|
2001
|
|
|
•
|
Euskal
kantagintza berria ere, Ez dok amairu bezalako taldeen eskutik, garai hartan indartu zen.
|
|
|
–
|
Euskal
kantagintza berria ere, garai hartan indartu zen, Ez dok amairubezalako taldeen eskutik.
|
|
2002
|
|
|
EUSKAL Kultur Erakundearen partaidetzarekin Elkarlaneanek «Kantuketan, l' univers du chant basque» liburua plazaratu berri du. Bertan, zazpi ikerlarik
|
euskal
kantagintzaren inguruan burututako lana biltzen da. Hain zuzen ere, EKEk antolatutako erakusketa ibiltarirako bildutako materiala jaso dute liburuan.
|
|
|
Hain zuzen ere, EKEk antolatutako erakusketa ibiltarirako bildutako materiala jaso dute liburuan. Besteak beste,
|
euskal
kantagintzaren historia, kantua eta musikaren arteko lotura edota diasporak kantuari ekarritako aportazioa jorratzen dira bertan.
|
|
|
Euskadi Irratian eta Herri Irratian kolaboratu du, eta ETBko gidoilaria izan da. Bere produkzioan badaude poesia liburuak (Castletown, 1996; Oherako hitzak, 1998), haur eta gazte literaturakoak (Martinellok ez du kukurik entzuten, 1985; Hamasei paisa eta paralitiko bat, 1988; Azken lamiaren bila, 1991; Benetako lagunen aterbea, 1998), kazetaritzako saiakerak(
|
Euskal
Kantagintza Berria, 1985; Bezperan entregatu nituenak, 1989) eta bi ipuin liburu, Auto stopeko ipuinak (Erein, 1994) [itz.: Los informes informales, Ed. Hiru, 1997] eta poemez eta ipuinez osaturiko Iraileko ipuin eta poemak (Erein, 1989), besteak beste.
|
|
|
argitaletxe berriak sortu ziren eta, horren ondorioz, euskarazko literatur produkzioa areagotu egin zen, batez ere, 1970eko hamarkadan (garai horretan sortu ziren argitaletxeen artean dauzkagu, besteak beste, Gordailu [1969], Lur [1969], Etor [1970], Iker [1972], Gero [1973], Elkar [1973]). Honetaz gain,
|
Euskal
kantagintza berriari5 eman zitzaion hasiera, Ez dok amairu (1965) taldearekin; 1965ean egin zen Durangon lehen Euskal Liburuaren Azoka; dantza talde (Argia) edo antzerki talde (Jarrai) berritzaileak sortu ziren..., eta argitalpen politika serioa eskatu zuenik ere izan zen, euskara kultura eremu guztietara irits zedin lortzearren. Garai hartako ortodoxia kulturalari heterodoxia kultural eta politikoa kontrajarri zitzaiola esan izan da, G. Aresti, K. Mitxelena (1915) filologo entzutetsu eta J. Oteiza (1908) eskultorearen eskutik, besteak beste.
|
|
2004
|
|
|
Lau urtez behin egiten den Txapelketa horretan Iparraldeko eta Hegoaldeko abeslariak biltzen dira.
|
Euskal
kantagintzaren munduan oraindik ezaguna ez izateaz gain, 16 urte baino gehiago izatea da bete beharreko baldintza bakarra. Lehenengo fasean herrialdeka egingo dira kanporaketak:
|
|
|
Besteren artean Anari, Maddi Oihenart, Basque Dub Fundation, eta Gernikako koroa ikusteko aukera izango dute paristarrek, baita bertan bizi diren 30.000 euskal herritarrek ere. Euskal etxeko musikaren osagarri, Kantuketan erakusketa paratu dute Saint Merry elizan,
|
euskal
kantagintzaren iragana, oraina eta ezaugarriak aurkezteko. Euskal musikaren unibertsoa Parisen ezagutarazteko ekimen hau Euskal Kultura Erakundeak eta Parisko Euskal Etxeak antolatu dute, elkarlanean, eta 30.000 euroko aurrekontua du.
|
|
|
Nafarroako El Pensamiento Navarrok" La noche negra de Larraitz" tituluko erreportaje batean deskribatu zuen happening edo gaupasa zeresantsua. Hala bildu zuen Pako Aristik
|
Euskal
Kantagintza Berria argitalpenean (1985). Gorbeiako espaldako Mairulegorretako koban 70eko hamarraldian egin ziren beste Euskal Jai baketsuago haien antzera, Txindoki azpiko Larraitzeko akelarre hark ere, aldeko eta kontrako ugari batu zituen bazterretan.
|
|
|
|
Euskal
kantagintza berrian ere, joaten ginenok musikazale baino euskaltzaleak ginen. Kantua bitartekoa zen, han esaten ziren gau" Pluralismoa, euskararik gabe, zer da?" zak beste inon ez baitziren esaten, ez zeuden esaterik, ez musikan, egunkarietan, ez inon.
|
|
2005
|
|
|
Aspaldian," euskal" hitzarekin hasten den sintagma oro, normalkuntzaren paradigmetara eraman behar da. " Euskal zinema", euskararen normalkuntzaren bideko urratsa da;"
|
euskal
kantagintza", hizkuntza normalkuntzarako baliabidea," euskal literatura", euskaraz hobeto idazten eta irakurtzen erakusteko bidea.
|
|
|
Espaloian inoiz ez da egin horrelako emanaldirik. Hamaika euskal kantari ezagunek kantatuko dute martitzenean, hilak 18 Sarrera 8 euro izango da, baina
|
euskal
kantagintzan ezagunak diren kantari guztiak ikusiko dituzu batera: Urdangarin, Ken 7 ko Eñaut Elorrieta, Gari, Anje Duhalde...
|
|
|
Euskara Batua lehen pausoak ematen hasi zen 1969an. Xabier Leteren poemak, eta Ez Dok Amairuren sorrerarekin
|
euskal
kantagintza berria ere abiatu zen.
|
|
2006
|
|
|
Zubiriak badaki lehia ez dela didaktikoa, baina euskarazko eta
|
euskal
kantagintzaren tradizioari eusteko modua iruditzen zaio lehiaketa hauek antolatzea. Nafarroako Kantuzaleen Elkarteko koordinatzaile Oskar Estangak ere hala uste du.
|
|
2007
|
|
|
|
Euskal
kantagintzak nazio identitatearen eraikuntzan izan duen garrantzia aztertu eta gero, ez omen du ulertzen zergatik idatzi den horren gutxi gaiaren inguruan Euskal Herrian. Ikerlari bezain solaskide sutsu eta joria dugu Marc Biosca i Llahi (Lleida, 1980, Zientzia Politikoetan eta Soziologian Lizentziatua).
|
|
|
Hauez gainera, beste hainbat helburu ditu “Piano bat bertsotan” ikuskizunak. Batetik
|
euskal
kantagintza bultzatzea, eta historikoki Euskal Herriak kantatzeko izan duen zaletasuna berpiztea, egun pixkanaka galtzen ari baita. Era berean, memorian gordeta ditugun kanta zaharrak nahiz berriagoak azaleratzea eta berriz entzun ahal izatea.
|
|
|
Bestalde, gaurko saioari dagokionez, Euskal Herriko kantu txapelketako finalean parte hartu duten kantariekin gozatzeko aukera egongo da, Algortako The Piper´s taberna irlandarrean. Euskal Kantuzaleen Elkartearen jarduera nagusietako bat da txapelketa eta, inolako beldurrik gabe esan daiteke
|
euskal
kantagintzaren harrobi emankorrenetako bat dela. Estibaliz Asuak, Iraide Bilbaok eta Eneko Martinezek eskainiko dute emanaldia, 20:00etatik aurrera.
|
|
2008
|
|
|
Batetik, Huhezi fakultatean euskal kulturaren transmisioari buruzko ikastaroekin hainbat saio egin zituen Xabier Sukiak, eta horiek eskainiko dituzte. Bestalde, Arantxa Irastorzak
|
euskal
kantagintzaren hastapenei buruz gidatutako Haiek garaiak saioa ekarriko dute.
|
|
2009
|
|
|
I: Badaude musikari akademizistak, kontserbatoriokoak, gaztetxeetan ibiltzen garenok, rock taldeak,
|
euskal
kantagintzako joerakoak... Ez dakit horiek guztiak lotu ahal izateko haririk ba ote dagoen.
|
|
|
Boga:
|
Euskal
kantagintzak estetika berria behar zuen eta hura jakintsuen magaletan bilatu zuten. R.
|
|
|
1960ko hamarkada erdialdean
|
euskal
kantagintzak izugarrizko iraultza bizi izan zuen: Ez Dok Amairu taldearen sorrera.
|
|
|
Gainerakoan, ohiko euskarrietan diharduten hedabideak ere Interneti neurria hartu guran dabiltza. Horren erakusgarri da, esate baterako, Berriak
|
euskal
kantagintzari eskainitako webgunea aurkeztu izana 2009ko abenduan: www.badok.info.
|
|
|
Garai haiei erantzun bat ematen ahalegindu ginen. Iñaki Eizmendi kantariak azaldu zuen 70eko urteetako
|
euskal
kantagintza zer izan zen. Egoera politiko eta soziala oso bizia zen orduko Euskal Herrian, eta haren lekuko pribilegiatuak izan ziren garaiko kantariak; kantaldietara joaten baitzen jendea garaiko grina politikoei bide ematera.
|
|
|
Egungo gazteei kontzertura joateko deia egin zien Niko Etxartek, haiek ere plazera har dezaketelako
|
euskal
kantagintza modernoaren hastapenarekin. Urteak igaro arren, eurak ez direla aldatu dio Etxartek, modak dira aldatu direnak.
|
|
|
Musikaren munduan estralurtarrak zinetela esan duzu.
|
Euskal
kantagintza zegoen batetik, eta rock taldeak bestetik. Erdian, berriz, Zarama.
|
|
|
|
Euskal
kantagintza berriaren sorreran Catalunyako nova canço mugimenduaren eragina baitezpadakoa izan zen, jakina da. Mikel Laboak han gertatzen ari zenaren berri ekartzeaz gain, harremanetan zen hango kantari eta kulturgile zenbaitekin.
|
|
|
Garai hartan Franco bizirik zegoen oraindik, eta testuinguruaren eragina nabarmena izan zen bertako jaietan. ?
|
Euskal
kantagintza lantzen zuten abeslariak ekartzen hasi ginen, nahiz eta ohitura zaharrei ere eutsi genien. Adibidez, O, atiko Nekez taldea askotan etorri zen jotzera, eta Oskorri, Pantxoa eta Peio eta gisako taldeak izan ziren orduko kantu protesta politikoa.
|
|
|
Lekeitiora aldatutako da ikastaroa asteartetik aurrera. Euskal kulturaren eraikipenaz arituko da Xabier Aierdi EHUko irakaslea,
|
euskal
kantagintza berriaz jardungo dute Pako Aristi idazleak eta Benito Lertxundi kantariak, eta kantagintzatik folk eta rockera egindako jauzia izango du mintzagai Pedro Elias Igartua musika kritikoak. Asteazkenean, Txoli Mateos EHUko irakasleak 80ko eta 90eko hamarkadaz hitz egingo du, punk eztandaz arituko da Josu Zabala musikaria, eta punketik triki pop era eta heavyra egindako jauziaz, zenbait bertso jarriko ditu Igor Elortzak.
|
|
|
Donostiako Orfeoia mundu osoan ezaguna da, zuzendari eta orkestrarik onenekin egon izan da abesten. Hogei pertsonako talde baten kantatzeko zaletasunetik sortu zen,
|
euskal
kantagintza zaintzeko eta zabaltzeko asmoa zuen Donostiako abesbatza batetik. Urteak aurrera, ospea handitu du.
|
|
|
dela eta, euskal kulturaren sustatzaile? dela aldarrikatu eta gero egunerokoan euskarari,
|
euskal
kantagintzari, herri kirolei... muzin egiten dieten saioak dauzkan irrati batek.
|
|
|
|
Euskal
kantagintzaren historia, 160 biografia inguru eta mila diskotik gora biltzen ditu, besteak beste, BERRIAk sorturiko Badok musika webguneak
|
|
|
Nola paperezko edizioetan, hala sarean. Ez da inon bildurik egon
|
euskal
kantagintzaren kontakizuna. Orain badago.
|
|
|
BERRIA egunkariak sorturiko atari digitala da www.badok.info. 60ko hamarkadatik hasita 2000 urtera bitarteko
|
euskal
kantagintzaren historia eta ekoizpena biltzen duen ataria.
|
|
|
Epe horren hastapena Mixel Labegerie mediku eta kantari lapurtarraren bi disko txikiek ezartzen dute.
|
Euskal
kantagintza berriaren abiapuntutzat hartzen da lan hura. Bukaera, berriz, milurtekoaren amaierak ezartzen du:
|
|
|
Biografia gehiago sartzen joango gara, datuak osatzen, hitz gehiago sartzen.
|
Euskal
kantagintzan sortu denaren gehiengo handi bat dago hemen, baina falta dira gauzak, izenen bat edo besteren falta igarriko du jendeak, baina itzal handiena utzi dutenak jaso ditugu. Osatze lan hori egiteko, ateak zabalik ditu lagundu nahi duenak.
|
|
|
Bederatzi ataletan banaturik dago
|
euskal
kantagintzaren historia, garaian garaiko bilakaera estetiko eta estilistikoak eta testuinguru sozio-politikoak hartuz gidari modura. Kantagintza berriaren sorrera izeneko atalari Kantaldien garaia izenekoak ematen dio segida, Ez Dok Amairuren ondotik ugaritu ziren kantaldien aroa ekarriz gogora.
|
|
|
|
Euskal
kantagintza berriaren izatezko aita Mixel Labegerie lapurtarra da gehienen ustez. Hark 60ko hamarkada hasieran kaleraturiko bi disko txiki abiapuntutzat hartuta, bederatzi ataletan banaturik agertzen da 2000 urtera bitarteko kantagintzaren historia.
|
|
|
Hor dira, besteak beste, Benito Lertxundiren, Itoiz taldearen, BAP!! eta Jo Ta Kie taldeen biografia liburuak, Aho bete doinu elkarrizketa liburua edota
|
Euskal
kantagintza berria. izeneko kronika historikoa ere.
|
|
|
|
Euskal
kantagintza berriaren eragile izandakoak, lehengo eta oraingo musikari eta kantariak eta erakundeetako ordezkariak bildu dira Badok.info musika atariaren aurkezpenean.
|
|
|
Euskal musikak eta kantagintzak azken 50 urteetan izan duen bilakaeraren isla. Badok.info atari sortu berriaren aurkezpen ekitaldian,
|
euskal
kantagintzaren lehen urte haietan egindako lana ekarri zuen gogora Beobidek atzo arratsean. Besteak beste, Herri Gogoa diskoetxearen sortzaile izan zen, eta ez zituen alferrik hurbil hurbiletik eta eragile emankor eta egoskor izanik bizi izan 60ko eta 70eko hamarkadak:
|
|
|
Ahots gora ez, baina nork bere baitan kantatuko zituzten abesti horiek Andoaingo Kultur Parkean bildutakoek. Iñaki Beobiderekin bateratsu
|
euskal
kantagintzaren hastapenetan lan handia egindako Joxe Mari Iriondo kazetaria eta Luis Iriondo kantaria eta ekoizlea han ziren. Han ziren, halaber, Joxe Anjel Arbelaitz kontzertu promotore izandakoa eta Nekane Oiarbide Ez Dok Amairuko kide ohia ere.
|
|
|
Gainerakoan, gauza nabarmena da ahalegin berezia egin zela praktika kultural tradizionalak
|
euskal
kantagintzan txertatzeko. Horietako askok bere tokia izan zuten Ez Dok Amairu kolektiboan bertan, musikari egindako ekarpen gehigarri gisa.
|
|
|
Katalan eta
|
euskal
kantagintzan agertzen diren mito politikoak desberdinak dira hala beren jarreretan nola beren gaitasunetan. Katalan kantagintzaren mito legendarioa bidelapurra da.
|
|
|
Gutxi dira, beraz, soldaduaren eta borrokalariaren irudia mitifikatzen duten kantak âsalbuespenak salbuespen: hala nola, Coses taldearen" Au jovent!", eta Xavier Ribaltaren" Camà de lâexili", adibidezâ,
|
euskal
kantagintzak sortu dituenen aldean behintzat. Eta ez da izango XX. mendean zehar Ipar Kataluniara organizazio politikoetako borrokalari edo militante gutxi joan zelako hegoaldeko errepresiotik ihesi.
|
|
|
Heroiak eta lurraldea
|
euskal
kantagintzan
|
|
|
|
Euskal
kantagintzak jauzi kualitatiboa eman zuen heroi/ mitoen eraikuntzan, borrokalariaren aldeko gorazarrea indibidualizatzen zuten kantak agertzen hasi zirenean, hildako militanteei izen abizenak jartzen zizkieten kantekin. Hala, Imanolek" Txabi Etxebarrieta" kanta egin zuen izen bereko militantearen omenez; Telesforo Monzonek? 1960ko eta 1970eko hamarraldietan ezker abertzaleak izan zuen buruzagi nagusiak?
|
|
|
Garbi dago euskal kantarien hitza askoz zorrotzagoa eta zuzenagoa dela, eta, hori dela eta, abesti konprometituen kopurua askoz handiagoa dela.
|
Euskal
kantagintzan, heroiak izen abizenak ditu, eta, gainera, hura goresteko arrazoiak argi daude.
|
|
|
|
Euskal
kantagintzak, berriz, ez du arazorik iraganeko erreferentzia historikoak erabiltzeko, eta, behar izanez gero, gauza da arrazionaltasunaren mugak gainditu eta mitologiari dagozkion elementuak erakartzeko, edota euskal izatearen idiosinkrasia bera markatzen duten arketipo mitikoak eraikitzeko, argi geratu zaigu hori beretarren alde dena emateko prest dagoen euskal borrokalariaren irudia aztertzean....
|
|
|
Hala eta guztiz ere, katalan eta
|
euskal
kantagintza ezin dira bloke monolitiko bat balira bezala konparatu; prozesu politiko eta sozial desberdinetatik sortuak izanik, ezinezkoa zaigu konparazio esparru bat egituratzea, nazio nortasunaren eraikuntzari egin zioten ekarpena ikertzeko bidea ematen duten kategoria analitikoez baliatu gabe.
|
|
|
Nahiz eta bultzada hori katalan literarioa, bertan gelditu zirenek zein kanpora ihesi joan zirenek egindako eraberritzearen bidez? sendotu zuena baino txikiagoa izan,
|
euskal
kantagintzak euskara eskuarki erabiltzen duten taldeez osaturiko zirkuitu bat egituratzen du, zeinak bidea zelaitzen baitie ondorengo belaunaldiei, euskarazko musikari prestigioa emanez. Dinamika berri horri esker beste begi batzuekin ikus daiteke bai hizkuntza gertaera, bai haren lurralde mapa, bai ordu arte lozorroan egona zen errealitatea.
|
|
|
elementu politikoak aztertu ahal izateko, bereizketa nabarmena egin behar izan dugu hura akuilatzen zuten mugimendu politikoen bizikidetza eta antzekotasun ideologikoaren artean. Horren ondorioz, abertzaletasun politikoaren joerekin gutxi gorabehera bat datozen hiru talde handi bereizi ahal izan ditugu
|
euskal
kantagintzan. Aitzitik, katalan kantagintzan, zaila da era horretako bereizketa bat egiten, eta muga identitarioak eraikitzeko dimentsio hertsiki linguistikoa aplikatzea erabaki dugu.
|
|
|
Eta hori da askatasunerako bidea". Ez dut esango hitz horiek
|
euskal
kantagintza osoaren adierazpen bateratua bezala har daitezkeenik, ez eta mugimendu horretako kide guztiek hitz horiekin bat egiten zutenik ere, baina nire ustez garbi erakusten dute euskal kultur munduaren berpizkundean parte hartu zuten pertsona batzuek, eta ez gutxienek, oinarri politikoko berreraikitze nazional baten barruan ikusten zituztela adierazpen artistiko berri haiek.
|
|
|
hizkuntza eta lurraldetasuna kontzeptuetatik abiatuta, hain zuzen". Beraz, argi dago hizkuntzak paper nagusia jokatu zuela
|
euskal
kantagintzan, eta hori dela eta, funtsezkoa gertatu zela nazio nortasun berriaren eraikuntzan. Hala, kantagintzaren arrakasta eztabaidaezina da, bai euskararen berpiztean bai euskara batuaren zein dialekto formen zabalkundean.
|
|
|
Beraz, herrialdea berregituratzen ari zen demografia eta lurralde desorekak kulturaren eraginpeko eremuaren beraren konfigurazioari eragin zion. Aitzitik,
|
euskal
kantagintza askoz deszentralizatuagoa zegoen. Musikaren alorrean, adibidez, kantagintza katalana bultzatu zuten Bartzelonatik kanpoko kantariak Bartzelonara joan ziren bizitzera.
|
|
|
Musikaren alorrean, adibidez, kantagintza katalana bultzatu zuten Bartzelonatik kanpoko kantariak Bartzelonara joan ziren bizitzera.
|
Euskal
kantagintzaren bultzatzaileak, berriz, jaioterrian bertan bizi dira oraindik gehienak.
|
|
|
|
Euskal
kantagintza berria kanpotik barrura sortzen da. Katalanak, berriz, guztiz alderantzizko prozesua egin du, alderdi geografikoari begiratuz gero.
|
|
|
Izan ere, datuoi begiratuta, egiazta daiteke kontzertuen kopurua, kasurik gehienetan, espazio geografiko elebakarrenekiko alderantziz proportzionala dela. Geografiaren puntu batetik besterako desberdintasunekin jarraituz, esan beharra dago ezen,
|
euskal
kantagintza berria abiatu zenean, toki bateko eta besteko kantariekin, euskara erabat estandarizatu gabe zegoela artean, eta hori zela eta, euskaldunek berek zailtasunak zituztela kantak ulertzeko. Bizkaiko eta Zuberoako euskara, adibidez, zeharo desberdinak dira, bai gramatika aldetik bai hizkera aldetik. Baina horrek hizkuntzarekiko atxikimendu handia sortu zuen herrialde bakoitzean, eta oso lagungarria gertatu zen nazioaren mugak zedarritzen zituen hizkuntza batasunaren ideiak, hizkuntza bat, herri bat?
|
|
|
Arestian,
|
euskal
kantagintzaz aritzean, iparraldeko kanta bat erakutsi badugu, orain, katalanaren kasuan, hegoaldeko bat gogoraziko dugu. Lurraldea, hizkuntza eta kantagintza lotzen dituen hariari jarraituz, Ovidi Montlloren bat aztertuko dugu.
|
|
|
Gainera,
|
euskal
kantagintzan, mapa baten naturalizaziorako erabakigarriak diren kanta mota batzuk lantzen dira. Mapa hori zuzenean marrazten duten kantak.
|
|
|
Zeharka, geroago etorriko zen frankismoaren diktadura ideologiko eta sentimentala azpimarra genezake, eta hark irratiaz egin zuen erabilera, benetako tresna nazionalizatzaile gisa baliatuz. Behin katalan eta
|
euskal
kantagintza baztertu ondoren, zentsuraren laguntzaz?, espainiar kantagintzak erabili zuen errezetategi moralak, denborak eskaintzen digun perspektibatik ikusita, atentzioa ematen du oso errudimentarioa baina aldi berean guztiz eraginkorra izan zelako.
|
|
|
eta kantaren bidez, bitarteko gisa? sortzeko inolako borondaterik, gauzak oso bestela dira
|
euskal
kantagintzaren kasuan.
|
|
|
|
Euskal
kantagintzan hizkuntzak paper garrantzitsuagoa jokatzen du katalan kantagintzan baino. Izan ere, hizkuntza nahi handiko proiektu politiko/ identitario bat egituratzeko bitarteko gisa erabiltzen da.
|
|
|
batez ere, eta bide ofizialen inolako babesik gabe. Mugimendu horren normalizazio eta zabalkunderako bozgorailurik indartsuenetako bat
|
euskal
kantagintza berria izan zen. Egun ere jaialdi handiak antolatzen dira urtero. Herri Urrats, etab.?, non garai hartakoen ondorengoak diren musika talde askok hartzen baitute parte:
|
|
|
Baina kantagintzak prozesu horretan izan zuen benetako esanahia ulertzeko, kontuan izan behar da euskal hiztunak ez ziren eta kantek ziotena batere ulertzen ez zuten euskal herritar askok eta askok beren berena zen kultur adierazpen bat bezala hartu zutela
|
euskal
kantagintza berria. Horrek garbi erakusten digu kantagintzatik ondorio komunikatibo eta estetiko berehalako bat hedatzen zela, gauzatzen hasi berria zen proiektu kolektibo horren sinbolo eta erreferente bilakatzeko.
|
|
|
Euskal kulturak erabilitako eta berreskuratuko sinboloen garrantzi sozial eta kulturala azaldu egin beharra zegoen, konpost horren ia guztiaren kitapen ia erabatekoak hala eskatzen zuelako, eta hor kantagintzak garrantzi handiko papera jokatuko du. Beraz,
|
euskal
kantagintzaren zati handi batean, euskal espazioaren egituraketaren dialektikan eragiten duen dinamizazio osagai hori dago. Horrek guztiak hizkuntza erreferentzia maximizatzera darama (milaka urteko hizkuntza da) eta hizkuntza ezin gezurtatuzko eran bereiziko duten elementu bakanak bilatzen aritzera etengabe, espazio sinboliko propioak eraiki ahal izatearren.
|
|
|
Hori
|
euskal
kantagintzaren ezaugarri nagusietako bat da, bertsolaritzarekin eta literaturarekin berarekin lotzen duena. Euskal imaginario poetikoaren errepresentazio sinbolikoen artean ez da batere zaila naturak protagonista papera jokatzen duen bat aurkitzea.
|
|
|
Kantagintza bien ezaugarri urbano eta erruralen arteko bereizketa hori zuzena bada ere, esan beharra dago
|
euskal
kantagintzan badela ere kaleaz diharduen kantarik. Letek, Laboak eta Lertxundik erabiltzen dituzten metafora naturalisten aurrean, bada beste bat borrokarako espazioa ibar berdeen ikuspegi topikotik urrun dagoen espazio fisiko baten eraikuntzarekin konbinatzen duena.
|
|
|
|
Euskal
kantagintzaren akuilatzaileen jatorri soziokulturala herrikoia da, izen bat edo beste kenduta. Eskulangileak eta guzti zeuden tartean, eta batzuek berehala eskatu zuten kantaren profesionalizazioa, horrek batzuen aldetik ekarriko zizkien kritika gogorrak gorabehera.
|
|
|
Handik aurrera, pentsatzen eta asmatzen hasi ziren zer egin, musika tradizionalak zein ahozkoak erabiliz, beste aire bat emateko herrialdeko musikari, hari modernizatzen laguntzeko.
|
Euskal
kantagintzaren triunbiratu guztizkoak. Lete, Laboa eta Lertxundik. Euskal Herri osoko kantak biltzeari ekin zion, lurraldea beren artean metodikoki zatikatuz, gero bakoitzak bere modura esperimentatzeko.
|
|
|
Begien bistakoak diren arrazoiengatik, aipatuak ditugu jada?, bere protagonista guztiak barnean hartuko zituen fronte komun bat sortzeko ezintasuna zela eta,
|
euskal
kantagintzan norabiderik eza edo nahasmendua zena zatiketa bihurtu zen katalanaren kasuan.
|
|
|
|
Euskal
kantagintza harresiz kanpo jarduten hasi zen. Izan ere, 70 eta 80ko urteetan, Euskal Herriko hizkuntza nagusia gaztelania zen, eta kultura nagusia espainiarra.
|
|
|
|
Euskal
kantagintza eta bertsolaritzarekiko harremana
|
|
|
Musikari dagokionez, esan beharra zeharo silabikoa dela bertsio guztietan, testuaren silaba bakoitzari musika nota bat dagokio?,
|
euskal
kantagintzan ohi den bezala. Bada ordea bi transkripziotan puntu bat non melisma txiki bat egiten baita, apaindura gisa:
|
|
|
Baina gihar horiek, kantaren eremura aldatua, ez ziren berdinak ez beren barne egituran ez aginduak betetzeko moduan. Herri katalana frankismoaren kontrako borrokaren inguruan eraikia zegoen; eta euskalduna, nabarmenki nazionalista zen, gogoratu zer zioen Irigarayk
|
euskal
kantagintza iniziatikoaren paperaz.
|
|
|
Al Tall da konkretutasun puntu horretara, eta, beraz, salaketa puntu horretara iristen den talde bakarrenetako bat, bakarra ez esateagatik, Llachek" Encara" kantan egiten duen aipamenaren salbuespenarekin. Lehenago ikusi dugunez,
|
euskal
kantagintzaren zati batek inolako itzulingururik gabe egin zuen lan norabide horretan bertan, hor ditugu, esaterako, Errobiren kantak eta haize gaztelaniazaleen metafora hori, zeinak, euskal nortasunak onartua eta aitortua izateko, aurre egin behar dion talde gisa seinalatzen baititu gaztelauak.
|
|
|
Izan ere, imaginario partekatuak zabaltzeko orduan, data edo pasarte historiko zehatzak aipatzea bezain funtsezkoa da espazio toponimiko eta geografiko zehatzak konnotazio nazionaleko esparru komun batean integratzea ere. Esan beharra dago
|
euskal
kantagintzak edukitzaileari izena emateaz gainera. Euskal Herria, edukiz bete ere egin zuela.
|
|
|
Eta, beraz, hitzari darion mundu ikuskera totalizatzaile horren anplifikazioak esanahiz beteriko mundu bat birsortzen du, zeina hitza musikaren bitartez ahoskatzearen bizipenetik ondorioztatzen baita.
|
Euskal
kantagintzak landu duen bestelakotasunaren eraikuntzak asko zor dio kantari batek baino gehiagok luzera handiko artikulatuen alde eginez bilatu duen barrukotasun edo kutuntasun horri, izan ere, hemen ikusi ditugun Lertxundi edo Laboaren kantak luzeak eta musika zein instrumentalizazioaren aldetik konplexuak dira oso?. Era horretan, halako soinu labirinto baten efektua lortzen da, non, kasu askotan, harmoniari eta orientazioari eusten dieten hariak kanta eta testua bera baitira.
|
|
|
Mixel Labeguerie. Kanboko alkatea izana eta 60ko urteen hasieran
|
euskal
kantagintza berriari ateak zabaldu zizkiona.
|
|
|
Mikel Laboa.
|
Euskal
kantagintza modernoa goren mailara eraman zuen
|
|
|
[28]
|
Euskal
Kantagintza Berria(), Erein, Donostia, 1985 Pako Aristik lan horretan erakusten duenez, Iparraldea izan zen, hasieran, Euskal Herriko tokirik emankorrena musikarako. Arrazoia sinplea da:
|
|
|
Lehenago ere esan dugunez, estilo hori funtsezkoa da
|
euskal
kantagintzak nazioaren sorreran parte hartu zuten gertaerak eta espazioak behin eta berriz azaltzeko eta kontatzeko duen beharra ulertzeko. Inolako konplexurik gabe, eta batez ere zehaztasun handiz, guk lan honetan aztertu ditugun eta gai horretaz diharduten kantek asmo didaktiko garbia dute:
|
|
|
Hemen proposatutako gaiari buruzko bibliografia guztiz urria denez?
|
euskal
kantagintzaren kasuan batez ere?, mugimenduko kide nagusiei egindako, edo handik eta hemendik berreskuratutako, elkarrizketen erabilera polifonikoaren bidez osatutako hari gidari bat hartuko da batzuetan, saiakeraren egituraketaren lagungarri.
|
|
|
Adierazgarria da ikustea nola
|
euskal
kantagintzaren zati handi batek bestelakotasunaren konplexurik gabe irakurtzen duen historia, eta elementu etno antropologikoei ematen dien bizia, nazionalismoak egin duen bezalaxe. Hortik kantagintzak nazio nortasuna elementu politikoz hornitzeko orduan jokatu duen paperaren garrantzia.
|
|
|
|
Euskal
kantagintzan, berriz, zailagoa da ekarpen berritzaileak aurkitzea. 1980ko hamarraldiaren erdialdera arte ez dago benetako hausturarik.
|
|
|
Eta hau garrantzi handiko kontua da.
|
Euskal
kantagintza eta hark historiaren izaera diferentzialarekin duen harremana aztertzean ikusiko dugunaren ez bezala, kantagintza katalanak ez du erabat konpondu oraindik bere historiaren nortasun dimentsioa.
|
|
|
Dignifikazio prozesu horiek aztertzeko beste ikuspegi adierazgarri bat kantagintzan dauden tradizio eta jarraitutasun elementuak aztertzera bultzatzen duen begirada bat eraikitzean finkatzen dugu, eta
|
euskal
kantagintzaren eta katalanaren artean desberdintasun nabarmenak daudela ikusiko dugu?. Kapitulu honetan kantagintzak beste genero artistiko batzuekin (poesiarekin eta bertsolaritzarekin, adibidez) izan duen harreman estua ere aztertuko dugu.
|
|
2010
|
|
|
Gogo eta eta gorputzaren zilbor hesteak, Haika mutil, Txoria txori edota Gure bazterrak kantuak dituen diskoa txertaturik dago euskal oroimen kolektiboan. Ez Dok Amairu kultur mugimenduaren sortzaile eta partaide izan ostean,
|
euskal
kantagintza berriaren aitzindaritzan izan zen etengabean Mikel Laboa. 1964an lau abestiz osaturiko Azken izeneko lehen singlea argitaratu zuen Baionan, eta bere lehen LP a, Bat Hiru, 1974ean plazaratu zen, Herri Gogoa diskoetxean.
|
|
|
Poetika berri bat
|
euskal
kantagintzan
|
|
|
|
Euskal
kantagintza bihurgune betean zegoela argitaratu zuen Ruper Ordorikak Hautsi da anphora lehen lana (Xoxoa Elkar, 1980). Ez Dok Amairuren itzalpean sorturiko kantugile sozial eta politikoen hauspoa agortzen ari zen, eta arnas berrien nahia sumatzen zen.
|
|
|
Atxagaren letrekin osatu zuen lehen diskoa hura Ordorikak, eta kritika ezin hobeak eskuratu zituen, nahiz jende askori arrotz suertatu lana. Gerora etorri zen
|
euskal
kantagintzaren esparru zabalean sekulako eragina izan zuen lanak, munduan nagusitzen ari ziren musika molde berriak ekartzeaz gain, euskal poesia garaikidea eta pop rock dotorea uztartuz.
|
|
|
Badut nire publiko ttikia eta fidela. Haatik, poesiari edo
|
euskal
kantagintzari jendea pixka bat gibeldu dela pentsatzen dut. Agian ez diogu ematen espero duena.
|
|
|
Enetako erru handia da berbenetako musikaria gutxiestea. Gure geografian, dantzaldia
|
euskal
kantagintza zabaltzeko tresna izugarria izan da. Gainera, jendeak eskatu egiten zuen.
|
|
|
|
Euskal
kantagintzan ia inork urratu gabeko bidea da behintzat. Tapiak, bromoso:
|
|
|
Bertsolaritza arloan lan handia egindakoa da.
|
Euskal
kantagintza ere lan eremu izan du, Ez Dok Amairu taldearen sorreran parte hartu zuen eta grabazio ugari egin zituen irratian.RTVE ko euskarazko lehenengo telesaioa gidatu zuen, Euskalerria. 1983tik erretiroa hartu bitartean, ETB n aritu zen, ardura handiko hainbat zereginetan.
|
|
|
>
|
Euskal
kantagintzako abestiak joko ditu Miren Fernandezek
|
|
|
Miren Fernandez zarauztarrak
|
euskal
kantagintzako abesti klasikoak eta
|
|
|
Arantzetan taldea
|
Euskal
Kantagintzaren Uhin Berria diskoan
|
|
|
Iazko Gipuzkoako Kantu Txapelketako finalistek zapatuan kontzertua eman zuten Ordiziako plazan. Han izan ziren Arantzetan musika taldeko kideak, 2009ko txapelketan taldekako lehian bigarren gelditu baitziren. Ordizian emandako kontzertu hori grabatu egin zuten, gainera, eta
|
Euskal
Kantagintzaren Uhin Berriak diska argitaratuko dute grabaketa horrekin.
|
|
|
Soldaduskatik etorri eta
|
euskal
kantagintzan sartzea erabaki nuen, ekarri du gogora Txomin Artolak garai hura. Kantuak idazten hasita nengoen, eta pentsatu nuen olerkiak musikatzea.
|
|
|
Inoiz eskertuko ote diogu behar adina?... Gerraondoko
|
euskal
kantagintzan, batez ere zaharberritze maitagarri hartan, perlarik xaloenetakoak izan baitziren, bien hala biak ere.
|