
euskal
itzulpengintzaren alorrean egindako dibulgazio kritika polisistemen teorian oinarrituta ikertzeko saioa. Laster emaitza oparoak eskainiko dituzte Ibon Uribarri irakaslea UPV/EHUko Letren Fakultatean zuzentzen ari den doktore tesiek ere.
|
|
|
Sei ataletan aztertu ditugun itzulpenaren teoria postmodernoek ere testuinguru eta ikuspuntu erabat desberdinak erakutsi dizkigute, eta ezin dugu, beraz, itzulpen postmodernoaren definizio orokorrik eman, hain zuzen ere postmodernismoaren pluraltasunaren eta mugarik ezaren aurka jotzea bailitzateke. Itzulpen teoria postmoderno garrantzitsuenak aurkeztearen helburua euskal itzulpenaren historia eta bereziki Sarrionandiaren itzulpenak azaltzeko esparru teoriko ireki bat eraikitzea izan da, teoria modernoen itxitasun eta preskriptibismoa gainditu eta
|
euskal
itzulpengintzaren testuinguru eta berezitasun guztiak barne hartuko zituen ikuspegi bat proposatzea.
|
|
|
Itzulpen ikasketa deskribatzaileen ekarpenak, zentzu horretan, berebiziko garrantzia izan du
|
euskal
itzulpengintzaren azterketan, zenbait euskal ikertzaileren lanetan Even Zoharren eta Gideon Touryren teoriei eskaini zaien lekuak argi erakutsi duenez (ikusi, esaterako, López 2000, Gómez 2004 eta Beldarrain 2010). Izan ere, polisistemen teoriak, preskriptibismotik deskriptibismorako jauzia emateaz gain, ozen aldarrikatu du itzulpenen azterketan faktore historiko, sozial, ekonomiko, nahiz politikoen eragina kontuan hartzearen beharra, itzulpengintzaren teoria linguistikoek egoera desberdinetan dauden hizkuntzen arteko itzulpenak ikuspuntu beretik aztertzeko egindako ahaleginek sorrarazitako kontraesanak agerian jarriz.
|
|
|
Teoria postkolonialek ere behin eta berriro azpimarratu dute botere harremanek itzulpenetan duten eragina kontuan hartzearen beharra. Teoria postkolonialak India, Afrika, eta beste hainbat kolonia europarren testuinguruetan jaio badira ere, ikusi dugu teoria horietan planteatzen diren arazo eta egoera asko Irlanda, Katalunia edo Europa barruko beste zenbait herrialdetan ere errepikatzen direla, eta, beraz, teoria postkolonialek itzulpengintza ulertzeko proposatzen duten moduak balio duela halaber
|
euskal
itzulpengintza aztertzeko, menperatzaileen eta menperatuen arteko botere harremanek itzulpenetan duten eragina agerian jartzea ahalbidetzen baitu.
|
|
|
gisa ikusten duen Sarrionandiaren lanak aztertzeko.
|
Euskal
itzulpengintzaren historian helburu desberdin askorekin, manipulatu, edo, berridatzi?
|
|
|
Xedearen arabera, testu asko guztiz desitxuratu edo egokitu dira, eta lirateke, beraz, itzulpentzat jo itzulpenaren definizio tradizionalaren barruan. Itzulpenaren teoria postmodernoek ez dute itzulpenaren definizio itxirik eskaintzen, eta horregatik izango zaigu posible teoria horien bidez
|
euskal
itzulpengintzan hain ugariak diren egokitzapen, laburpen edo transformazioak itzulpen gisa aztertzea.
|
|
|
Itzulpenaren teoria postmodernoek argi erakutsi diguten bezala, edozein testu bere testuinguruan ulertu behar da ezinbestean, eta, horretarako, kontuan hartu behar dira testu, idazle edota itzultzaile bakoitza inguratzen duten faktore historiko, sozial, kultural eta politikoak. Hori dela eta, premiazkoa deritzogu
|
euskal
itzulpengintzari begiratu orokor bat emateari, Sarrionandia baino lehenagoko euskal itzultzaileek zer, nola, zertarako, zein helbururekin eta nolako metodologiarekin itzuli duten ikusteko, eta Sarrionandiak euskal itzulpengintzari egin dion ekarpena zertan datzan zehaztu ahal izateko.
|
|
|
Itzulpenaren teoria postmodernoek argi erakutsi diguten bezala, edozein testu bere testuinguruan ulertu behar da ezinbestean, eta, horretarako, kontuan hartu behar dira testu, idazle edota itzultzaile bakoitza inguratzen duten faktore historiko, sozial, kultural eta politikoak. Hori dela eta, premiazkoa deritzogu euskal itzulpengintzari begiratu orokor bat emateari, Sarrionandia baino lehenagoko euskal itzultzaileek zer, nola, zertarako, zein helbururekin eta nolako metodologiarekin itzuli duten ikusteko, eta Sarrionandiak
|
euskal
itzulpengintzari egin dion ekarpena zertan datzan zehaztu ahal izateko.
|
|
|
Beste hizkuntza askotan gertatu den bezala, euskararen kasuan ere Bibliaren itzulpenarekin hasten da gerora ugaritzen joango den itzulpen tradizioa. Gure kasuan, gainera, esan liteke euskal literatura idatzia eta
|
euskal
itzulpengintza garai bertsuan jaio zirela, Bernart Etxepareren Linguae Vasconum Primitiae (1545) liburua agertu eta handik gutxira argitaratu zen hurrengo euskal liburua Leizarragaren Bibliaren itzulpena izan baitzen: Iesvs Christ Gvre Iavnaren Testamentv Berria (1571).
|
|
|
Puntu honetan, gogoraraz dezagun zertan ziren euskal literatura eta bereziki
|
euskal
itzulpengintza 1950eko hamarkada hartan. Jadanik esan dugun bezala, XX. mendearen erdialdera arte, literatura itzulpen gehienak nolabaiteko helburu funtzional batekin egiten ziren (morala, euskararen apologia, euskara literarioaren lanketa...), eta horretarako, normalean, literatura kanonikoetako testu klasikoak hautatzen ziren itzulgai gisa, batez ere euskaldunen balore tradizionalak zalantzan jarriko ez zituztenak.
|
|
|
Ikusitakoak ikusita, ezin dugu ukatu Mirandek
|
euskal
itzulpengintzari egindako ekarpen handia. Lehenik eta behin, euskaraz oraindik ezagutzen ezziren hainbat autoreren lanak euskaratu zituelako, eta aldi berean euskaratik beste hizkuntzetara ere itzulpen ugari egin zuelako.
|
|
|
Interesgarriak dira oso Sarrionandiak Arestiren Dekameroneari egindako iruzkinean itzulpengintzari buruz aipatzen dituen ideiak.
|
Euskal
itzulpengintzaren egoera kaskarra salatu ondoren,, itzulpenaren kontzeptua eta baliotasuna, hartzen ditu hizpide:
|
|
|
Kapituluaren lehen zatian, Sarrionandiak itzulpenaren inguruan egin dituen hausnarketak bilduko ditugu, itzulpenaren teoria postmodernoekin uztargarriak direla erakusteko. Bigarren zatian, berriz, Sarrionandiaren itzulpen praktika aztertuz, Iurretako idazleak
|
euskal
itzulpengintzari egindako ekarpena zenbaterainokoa izan den erakusten ahaleginduko gara. Sarrionandiak zer itzuli duen aztertzeaz gain, nola itzuli duen ere ikertuko dugu, bere itzulpenetan erabiltzen dituen itzulpen estrategiak aztertuz.
|
|
|
Aipatu euskal itzultzaile horien hausnarketen alboan, beraz, Joseba Sarrionandiaren proposamenak guztiz berritzaileak gertatuko dira. Jon Mirandek eta Gabriel Arestik
|
euskal
itzulpengintzari egindako ekarpenak eta haien sorkuntzazko lanek eta itzulpenek Sarrionandiarengan izan zuten eragina ahaztu gabe, esan genezake Sarrionandia izan zela itzulpenaren alorrean ikuspegi postmoderno bat eskaini eta ikuspegi hori praktikara modu koherentean eraman zuen lehen itzultzailea. Sarrionandiaren itzulpengintza berritzailea gertatu zen, lehenik eta behin, itzulgaien hautaketari dagokionez.
|
|
2013
|
|
|
Euskal itzultzaileen egoera nola ikusten duzu gaur egun? Orokorrean
|
euskal
itzulpengintza urrezko aro batean dagoela esango nuke. Inoiz baino gehiago itzultzen da, krisiak izan dituen gorabeherekin, noski.
|
|
|
Itzulpegintzak ez du inoiz izan egun duen tresna, prestakuntza eta corpusa. Lehen aldia da
|
euskal
itzulpengintzak horrelako aukera duela, eta horrelako jardunaldiak egitea horren adierazle da. Izan ere, hain mugatua den gauza baten inguruko jardunaldia antolatzea ez da nolanahiko gauza.
|
|
2014
|
|
|
James Joyceren balizko itzulpen hori betiko galdu zen, beraz, baina Eliot itzultzeko erabili zuen golde bera erabili bazuen irlan darraren kasuan, irakurketa nekeza izango zen zalantzarik gabe, baina egokia, ziurrenik,
|
euskal
itzulpengintzako zenbait arazori buruz hausnarketa egiteko?
|
|
2016
|
|
|
–Atsekabetuta gaude, jakina, batez ere Aita Luisengatik, baina, horrez aparte, Baraiazarraren moduko itzultzaile apartak eta horien lana beti aldeztuko du Euskaltzaindiak, euskal kulturaren ikusgarritasuna bermatzeko. aurrera jarraitu beharra baitago langintza horretan?. . Gertaerak gertaera gaineratu du Urrutiak, euskarazko Santa Teresaren idazlan guztien bertsioa beti izango dira erreferentzia bikaina
|
euskal
itzulpengintzan?.
|
|
2018
|
|
|
|
Euskal
itzulpengintzaren eremuan zentsurari buruzkoak azaltzen dituen lehen saiakeretako bat da" Censura (s) en la traduccion al/ del vasco" izeneko Uribarriren artikulua (2013), TRACE ikerketa taldearen baitan egindakoa2 Bada, euskal itzulpenaren zentsura aztertzeko hiru maila sistemiko proposatzen ditu Uribarrik artikulu horretan: " Censura de la lengua vasca"," La censura de las traducciones al vasco", eta" El papel de la traduccion en los procesos de censura" (Uribarri, 2013).
|
|
|
Ildo horretan, eta aurrerago ikusiko dugunez, hainbat datu argigarri aurki daitezke
|
euskal
itzulpengintzako testuei eragin zien zentsura aparatuaren inguruan Torrealdairen lanetan: besteak beste, aroak finkatzen ditu, zentsura prozesuaren funtzionamenduari buruzko argibideak ematen ditu, zenbait euskal irakurleren edo zentsoreren datuak ematen ditu, eta eragileei egindako elkarrizketetatik erauzitako datuak azaltzen ditu.
|
|
2019
|
|
|
Hizkuntza sailaren kalkuluen arabera, artean, Euskal Herriko 700.000 euskal hiztunak 525.000 izatera igaro ziren, besteak beste, migrazioen ondorioz.1192 Atzerakada hori geldiarazteko neurriak Aljeriako kolpea jasotzear zen Frantziako egoera sozioekonomiko eta politikoari begira aldarrikatu ziren, Espainia frankistari eta, ondorioz, Euskaltzaindiari ez ikusiarena eginda (Larronde 2004b; 2004c). Erbestean zegoen giro etsigarriaren erakusgarri, J. M. Leizaola lehendakariordeak V. Amézagari EIL SIEBen biltzarrerako klasikoen
|
euskal
itzulpengintzaz komunikazioa eskatu ondoren, Uruguaiko jeltzaleak garaiko frustrazioa adierazi zion M. Irujori 1954ko urrian:
|
|
|
1999 urtea zen. Ez da ohikoa Nobel saridun batek bere nobela baten euskarazko itzulpena pertsonalki aurkeztea, ez horixe, eta hori dela-eta, ekitaldi hark, Bidebarrieta Liburutegian gauzatu zenak, osagarri guztiak zeuzkan
|
euskal
itzulpengintzaren historian mugarri bihurtzeko. Hala izan zen neurri batean, eta beharbada horri zor dio liburuak bigarren edizio hau, beste edozeri baino gehiago.
|
|
|
|
Euskal
itzulpengintza hasita zegoen bide serioa egiten eta, Literatura Unibertsaleko liburu bat eskuetan hartzen nuen aldiro, orrialde haietako ispiluan begiratu eta kontrastatu nahi izaten nuen nire idazle lana. Bada, Imanol Tapiaren itzulpenean ere aurkitu nuen bigarren irakurketak, gaztelaniaz eginak, emandako plazer estetikoa.
|
|
|
|
Euskal
itzulpengintzari seriotasunez ekin zitzaionean, horrelakoetan sarritan gertatzen den bezala, tema eta tema setatu eta gero arreta publikoa lortzeko?, oso sarri entzuten ziren horrelakoak eta entzuten dira oraindik ere, askotan kultura kudeatzeko boterea dutenen ahotik. Betoz jatorrizkoak, hala pentsatzen eta esaten zen, hainbatek hala pentsatzen du oraindik, nahiz gutxiago esaten den badaezpada?:
|
|
|
Ez dira urte asko
|
euskal
itzulpengintzari ganoraz ekin zitzaiola. Alegia, profesionaltasunez; modu organizatu batean; bata bestearen anparoan arituz.
|
|
2021
|
|
|
" Literaturari eta bereziki euskal literaturaren egoera geo politiko edo sistemikoari buruzko gogoeta bat egiten duten ipuinak izaki, itzultzailearen pertsonaia saihetsezina da. Eta oso erromaneskoa, bidenabar" (Apalategi, 2013)." Urrezko vespa" eta" Bernardo et Ramon" ipuinetan agertzen zaigu islaturik, hain zuzen ere,
|
euskal
itzulpengintzaren eremuaren alderdi bat.
|
|
|
Itzulpengintzari dagokionez ere halatsu gertatzen da: orain arteko historiografietan ez zaio kapitulurik eskaini beren beregi azaltzeko
|
euskal
itzulpengintzak euskal literaturaren sisteman izandako tarteari.
|
|
|
1992an argitaratu zuen Elkarrek Mendiguren Bereziarturen Itzulpengintza. Historia eta Teoria, eta 1995ean
|
Euskal
Itzulpengintzaren historia laburra.
|
|
|
Autoreari eskainitako aurreko pasartean azaldutakoen ildo berean, Sarrionandiak Hezurrezko xirulak bilduman
|
euskal
itzulpengintzari buruz ematen duen ideia, nolabait, egiantzekoa baina imajinarioa da; sortzen ari den eremua da euskal literatura itzuliaren eremua, eta, beste eremu batzuetan legetxe, eragileak behar ditu (euskal itzultzaileak, alegia). Beraz, horiek sortuz jostatzen da autorea, eta eremuaren ilusio edo irudikapen halako bat egiten du sasi itzulpenen eta sasi itzultzaileen bidez. Halaber, aldarri bat ere egiten du, sorkuntzaren eta itzulpenaren parekotasunaren alde, bien arteko muga lausoak nabarmenduta, bata eta bestea non bukatzen diren definitzeko zailtasunak agerraraziz eta" autoretzaren kontzeptua urtuta" (Sarrionandia, 2013), autoretzaren erantzukizuna arinduta eta (Simon, 2006) eta garrantzia testuari emanez (Collonbat, 2013).
|
|
|
oro har, Ipar Euskal Herrian itzultzaileek ez dute kolektiboaren sentimendurik, itzulpen politikak falta dira, eta, eragiletza pribatu xumea egonagatik, erakundeek bideratutako proiektu egituraturik ez dago. ...zen eta ugaritzen ari direla, bai itzultzaileei eurei dagokienez, bai idazleei dagokienez, bai gizarteko hartzaileei dagokienez ere; bestalde, 2000 urtetik aurrera agertutako Aldekoaren (2004) eta Olaziregiren (2012) literatur historiografietan nabari diren joerez denaz bezainbatean, literaturari ikuspegi sistemikoz begiratzeak genero periferikoetako itzulpen testigantza berriak agertzeaz gainera,
|
euskal
itzulpengintza azpisistematzat definitzeko saiakera egiten da, historiako aro jakinetan izandako zentraltasuna agerraraztekoa, euskal literatur joera eta egile batzuen joerak garaiko itzulpenekin lotzekoa... Oro har, beraz, itzulpenaren literatur eraginei begiratzen diete historiografoek.
|
|
|
Edonola ere, itzulpengintza eta interpretazioa egin izan duten hainbat ikaslek itzulpengintzari lotutako gaiak ikertu dituzte bai Euskal Hizkuntzalaritza eta Filologia masterrean, bai Literatura Konparatua eta Literatur Ikasketak izeneko masterretan, eta hortik etorri dira, besteak beste, azken urteotan
|
euskal
itzulpengintza literarioari (zuzenean eta zeharka) eskainitako zenbait tesi. Halaber egon da, jakina, itzulpen ikasketak sortu aurretik itzulpenaren ikerketan hasitakoek bideratutako tesi lanik literatur itzulpenari loturik.
|
|
|
Igela argitaletxea 1989az geroztik hasi zen itzulpenez soilik osatutako bere katalogoa eskaintzen. Nabarmentzekoa da, orduantxe hasi zela igartzen
|
euskal
itzulpengintzaren pertzepzio sistemiko, soziologiko eta konparatistarako joera euskal literaturaren historiaz aritzean: adibidez, itzulpen prozedurak Europako joerekin lotzen dira, itzulpenek generoen bilakaeran izandako garrantziari buruzko gogoeta hasi zen, eta itzulpenen harreraz aritzean arrazoi soziologikoak aipatzen ziren Juaristiren historiografia literarioan (1987).
|
|
|
Sortu zenez geroztik, EIZIE elkartea
|
euskal
itzulpengintzaren eragile nagusia izan da, eta, dagoeneko aipatu dugunez, literatur itzulpena izan du ardatz nagusietako bat. Hala ikus daiteke, esaterako, elkartearen proiektuetan eta antolatu izan dituen ikastaroetan.
|
|
|
" Gaur arteko ikasketa eta irakaskuntza ahaleginek fruitua izan dutela dudarik ez dago. Itzultzaile ikasketak Euskaltzaindiaren eraginez formalizatzen hasi zirenetik hona
|
euskal
itzulpengintzak, fenomeno sozial bezala, berebiziko aldea egin bait du" (Zabaleta, 1989: 63).
|
|
|
Euskal literatura itzuliaren barne eremua:
|
euskal
itzulpengintzaren eta euskal literaturaren gurutzatzea
|
|
|
Gu euskal literatur eremuaren eta
|
euskal
itzulpengintzaren eremuak partekatzen duten euskal literatura itzuliaren barne eremuaren dimentsio sozialaz arituko gara barne eremuaren bilakaeraren narrazioa egiteko. Lehenago ere esan dugu euskal itzulpengintzaren irudikatzeek arduratzen gintuztela; bada, hiru planoko irudikatzea bistaratzen ahaleginduko gara atal honetan.
|
|
|
Gu euskal literatur eremuaren eta euskal itzulpengintzaren eremuak partekatzen duten euskal literatura itzuliaren barne eremuaren dimentsio sozialaz arituko gara barne eremuaren bilakaeraren narrazioa egiteko. Lehenago ere esan dugu
|
euskal
itzulpengintzaren irudikatzeek arduratzen gintuztela; bada, hiru planoko irudikatzea bistaratzen ahaleginduko gara atal honetan. Batetik, itzulpengintzaren gizarte egitura irudikatzen ahaleginduko gara, eta, horretarako, autonomizazioaren garaia deitu dugun horretan etapaz etapa itzulpenari dagozkion erakunde legitimatzaile nagusien sareak gizarte eremuaren mapan kokatzeko saioa egingo dugu, itzulpen eremuaren sorrerak eta autonomizazioak albo eremuetan, zehazki, literaturarenean, eragindako irudi aldaketak bistaratzeko.
|
|
|
Euskal historiografoek itzulitako testuak euren lanetan sartu izanari buruzko gogoetak direla-eta, eta, hortaz,
|
euskal
itzulpengintzak euskal literaturaren eraikuntzan izandako funtzioari buruzko gogoetari gagozkiolarik, gogoratzekoa da Mitxelenak argi agertzen duela hasiera hasieratik: berea zenbait garaitarako euskal literatur historia bat baino euskal testuen historia da, eta hargatik hartu ditu kontuan historiografian txertatutako testu guztiak (itzulpenak barne); hori dela bide, itzulitako testuei buruzko azalpenetan, ez da testuen literaturtasuna auzian jartzen.
|
|
|
Aurreko ataletan ikusi dugunez, badira aztertu ditugun historiografietan López Gasenik proposatzen duen bidean argi egin dezaketen zenbait zantzu: itzulpen intralinguistikoak, exilio garaian egindako itzulpenak, antzerki testuen itzulpenak aztertzeak literaturaren eta
|
euskal
itzulpengintzaren historiarako berrirakurketak ekar ditzaketen ustekoak gara.
|
|
|
Honaino ekarri gaituen lanaren abiapuntu izan zen ohartzea
|
euskal
itzulpengintzaren inguruan sortutako zenbait erakundek, kanpo erakundeetako eraginek, ekoizle, bitartekari eta hartzaileek eta merkatuak, besteak beste, egitura gero eta egonkorragoa eta eraginkorragoa osatzen zutela, eta egitura hori hazten eta hedatzen ari zela, eta, oro har, egiturak gero eta onespen handiagoa zuela gizartean. Bada, egitura haren eta egiturako partaideen irudiek, harremanek eta tentsioek sortzen ziguten interesa.
|
|
|
Argi genuen itzulpen zerrendez eta katalogoez harago, itzulpengintzaren eraginen eta horiei buruzko gogoeten bilketa eta bilakaeraren interpretazioa egin nahi genuela eta, hala, itzulpena erdigunean paraturik, itzulpena ardatz duten itzulpen ikasketen diziplinatik abiatu beharrari funtsezko iritzi genion. Ezinbestekoa zitzaigun, halaber, kontuan hartzea
|
euskal
itzulpengintzaren historia erabat lotuta dagoela euskal letren historiarekin eta euskararen historiarekin eta estatusarekin, eta horrek bete betean eragiten diola esku artean darabilgun gizarte egiturari; izan ere, elkarri eragiten diote egitura batzuek eta besteek. Hortaz, itzulpenaren eta gizarteko bestelako arlo batzuekiko korrelazioa aintzatesteko moduko ildo teoriko metodologikoa behar genuen, ezinbestez.
|
|
|
Ez dira urte asko
|
euskal
itzulpengintzari ganoraz ekin zitzaiola. Alegia, profesionaltasunez; modu organizatu batean; bata bestearen anparoan arituz.
|
|
|
Eta obsesio horrek bultzatuta edo betiko txiste txarra egitera doanean," Gaur, tamalez, idazleak ezin izan du gurekin egon..." (78 or.), Jane Austin bera agertzen zaio koordinatzaileari. Azken ipuin horretan euskarara ekarritako literatur lanen harrerari buruzko gogoeta dugu, eta, hain zuzen ere,
|
euskal
itzulpengintzari buruzko iritzi orokorra eskatuta, autoreak ardura hori berori adierazten du:
|
|
|
Lan honetan frogatu uste dugunez, itzulpenaren soziologiak ezinbesteko tresnak eskaintzen ditu euskal itzulpen produktuak kokatzeko eta ezaugarritzeko ez ezik, baita
|
euskal
itzulpengintzaren espezifikotasunak kontzeptualizatzeko ere. Are gehiago, ausartu gaitezke esatera euskal itzulpengintzaren esparruko testuak eta fenomenoak ikertzeko funtsezkoak direla itzulpenaren soziologiak eskainitako tresnen bidez lor daitezkeen emaitzak.
|
|
|
Lan honetan frogatu uste dugunez, itzulpenaren soziologiak ezinbesteko tresnak eskaintzen ditu euskal itzulpen produktuak kokatzeko eta ezaugarritzeko ez ezik, baita euskal itzulpengintzaren espezifikotasunak kontzeptualizatzeko ere. Are gehiago, ausartu gaitezke esatera
|
euskal
itzulpengintzaren esparruko testuak eta fenomenoak ikertzeko funtsezkoak direla itzulpenaren soziologiak eskainitako tresnen bidez lor daitezkeen emaitzak. Izan ere, eta lan honetan ikusarazi nahi izan dugunez, Pierre Bourdieuren soziologiatik ekarritako" eremu"," habitus" eta" kapital" kontzeptuak berebiziko tresnak dira gizarte egituren banaketak eta errepresentazioak, balio objektiboen eta sinbolikoen artikulazioak eta egituren eboluzioa deskribatzeko, Wolfek dioen moduan (2007:
|
|
|
Honaino iritsi gara
|
euskal
itzulpengintza garaikideari itzulpenaren soziologiak eskainitako marko teoriko metodologikoa baliatuta, baina, noski, iker zitezkeen arloetako batzuei begiratuta soilik. Ugariak dira lan honetan aipatuagatik sakondu ez ditugun eragileen eta erakundeen sareak, eta soziologiaren argitan aztertzeko dago, adibidez, itzulpenarekin zerikusia duten argitaletxe, editore zein azokek eratzen duten kultur bitartekarien sareak nola eragiten duen euskal literatura itzuliaren eremuan, edota zer nolakoa izan den, argitaletxeka, itzulpen corpusaren bilakaera.
|
|
|
Italieraz Mazzeti, alemanez Zweig, frantsesez Camus, ingelesez Melvillen eta portugesez Saramago.
|
Euskal
itzulpengintzak duen sasoi onaren seinale argia dugu horiez guztiez euskaraz gozatu ahal izatea.
|
|
2022
|
|
|
Baina inork ez euskaraz. Itzela da
|
euskal
itzulpengintzak urteotan lortu duen maila, ez dut uste inork horren zalantzarik duenik, bai itzulpenen kalitatean, bai itzulitakoaren kopuruan, asko egin da. Baina gutxiegi da oraindik.
|