|
2000
|
|
|
Beste hainbat eta hainbat arlotan bezalatsu, ezin konta ahala baitira Txillardegireneragina aldez edo moldez jaso duten
|
euskal
eremuak; hain zuzen, euskal soziolinguistikaren jardunbidean ere buru buruan ageri zaigu. Ezker abertzalearen pentsamendueta ekinbide politikoa abian jarri zenean, 1960 hamarkada hartan, inor gutxi arduratuzen hizkuntzaren eta abertzaletasunaren arteko loturak aztertzen.
|
|
|
Klasikotasun horren izenean, esana dut eta berresango dut: ondo etorri, Frai Bartolome eta Frai Mateo Zabala horiek, XXI. mendeko
|
euskal
eremura. Zuen berba lauko jarioa behar dugu, premiazko zaigu hainbat eta hainbat eremutan.
|
|
|
Alderdi horri dagokionez aipatu behar ditut, besteak beste —idazkia asko ez luzatzeko asmoak mugaturik—, Jose Luis de la Granjak (Galeuzca hitzarmenaren eta" propaganda eta nazioarteko politika" bateratuak egiteko sinatzaileek hartu zuten erabakiaren analisia), Xose Estevezek (penintsulako periferiako nazionalismoen arteko harremanei buruz egindako analisian hitzarmenen" nazioarteko" osagaia aipatu zuen atal bereizi batean), Xose M. Nuñez Seixasek (doktorego tesia: ...na), Jose Maria Lorenzo Espinosak (Irlandako nazionalismoak Euskadikoan izandako eragina), Juan Carlos Jimenez de Aberasturik (Euzkadiko Batzar Nagusiak Londresen gauzatutako ekimenen bilduma dokumentala) eta Koldo San Sebastianek (New Yorkeko Euskal Ordezkaritzaren materialen bilduma) egindako ekarpenak, eta, horiez gain, Iñaki Agirre Zabalak Nazioarteko Harremanen ikuspegitik egindako lana ere(
|
euskal
eremu integratuaren eredu historikoak eta nazioarteko gainerako eremuekiko artikulazioa).
|
|
2001
|
|
|
|
Euskal
eremuan lehen arrasto kristauak Arabako koba artifizialetan daude.Hain zuzen, VI VII. mendeen inguruan talde kristau batzuk, aszesia egiteko, modueremitikoan bizitzen jarri ziren bertan. Koba hauetan monjeek elizak landu zituzten, garaiko erlijiosotasunaren isla bereizgarria osatuz.
|
|
|
Gorago kobazuloetako inskripzioak aipatu ditugu Antzinaro Berantiarreko etaGoi Erdi Aroko arkeologiako elementu harrigarri gisa. Orain
|
euskal
eremuan ikerketa gai garrantzitsua osatzen duen beste multzo arkeologiko bat tratatuko dugu: hilarriak.
|
|
|
Material hauek VI X. mendeen tarte luzeko kronologia ematen dute, eta garaihartan
|
euskal
eremuan bizi ziren gizataldeen erakusgarri dira: Argiñeta ko hilarriekjatorri arkaikoa duten heinean, Arrigorriaga-koek kanpoko eraginak erakustendituzte.
|
|
|
Dakigunez, azken mendeotan
|
euskal
eremua euskalkitan banatua zelarik, euskara ez da hizkuntza bakarra izan. Askoren ustez lurralde honen itxura duela ehun urte pasatuxe Bonaparte Printzeak bitara eskaini zigun maparena bera da.
|
|
|
Halaz guztiz, egoera horrek berekin zeraman aldakortasuna, ez baitzegoen aski tinko etortzeko ziren larrialdiei gogor egiteko. Mugak urtzen hasiak ziren aspaldidanik eta
|
euskal
eremuak urritzen erdararen aldakan, erdararekin aurrez aurre, kemenak ahultzen eta makaltzen baitzihoazen. Barrengo harra ere, hiri larrietan nabarienik, abiatua zen lanean.
|
|
|
Euskara, bestalde, administrazio, komunikabide eta, batez ere, irakaskuntzari esker, atzora arte euskal girorikbat ere ezagutzen ez zuten eremuetaraino heltzen ari da —espainol frantses erdarek aspaldian
|
euskal
eremu garbietaraino egiten zuten bezala, derragun bidenabar—, eta horrek, noski, etorkinen seme alabak eta herrialde deseuskaldunduak euskal kulturara erakartzeko lan handia egin du. Baina, aldi berean, euskalduntze prozesu horretan alderdi espainolistak beldur dira, berek tradizionalki beren" erdal feudotzat" jotzen zituzten eskualdeak, praktikan espainol kolono integraezin gisa erabiliak, ez ote zaizkien beren eraginpetik joango, berek inondik ere kontrolatzen ez duten" euskal" mundurantz pixkanaka lerratuta.
|
|
2002
|
|
|
Baiona hiriaren izen zaharra izenburutzat daukan urtekari hau, euskara zein euskarazko testuak aztergai dituen Iker zentruak kaleratzen du, Baionako Unibertsitatearteko Euskal Ikerketen Saila lagun.
|
Euskal
eremuaz ardura diren unibertsitateko ikerleen lanak biltzen ditu aldizkariak, eta hamasei dira «Lapurdum»en azken zenbaki potolo honek jasotzen dituenak (horietarik zazpi euskaraz). Bertan aurkituko dituzue, besteak beste, zenbait autore klasikori buruzko azterketak, Bernardo Atxaga eta Joseba Sarrionaindiaren inguruko lanak, Euskararen estatusa eta bilakaera XVII. eta XVIII. mendeetan, Katolikotasuna eta euskal nortasunaren eratzea ikergai duen lana, «Hatsarreak eta parametroak lantzen» lanaren oinarriak, eta abar.
|
|
|
Lan honekin, autoreak urrats garrantzitsua egin zuen bere esperimentazio narratiboan, eta euskal narratiban gutxitan ikusten diren erregistro eta ñabardura ugari lortu zuen. Kritikaren harrera, nola
|
euskal
eremuan hala espainierazkoan, ona izan da, eta gaur egun autorearen eleberri goretsienetako bat dugu. Otto Pette baronetaren atean ezezagun baten agerpen harrigarriaz hasten da eleberria.
|
|
|
Erregimen politiko berriaren joera esku hartzaile eta zentralizatzailearenondorioz, euskal ekonomiaren bilakaera Estatu zentralaren politika ekonomikoarenjoeren eta joera horien aldaketen mende geratu zen. Hala eta guztiz ere, Madrilgoxedapenen
|
euskal
eremuko egokitzapenek berezitasun batzuk izan zituzten; beregaraian aztertuko ditugu horiek.
|
|
|
– Era berean, irrati askeen asmo komuna herri mugimenduetako sektoreak ordezkatzea zen bezala, sortu berriek euskara eta
|
euskal
eremu komunikatiboa sortzeko ideiak batzen ditu, aipatu bezala desberdintasunak dituzten arren. Badaude euskara hizpide bakarra ez dutenak ere, baina horiek ere euskalduntzearen alde agertu dira, gutxienez oinarrietan.
|
|
|
• Euskal unibertsitateak
|
euskal
eremu osoari eta euskal hiztun guztiei irekia izan luke, definizioz. Eremu eta hiztun hauek bi estatu eta hiru administraziotan sakabanatuta izateak askoz ere zailago bilakatzen du euskal unibertsitatearen eraikuntza.
|
|
2007
|
|
|
Baina esan dugun bezala, pentsamolde guztietako ekarpenak ditugu 1901eko kongresutik aurreragoko
|
euskal
eremu kulturalean. 1907an Julio Urquijo karlistak. Deustuko jesuiten katolikotasun militantepean hazitako legegizona?.
|
|
|
Ondorio hauei amaiera emango diegu esanez 1920tik 1944ra bitartean sare kultural mamitsua osatu zela Iparraldeko
|
euskal
eremu kulturalean. Era berean, baiezta dezakegu tesi honen bidez frogatu ahal izan dugula lanaren hasieran azalduriko adierazpena, hain zuzen ere, Piarres La, tte sare horren partaide esanguratsua izan zela.
|
|
|
Parada jin zitzaidan zenbait urte geroago. Frantziako hego mendebaldean, Pauen, bizi bainintzen,
|
euskal
eremuan miaka ibil nintekeen, bai eta halaber tokiko liburutegietan eta liburu arradoak eskaintzen zituzten saltokietan ere.
|
|
2008
|
|
|
Lan arloari eta sindikalgintzari begiratzen badiogu, CCOOekin negoziatutako proiektuak ez zion heltzen lan prekarietateari eta ezta azpikontratatuei ere. Bestalde, larria zera da, proiektuak ez zuela kontuan hartzen negoziazio kolektiborako
|
euskal
eremua, Espainiakoari begira zegoen kutxentzat merkeagoa izango zelako eta Espainiako Estatuko sindikalgintzarentzat errentagarriagoa.
|
|
|
Euskarari buruzko Lege murritzaileak (Nafarroa hiru hizkuntza eremutan bana tzen du) behaztopa anitz paratu dio euskararen garapen normalizatuari. Horri gehitu genioke euskararen arloan
|
euskal
eremuko hainbat udalek izan duten axola gabezia eta utzikeria eta, nola ez, Diario> de> Navarran, > aldian aldian, euskara batua ren kontra argitaratzen diren iritzi artikuluak edo egunkari horretako Nafar> gehigarrian Euskaltzaindiaren eta euskara batuaren kontra agertu diren idazkiak.
|
|
|
euskaldun baina ez oso literarioa (ezta liberala ere) litzateke eta
|
euskal
eremuaren periferia metaforizatzeko erabili ohi da egungo literaturan.
|
|
|
EAEko botere politikoa bertan kontzentraturik egoteak eta euskal funtzionarioz nahiz ikaslez betetako hiria izateak badu zeresanik fenomeno honetan. Gasteiz hiri nahiko erdalduna izanki berez, bertan bizi diren euskaldunak kanpotik etorriak dira?
|
euskal
eremu guztietatiko« etorkinak», eta maila sozio-kultural handi samarrekoak direla esan daiteke.
|
|
|
Euskal literatura badela baiez taten du bainan, erdarazko liburuak sarrarazten ditu sail hortan, euskarazkoe kin batean. Hots, orduko aditu gehienen arabera, Lhande-k uste du euskal gaien eremu bat badela eta hemen gaindi erabiltzen diren hiru hizkuntzetan sor daitekeela
|
euskal
eremu hortako literatura.
|
|
|
Aurrekoetxeak eginiko ikerketen ondorioek erakusten dute nolako eragina duten estandarrek hizkera jakin batzuetan. EUDIA ikerketa taldearen proiektuan aztertu nahi dena ere hori da, baina
|
euskal
eremu guztia aintzat harturik, hau da, estandarraren zantzuak hain nabari eta indartsuak ote diren Euskal Herriko gainerako herrietan ere. Euskararen atlas soziolinguistiko dialektologikoa ikerketa proiektuaren atal bat da, beraz, ikerketa artikulu hau, aztertzen ditugun herri bietara mugatuko dena.
|
|
|
Estatuek hainbat eskumen merkatuarekin partekatuko dituzten honetan,
|
euskal
eremuko unibertsitateek euskal nortasuna izango duen unibertsitate sistema garatzeko ardura dute. Bolognako prozesua baliatu lukete euskal jendartea kohesionatu eta garatzeko balioko duen unibertsitate sistema osatzeko.
|
|
2009
|
|
|
Zuek ez duzue euskaldun elebakarrik eta ez duzue gizarte hartara itzuli nahi, aurrera begiratzen duen gizartea zarete. Harrigarria da zenbat aireportu dauden
|
euskal
eremuan! Munduarekin konektatuta zaudete.
|
|
|
Telebista analogikoaren sistematik Telebista digitalera pasatzearekin, administrazio zentralak Tokiko Telebista Digitalerako Plan Tekniko Nazionala diseinatu eta onetsi zuen 2004an36, sektorea arautzeko. Planak 266 barruti ezarri ditu, eta horietako bost Nafarroarako dira; bat bera ere ez
|
euskal
eremurako. Araudi berria kontuan hartuta, eta barruti berri guztiak eremu euskaldunetik kanpo daudenez, bi Telebistek ez dute haien lana babestuko duen legezko esparrurik izanen eta administrazioak ez ditu aintzat hartuko.
|
|
|
Ikasle horiek altxor gisa hartzen dute euskara, eta polita eta positiboa dela esaten dute. Segurtasunezko hizkuntza dela diote
|
euskal
eremuetan bizi ahal izateko, baita elementu aberasgarria ere.
|
|
|
Ikasle horiek altxor gisa hartzen dute euskara, eta polita eta positiboa dela esaten dute. Segurtasunezko hizkuntza dela diote
|
euskal
eremuetan bizi ahal izateko, baita elementu aberasgarria ere: " ...Euskara hizkuntza gutxitua eta zapaldua izanik honen erabilerak harrotasun bat ematen du askotan.
|
|
|
Euskadin bizi dugun aldaketa politikoari dagokionez, gure ekintza nagusiak EAEn izango dira, baina
|
euskal
eremua gure ardura da eta gure aurrekarien moduan, euskararen bidea jarraituko dugu, adierazi du sailburuak.
|
|
|
Baina
|
euskal
eremutik kanpora ere aurkitzen ditugu tipo melodiko hauek.. Adios Galharraga, eta. Que nesuis jelafougère?
|
|
|
Arkeologia aldetik, Arabako ondarea aberatsena da, eta, historiako aroei dagokienez, ikuspegi zabalena ematen duena, etab. Beraz, euskal ibilbide historiko osoaren ibilia agertzen du. Baina, gainera, karta ondarearen aparteko izaera dela eta, munduko karta museorik onena da, nola ez,
|
euskal
eremuan parekorik ez duena.
|
|
|
duela eraginik handiena.
|
Euskal
eremuak, azken glaziazioan Europako babesleku gutxienetariko bat izandakoak?. Euskaldunen jatorria populazioen genetikaren argitan.
|
|
|
|
Euskal
eremuetan sortu eta zabaldutako kantarien proportzioa da interpretazio hori indartzen duen oinarrizko adierazlea. Gurean, berriz, kantagintzak, kantaldi eta taldeen bidez?
|
|
|
oso toki emankorrak izan zirela kasu askotan euskarazko kazetaritzarentzat, hala gerra aurretik nola ondoren.
|
Euskal
eremu hibrido horri buruz ari garenean (landatar/ hiritarra), esan beharra dago ez garela biztanle gutxiko herri txikiez ari, industrializatuta dauden erdi tamainako udalerriez baizik, hamar eta hogei mila biztanle artekoak?. Azpimarratu beharra dago baita ere herri horien biztanle hazkunde nabarmenaren zati handi bat barne emigrazioen ondoriozkoa dela.
|
|
2010
|
|
|
— Hortaz, oro har, euskal hartzailea ohituago dago euskara ez den hizkuntza batean informazio jasotzeko,
|
euskal
eremuaz harago doan erreferentearekin (Europa, Europar Batasuna, Eurogunea, Espainia, Frantzia) edota Autonomi Erkidegoarekin, izan Euskadi izan Nafarroa. Iturriak ere, halakoxeak direlako noski:
|
|
|
nafarroaren ipar mendebaldea, gipuzkoa (donostia beterri eremua izan ezik) eta bizkaiko ekialdea. ...rbin ere. biztanleria handia izanik jada euskara erabat galduta zuten eskualdeetan ere, hala nola ezkerraldean edo gasteizen, eskola adineko biztanleria euskalduna gehiengotik hurbil dago jada. zalantzarik gabe, mugimendu hori finkatzea izango litzateke politika normalizatzaileetan sakontzeko oinarririk onena. edonola ere, nafarroan oso bestelako bilakaera izatea deitoratu behar dugu, beste behin.
|
euskal
eremuko 11 eskualdeetan eskola adineko biztanleriaren gehiengoa euskalduna da guztietan. gainerako 33 eskualdeetan, ordea, bitan baino ez (agoitzaldean eta etxauriko ibarrean). berriz ere argi geratzen da euskara koofiziala izango balitz nafarroa osoan (eta horrek dakarren tratamendua jasoko balu), euskarak beste bilakaera bat izango zukeela bertako eskola sisteman. eae osoan izan duen berreskura... eskola adinekoen %65 elebidunak dira.
|
|
|
Komunikabideen ezberdintasunak aztertuz, espainiar eremuko prentsa da euskara euskal abertzaletasunarekin indartsuen lotzen duena.
|
Euskal
eremuko prentsak euskara erakundeekin edo politikariekin edo herritarrekin gehiago lotzen duen bitartean. ten badira erreferentziatzat. gure gizarte konplexu honetan, gehiengoak elebitasuna onartzen badu ere, badira bazterketa joerak, euskararekiko bereziki. baina bada baita, legezko hitzarmena eta gizarte akordioarekin hautsiaz hizkuntzen elebitasuna onartu nahi ez duenik ere. gure gizartean hiz...
|
|
|
Gurasoak aipatzen dira baita euskarari lotuta, beren seme alaben euskalduntzerakoan zer egina dutenak. azkenik, ideologia politiko bezala, eskuina aipatzen da baita ere euskararen eztabaidan. komunikabideen ezberdintasunak aztertuz, espainiar eremuko prentsa da euskara euskal abertzaletasunarekin indartsuen lotzen duena.
|
euskal
eremuko prentsak euskara erakundeekin edo politikariekin edo herritarrekin gehiago lotzen duen bitartean. el diario de noticias’ek euskararen eztabaidan upn alderdiaz hitz egiten du bereziki, nafarroan euskarak bizi duen eztabaidan zentratuz. euskal prentsaren barnean ezberdintasunak daude, el Correo edo el diario Vasco egunkariek espainiar prentsaren joera errepikatzen dute euskara euskal a...
|
|
|
• nazio izaera edo lurraldetasuna adierazten duten edukiek, Espainia, Nafarroa, edo Euskal Herriak presentzia indartsua dutela eztabaida honetan. euskara hizkuntza gutxiengotua izanik, bere normalizazioa edo erabilerari buruzko aipamenak baino ere indar handiagoa hartzen du lurraldetasunak berak. ezberdintasunak daude
|
euskal
eremuan argitaratzen diren egunkarien eta espainiakoen artean. espainiar prentsak, abc, el Mundo, la razon edo el pais’ek, indar gehiagoren lotzen dute euskara Espainiarekin eta baita gaztelania edo Pais Vasco bezalako edukiekin. el diario de noticias’ek berriz, Nafarroarekin lotzen du euskara bereziki. azkenik, gara edo berriak euskararen eztabaida Euskal Herriari lotzeko joera agertze... Borondatea eta errespetua ere oso aipatuak dira, akordioaren premiarekin batera. baina badira ezberdintasunak espainiar eremuan ala euskal eremuan argitaratutako prentsaren artean. espainiar prentsak eta bereziki la razon eta abc egunkariek, euskara gehienbat indarkeriarekin lotzen dute, beste edozein jokabide, portaera edo bitartekoren gain. egunkari hauetan gehien aipatutako jokabidea izanik berau. bestalde, el Correo eta el diario Vasco egunkariek, eta indar gehiagorekin lehenak, espainiar prentsaren joera errepikatzen dute euskara indarkeriari lotuaz. orokorrean aipatzen diren bitartekoetan honelako banaketa bat ematen da:
|
|
|
• nazio izaera edo lurraldetasuna adierazten duten edukiek, Espainia, Nafarroa, edo Euskal Herriak presentzia indartsua dutela eztabaida honetan. euskara hizkuntza gutxiengotua izanik, bere normalizazioa edo erabilerari buruzko aipamenak baino ere indar handiagoa hartzen du lurraldetasunak berak. ezberdintasunak daude euskal eremuan argitaratzen diren egunkarien eta espainiakoen artean. espainiar prentsak, abc, el Mundo, la razon edo el pais’ek, indar gehiagoren lotzen dute euskara Espainiarekin eta baita gaztelania edo Pais Vasco bezalako edukiekin. el diario de noticias’ek berriz, Nafarroarekin lotzen du euskara bereziki. azkenik, gara edo berriak euskararen eztabaida Euskal Herriari lotzeko joera agertzen dute gehienbat. euskal prentsari dagokionez, komunikabide guztiek erakusten dute euskara hezkuntza edo kulturari lotzeko joera, baina badira ezberdintasunak ere beren artean. gara edo berria euskara Euskal Herriari lotzeko joeran nabarmentzen dira, eta baita jakintza edo ezagutza edo izaerari lotzean ere. el diario Vasco eta el Correo berriz, pertsona edo errespetua bezalako edukiekin lotzen dute indar gehiagorekin euskara, baita ere Espainia, gaztelania edo Euskadi bezalako edukiekin ere. komunikabide ekonomikoei buruz berriz esan behar da euskara gehienbat Espainiarekin edo nazio eztabaidaren gaiarekin lotzen dutela, hezkuntzari buruzko erreferentziei baino ere indar gehiagorekin gainera. bitartekoei begira, artikuluetako edukiak bere osotasunean hartuta, erakundeek gure hizkuntzari buruz egin duten legedia edo hizkuntza hau normalizatzeko erabilitako diruak dira gehien aipatzen diren jokabide edo bitartekoak euskararen eztabaidan. nabarmena da baita ere, hizkuntzari eginiko erasoak edo hizkuntzaren inguruko eskaera edo errebindikazioek hartzen duten nagusitasuna euskararen eztabaidan. hizkuntza dela eta batzuen eta besteen eskubideak defenditzeko elkarte edo gizataldeen aipamena ere nabarmentzen da, hizkuntza sustatzeko erabilitako edo erabili beharreko bitartekoez gain. gure gizarteak hizkuntzaren inguruan izan beharreko giza portaerei dagokionez, elkarbizitza, komunikazioa eta elkarulertzea aipatzen dira gehien. Borondatea eta errespetua ere oso aipatuak dira, akordioaren premiarekin batera. baina badira ezberdintasunak espainiar eremuan ala
|
euskal
eremuan argitaratutako prentsaren artean. espainiar prentsak eta bereziki la razon eta abc egunkariek, euskara gehienbat indarkeriarekin lotzen dute, beste edozein jokabide, portaera edo bitartekoren gain. egunkari hauetan gehien aipatutako jokabidea izanik berau. bestalde, el Correo eta el diario Vasco egunkariek, eta indar gehiagorekin lehenak, espainiar prentsaren joera errepikatzen dute euska...
|
|
|
Meditazioa nolabait engaiamenduari lotzen dut ere.
|
Euskal
eremuan, nire maisuetarik bat Gabriel Aresti izan da. Aresti baino lehenago, Xabier Leteren eskritura engaiatuak frankismoaren garaian aipagarri dira.
|
|
|
Hori ez da egia, ez eguneroko praktikan eta ez, zenbaitetan, lege markoan bertan ere. Nafarroako
|
euskal
eremuko hezkuntza moldea, esate baterako, ez dabil EAEkotik batere urruti. Valentziakoak ere aldaera bat baino gehiago du, eta abar.
|
|
|
Egia da, gaur egun, hiriburuan eremu erdaldunean noski euskaldun ugari bizi direla baina gehienak giputzak direla eta gero euskaldun berri mordo bat?. Topiko horren aurrean behin baino gehiagotan haserretu naiz eta neure bizipen, lekukotasun edo ikerketak azaldu dizkiet bati baino gehiagori, gezurtatuz edo argituz Arabako
|
euskal
eremu garaikidea, XX. mendekoa, Aramaioko Gainbarrua baino zerbait gehiago dela?
|
|
|
Arabaren
|
euskal
eremu garaikidea ez dela hain txikia, are gutxiago, topikoei eta ez ezagutzeari jarraiki, ezin dela Aramaioko Gainbarrura mugatu
|
|
|
Mapak XVI. mendearen hasierako hedadura erakusten du, gutxi gorabehera,
|
euskal
eremuan ere elebidunak eta erdal elebakarrak bazirela kontutan hartu gabe.
|
|
2011
|
|
|
Jauregik eta Lopezek nabarmendu dute «bakea sendotzeko» orduan Rubalcabak edo Raxoik gobernatzea ez dela berdin izango. PPk eta PSOEk bigarren mailan utzi dute
|
euskal
eremuan jokoan daukatena. Gainera, aliatuak dira Eusko Jaurlaritzan, eta argi utzi dute apustu horrekin jarraitu nahi dutela.EAJ eta Amaiur, berriz, Euskal Herriari begira ari dira lehiatzen.
|
|
|
Horren ildotik ikus daiteke, Espainia mailan sindikatu nagusi direnak, UGT eta CCOO, Hego Euskal Herrian ELAren atzetik gelditu direla, bazkide zein ordezkari sindikalei dagokienez. Gainera, ikusirik LABek eta sektoreetako sindikatu zenbaitek, STEE EILAS kasu, azken hamarkadetan izan duten hazkundea, nabarmena da
|
euskal
eremu sindikala oso desberdina dela Espainian dagoenarekiko.
|
|
|
Akademiak eskariari eranskin bat gehitu zion zehatzago eta zabalago azalduz barrutiaren eskariaren gaineko bere aldeko jarrera. Funtsean, Euskaltzaindiak barrutia hizkuntzarekin lotzen zuen, bai irakaskuntzaren bitartez bideratutako hizkuntzaren normalizazio prozesuarekin, bai
|
euskal
eremuko ikasketa eta ikerkuntzarekin ere. Lehenengoari dagokionez, Euskaltzaindiak argi zekusan, Valladolid edo Zaragozako unibertsitateei lotutako Euskal Herriko ikastetxe unibertsitarioetan oso zaila zela irakasle euskaldunak formatzea385 edo euskal hizkuntzaren Pedagogia eta Didaktika garatzea386, euskararen eremu linguistikoa ez zelako heltzen Gaztela edota Aragoira.
|
|
|
Labayru Ikastegia (Instituto Labayru) eta Eusko Ikaskuntza (Sociedad de Estudios Vascos/ Societe d' Etudes Basques, aurrerantzean EI/ SEV). Ez bata, ez bestea, ez ziren euskara elkarteak, baina biak
|
euskal
eremuarekin, hizkuntza eta kulturarekin lotutako gaiak lantzeko sortu ziren. Bietan moduren batera edo bestera, Jose Migel Barandiaranek parte hartu zuen.
|
|
|
Elkarte zientifiko honek ez zuen euskararen batasun prozesuarekin loturarik izan. Azken finean EI/ SEVk
|
euskal
eremuko gaien ikerketa planteatzen zuen elkarte zientifikoa izanik, ez zeukan zertan batasun prozesuan parte hartu.
|
|
|
Izan ere, eremu horretako eragile onartuek ere norgehiagoka eta lehian dihardute nagusitasuna lortze aldera.
|
Euskal
eremu identitarioan ere barne borrokak daude eta ezin da ahaztu, bere txikian edo subordinatuan ere, han agintzen duten logikek eta kapitaldunek beste zerbait eta norbait azpiratzen dihardutela. Esan bezala, praktika eremu horien arteko harremanak ez dira sinpleak eta gainera gauzak konplexuagoak egite aldera, subjektuak ez dira bizi merkatu itxi batean:
|
|
|
Normandiako lehorreratzea hasia zen ordurako eta alemanak
|
euskal
eremua uzten ari zirenez, Goitia eta ni egun batzuk geratu ginen lasai arraio. Handik egun batzuetara etxera itzuli nahi zuela esan zidan Goitiak eta Oletako Tomas Baita baserrian geratu ginen.
|
|
|
|
Euskal
eremuen antolaketa: erromatar inperioaren garaia
|
|
2012
|
|
|
Bost hizlari izango dira eta bakoitzak bere ikerketen ildoak azalduko ditu: Anuntxi Arana (Sexismoa, gaitz zahar eta iraunkorra), Marikita Tambourin (Emazteak
|
euskal
eremuan: Ipar Euskal Herrian), Anne Marie Lagarde (Sexuen arteko simetria euskal jendartean), Oihane Valero (Emakumeak eta lana:
|
|
|
Llano de la Encomiendaren eskariak eztabaida sutsuak piztu zituen orduko Eusko Jaurlaritzan. Batzuen ustez, galdutako
|
euskal
eremuak berreskuratzea zen lehentasuna. Ordea, azkenean euskal armadako batailoi batzuk bidali zituzten, Jose Antonio Agirre lehendakariak horren alde sutsuki egin ostean.
|
|
|
Etorkizunari begira, bi dira atariak dituen erronka nagusiak: euskara eta euskal kulturarekin lotuta, zenbait eduki deskargatu eta berrerabili ahal izateko formulazio juridikoa garatzea, bata, eta
|
Euskal
Eremu Publiko Digitala sortzea, bestea. Horrek euskarazko edukiak sortzen edo kudeatzen dituzten erakunde publikoen parte hartze aktiboa eskatuko du.
|
|
|
edo antzeztearen teoria (Clark eta Gerrig 1984). Ezin ahantzi,
|
euskal
eremuari dagokionez, Joana Garmendiak ironiaren alorrean egindako lana eta ekarria ere (Garmendia 2006, 2009).
|
|
|
Honenbestez, bi birformulazio tipo behintzat bereizi behar ditugu. Eta bi tipo nagusi dira hizkuntzalaritza enuntziatibo pragmatikoaren ildotik lan egin dutenek bereizten dituztenak (Roulet 1987), Rossari (1990), Fuentes (1993), eta
|
euskal
eremuaren baitan (Larringan 1995): parafrastikoak eta ez parafrastikoak.
|
|
|
Mitxelenaren kultur ezagutza, bada,
|
euskal
eremutik harago zihoan. Behin eta berriz esango du Europan zituela bere sustrai guztiak176.
|
|
|
Egungo literatur sistemaren egoera inor gutxik ezagutzen du idazle eta kritikariek bezain ondo. Hori dela-eta, haiei eskatu diet
|
euskal
eremuan dauden hutsuneak identifikatzeko eta, hutsune horietatik abiatuta, etorkizunerako erronkak zehazteko. Hausnarketa hori egiteko abiapuntu bat eman diet:
|
|
|
3.1 Hierarkizazio prozesuen hutsuneak
|
euskal
eremuan
|
|
2013
|
|
|
Beste era batera esanik, ikasleentzat esparru horietako bakoitzean nagusitasun moldaera zein den aztertzen da. Bi kontzeptu hauek —jardungune eta nagusitasun moldaera— J. A. Fishman-en lan teorikoetan oinarrituta garatu eta egokitu zituen,
|
euskal
eremurako, M. Zalbidek5.
|
|
|
6 Soziolinguistikaren
|
euskal
eremuan Zalbidek sozializatutako terminoa dugu," erabilera esparru" eta" jardun esparru" gisa ere erabili dena. Arrue proiektuan ere jardun gune erabili dugu hizkuntza erabilera gertatzen den gizarte eremu edo esparru ezberdinak izendatu eta bereizteko.
|
|
|
Olatu energiaren ustiapena kostaldetik hasita 50 m baino sakonera handiagoa duten eskualdeetaraino egin daiteke. Euskal Herria teknologia honen aitzindari bihurtzeko bidea jorratzen ari da; alde batetik, euskal kostaldea olatuetatik energia ustiapenerako toki aproposa delako, eta, bestetik, gainerako metodoak bideragarriak izateko behar dituzten ezaugarriak
|
euskal
eremuetan ez direlako biltzen, adierazi den moduan.
|
|
|
Laburki erranez, Europan XIX. mendeko erditik hara zabaldu den, eredu nazionala? erakarria izan da
|
euskal
eremu kulturalera. Gure kasuan, Koldo Mitxelenaren Historia de la literatura vasca tik abiatzen da.
|
|
|
Erran nahi baita sarrarazten dituztela beren historietan gaurko sorkuntza eta idazle garaikideak; praktikan, beren liburua bukatzen duen garaiaren produkzioraino doaz. Joera hori erabat zabaldua da
|
euskal
eremuan eta, iduriz, adostasunezkoada. Gehienetan, euskal literatura garaikideak ezagutu duen bilakaera orokorra gertakari, objektibo?
|
|
|
|
Euskal
eremuko erreferentziak:
|
|
2014
|
|
|
Ikerlan honetan, izenburuak argi esaten duen bezala, euskararen erabileraren gaineko datuak interpretatu eta konparatzen dira. Horretarako, administrazio desberdinetan banaturik dagoen
|
euskal
eremuko bi herriren eta euskal eredua lantzen duten ikastetxe moten datuak erabiliko dira.
|
|
|
1 Garapenerako lankidetza burutzen duten euskal erakunde nagusien artean Euskal Fondoa ere legoke. 1988an eratua, tokiko korporazioak eta
|
euskal
eremuko udal izaeradun beste hainbat erakunde biltzen dituen irabazi asmorik gabeko elkartea da, eta lankidetzan ibilbide propioa egin du, unibertsitatearekin erlazio estua izanik. Hala ere, Euskal Fondoa ez da azterlanean sartu, zehazki erakunde publikoa ez izanik, haren kasua ez delako konparagarria.
|
|
|
Antzerkia dut aipatu nahi hemen, jokoa, interpretapena eta solasaren tratamendu artistikoa. Eta segur naiz, badakit, bolant eta zirtziletarik aterako diren emaitzek balio dutela
|
euskal
eremuko beste forma batzuentzat, izan kaxkarot edo beste" beltz".
|
|
2015
|
|
|
–
|
Euskal
eremuan, Hego Euskal Herrian, euskararekiko desidentifikazio osoa buru liteke, euskararen aldeko ekimenak euskaltzaleek bideratuko lituzkete eta. Nazionalista asko euskaltzale gisa ari liteke, baina nazionalismoak ikuspuntu politiko batetik, bere zentzurik onenean?
|
|
|
–
|
Euskal
eremuan, Ipar Euskal Herrian, badirudi zailagoa dela gaur egun desidentifikazio horretara heltzea, onuragarri izango litzatekeen arren. Baina nazionalismoa hazten ari den bezala, euskararen aldeko jarrerak ere asko hazi behar du oraindik, eta beharrezko izango du nazionalismoaren laguntza, sentimendu hori orokortu arte.
|
|
|
|
Euskal
eremuko zantzuak, erreferentziak (toponimoak, bizimodua?) erakusten dituen testua izatea. Paremien arloan, esaera zahar edo atsotitz zenbait, esaterako.
|
|
|
Foruek eta ohiturek azalarazten dute
|
euskal
eremuaren berezitasuna. Pirinioen alde bietan agertzen dira, baita euskaldun izateari utzi dion eremuan ere (Gaskoinia eta Bearno Pirinioen iparraldean, eta Aragoi hegoaldean).
|
|
|
Adibide bakarra ematearren: Ikastolen mugimenduak ez du zentzurik euskal Zer anomalotik kanpo, ezta, oro har,
|
euskal
eremu publiko sozial ez estatalak ere. Horretatik dator, beste ezer hoberik ezean, euskal Zera definitzeko franko erabili den" singulartasunaren" ideia (ikus, singulartasunaren eraikuntza ardatz gisa hartzen duen Pierre Bidarten ikerketa historikoa:
|
|
|
Eta, bestaldetik, jende askok duen" euskal identitate guztia" EAEko auzokidea izateari dagokion" euskal herritartasun" hura baino ez da. Ni, aldez aurretik argi gera dadin, estatuaren sekularizazio identitarioaren aldekoa naiz, baina ikusiko denez zaila da oso irudikatzea nola utz lezakeen identitateak
|
euskal
eremu politikoa identitate politikak direnean eremu horren estatusa eta izatearen bermea, nola, bestela ere, eremu politiko guztiek identitate pertsonalak eta kolektiboak nahita lantzen eta botere legitimaziorako erabiltzen eta hedatzen dituztenean. Dena den, auzi hauek ez dira zuzenki lan honen helburua, ez euskal identitate" politikoa" edota" gizartearen geroa" alde batera utziko ditudalako, identitate kulturala eta soziala jorratzeko, baizik eta auzi horietara jotzeko bestelako bide bat hautatu dudalako.
|
|
|
1997ko irailaren 15ean Stormonteko gazteluan Ipar Irlandari buruzko biltzarra ireki zenetik, 677 sarritan aipatu zen prozesu irlandarra
|
euskal
eremuan: batzuek —Mayor Oreja eta enparauek— hango eta hemengo egoeren arteko desberdintasuna azpimarratzen zuten, ondorioztatzeko Irlandan elkarrizketak konponbidea ahalbidetu bazuen ere, euskal kasuan bide polizialak eta" demokraten tinkotasunak" baino ez zutela balio; abertzaleek, aldiz, euskal gatazkaren irtenbide negoziatua aldarrikatzeko erabiltzen zuten ispilu irlandarra.678
|
|
2016
|
|
|
Olariagaren sarrera, zoritxarrez, 1980ko hamarkadako" narratiba jaunen amaieraren" (end of master narratives) bertsio postmodernoetatik gertuegi dago, gurean krisi honek izan duen berantiartasuna bistaratuz. 1990ko hamarkadarako jada literatur kritikan argi azaldu genuen garai postnazional batean geundela (ikus nire Nazioaren hondarrak) baina diskurtso politikoak izan duen bilakatze eta eguneratze urri eta pobrea dela-eta, aje postnazionalak orain iritsi dira
|
euskal
eremu politikora. Filosofian ere Mitxelko Urangak amaiera nazionala azaldu zuen bere Espektroak:
|
|
|
bai E4 hiztunak eta bai E3hiztunak ugaritu dira EAEn, azken 20 urtean. Nafarroako
|
euskal
eremuan ere gora egin du ET jardunak, neurri mugatuagoan izan arren. Berri pozgarria da hori, bere barnean zer dagoen xeheago analizatu bada ere.
|
|
|
2016). Labur bilduz, a) gero eta udalerriedo auzo tamainatik hurbilago daude arnasguneak; urrun gelditzen ari dira arnasgune hutsez osaturiko eskualde zabalak, orain dela ehun eta berrogeita hamar urte Gipuzkoa gehienean, Nafarroako
|
euskal
eremuan eta Bizkaiko zenbait eskualdetan salbuespen ez baina arau sendo zirenak. b) udalerri horien txikitasun demografikoa176 da, bestalde, gaur egun bizirik dirauten arnasguneen (eta, beste neurri batean, udalerri euskaldunen) ezaugarri demografiko argienetako bat; c) lan esparrua gero eta arnasgunetik aparteago dago: aparte kilometroz, eta aparteago lan-leku hori kokaturik dagoen ingurumenean euskara erdarek ageri duten nagusitasun moldaeraz177..; d) saldu erosia ere, aisialdiko hainbat ekimen bezala, herritik gero eta urrunago egiten da:
|
|
|
Hona bederatzi lurralde eremuak: EAEn Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa; Nafarroan
|
euskal
eremua, bietarikoa eta erdalduna69; Iparraldean Baiona Angelu Miarritze herriartea (laburduraz BAM), Lapurdiko barnealdea (laburduraz LB) eta, azkenik, Nafarroa Beherea eta Zuberoa (laburduraz NBZ). Guztira bederatzi lurralde eremu, hortaz.
|
|
|
Hona bederatzi lurralde eremuak: EAEn Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa; Nafarroan
|
euskal
eremua, bietarikoa eta erdalduna; Iparraldean Baiona Angelu Miarritze herriartea (laburduraz BAM), Lapurdiko barnealdea (laburduraz LB) eta, azkenik, Nafarroa Beherea eta Zuberoa (laburduraz NBZ). Guztira bederatzi lurralde eremu, hortaz.
|
|
|
ET hiztun guztien %85 Nafarroako
|
euskal
eremua dator gero, kopuru txikiagoz (%5, 7), eta pareko kopuru mugatuagoz dabiltza Araba, Iparraldeko LB eta Iparraldeko NBZ.
|
|
|
Euskal herriko 427.000 ET hiztunen %55 Gipuzkoan bizi da, eta %30 Bizkaian. Beste era batera esanik, Gipuzkoan edo Bizkaian bizi dira Zazpi Probintzietako ET hiztun guztien %85 Nafarroako
|
euskal
eremua dator gero, kopuru txikiagoz (%5, 7), eta pareko kopuru mugatuagoz dabiltza Araba, Iparraldeko LB eta Iparraldeko NBZ (EEThiztun guztien %2, 7, %2, 6 eta %2, 4 hurrenez hurren). Are mugatuagoak dira ET hiztunez Nafarroako bietariko eremua (%1, 1) eta Iparraldeko BAM (%0, 5).
|
|
|
Sailkapen biak (ET kopuruena batetik, E4, E3eta ET portzentajeena bestetik) diferenteak dira emaitzaz. Nafarroako
|
euskal
eremua hirugaMikel Zalbide – Mintzajardunaren egoera eta azken urteotako bilakaera. Aurrera begirako erronkak rren da ET hiztunen kopuru taulan (Gipuzkoaren eta Bizkaiaren atzetik) baina ET portzentajez lehenengoa.
|
|
|
Inportantea da hori. Are inportanteago, Nafarroako
|
euskal
eremu hori E4 portzentajez ere lehenengo postuan (eta Gipuzkoatik are destakatuago) dagoela ikusten bada. Oso kontuan hartzekoa da, gure ustez, Nafarroako euskal eremuaren indargune konparatibo hori.
|
|
|
Are inportanteago, Nafarroako euskal eremu hori E4 portzentajez ere lehenengo postuan (eta Gipuzkoatik are destakatuago) dagoela ikusten bada. Oso kontuan hartzekoa da, gure ustez, Nafarroako
|
euskal
eremuaren indargune konparatibo hori.
|
|
|
ET kopuruz aski atzean dabil (sailkapeneko seigarren) baina ET portzentajez aurrera samar (hirugarren). Bereizkunde horren balio indarra ez da ordea, urrundik ere, Nafarroako
|
euskal
eremuaren parekoa. Oso bestelako irudia ematen digute, izan ere, NBZren E4 eta E3 indizeek:
|
|
|
Inportantea da, azkenik, kopurua eta portzentajea konbinatuz Gipuzkoak, Bizkaiak eta Nafarroako
|
euskal
eremuak ageri duten lehentasun globala gogoan izatea. Hiru horien oso atzetik datoz (aurrerago zehaztu diren datuen argitan) gainerako seiak.
|
|
|
Hiru horien oso atzetik datoz (aurrerago zehaztu diren datuen argitan) gainerako seiak. Beñat Arregiren ondoko mapa grafiko hauek adierazgarri dira oso, zenbait zertzeladak gorabehera102, Gipuzkoak, Bizkaiak eta Nafarroako
|
euskal
eremuak egungo egunean duten buruzagitza demolinguistiko hori argitzeko:
|
|
|
101 Ahuldade horren esplikazio nagusia metodologian bertan dago, gure ustez: Bizkaian eta Araban ere (Nafarroako moduan)
|
euskal
eremua, bietarikoa eta erdalduna bereziko bagenitu, edo antzeko zerbait, emaitza" logikoagoak" eskuratu ahal izango genituzke seguruenik. Egin gabe dago ordea zatiketa hirukoitz (edo n koitz) hori EAEko Lurralde Historikoetan.
|
|
|
119 Nafarroako
|
euskal
eremuan eta bietarikoan ez da gutxiestekoa, beste hein bateko gertakaria izanik ere, euskararen eskola eragina. Nabarmen ahulagoa da azkenik, baina ez gutxiestekoa, Iparraldeko egoera.
|
|
|
132 Batez ere Gipuzkoan, Bizkaian eta Nafarroako
|
euskal
eremuan. Ez Iparraldean eta ez, aurrerago ikusiko dugunez, Hegoaldeko erdal eremu tradizionaletan.
|
|
|
165 Nafarroako
|
euskal
eremuan ere bai, agian: merezi luke, zinez, euskal eremu horretan ere horrelako lanik (hartarako datu base egokirik balego) egitea.
|
|
|
165 Nafarroako euskal eremuan ere bai, agian: merezi luke, zinez,
|
euskal
eremu horretan ere horrelako lanik (hartarako datu base egokirik balego) egitea.
|
|
|
Kontuz ibili behar dugu, ordea, bereizbide zorrotzegiekin: Nafarroako
|
euskal
eremua hartuk bagenu aztergai, ez Nafarroa bere osoan, hor ere Institutional support delakoak ohargarrizko eragina izan duela ikusio genuke seguruenik. e) Internet eko gizarte sareetan aitorturiko ET erabilera.
|
|
|
384 Bada hor azpimultzo bat, aparteko arreta eskatzen duena: "
|
euskal
eremu" tik bertaratu diren euskaldun gazteak eta haur hazteko heldu ugariak. Halako asko ezagutzen dugu Araban, Jaurlaritza sortzearen eraginez besteak beste.
|
|
|
Halako asko ezagutzen dugu Araban, Jaurlaritza sortzearen eraginez besteak beste. Zer iraupen berme dute hiztuntalde aktibo (askotan euskaltzale suhar) horien seme alabek, 30 urteko perspektiban, lanbidez edo bikote bizitzaz gurasoen jatorrizko
|
euskal
eremura itzultzen ez badira?
|
|
|
Kontuak xeheago aztertuz, halere, barnealdakortasun ohargarria dago bai Hegoaldean eta bai Iparraldean. • 65 urte edo gehiago duten herritarren artean Nafarroako
|
euskal
eremuan eta NBZn ageri da ET hiztunen portzentajerik handiena (%49, 5 eta %49, 2 hurrenez hurren). Gipuzkoa dator ondoren (%36, 7) eta, nabarmen atzerago, LB zein Bizkaia gero (%17, 8 eta %13, 2 hurrenez hurren).
|
|
|
• 16 adin taldeko ET hiztunen artean ere Nafarroako
|
euskal
eremua da termino portzentualetan nagusi136; Bizkaian ez da gorabide handirik ageri adin geruza batetik bestera (zaharrenak %13, 2, gazteenak %15, 0); Arabako bilakaera, ohargarria eta azpimarratzekoa izanik ere, aski apala da termino demolinguistiko globaletan (bertako gazteen %93, 1 erdaraz mintzo da, erabat edo nagusiki137). NBZko ET hiztun gazteen portzentajeak atzera egin du nabarmen:
|