|
2020
|
|
|
“Inspirazio erromantikoko euskal intelligentsiak ekin zion lehen aldiz
|
euskal
kulturgintza moderno antolatu bati”
|
|
|
Lehen Euskal Pizkundearen olatu foruzalea. Inspirazio erromantikoko euskal intelligentsia bat sortu zen, Campion, Manterola eta abar, lehen aldiz
|
euskal
kulturgintza moderno antolatu bati ekin ziona, eta kulturgintza horretan bertsolaritzaren garapen modernoa abiarazi zuten.
|
|
|
Horrela, subalternitatearekin lotura duten hainbat gako seinalatzen dira:
|
euskal
kulturgintza modernoaren lehen pausoetan, XIX. mendean, kultura idatzia garatzeko izandako ezintasunek ekarri zuten fokua ahozkoan jartzea, edota euskararena bezalako komunitate ertzekotuak bertsolaria bezalako ertzeko figura nortasun ikur gisa hartu izanak indar handia eman zion hautu honi. Era berean, azken hamarkadetan bizi izandako loraldia bi mendetan zehar moldatzen eta aberasten joan den proiektuaren jarraitutasuna hainbat berrikuntzarekin uztartzetik gertatu dela ikus daiteke.
|
|
2021
|
|
|
Zavalaren planteamenduek antz gehiago dute XIX. mendean euskal kultura popularra deskubritu zuten Mogel bezalako tradizionalistek egindakoekin, 285 XX. mende hasieran
|
euskal
kulturgintza modernoa kontzienteki planifikatu zuten Euzko Pizkundeko eragileek egindakoekin baino. Horrek ez du esan nahi, ordea, tolosarrak Mogelek bezala kultura popularrari modernitaterako bidea ukatzen dionik.
|
|
|
Haren balio artistikoa eta kulturala kalibratzeko zailtasunak
|
euskal
kulturgintza modernoaren hastapenetan, XIX. mendean bertsolaritzak euskal intelligentsiaren arreta bereganatu zuenetik izan dira. Ikusi den moduan, Gabilondok (2016:
|
|
|
|
Euskal
kulturgintza modernoa abiarazi zenean, bada, halabeharrez, kulturaren sustapena herriaren baitan egin behar zelako eta herriak ulertzen zuena ahozkoa zelako heldu zitzaion bertsolaritzaren modernizazioari. Eta idatziarekin egiten ziren lehen ahaleginetan ere bai, Lore Jokoetako poesia lehiaketan edo Aitzolek olerkariei proposatu zien bidean, ahozkora, bertsoaren moldeetara, gerturatu beharra ikusi zen, funtzionatuko bazuten.
|
|
|
Bertsopaperen heriotza data, 1960ko hamarraldia, har daiteke ziurrenik mundu horren heriotza data gisa, euskararen jendartean irratiak indarra hartzen duen hamarraldi bera hain justu. Bertsoak,
|
euskal
kulturgintza modernoa XIX. mende amaieran abiarazi zenetik kultur ekosistema modernoan txertatzen hasiak, ez du desagertzera egin, ordea, eta hurrengo hamarkadetan bi munduren arteko tarte horretan aurkituko da. Andoni Egañak, galtzear dena jasota uztearekin konformatzetik urruti, honela gogoratzen ditu 1980ko hamarraldiko bere hastapenak:
|
|
|
1851tik aurrera Antoine Abbadiek Lore Jokoak antolatu zituen Ipar Euskal Herrian, eta bertako prentsan urtero eman zen bertsoen moldera egiten zen lehiaketa idatziaren edo bat bateko lehiaketaren berri. Hori izan zen, berebat,
|
euskal
kulturgintza modernoaren lehen plataforma antolatua.
|
|
2023
|
|
|
Lore Jokoena
|
Euskal
kulturgintza modernoaren lehen plataforma modernoa izan zela esan izan dute hainbat adituk. Gerora, normalean berandu ibiltzea tokatu izan bazaio ere, orduko hartan inor baino lehenago estreinatu zen euskal kulturgintza.
|
|
|
Animaleko berrikuntza zekarren Abadiak bat bateko kantuaren lehiaketa aintzat hartu izanak, ez zen horrelakorik egiten beste Lore Jokoetan, baina ez zen horretara mugatu bertsolaritzak
|
euskal
kulturgintza modernoaren hastapen haietan izandako eragina; idatzia bertso jarrien lehiaketa zen, bat batekoaren doinuetan egina, eta bertso lehiaketa deitzen zitzaion espresuki, ez poesia lehiaketa: «Koplarien guduak» 1860ko kartelean, «Bertsutako gudua» 1869koan, edo «Bertsularien gudua» 1887koan, besteak beste.
|