|
2000
|
|
|
Ahozko literaturak herri baten kulturan duen garrantzia azpimarratu nahirik, Bernardo Atxagaren hitzaurrearekin batera aurkezten zaigu Lurdes Auzmendik eta Koldo Bigurik egin duten
|
euskal
tradizioko ipuinen bilduma hau. Ipar zein Hego Euskal Herrian ahoz aho transmititu izan diren euskal elezaharretatik gustukoen dituztenak aukeratu eta horiexek aurkezten dizkigute, gazteleraz ahatik.
|
|
|
Kortazarrek J. Sarrionandiaren idaztankeraren esparruan bereziki azpimarratzen du hizkera horren jatorria
|
euskal
tradizio klasikoarekin konektatu nahia eta Jon Miranderen hizkuntza poetikoaren hausnartze eta sakontze saioa dela. Iturri horiek, ordea, Joseba Sarrionandiaren sentsibilitatearen arragoan hartzen dute moldea.
|
|
|
AZURMENDI, Mikel Animaliak filosofian eta
|
euskal
tradizioan. 48 zk. (1988), 63 Ehiztariaren erotika. Joseba Zulaika ez da usotik usarrera bizi. 65 zk.
|
|
|
AZURMENDI, Mikel Animaliak filosofian eta
|
euskal
tradizioan. 48 zk. (1988), 63
|
|
2001
|
|
|
Euskaldun irauteko, alde batetik ez ditugu galdu behar erroak eta geure tradizioarekiko fideltasuna, baina beste aldetik unibertsalitatera irekirik egon behar dugu, bestetradizioetara eta beste sentsibilitateetara. (...) Gure
|
euskal
tradizioaz gainera, tradiziounibertsalaren oinordeko gara (NENH, 145 or.).
|
|
2002
|
|
|
Publikoa aurkitzera jotzen genuen eta neurri handi batean lortzen genuela esan daiteke. Gure erreferentzi nagusiak, egia esan,
|
euskal
tradizioan oinarritutako antzerkian baino Katalunian eta Espainian egiten ari zen antzerki modernoan zeuden. " Tabano" edota" Els Joglars" ziren imitaziorako gure ereduak.
|
|
|
Literatur proiektu handinahi hark Europako ahozko eta idatzizko tradizioan sakondu nahi zuen hilezkortasuna, deabrua edo heriotza bezalako betiko gaien irakurketa moderno eta eguneratua aurkezteko. Horrenbestez, bilduma osatzen duten lau liburuen bidez, Letxundik
|
euskal
tradizio petoak (beraz, unibertsalak) eta unibertsalagoak diren beste batzuk (beraz, euskaldunak ere) barne hartzen dituen ibilbide literarioa marraztu digu. Honako izenburu hauek osatzen dute bilduma:
|
|
|
3 ik. Olaziregi, M. J.," Bizenta Mogel(), edo
|
euskal
tradizio literario androzentrikoa pitzatu zenekoa." in AA.VV., Euskaltzaindiaren nazioarteko XV. biltzarra (argitaratzear).
|
|
|
Auñemendiko Lorearekin euskal eleberrigintzaren jatorria markatu eta Kresala (1906) eta Garoarekin (1912) gailurrera eraman zuen generoa. Bietan saiatu zen" benetako"
|
euskal
tradizio ereduen bizitza islatzen, baserria eta itsasoa, alegia. Kresala bizkaieraz idatzita dago, eta bertan Arranondoko Ondarroa autorearen jaioterriaren transposizio literarioa arrantzaleen bizitza eta ohiturak deskribatzen ditu.
|
|
|
Gure artean ez zegoen horrelakorik. 1991n Donostiako Udako Ikastaroetanegin zen Historiografiari buruzko mintegian, eta ondoren argitaratu zen HistoriaContemporanea aldizkariaren 7 zenbakian, ez zeuden euskal produkzio bibliografikoari buruzko bi artikulu baino gehiago, bata nazionalismoaren historiografiariburuzkoa zena eta bestea langile mugimenduari buruzkoa15 Hauekin batera, biartikulu interesgarri zeuden
|
euskal
tradizio historiografikoari buruz, JosebaAgirreazkuenaga eta Manu Montero-ren eskutik16; baina esanguratsua da jakitea, bien arteko eztabaidaren jarraipena iragarri arren, mintegi baten bitartez egitekoazena?, ez zela horrelakorik egin.
|
|
|
|
Euskal
tradizioan, gizasemerik okerrena eta errukarriena alferra zen. Alferra bizio guztiez beterik ibiliko da.
|
|
|
Gazteleraren itzulpen hutsa. Ez duzu
|
euskal
tradizioan ez entzungo ez irakurriko.
|
|
2003
|
|
|
Eta hirugarrenari «Mailu isil bat behar dut» deitu dio. Tradizioaren oihartzun asko aurki daiteke poemarioan Mirande, Lizardi, Mikel Lasa, herri poesia, Oteiza, Aresti, Atxaga, Gandiaga, Lekuona…,
|
euskal
tradizioaren irakurketa oso pertsonala egin duelako Juan Kruz Igerabidek" Mailu isila" n. Baina tradizio unibertsaletik hartutako oihartzun ugari ere bada poemotan Neruda, Baudelaire, Dante... eta beste askorenak eta antzinate klasikoaren oihartzunak ere bai, poetak ez duelako inongo eskolarik ukatzen, baina unean uneko irakurketa bat egiten du, eta bere jarrera poetikoa ez du posmodernoa denik uste nahiz jarrera horren ezaugarri batzuk izan ditzakeen jarrera klasikozalea baizik.
|
|
|
|
Euskal
tradizioaren argitan, zubiak deabruaren asmazio omen dira.
|
|
|
Ingeborg Bachmann, Elizabeth Bishop, Mahmud Darwix. Askotan, egungo idazleak
|
euskal
tradizioaren eragina ez beste jaso izan bagenu bezala azaltzen gaituzte, baina ez gara tradizio bakarrekoak.
|
|
|
Elizaren eta erlijio katolikoaren nagusitasuna ere kolokan jarri zen garai horretan. Honen guztiaren ondorioa euskararen eta
|
euskal
tradizioen aurkako giroa zabaltzea dugu; izan ere, euskaldun batek moderno izan nahi baldin bazuen, bere hizkuntza eta ohiturak alde batera utzi eta, frantses bilakatu behar zuen.
|
|
|
Kontraste gizona zenik ezin uka: seigarren agindua ez bazuen askorik errespetatzen eta moral kontuetan lasai samarra bazen ere, hainbat apaiz euskaltzaleren adiskidea izan zen (Pascual Iturriaga, Lardizabal...); bestetik,
|
euskal
tradizio zaharra eta baserritarraren bizimodu umila mila eratara goretsi bazituen ere, liberalismoak eta hiriko bizimoduak ikaragarri erakartzen zuten.
|
|
2004
|
|
|
Estiloen nahaste horren haritik, ikuskizuna dantza tradizionalean oinarrituta badago ere, askotarikoa dela esan digu Urbeltzek. Dantza estilo garaikidea jaso du baina beste dantza moldeei zor dien errespetuarengatik, Ana Remiro koreografoaren abilezia baliatu du,
|
euskal
tradizioaren osagarri, baina harengandik bereiz. Kauterak eta buhameak, antzina, gizartea asaldatu nahi zuten pertsonak ziren.
|
|
|
Arropen hauta egiteko gure arbasoek erabiltzen zituzten zapiak eta koloreak berreskuratu ditu. Hortaz, ez bedi harritu ikuslea dantzarien soinetan jantzi bereziak ikusten baditu, gertu izango baita
|
euskal
tradizioaren lekuko nagusi gona gorria, bi lerro beltzak ongi markaturik.
|
|
|
Lehen eta orain euskaldunontzat normala gure txokotik kanpora atera eta hirian edo atzerrian emigrante bezala bizitzea izan da. Distantziatik euskaldun izatea, diasporako hizkuntza eta nortasun mestizoetan bizitzea, hori izan da
|
euskal
tradizio nagusietako bat. Gaurko mundu globalizatuan diasporako nortasun mugikor hauek hartu dute protagonismo berezia.
|
|
|
Euskal kultura tradizio horien bilduma zen:
|
euskal
tradizioa. Garai eta kontestu hauetan sortu zen kulturaren erabilera politikoa eta erabilera diskurtsibo identitarioa; garena ez gara, alienatuta gaude, bestelakotzen ari gara, geure burua galduz goaz?. 697
|
|
|
Hori argituta, bidenabar, beste bigarren ohar bat ere egin beharra gaude, eta da, Sabino Arana arraza garbiaz ari denean,
|
euskal
tradizioan oinarrituta ko kaparetasuna zuela gogoan, eta ez inola ere euskaldunen odol garbitasu na, hau zentzu fisiologikoan ulertuta. Hau diogu badirelako oraindik Aban dokoa inozotzat jotzen dutenak, mestizajearen fenomenoaz ohartu ez balitz bezala.
|
|
|
Hala ere, eragin horrez gain, besteak beste, honako autoreek ere lagundu zutenArrasateko Esperientzia gorpuzten: Maritain eta Mounier, pentsalari pertsonalistak;
|
euskal
tradizio soziala (adib. auzo-lana); kooperatibismoaren klasikoak (Lambert, Owen, etab.); Marx eta Lenin-en filosofia; txinatar kultura iraultza; sozialismo utopikoa (Britainia Handiko laborismoan oinarritua); eta azkenik, anarkismoaren joera batzuetatik ere edango du,, federalismo, anarkistatik, alegia (Zelaia1997).
|
|
2005
|
|
|
Denbora eta lekuak luze deskribatuta daude, hizkuntza maisuki darabil deskripzio horiek eta elkarrizketak ere taxuz emateko. Ikusgarria da Garateren ahalegina ipuin guztiak Euskal Herrian kokatzeko (ia protagonisten izen guztiak euskal izenak dira), ipuin horiek guztiak
|
euskal
tradiziora ekarri nahi balitu bezala. Sasoi garaikidean girotuta badaude ere, badira gertaera historikoak irudikatu nahi dituzten ipuinak," Arimen eguna" ipuina adibidez.
|
|
|
Kazetak urte honda rrean atera ohi zuen almanakan ere agertarazi ohi zituen honelakoak. Egun
|
euskal
tradiziokoak diren josta idazlanik guti ikusten dugu gure kazetetan, ez ateraldi, ez irri solas, ez bitxi ez bitzirik (irakurleak atseginik eman dakion merezi ez duelako edo?). Bereziki istorioek Hiriart Urruti kontalari handia dela erakusten digute, Euskal Herria sailekoek eta are lehen mintzaldiko anekdota eta pasadizoek aski erakutsi ez balute ere.
|
|
|
Lizarduikoaren informazio iturri nagusiak bi dira; batetik B. Estornes eta bere inguruko
|
euskal
tradizio historiografikoa legoke, non Oteiza bezalako artistek ere eragina eduki baitzuten. Oteizak aurrehistorian egon omen zen euskal zibilizazio garatuaren ideia8 jorratzen baitu, eta bestetik, jada aipatutako akademia gabeko Ruhlen9.
|
|
|
Olaziregi Alustiza, Mari Jose;" Bizenta Mogel(), edo
|
euskal
tradizio literario androzentrikoa pitzatu zenekoa". Iker.
|
|
2006
|
|
|
Alegia, trikitia instrumentu bezala erabili eta beste esparru batzuetara eraman.
|
Euskal
tradizioaren presentzia Renato eta Bye Bye Maurizia bezalako kantetan nabari da. Gainontzeko kantetan, berriz, trikitixak melodia lasaiak marrazten ditu tangorantz eta eskusoinu frantseserantz gerturatuz.
|
|
|
Ipuinak tradizionalki erabili duen etxe bazterreko eremua, sutondoa, hori zeharo aldatu da, hobera edo okerrera egin duen ez dakit esaten, baina aldatu egin dela bai. Lehenagoko tradizioa guregana idatziz etorri zen, gure garaikook kultur haustura izugarria eduki dugu euskararekiko eta
|
euskal
tradizioarekiko.
|
|
|
Horrelakorik ez dago hemen; 1930ean ANV dago, baina liberala eta laikoa izanik ere, ezin genezake esan ezkerrekoa zenik. ETA iritsi arte ez dugu horrelakorik, orduan sortu zen krisia, banaketa, konbultsioa
|
euskal
tradizio nazionalistaren barruan. Baina bai, Kataluniako tradizioa paktista da.
|
|
|
pentsatu nuen. Eta orduan konturatu nintzen gu egiten ari ginenak ez zeukala zerikusirik benetako
|
euskal
tradizioarekin. Esan gabe doa berehala hasi nintzela Durangaldeko dantzakera jator hura ikasten».
|
|
|
12 liburuxka, hilabete bakoitzerako 5 ipuin. Gehienak
|
euskal
tradizioko ipuinak.
|
|
2007
|
|
|
Joseba Agirreazkuenagak azaltzen duenez,
|
euskal
tradizio zienti, koan urri izan dira hiztegi biogra, koak. XIX. mendearen amaieran Euskal> Erria> aldizkariak euskal pertsona ospetsuen biogra, ak eta nekrologiak argitaratu zituen.
|
|
|
1897an, dAbbadie hil zen urtean, beronek
|
Euskal
Tradizioaren Kongresua antolatu zuen, Donibane Lohizunen. Azkue Kongresuan izan zen; han Pierre Broussain ezaagutu zuen, eta beronen bidez Jean Pierre Arbelbide eta Jean Baptiste Daranatz.
|
|
|
a.
|
Euskal
tradiziotik hainbat identitate euskarri hartuta, euskal naziogintzapropioaren aldeko asmoa; Aranarengan pertsonifikatuko duguna.
|
|
|
Oteizaren kasuan, buruhermeneutika hau berez sortzailea izan behar duen estetika arloan garatu zen.Irudimenak eraman dezake zizelaria artzain neolitikoarenganaino, forma hutseiematen dien esanahiaren eskutik (adierazlea erabat irekia du estetika hermeneutikak). Oteizak
|
euskal
tradizioa birsortzen du hermeneutika legez: euskalestiloa mundua eta norbera ulertzeko hermeneutika bat da.
|
|
|
Beste herri gehienetan lurraren jabegoa herriarena izaten zen, ez norbanakoarena.
|
Euskal
tradizioan, herrikoa, ere bazen.
|
|
2008
|
|
|
Udalak eta Txindoki elkarteak erabaki du aurten Jose Solano eta bere familia omentzea pilota bultzatzeko egiten duten lanarengatik. Lehen aipatu dugun bezala,
|
euskal
tradizio eta sustraiak bultzatu nahi ditugu, Lasarte Oria udal gisa sortu berria da, baina tradizio handikoa ere bai. Pilota da horietako bat, eta urte guztian zehar Jose Solano eta bere semeek lan handia egiten dute umeekin, entrenamenduak, herriarteko txapelketarako prestakuntza,...
|
|
|
Mugimendu horrekin, kultura minoritarioek hats berri bat ezagutzen dute, harrotasuna irabaziz. Ondorioz, Estatu Batuetako leku ezberdinetan (Kalifornia, Nevada, Idaho, Oregon, Colorado, Washington, eta abar), euskaldunak biltzen dira eta elkarte formalak muntatzen dituzte, munduari haien kultura erakutsi nahian (bestak antolatuz), eta
|
euskal
tradizioak mantendu nahian.
|
|
|
Kukai dantza konpainian
|
euskal
tradizioa nahasten duzue beste estilo zein pentsamoldeekin. Barkatu tematzea:
|
|
|
Argi dago liburu honen bidez hori guztia egiteko asmo garbia izan dela. Dona dona saila irakasle, guraso edo bibliotekarientzat, bitartekarientzat alegia, pentsatua izan da; batik bat
|
euskal
tradiziotik jasotako elementuen transmisio moderno eta berri baten bila. Eta hain zuzen transmisio moderno eta berri hori lortzeko, edo, beste modu batean esanda, lamien kontuak oraingo haurrei kontatzeko, idazlearen trebezia behar da.
|
|
|
Gure ustez, aurrerapen nabarmenak egin dira alor honetan. Lehenik eta behin,
|
euskal
tradizio idatziaren bilduma egin da eta, hori landuz, Orotariko> > Hiztegia> argitaratu ahal izan da (argitalpena erabat amaiturik ez dagoen arren). Bilduma horri esker, ondare lexikal historikoaren datuak eskuratu ditu Euskaltzaindiak eta euskara baturako erabakiak hartzeko irizpide fidagarriak eta sendoak ezarri ahal izan ditu.
|
|
|
Alegia, galera saihetsezinez jadanik aski pobretua den euskal teatroa lehen baitlehen argitaratua izan dadila behar bezalako aurkezpen, ohar eta ikerketekin, honela bai belaunaldi berriek bai munduko antzerti ikerleek ezagutu ahal dezaten
|
euskal
tradizioaren altxorra.
|
|
|
Bestetik, gauza nabaria da iparraldeko idazle batzuek, gure literaturaren iragana ahantzi eta
|
euskal
tradizio idatzia baztertzeko joera nabaria izaten dutela, presenteko euskara dialektalizatuagoaren fabore; ondorioz, beren au rretikoek tradizionalki euskara, > euskalduna, > > Nafarroa> Beherea, > Meharin, > > eta Paris> deitu eta idatziez ahantzirik, horiek eskuara,
|
|
|
Xahoren eragina Hego Euskal Herriko erdal idazle foruzaleetara igaroko zen denboraz, hark sortutako hainbat legenda hauek garatuz (Aitor, maitagarriak, basajauna...). Baina Hegoaldeko idazleok Xahoren erromantizismo iluminista eta erradikala galbahe moderatu eta katolikotik iragazi zuten,
|
euskal
tradizioen bertsio kontserbadore bat sortuz. Hola aipatzekoak dira José María Goizuetaren Leyendas vascongadas (1851), Juan Venancio Arakistainen Tradiciones vasco cántabras (1866), Francisco Navarro Villosladaren Amaya o los vascos enel siglo VIII (1879), Antonio Truebaren ipuinak etab.238.
|
|
|
Beraz, hasiera bertatik ageri zen folklorea, herri jakintza, hizkuntza eta
|
euskal
tradizio ahalik eta gehien lantzeko asmoa, gerora, esan bezala, esparru berrietara hedatuz eta zabalduz joango zena. Era horretara, uneko herri tradizioak jaso eta literatur lanak sortzeaz gain, hiztegiaren haritik Azkuek iraganeko euskara ikertzera, edo kantuak jasotzera ere jo zuen.
|
|
|
Gure ikerketa honetan, kontrako ahaleginaz jardun dugu, hau da, nahita edo nahi gabe, gizonezko eta emakumezkoentzat balio dezakeen izen baten hautuaz. Euskal izen guztiak halakoak direla pentsa dezake euskaraz ez dakienak edo
|
euskal
tradizio onomastikoa ezagutzen ez duenak. Eneka zenbatean hartu dute emakume izentzat?
|
|
|
1894ko uztailaren 13ko Eskualdunak dioenez45, Donibane Lohizuneko udaletxeak berriro deliberatu zuen
|
euskal
tradizioaren jaiak ospatzea, 1892an bezala, besteak beste hainbat bisitari erakartzen baitzituzten hango balnearioetara. Abuztuko 26 bitartean egitekoak ziren, eta aurreikusita zeuden pastoral bat, maskarada bat, Gipuzkoako dantzak, nazioarteko pilota partidak, bertsolariak, eta abar.
|
|
|
Donibaneko
|
euskal
tradizioaren jaien azken oihartzun bat dakar urriaren 8ko kazetak76 Dirudienez, Donibaneko txarangak arrakasta bizia eduki zuen bai Gernikako arbolarekin eta bai Harispe marexalari hainbeste gustatzen omen zitzaion euskal ehiztarien martxarekin. Kronikagilearen arabera, martxa hori ahaztuta zegoen ia, baina David medikuak, bai, Ezpeletako alkateak, berpiztu egin zuen.
|
|
|
1897ko azken aipua ez da oraingo honetan Goienetxe medikuarentzat izango, Donibaneko
|
euskal
tradizioaren jaientzat baino; izan ere, Charles Bernadou baionarrak ehun bat orrialdeko liburua (Bernadou, 1897) eskaini ziela aipatzen du gure astekariak abenduaren 3an77, Etnografia Elkartearen liburua ere laster datorrela gogorarazteaz gainera. Kontua da zorioneko liburuaren benetako argitalpena nahikoa eta gehiago luzatu zela, eta Eskualduna astekariaren orrialdeetan beste lau bat aldiz aurkitu dut bazetorrela78, azkenean 1899an plazaratu zen arte79, gorago esan bezala.
|
|
|
Oskarbi taldeak sorreratik bi ibilbide nagusi jorratu ditu:
|
euskal
tradizioaren abestiak berreskuratu eta proposamen garaikideak egin. Lan honetan ere, batik bat kantu tradizionalak biltzen dituen arren, ekarpen propioa egin du, taldekideen ustez:
|
|
2009
|
|
|
Horrela, Eusko Jaurlaritzaren egitasmoa formula gisa azaldu zen lehen aldiz Eusko Gobernua, hiru herrialdeetako Kongresu eta Senatu komuna.... Egituraketa politiko hori
|
euskal
tradizio politikoan arrotza zenez gero, tradizionalistek eta monarkikoek bereziki, erabat arbuiatu zuten.
|
|
|
batak bestea suposatzen dute, elkar argitzen dute, borroka eta bilaketa lanaldi bakarra osatzen dute. Eta bat egiten dute bere historia pertsonalagaz (nolabait denak direlako bere aitortza intimoak), bizimodu espiritualagaz Arantzazun (eguneroko errezo, irakurketa, gaiekin), hango
|
euskal
tradizio literarioagaz (Arruti, Salbatore). Poesiak beren artean kontrastatzean ikusten dugu Gandiagaren bilaketa poetiko etengabea, haren baliabideen mugimendua.
|
|
|
Kalabaza Tripontzia. Koldo Izagirreren gidoian oinarrituta eta Oskorriren doinuez musikatuta,
|
euskal
tradizioak emandako hainbat kondaira eta ipuin ziren istorioaren zutabe nagusi. Arrakasta handia izan zuen filmak eta, besteak beste, Ohorezko Aipamena jaso zuen Donostiako Zinemaldian.
|
|
|
[...] Bizkaitarren% 76 Bilbo Handian dabil. Ematen du bertsolaritzaren tematikari izugarri kostatzen zaiola
|
euskal
tradizio sinbolikotik aurrera egitea. Hizlariak berak aipatu bezala, behiak susara egotearen inguruko gaiekin segitzen dugu XXI. mendean.
|
|
|
Atxagak ez du inolako zalantzarik Laboak euskal kulturan bereziki, eta kulturan oro har, betetzen duen tokiari buruz: . Batetik, abangoardiatik datorrena, eta bestetik,
|
euskal
tradiziotik datorrena. Bi toki horien batuketa, nahasketa izan zen bere tokia?.
|
|
|
tale (ipuin harrigarria) eta short istory (kontakizun laburra). Besterik da
|
euskal
tradizioan. Euskarazko literaturan, halako obra guztiei ipuin deitzearen aldekoa da Rabelli,, betiere kontuan harturik narratiba laburra esparru zabala dela, eta ipuinaren generoak berezkoa duela hibridazioa?.
|
|
|
Asko izan dira mende erdiko ibilian karrozetan jorratu diren gaiak, baina euskal kulturaren defentsa nagusitu da. Euskararen eta
|
euskal
tradizioen aldeko aldarriak urtez urte zeharkatu ditu Urretxuko kaleak. Giro berezia sortzen da koadrilen artean, eta horrek urtez urte jendeak parte hartzen jarraitzera bultzatzen du.
|
|
|
Xabierrek masoien tradizioa
|
euskal
tradizioarekin zuzen zuzenean uztartzen zuen; ezkutuko dokumentu zenbait gordeta zeuzkan, zioenez Agosti Chahoren liburutegi sekretutik atereak; lauburua ikur masoia zela zioen, tradizio druidikoak euskaldunei hartua, ezen ez alderantziz, historialariek diotenaren kontra, eta Oxalde eta Dibarrarten bertso batzuk ere kantatu zituen, euskararen jatorri biblikoaz, pianora eserita.
|
|
|
Edozein eraldakuntza esperientziatan legez, eragile subjektibo horren eratzea kontu konplexua izan da, osagai kultural asko bildu dira bertan: milaka urteko
|
euskal
tradizioari loturiko kulturaren arrastoa; nekazarien kultura; baita Debagoienan aspaldian finkaturiko kultura industrial ahaltsua ere; euskal belaunaldi bati dagokion lanaren kultura sutsua; edo kristautasun sozialaren mezua. Horretaz gain, hezkuntza:
|
|
2010
|
|
|
helduentzako euskarazko komikia da Pololoak, baita euskaldunon ikuspuntutik egindakoa ere, eta ez soilik kokapenagatik: Euskal Herriko poxpoliñak salbatzea helburu duen super-heroi zakil tentea, haren atzetik dabiltzan ertzain eta guardia zibilak, mutil euskaldunen ligatu mozkortu dantzatzeko abilezia,
|
euskal
tradizioko musikarien kameoak, euskalkien erabilera... Vasco batek nekez harrapatuko ditu ñabardura guztiak.
|
|
|
Patxi Lopez lehendakariak Euskadiren Asteari hasiera eman dio gaur Shanghain, 2010eko Nazioarteko Erakusketan Espainiak duen pabiloian. Euskadiren irudia merkatu txinatarrean sustatzeko,
|
euskal
tradizio kulturaletan, modan eta gastronomian oinarritutako proposamena eraman dute Txinara.
|
|
|
Edozeren gainetik beti aurrera, brankaren norabidea tinko mantenduz, lainoaren zuritasun ilunean murgildurik bagaude ere. Eta zuritasuna, ezerezaren zuritasuna, heriotzaren sinbolo da; hanka zuridun zaldia
|
euskal
tradizioan heriotza den legez. Horixe baita heriotza, zuritasun infinitu eta perfektua.
|
|
|
|
Euskal
tradizioa oparoa da herri ipuinetan. Zaila da imajinatzea gure zaharrei entzuten genizkien alegiak, adibidez, orain dela milaka urte kontatzen zirela Ekialde Urrunean, baina halaxe da.
|
|
|
Batetik, eskolan euskararen eta euskarazko irakaskuntza helburu zuten ekimen guztiak babestea eta laguntzea. Bestetik, euskararen eta
|
euskal
tradizioko gaien irakaskuntzarako beharrezkoak ziren baliabideez hornitzea eskola publikoak zein pribatuak. Eta hirugarrenik, irakasleak euskara eta euskal kulturako arlo guztiak irakasteko bidean jartzea.
|
|
|
Ah! Gaixoak gu, aspaldi elizara joateari utzi diogunok,
|
euskal
tradizioaren sena galtzeko arriskuan uzten dugunok! Josafat eta A gripea.Abuztuan Argentinan sekulakoa izan zen.
|
|
|
Eszenografiagatik balitz, esan zitekeen antzezlanaren babesleetako bat IKEA zela eta bestea garbiketa enpresaren bat, dena hain minimalista eta txukun ikusten zenez. Olentzeroren lana Euskadiko Kutxako egutegietako euskal mutil zimel eta atletiko batek eta Mari Domingirena, berriz, modelo karrera erdibidean utzitako neska ikusgarri bat, diseinatzaile italiar batek sinatzeko moduko euskal soineko estilizatzailea jantzita eta buruan zapia kono bat eginez, etnologo merkeren batek
|
euskal
tradizioan sinbolo falikoak ere bazeudela frogatzeko erabiltzen zuena.
|
|
|
Otsail mineko giroa. Hola dira hip hop dantzariak tokiko dantza taldean ariarazten (erresidentziaren justifikatzeko) eta irakurtzen dugu oraingotasuna ekarri dutela
|
euskal
tradizioari. Hip hop modernitatea da?
|
|
|
Sabino Aranaren irizpide arrazistak hiperbolikoak ziren eta ez zuten
|
euskal
tradizioarekin zerikusi handirik. Euskal gizarte tradizionalean, kanpotarrak euskaraz ikastea ohoragarria izan da.
|
|
2011
|
|
|
Hasieran arrunt gutxi ziren, bizpahiru baino ez, baina gaur egun ipuin kontalariak Euskal Herriko hainbat liburutegi, kultur etxe eta antzokitan ikus daitezke. Gure mugetatik kanpo ere euskal kontalaritzak badu presentzia, Europan barrena ibili ez ezik beste kontinenteetara jauzi eginez,
|
euskal
tradizioko ipuinak zein berriak eramanaz.Horren guztiaren errealitatea euskal jendartera eraman nahian, orain sei urte Euskal Kontalarion Festa antolatzen hasi zen Kontalariak Elkartea. Hitzaren festa herriz herri eraman kontalariek euren istorioak eskainiz.
|
|
|
|
Euskal
tradizioa bera saguzarraren aldekoa izan da, nekazari munduarena behintzat. Arratian, esate baterako, eta gauza bera da Nafarroako hainbat lekutan, ume batek hortz bat galtzen duenean ez zaio Perez sagutxoari ematen, baizik eta saguzarrei botatzen zaie.
|
|
|
Gizaki gehienok lez hainbat uretatik edana (berak oso ur gutxi edaten zuen, oso).
|
Euskal
tradizioan, gerra ostetxoan, Orixe zen gizonik jakintsuena. Urruti zegoen ordea.
|
|
|
Gorostiagak izan ezik, Villasantek, Txillardegik, Irigoienek eta Mitxelenak, bakoitzak bere argudioekin, euskal lexikotik hitz garbiak eta asmatuak bazter zitezen eskatu zuten50, joera garbizalearen kalteak agerraraziz, eta erdal jatorriko berbak euskarazkoak ere bazirela aldarrikatuz. Are gehiago esparru zientifiko teknikoan,
|
euskal
tradiziorik gabe erdarazkoak hartu behar zirela:
|
|
|
1952tik aurrera ez zuen sonetogintzan jarraitu, beraz, oso aldi laburreko lantegia izan zuen. Baina urriak izanagatik, F. Krutwig gazteak ondutako soneto filosofiko existentzial kutsu helenista budistakook ordurainoko
|
euskal
tradizioarekiko haustura ikaragarria zekarten, mundu ikuskera kristau katolikoarekiko arrakala erabatekoa.
|
|
|
Zentzu eta estrategia komunitarioaren bidez gaindituko da zorigaitza, lortuko da ongizatea, askatuko da opresiotik; bazter utzita supergizonak eta aristokratak. Ortiz Osesek dio euskal mitologia dela, euskararekin batera,
|
euskal
tradizioaren monumentu kulturalik garrantzitsuena: euskara euskaldunon hizkuntza zaharra den bitartean, mitologia euskal lengoaia zaharra da.
|
|
|
Gure sinesbideak ez dik atzerapausurik. Guk
|
Euskal
tradizioari ukitu berriak eman nahi zizkioagu, euskal jangarri azkarra sortuz. Gure esperientzia interesgarria iruditzen zaiek, bestelako esperientzia berri bat, eta elkar errespetatzen dugulakoan gaudek.
|
|
|
Izan ere, 2005 urtean Nafarroako Aresoko plazan guardia zibil bik Olentzeroren irudia atxilotu zuten. Ezin esan daiteke Olentzerok
|
euskal
tradizioan irudi onik zuenik: Caro Barojari jarraituz, Olentzero, fikziozko pertsonaia zaputza eta bakartia, negualdian herrira jaisten zen zeharo mozkorturik.
|
|
|
neska eder batena zein izaki izugarriarena. Belzebu horrek
|
euskal
tradizioari jarraituzez zekien euskaraz, baina bere laguntzaileak, Pirinioetako Sombreko Jaunak, bai ordea. Sombre edo Iluneko Jaunak neska bat, Orlandine, gatibu zuen bere gazteluan, eta urtean behin baino ez zihoan neska hori ikustera, horrek hamabost urteak bete zituen arte.
|
|
2012
|
|
|
Folk amerikarra, bluesa, rocka eta
|
euskal
tradizioa elkar gurutzatzeko lotsarik gabe eta guztiari bere ukendua ematen, Hiru Trukuk ezagun egin zuen Zazpi nobioren bertsio sui generis bat egiteraino iritsi zen sui generis diogu, kantaren hitzak gogoratzen ez eta ikusleek laguntzerik ez zutenez, momentuan asmatu baitzituen; jo bitartean imintzioak eta barreak, publikoarekin konplizitatea.
|
|
|
formaziorako eta hausnarketarako lekuak eratuz, bitartekoak aztertuz, internetak ematen dituen aukerak baliatuz, foroak edo bilguneak antolatuz... eta utziguzue, hemen, parentesitxo bat egiten. konturatu gaitezen. Antzerkia alde batera lagaz gero, beste biak
|
euskal
tradizioari edo folkloreari lotutako jarduerak dira biak. eta" tradizioa"," folklorea" gehiegi gustatzen ez zaizkigun hitzak ez ote diren, horixe gure zalantza. zaharkitua, estatikoa... moduko ideiekin lotzen ez ote ditugun, modernotasunarekin eta irekitasunarekin kontrajarriak bezala. eta horrek guztiak, bigarren mailakotzat kontsideratzera ez ote garamatzan. euskal kulturak,... Garrantzitsua litzateke geure geureak ditugun kultur adierazpideak balioestea eta, gizartearen aldaketetara irekita, tradizioak berritzen joatea nahiz eta askotan ez den erraza oreka egokia topatzea. euskal kulturaren gaineko aipuren bat edo beste ere jaso dugu lan honetan; bandarako euskal obra edo piezen kalitatea eskasa dela dion iritziren bat. kalitate falta izan daiteke kantitatea ere ez delako behar adinakoa, seguru asko.
|
|
|
izeneko artikulu interesgarri bat. Gaur egungo kulturaren ezaugarria sinkretismoa dela gogoraraziz(?, esan nahi da, iturri edo etorri desberdinetatik jasotako jakintzen eta usadioen elkarketa, tradizioen nahastea?), Sarrionandiak
|
euskal
tradizio eta literaturaren izaera heterogeneo, dinamiko eta irekia azpimarratzen du:
|
|
|
Gure
|
euskal
tradizioaz gainera, tradizio unibertsalaren oinordeko gara. Gure etxeko tradizioa bertsolariena da, esate baterako, baina bertsolaritza bezainbeste gozatzen dugu, adibidez, jazzaren erritmoa.
|
|
|
Bertsolaritza geurea bada, jazza ere geurea, ez da geurea bakarrik bertsolaritza den moduan, baina lekua du gure baitan erbesteko beltzengandik heldu den jazzak. Axular geurea da,
|
euskal
tradizioaren zutabea, bere liburuan mende gutiko erroak zituen dotrina zekarren arren. Baina William Shakespeare ere geurea da, eta hor daude Bedita Larrakoetxearen bizkaitar translazioak, haren antzerki guzi guzienak.
|
|
|
Bera euskaraz idazteari lotzen zaio, itzulpenaren eta bestelako jokoen bidez beste literaturak
|
euskal
tradizioarekin uztartzeari, sorkuntzaren eta itzulpenaren arteko mugen gainetik jolas eginez munduko literatura euskaldunei eskainiz eta euskal literatura mundutartuz.
|
|
|
Ahozko
|
euskal
tradizioaren oihartzuna agerian dute aztergai ditugun kritikek, eta ez soilik euskal liburu edo literatur kritikek, baita Ameriketako edo
|
|
|
|
Euskal
tradizio eta deskripzio gramatikaletan, oro har, ez dira, birformultzaileak, agertzen, ezpada, ohar eta zatikako hurbilpenetan.
|
|
|
Igotz Ziarreta bizkaitarra ezaguna egin da Euskal Herrian, Bartzelonan eta beste hainbat lekutan, berak egindako argazki eta diseinu lanengatik. Euskal diasporan lan egiten du, Bartzelonako Euskal Etxean, eta bere sormen lanek askoren jakin mina piztu dute,
|
euskal
tradizioa eta modernitatea uztartzen baitituzte eta bestelako irudia erakutsi. Kataluniako hiriburuko diseinu eta kultura eragile honen lan deigarriak hemen dituzue ikusgai:
|
|
|
Beste arropa batzuekin ere berdin egin genezake. Bai, kaikua jantzi nuen txikitan eta
|
euskal
tradizioak arrastoa utzi zuen nigan. Inoiz esan duzu kartel bat ona izateko, arreta erakartzeaz gain, ikusleak eroso sentitu behar duela.
|
|
|
Euskal kantuaren mamitik zerbait modernoagoa ateratzeko asmoak bultzatzen du Kalakan taldea.
|
Euskal
tradizioa transmititu nahi du, baina bere eginez eta modernizatuz eta jende gazteari ere zerbait proposatzeko. Ahotsa eta perkusioa dira taldearen oinarri, baina txirula ere gehitu diote, nahiko modu arinean bada ere.
|
|
|
Gaur egun kultur politikatzat ulertzen dugunaren lehen urratsak, seguru asko, Errenazimentuko Italian bilatu behar ditugu, non klase zuzendariek, beren boterea legitimatzeko, mezenasgoa abian jarri baitzuten, sorkuntza eta arteabultzatuz eta diruz lagunduz. Estatutik at ere mintza gintezke kulturan eragitekopolitikaz; besteak beste hor daude Elizaren neurri arautzaileak (abizenak ezartzeaadibidez,
|
euskal
tradizioan etxearen izena hartzeko ohitura ezabatuz) edotaerrepresiboak (Inkisizioa). Baina mezenasgoarekin kulturan eragiteko beste modubat zabaldu zen.
|
|
|
Unamuno «sozialistari» beti lar axalgainekoa iruditu zaiononbait argibide arrazional hori, berak historiaren egiazko funtsa herrien esentziaespiritualean, barne historian, sumatzen du (eta horren espresio sakonena erlijioanatzematen da; herri bakoitzak bere erlijioa du). Lehenago ere arakatuak zituenzatikako ikerketetan, Costaren maneran,
|
euskal
tradizioak, folklorea, zuzenbidea, historia, eta batez ere burutua zizun tesi doktoral kritikoa. Orain, Salamancan, Gaztelaren kontrasteak akuilatua, Euskal Herriaren funtsa bera deklaratuta utzi guradizu testamentu modu batean, bere iker eta gogoeten laburbilduma eta konklusiogisa, Euskal Herriarekiko kapitulua itxita utzi gura balu bezala.
|
|
|
Hain zuzen ere,
|
euskal
tradizioaren eta tradizio latindarraren arteko talka horrekbeste norabide bat adierazten digu, oriotarrarengan topatu dezakegun beste zantzu bat: pentsamendu nietzschearra. Izan ere, Oteizaren tradizio latindar mendebaldarrarenkritika aski erkagarria da Nietzscheren moral kristau sokratiko platonikoarenarekin.Biek ala biek tradizio nagusiaren kritika egiten dute, eta hark azpiratutako bestebaten aldarria.
|
|
|
Hain zuzen ere,
|
euskal
tradizioaren eta tradizio latindarraren arteko talka horrekbeste norabide bat adierazten digu, oriotarrarengan topatu dezakegun beste zantzu bat: pentsamendu nietzschearra. Izan ere, Oteizaren tradizio latindar mendebaldarrarenkritika aski erkagarria da Nietzscheren moral kristau sokratiko platonikoarenarekin.Biek ala biek tradizio nagusiaren kritika egiten dute, eta hark azpiratutako bestebaten aldarria.
|
|
|
Gure Faustok aztertu dituen mitoaren alor eta ingurumarien artean, mitoak mendeetan zehar izan dituen aldaketei erreparatu die bereziki. Halaber, aztertu ditu Faustoren mitoak
|
euskal
tradizioak han hemen utzi dituen arrastoak ere. Tartean, Axularrek Salamancan deabruaren eskolan ikasi zuenekoa.
|
|
2013
|
|
|
Marijesietatik aparte, Gabon egunean errondak egitea ohikoa izan dugu eta orain ere halaxe da Euskal Herri osoan. Lekutik lekura koplak, doinuak, kantuak aldatu egiten dira, baina demokraziarekin batera
|
euskal
tradizioaren ikur gisa Olentzero denera hedatu zenetik, nekez aurkituko dugu herririk halako errondak egiten ez dituenik.
|
|
|
«Alde batetik, badago mina.
|
Euskal
tradizioan ere pisu handikoak dira heresiak, eta liburu honetan badaude bi halako, galdutako lagunei idatzitakoak. Eta, beste alde batetik, badago sendabide hori ere, umorea eta ironiaren bitartez».
|
|
|
«Herri kirolak ikusi nahi ditut». Quique en el País de los Vascos saioan, «umorez eta ironiaz» erakutsiko ditu
|
euskal
tradizioak, batez ere, Gabonetakoak. Astelehenean, 22:15ean emango dute ordubete inguruko proba saioa, ETB2n.
|
|
|
Gehitu ere, ez nolanahi eta sustrairik gabe, justu kontrakoa egin baitu argitalpen honen egileak, Eneko Bidegain kazetaria eta ikertzaile gazteak. Duela urte batzuk ezagutu banuen ere, beti erakutsi dit halako prestutasuna eta halako jakituria, egun kazetaritzak eskatzen dituen horiek egoki erabiliz
|
euskal
tradizioaren erroekin batera.
|
|
|
Bere garaiko ikuskera islatzen jarraitzen du Erkiagak, baina mende luzeetan indarrean egondakoa zen.
|
Euskal
tradizio idatzian bertan ere bazuen lekukotasunik. Euskaraz argitaratutako lehen liburuan bertan.
|
|
|
Ikasle euskalduna idazlearen beraren alter ego izan daitekeen heinean, azken honi ere badagokio haren tricksterjaidura. Baina Andoaingo semearen lan erraldoiari bere osotasunean adituz gero, iruzurgile hutsarenaz baino hobe, sarritan tricksterhoriek aldi berean izan ohi diren kultur heroien itxuraz ere irudika daiteke Larramendi, San Martin berri baten antzera, azken hau denez gero
|
euskal
tradizioan tricksteramarruak dituen kultur heroia (Astigarraga, Kalzakorta, Pedrosa, 2008). Kultur heroi horiek egin ohi dutenez, Larramendik ere bere herriaren esku jakintzaren sekretuak jarri nahi zituen, hizkuntza jakintzarenak batez ere, gramatika poetikari eta lexikografiari denbora eta ahalegina eskainita.
|